Katalog

2 MART 2022 ÇARŞAMBA 10 ekonomi@cumhuriyet.com.tr EKONOMİ Saray’da birileri algıladı ki faiz takıntısı sürdükçe seçim kazanılmayacak, o yüzden kur korumalı mevduata geçildi Kur korumalıda çöküş yakın İKTİSATÇI PROF. DR. KORKUT BORATAV: Kur korumalı mevduat kısa dönem için tasarlandı. Seçim takvimi ile Bu model tutarsız sınırlıdır, yani “atı alıp Üsküdar’ı geçinceye” kadar. Rusya- Ukrayna şoku çabucak geçiştirilemezse başarı şansı yok. ciddiye alınamaz n KKM hazırlanırken böylesi dış ve Kasım 2020 döviz krizlerini Mer- şoklar hesaba katılmadı mı? kez Bankası (TCMB) politika faizle- Bakan Nureddin Nebati’nin bu politi- rini sıçratarak durdurdu. Bu ayarla- kayı savunurken ileri sürdüğü, daha ön- maları kademeli faiz indirimleri iz- ce Saray’daki bazı iktisatçıların orta- ledi. 2021 Eylül-Aralık döneminde ya attığı ekonomik “model” tutarsızdır; dört ay peş peşe indirilen politika fa- ciddiye alınamaz. Birçok problemi çöze- izleri sonunda patlak veren döviz cek sihirli bir anahtar gibi düşünülüyor. KKM tek başına cari açığa, kronik dış krizi çok sert oldu. Saray’da birileri bağımlılığa son veriyor; enflasyonu aşa- algıladı ki faiz takıntısı sürdükçe se- ğıya çekiyor; Türkiye’nin ani bir büyü- çim kazanılamaz. Çünkü seçim kon- me ivmesine yöneleceğini varsayıyor. jonktürü yaklaşmıştır. Politika fai- Kısa, orta ve uzun dönemlerde birbi- ktisatçı Prof. Dr. Korkut Boratav, zini bir kez daha sıçratarak bu krizi riyle tutarsız, bazen karşıt değişkenle- Türkiye ekonomisinin son beş geçiştirmek risklidir. ri bir araya getiren bu senaryo, ekono- İyılda salgına ve döviz krizlerine mik mantıktan, bütünlükten yoksundur. rağmen yıllık yüzde 4’lük bir ortala- Seçim gündemde KKM düzenlemesi sadece bir seçim mayla büyüdüğünü anlatarak “Eğer n Yani erken seçim iktidarın takvimi ile sınırlıydı; o çerçeve içinde bu kadar büyüdüyse sokaklar niçin gündeminde? işe yarayabilirdi. Rusya’nın Ukrayna’yı tepkilerle doldu. Neden işçiler so- Bir yıllık bir seçim takvimi gün- işgali bu beklentiyi çökertti. kaklara indi. Bu tempoda bir büyü- demdedir. Aralıkta dövizdeki sıçra- meye refakat eden mutlak yoksul- Büyüdüysek halk ma ve enflasyonun tetiklenmesi çok laşma, gelirleri aşan enflasyon, iş- sert oldu. Anlaşılan, Saray’da siya- Ciddi kemer sizlik, istihdamdan kopma, ücret pa- sal öncelik ağır basmıştır. Tekrar po- yındaki erime, diplomalı işsizler na- litika faizini yükseltme dışında dö- sıkma gündemde sıl açıklanabilir” diye sordu. niye huzursuz! viz krizini geçiştirecek bir yöntem Kur Korumalı Mevduat (KKM) sis- arandı. Çözüm, kur korumalı mev- n Peki, iktidar bu politikayla gider- teminin, Rusya-Ukrayna savaşına ka- duat (KKM) oldu. Bu düzenleme sa- se vatandaşı nasıl günler bekliyor? n Türkiye’nin ekonomik so- lak yoksullaşma, gelirleri aşan dar Saray’ın beklentileri doğrultunda dece kısa dönem için tasarlandı. Se- Yoksullaşma, mağduriyet artacak mı? runları da orta yerde duruyor, enflasyon, işsizlik, istihdamdan gittiğine işaret eden Boratav, “Savaş İktisat politikası gündeminde radi- çim takvimiyle sınırlı; yani “atı alıp büyüme deniyor ama işsizlik, kopma, reel ücretlerde erime, kal bir perspektif değişikliği olmazsa ya- iktidarın beklentilerini çökertiyor. Üsküdar’ı geçinceye” kadar... yoksulluk had safhada buna diplomalı işsizler nasıl açıkla- kın gelecekte Türkiye, kemer sıkma un- Batı’nın Rusya üzerinde yaptırımları n Bu yeni politika, iktidarı yeni ne demeli? nabilir? Tek bir yanıt var: Türki- surları içeren bir istikrar programına sürerse, Rus ekonomisi ve tüm ener- bir seçime götürecek unsurlar içe- Evet, temel soru budur: Ekono- ye son beş yılda iktisat tarihi bo- mahkûm görünmektedir. ji piyasaları o dalgadan etkilendik- riyor mu? Döviz kurunda umduk- mi büyürken bugünkü huzursuz- yunca benzerine hiç rastlamadı- n Yani ciddi kemer sıkma ve IMF çe KKM’nin bir seçim yöntemi olarak ları olmadı, tekrar yükselişe geçti, luk nereden kaynaklanıyor? Co- ğımız bir bölüşüm şokuyla kar- programı yolda mı? iktidarın işine yarayacağı da şüpheli- başarılı olur mu? vid-19 döneminde ekonomisi kü- şılaştı. AKP sonrası iktidarın sola açık bir dir” ifadelerini kullandı. Rusya-Ukrayna savaşına kadar çülmeye girmeyen nadir ülkeler- n Kimin aleyhine oldu bu bö- perspektifi olmazsa bugünkü toplumsal Türkiye’nin halk sınıfını daha faz- KKM, Saray’ın beklentileri doğrul- bunalımın mağdurları, ağır kemer sıkma den biri ülkemizdir. 2021’de Tür- lüşüm şoku? la eziyete sürükleyecek bir IMF yöntemleri içeren bir IMF programına da tusunda gidiyordu. Son döviz krizi kiye ekonomisi yüzde 11 büyü- Son beş yılın milli gelir veri- programına mahkûm olmaması ge- mahkûm olacaktır. Türkiye’de demokra- yabancı sermaye çıkışlarından kay- dü. O zaman sokaklar niçin tep- lerine göre ücretlilerin net ha- tikleşme, neoliberal seçenekler içinde rektiğine dikkat çeken Prof. Dr. Kor- naklanmamıştı. Eylül sonrasında ya- kilerle doldu. Neden işçiler so- sıladan aldığı pay 6.2 puan eri- arızalı kalır. Sol seçenek, sermayenin ta- kut Boratav ile ekonomideki son ge- bancılar borsadan büyük oranda çık- kaklara indi. Yakılan elektrik fa- di. Demek ki ekonomi büyür- hakkümü ve dış bağımlılık cenderesin- lişmeleri konuştuk. mıştı. Likit varlıklarını reel olarak turaları neden? Türkiye ekono- ken Türkiye’nin emekçi halkı den çıkış arayan bir büyük, radikal ona- n Türkiye ekonomisini bu nokta- koruma arayışı içinde olan vatan- misi son beş yılda salgına ve dö- mutlak yoksulluğa sürüklendi. rım arayışıdır. Bunun çerçevesi, somut ya getiren politikalar neler oldu? daşlar ve şirketler ise dövize yönel- viz krizlerine rağmen yıllık yüz- Tüm emekçi katmanlar, işçi sı- hedefleri, araçları, iktisat politikası gün- 2013’te Fed’in dış dünyaya li- di. TL’den kaçış ve doların tırman- de 4’lük bir ortalama ile büyü- nıfını, küçük esnaf ve köylüyü deminin içinde, hatta tam merkezinde kidite pompalaması frenlenince müş olacaktır. Bu tempoda bir içine alan büyük bir kitle, gelir ması bu nedenledir. Çare olarak ge- yer almalıdır. Türkiye’nin büyüme ivmesini sürük- tirilen KKM düzenlemesi, tasarruf büyümeye refakat eden mut- kayıpları yaşadı. leyen dış kaynak akımları da ya- sahiplerini döviz kayıplarına karşı vaşladı. 2016 sonrasında ülke, sü- güvenceye aldı. KKM’ye katılan şir- Sınıf mücadelesine rekli seçim atmosferi içinde yöne- ketlere de çekici vergi imtiyazları tildi. İktidar, 2019 yerel seçim ye- verildi ve döviz talebi frenlendi. Do- dönüştürmeli nilgilerinden sonra seçim psiko- lar 13.50 lira civarında istikrar ka- Türkiye olumsuz etkilenecek zundan kopmadı. Dış kaynaklarda- n Bu sorunlar varken iktidar seçi- zandı. Kısa vadede bu gelişmele- ki durgunluğu iç talep pompalama- mi kazanır mı? ri destekleyen unsurlar da oldu. sıyla telafi yoluna gitti. Bunu kamu n Şimdi Rusya-Ukrayna sa- rı fırladı. Petrol ve enerjideki ani Bölüşüm karşıtlıkları seçim platfor- İhracat artışları cari işlem açı- vaşı buna fren olabilir mi? artış Türkiye’de cari işlem denge- maliyesi yoluyla değil finansal sis- muna taşınabilirse iktidar seçim kaza- ğında belli bir rahatlama sağ- namaz. Bunun için mağdurların seçme- tem üzerinden gerçekleştirdi. Mer- Evet, bu beklentiler şimdi sini bozacak. Rusya ve Ukrayna ladı. İlkbahar sonrasında tu- ne dönüşmesi gerek. Son yıllarda ge- çöküyor. Rusya-Ukrayna sa- ile dış ticaret ve turizm ilişkileri- kez Bankası faizinin aşağıya çekil- rizm akımının döviz kurunu lir kaybına ve yoksulluğa mahkûm edi- mesi; enflasyonun altında tutulma- vaşı KKM düzenlemesi- miz çok güçlü. Bunlar da olumsuz istikrarda tutması umu- len insanlar, güvenceden yoksun işçi- nin bir seçim politi- etkilenecektir. KKM’nin orta dö- sı öncelik kazandı. Buna Saray ikti- luyordu. Dolar fi- ler, borç batağına sürüklenen çiftçiler, darının faiz takıntısı diyebiliriz. kası olarak kullanı- nemde yürümeyeceği hususunda evlerine kapanan gençler, diplomalı iş- yatlarında istik- mını önleyecek bir tüm iktisatçılar esasen fikir birli- Öte yandan düşük faizli kredi ge- sizler, faturalarını yakanlar, asgari üc- rar enflasyonu da nişlemesinin ekonominin daralma- şok yarattı. Dünya ği içindeydik. Rusya-Ukrayna şo- ret, emekli zammı iki ayda eriyenler frenleyecektir. Or- piyasaları olum- ku kısa dönem için de başarı şan- sını frenlediği de doğrudur. Türkiye seçmen olarak sandığa taşınacak mı? taya çıkan istik- ekonomisi 2021’de yüzde 11 büyü- suz etki- sını yok ediyor. ABD ve Batı’nın Muhalefet seçim kampanyasını bir sınıf rar görüntüsü, leniyor. Rusya üzerinde yaptırımları sü- dü. Buna göre 2016-2021 arasında mücadelesine dönüştürecek mi? Top- Saray’ı sonba- Türkiye yüzde 4’e yakın bir tempoy- Petrol rerse ve Rus ekonomisi etkilen- lumsal bunalımın mağdurlarına, yani har sonrasında doğrudan halk sınıflarına, “mağduriyet- ve do- dikçe KKM’nin bir seçim yöntemi la büyümüştür. Öte yandan dış açık- erken seçime lerin sınıfsal kaynağı” anlatılacak mı? ların artması ekonomiyi üç döviz ğalgaz olarak iktidarın işine yarayacağı Sonuç, bu sorulara bağlıdır. götürebilirdi. fiyatla- şüphelidir. krizine de sürükledi. Ağustos 2018 Korkut Boratav CEO ADAYLIĞI HİNDİSTAN KAMUOYUNU KARIŞTIRMIŞTI ROYAL HALI DUYURDU 3 milyon metrekare Aycı’nın Air India işi olmadı halı satma hedefi cak ayı sonunda Türk oyal Halı 2022 hedeflerini paylaştığı OHava Yolları (THY) Rbir basın toplantısı düzenledi. Mar- Yönetim Kurulu ve İcra kanın reklam yüzü olan şarkıcı Ebru Komitesi Başkanlığı’ndan Yaşar’ın da katıldığı toplantıda konuşan istifa eden İlker Aycı’nın Royal Halı Genel Müdürü Tansel Tula, Hindistan Hava Yolları 2022’de cirolarını yüzde 40 artırmayı (Air India) Üst Yöneticisi planladıklarını söyledi. Pandeminin halı- (CEO) olarak 1 Nisan’da cılık sektörünü olumlu etkilediğini söy- göreve başlayacağı ilan leyen Tula, 2021’de 2 milyonkare halı edilmişti ancak ülkedeki sattıklarını belirtti. İlker Aycı Tula, “Bu yıl bu rakamı 3 mil- tepkiler üzerine durum yon metrekareye çıkarmak istiyoruz. değişti. Aycı, Tata Group lerinden biri, gelişmeyi olarak duyurdular bu ko- E-ticaretteki atılımlar ile ciroya ekstra- bünyesindeki Air India doğrularken fazla ayrıntı nuyu. Ancak Hindistan’da dan 2.4 milyon TL’lik katkı sağladık. CEO’luk görevini, Hin- vermedi. üst düzey bir göreve geti- 2022 yılı için hedeflediğimiz üretim ra- distan kamuoyunda ba- Aycı, yaptığı açıklama- rilecek olan yabancı uy- kamları beklentilerimizin üstünde seyre- zı çevrelerce farklı bir ze- da, “Kariyerim boyunca ruklu kişilere yönelik söz diyor. Yılın geri kalanında ise bu yukarı mine çekilme çabası ne- kurum menfaatını ve da- konusu detaylı özgeçmiş doğru ivmenin devam edeceğini düşünü- deniyle kabul etmediğini ha önemlisi kişisel haya- araştırmasının görevlen- yoruz. Geçen yıl 2 milyon metrekare ha- savundu. tımla ailemin huzur ve dirilmenin ilanı öncesi ya- lı ve 16.5 bin ton iplik satışı gerçekleşti. Reuters’in haberine gö- güvenliğini ön planda tut- pılması ve atamanın bu Halı satışımızı yüzde 50 artışla 3 milyon re, Hindistan’da hükü- mayı tercih eden bir yö- araştırmayı takiben ka- metrekareye, iplik satışımızı ise 18 bin tona çıkarmak istiyoruz” dedi. met partisine yakınlı- netici olarak, bu tartışma- muoyuna duyurulması İlk kez bir markanın reklam yüzü ol- ğı ile bilinen milliyetçi lar sürecinde göreve baş- diplomatik nezakete daha duğunu söyleyen şarkıcı Ebru Yaşar ise bir grup Aycı’nın Türki- lamanın doğru ve onur- uygun olurdu gibime geli- “Çok keyifli bir işbirliği oldu. Şarkım ve ye hükümeti ile ilişkileri- lu bir seçim olmayacağına yor. İlker Aycı bunu ken- ben marka ile adeta bütünleştik. Royal ni gerekçe göstererek Air karar verdim” dedi. di ülkesinin halkına ve Halı’nın, renkleri ve dokularıyla doğa- India’nın başına geçmesi- Airporthaber’de Çetin beraber çalıştığı insanla- dan esinlenerek hazırladığı modelleriy- nin önüne geçilmesi için Özbey imzasıyla yer alan ra nasıl anlatır orasını bi- le aramda güçlü bir bağ oluştu” diye ko- hükümete çağrıda bulun- yazıda ise “Hintliler kibar lemem” ifadelerini kullan- nuştu. l Ekonomi Servisi muştu. Tata Group sözcü- davranıp rutin bir işlem dı. l Ekonomi Servisi