Katalog

27 KASIM 2022 PAZAR 6 INCELEME SERBEST CUMHURİYET FIRKASI’NDAN DP VE AKP’YE, TUTUCULUĞUN TARİHİ KÖKLERİ DIN DUYGULARI SÖMÜRÜCÜLÜĞÜ Bu partinin adında “Terak- ten kendilerini alamıyorlardı. kiperver” (ilerici) ve “Cum- Atatürk’ün hocası bile... huriyet” olsa da partiyi ku- Bu konuda Falih Rıfkı Atay ne di- ran Rauf Orbay, Kâzım Kara- yor, bakalım. bekir, Refet Bele gibi liderler “Serbest Fırka’nın kurulması üzerine temelde padişahlık ve hilafe- Yalova’ya Atatürk’ü görmeye gittim… tin devamını istiyorlardı. Daha üç gün içinde kendi kız kardeşi- Partinin programında “Par- nin Yalova köylerinde mukaddesatçılık ti, efkâr ve itikad-ı diniye- (kutsal din) propagandası kolaylığına ye hürmetkârdır” maddesi dayanamadığını öğrendim. Atatürk’ün yer alıyordu ve parti, bu “dini bu yeni partiye geçen eski hocası (Na- düşünce ve inançlara saygılı- kiyüddin Yücekök) Kütahya’da, iktida- iyasal iktidar Meclis’teki dır” ilkesini bayraklaştırmış- ra gelince ilk işleri tekkeleri açmak ola- AKP+MHP tabanına dayanarak tı. Böylece yüzyıllardır kökleri olan cağı müjdesini veriyordu…” Stürbanla ilgili bir anayasa deği- tutuculara, bağnazlara, hurafelere ina- “… Bu gelişmelerden birkaç ay şikliği tasarısı vermeye hazırlanıyor. nanlara hitap ediliyordu. sonra Atatürk kendi partisi ile seçime AKP buna, CHP’nin başörtüsünü ya- Atatürk, Nutuk’ta bu konuda şöy- girseydi azınlıkta kalacağına şüphe salaştırma girişimiyle başladı. Bugünler- le diyor: yoktu. Çoğunluğu alacak olanlar ise de İran’da kadınlar mollalara karşı ba- “Cumhuriyet kelimesini ağızlarına al- düpedüz gericilerdi. Kurtarıcı devrim- şörtüsü mücadelesi verirken Atatürk’ün maktan bile çekinenlerin, Cumhuriyeti ler yıkılıp gidecekti. kurduğu CHP’nin bu yolda yürümesi doğduğu gün boğmak isteyenlerin, kur- Aşar (köylüden alınan tarım vergi- büyük bir çelişkidir. dukları partiye ‘Cumhuriyet’ ve hem de si) ki Anadolu köylüsünü yüzyıllarca Aslında sorun türban değil, sorun ‘Terakkiperver Cumhuriyet’ adını ver- inletmiştir, kıvrandırmıştır, bütçenin kutsal din duygularının politik yaşam- miş olmaları, nasıl ciddiye alınabilir ve başlıca gelir kaynağı iken Atatürk bir da kullanılmasıdır. Tanzimat’tan bu ne dereceye kadar samimi sayılabilir?” kalemde Türk köyünü bu beladan kur- yana 150 yılı aşan toplumsal tarihi- “Cumhuriyetçi ve yenilikçi olduk- tarmıştır, hocalar halka: ‘Bu din borcu mizde dinle ilgili konular Türk siya- larını ileriye süren yeni parti, (...) Di- idi.. Kalktığı için tarlanızdan da be- sal yaşamına egemen olmuştur. Temel ni düşünce ve inançlara saygı perdesi reket kalktı’ diyorlardı. Aksi gibi ha- amaç da kutsal din duygularının oy altında: “Biz hilafeti yeniden isteriz; valar da kurak gidiyordu.” (F.R. Atay, devşirmek amacıyla kullanılmasıdır. (...) medreseler, tekkeler, (...) müritler Kurtuluş, s.84.) biz sizi koruyacağız; bizimle birlik- İlericilik-tutuculuk İzmir olayları te olunuz! Çünkü Mustafa Kemal’in İlericilik, muhafazakârlık (tutucu- 12 Ağustos 1930’da kurulan Serbest partisi hilafeti kaldırdı. İslamiyete za- luk) ikilemi Türk siyasal yaşamında Cumhuriyet Fırkası (SCF) Başkanı Fethi rar veriyor; sizi gavur yapacak, size sürekli olarak etkin olmuştur. Bu iki- Okyar, 22 gün sonra 4 Eylül’de İzmir’e şapka giydirecektir” diye propaganda lemin köklerinde Batılılaşma yanlıla- yapıyordu.” (Nutuk, s.601.) gitti. SCF yandaşları İzmir’de önce Cum- rıyla, muhafazakârlar arasındaki çatış- huriyet Halk Partisi’nin binasını taş- Partinin kuruluşundan dört ay son- ma vardır. ladılar. Ardından Atatürk devrimlerini ra, 13 Şubat 1925’te Doğu’da şeriat Bu çelişki aslında, 1908’de II. savunan “Anadolu” gazetelerine sal- isteyen Şeyh Sait ayaklanması başladı Meşrutiyet döneminde başlıyor. II. dırdılar. Çatışmada iki kişi öldü, 14 ki- ve 3 Haziran 1925’te parti kapatıldı. Meşrutiyet’in öncü partisi İttihat ve şi yaralandı. TCF’nin kapatılmasından bir yıl Terakki’ye (Birleşme ve İlerleme) 7 Eylül günü yapılan mitinge katı- sonra, Atatürk’e yönelik İzmir sui- karşı Hürriyet ve İtilaf (Hürriyet ve lanlardan kimileri, şapkaları yere ata- kast girişiminin ortaya çıkışı (14 Ha- Uyuşma) Partisi kurulmuştu. İttihat rak çiğnemeye başladılar. ziran 1926) ve kimi TCF ileri gelenle- ve Terakki ilericiliği, Hürriyet ve İti- 12 Eylül’de Balıkesir’e giden Ok- rinin bu suikastla ilişkilerinin bulun- laf muhafazakârlığı, tutuculuğu tem- yar yeşil bayraklar ve tekbirlerle kar- ması nedeniyle cezalandırılmaları, si- sil ediyordu. şılandı. yasal yaşamı etkiledi. Bu ikilem Milli Mücadele’de, Birin- “Bu oklar varken yılan başkaldıramaz!...” SCF’ye sızan karşıdevrimciler yeni ci Meclis’te de sürdü. Birinci Meclis Serbest Cumhuriyet Partisi Ramiz Gökçe’nin Akbaba dergisindeki 9 Mayıs 1935 tarihli karikatürü Türk harflerinin ve şapkanın kaldırıla - döneminde “Müdafaa-i Hukuk” gru- 1925-1930 yılları Aydınlanma cağını, medreselerin açılacağını, hatta yapılması için bir siyasal partinin ku- nuda ikna etti. Yeni partiye kız karde- buna karşı oluşturulan “İkinci Grup” Devrimleri’nin uygulamaya sokuldu- halifeliğin geri getirileceğini halk ara- rulmasını istiyordu. Cumhurbaşkan- şi Makbule Atadan, çocukluk arkada- temelde tutucuydu. Üyelerinin çoğun- ğu dönemdir. sında yayıyorlardı. lığı Genel Sekreterliği yapmış olan şı Nuri Conker, Tahsin Uzer, Ahmet luğu medrese kökenli hocalardan olu- Eğitim birliği yasası, Alfabe Devri- Meclis’te milletvekilleri Serbest Hasan Rıza Soyak’ın aktardığına gö- Ağaoğlu, Reşit Galip, eski hocası Na- şuyordu ve muhafazakâr-ilerici çeliş- mi, laik hukuk, laik eğitim, tekke ve Fırka yöneticilerinin, gerici eylem ve re Atatürk, “kurulacak yeni partinin, kiyüddin Yücekök ve Mehmet Emin kisi açıkça görülür. zaviyelerin kapatılması toplumun çağ- etkinliklere göz yumduğunu örnekler Cumhuriyetin ilanından sonra, Türk daşlaşmasını sağlıyordu. devrimin ruhu demek olan laiklik il- Yurdakul katıldılar. vererek açıkladılar. Bunun üzerine 17 kesini peşinen kabul ve ilan etmesi Fethi Okyar “liberal” ekonomi yan- siyasal yaşamındaki ilk siyasal par- Terakkiperver Fırka’nın kapatılma- Kasım 1930’da Fethi Okyar, parti yö- gerektiğine inanıyordu.” lısı söylemler üzerinde dururken parti- ti 17 Kasım 1924’te kurulan “Terakki- sının üzerinden beş yıl geçmişti. Ata- netim kurulunun aldığı kararla parti- perver Cumhuriyet Fırkası (TCF)”dır. türk, Meclis’te gereken denetimin Eski arkadaşı Fethi Okyar’ı bu ko- ye katılanlar dini siyasete alet etmek- nin kapatıldığını açıkladı. ‘Cumhuriyetin temeli laik dünya görüşüdür’ erbest Fırka’nın kapatıldı- de nasıl bir eski Harbiye hocası tek- türkçü gençler için bir kale olmak... umuyor ve oy devşiriyorlar. Sğının açıklanmasından bir kecilikle seçim yatırımına çıkmış- CHP’nin bir devrimci parti olarak te- 70 yıllık çok partili düzen ay sonra 20 Aralık 1930’da sa demokrasiye giriş yılında da bir mel görevi, Aydınlanma Devrimleri’ni Atatürk’ün Kırklareli’nde üniversite profesörü Ankara köyle- 1950’den bugüne 72 yıldır çok korumak olmalıdır. Dinsel konular, partili sistemdeyiz. Bu dönemde iki yaptığı konuşma çok önem- rinde Arapça ezan ile dolaşıyordu.” popülist yaklaşımlar ve bu konular- lidir. Atatürk şöyle diyordu: (F.R. Atay, Kurtuluş, s.86.) askeri darbe (12 Mart ve 12 Eylül) da ödün vermekle bir yere varılamaz. siyasal İslamın önünü açtı. Bu dö- “Cumhuriyetin temelinin la- 1957 seçiminden sonra halk kit- Bu yaklaşımlar oy da getirmez. Di- leleri arasında giderek gücünü kay- nemin en az 65 yılında ülkeyi sağcı, ne bağlı kitleler aslı varken taklitle- ik bir dünya görüşüne dayalı olduğu hiçbir zaman unutul- beden DP, dinsel propagandaya da- muhafazakâr partiler yönetti. re oy vermezler. Bu bir denge, adeta Başbakan Adnan Menderes. Demirel, Özal, Çiller tarikatlara ola- mamalı ve bu gerçek gözden ha da sarıldı. Başbakan Menderes, bir tahterevalli olayıdır. Sen devrim- kaçırılmamalıdır.” 19 Ekim 1958’de Nur tarikatı lideri nak tanıdılar. AKP’nin son 20 yılı, siya- ci parti olarak ne kadar ödün verirsen rış içinde iktidarı DP’ye devretti. sal tarihe açıkça “siyasal İslam iktida- Bu konuşmadan sadece üç gün Said Nursi’nin yaşadığı Emirdağ’a karşıdevrimciler bunları alır ve daha sonra 23 Aralık 1930’da Menemen’de gitti. Orada hilafet ve saltanatı temsil rı” olarak geçecektir. AKP’nin sloganı da fazlasını ister. DP’nin devrime karşı bir gerici ayaklanma baş gösterdi. Der- eden iki tuğralı yeşil bayrakla karşı- “dindar ve kindar nesil yaratmak”tır. Toplumsal gelişme tarihimiz gös- ilk hareketi landı. Bu ziyaretten sonra Said Nur- Kime karşı kindar o bellidir: “Atatürk teriyor ki din devleti yaratmak is- viş Mehmet, yeşil bayrak açarak halkı ayaklanmaya çağırdı. Engel olmak iste- Başbakan Menderes, Meclis’e sun- si yurtiçinde gezilere çıktı. ve devrimlerine” karşı… teyenlerin tek isteği çok partili de- 1960’tan sonra kurulan sağ görüş- Siyasal tarihçiler bu dönemde en mokrasidir. Atatürk’ün Aydınlan- yen yedek subay öğretmen Kubilay’ın duğu hükümet programında, Atatürk başı kesildi ve sırığa takılıp halk ara- devrimlerini, “Millete mal olmuş ve lü, muhafazakâr partiler; Adalet Par- başta Gülen tarikatının devlete ortak ma Devrimleri’ne karşı çıkmanın en sında dolaştırıldı. olmamış” diye ikiye ayırıyor ve “mil- tisi, Doğru Yol Partisi, Milli Selamet edildiğini yazacaklardır. Erdoğan, kestirme yolu budur. Üstelik bu yol lete mal olmuş devrimlerin saklı tutu- Partisi ve en sonunda AKP dinsel duy- Gülen’e açıkça “Ne istediniz de ver- hukuk ve anayasaya da uygun bir Menemen olayı kuşkusuz yeni Cumhuriyetin tarihinde bir dönüm lacağını” belirtiyordu. Böylece dev- guları kullanmaktan vazgeçmediler. medik?” dedi. yoldur. Ne yazık ki 70 yıldır bu stra- rimleri istenen ve istenmeyen diye iki- Her geçen gün daha da ileriye gittiler. 15 Temmuz 2016 bir casusluk, teji adım adım uygulanmıştır ve uy- noktasıdır. ye bölüyordu. Karşıdevrim başlamış- Atatürk devrimlerini koruması ge- bir terör, bir karşı ihtilal girişimidir. gulanmaya devam ediyor. Çok partili sisteme geçiş tı. Menderes, Meclis’te milletvekille- reken parti, yani CHP dinsel konu- Siyasal dincilik, laiklik karşıtı bir Gülenciler gitti ama şimdi bürokra- Tek parti döneminde yapılan dev- rine açıkça “Siz isterseniz hilafeti de larda ödün verdikçe sağcı partiler side, jandarmada, TSK’de yeni tari- ideolojidir. Bu ideoloji ulusalcılığa rimler henüz toplumu dönüştürebi- geri getirebiliriz” demiştir. daha fazlasını istediler. ve ulus devlete karşıdır. Bu nedenle katların güçlendiği söyleniyor, yazı- lecek kadar yerleşmeden II. Dünya İktidarının birinci yılında DP, Ay- 17 Kasım 1947’de toplanan CHP lıyor. Hatta bu konuda Meclis’e so- yurttaşların eşitliğine, milli egemen- Savaşı başladı. Savaş bitince Türki- dınlanma Devrimleri’nin halka kurultayı bir dönüm noktasıdır. ru önergesi veriliyor. liğe de karşıdır. Atatürk devrimleri- ye yeni dünya düzeninde yer almak ulaşmasını sağlayan Halkevlerini, CHP’nin “laiklik” ilkesi yüzünden ne tamamen karşıdır. Merkez parti kavramı istiyordu. 1945’te, 19 Mayıs töre- ardından Köy Enstitülerini kapattı. oy kaybettiği belirtiliyor, imam ha- Bu gidişi tersine çevirecek güç ninde Cumhurbaşkanı İnönü, “de- Arapça ezanın tekrar okutulmasını tip okullarının açılmasına, okullarda Merkez parti Batı’da temel ilkeleri yeni yetişen gençliktir. Atatürk’ü mokratik açılımların süreceğini” ve imam hatip okullarının açılması- isteğe bağlı din dersleri okutulması- “statüko”yu, koruyan partidir. Bizde anlayan ve özümseyen yeni bir dip söyledi. Sonunda, 7 Ocak 1946’da nı sağladı. na karar veriliyordu. ise dine, tarikatlara ödün veren parti dalgası gerçeğinin farkında olmalı- DP kuruldu, dört yıl içinde gelişti Atay dinin politikaya alet edilme- Aslında CHP’nin tutacağı tek bir demektir. Bu partiler 1946’dan itiba- yız, Atatürk yaşayacaktır. ve 14 Mayıs 1950 genel seçimlerini siyle ilgili şöyle diyor: yol vardı: Atatürk ilkelerine sımsıkı ren aşırı milliyetçi ve İslamcı görüş- Türk Aydınlanması ilerlemesini sür- kazandı. Devrimleri yapan CHP ba- “Tuhaftır, Serbest Fırka denemesin- sarılmak. Asla ödün vermemek Ata- leri benimsiyorlar, bunlardan medet dürecektir.