Katalog

21 OCAK 2022 CUMA 10 ekonomi@cumhuriyet.com.tr EkonoMi CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR Av RO sterlİn FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 13.3700 15.170 18.2750 23.00 2.014 5360.52 794.94 18 kuruş 19 kuruş 23 kuruş 0.08 puan 27.87 puan 2 lira 1 lira Faizi indirme operasyonu ekonomik gerçekler karşısında kesintiy e uğradı Onca yoksulluğa değdi mi? Faiz ne kadar yüzde 19’dan yüzde 14’e düşürülen politi- ka faizi neler yarattı, hatırlayalım: düşükse o Jale Özgentürk 4 Enflasyon yüzde 19.58’den yüzde 36.08’e çıktı. Üstelik bu TÜİK’in resmi ra- kadar iyi midir? kamı. Aslında gerçek enflasyonun yüzde YAKIN PLAN on 30 yılda, başta ABD olmak üzere 50’nin üzerinde olduğu biliniyor. gelişmiş ekonomileri izleyen biri şu so- 4 Dolar 8.57 liradan önce 18 TL’ye çık- jale.ozgenturk@cumhuriyet.com.tr Snuca varacaktır: tı, şimdi 13 TL’nin üzerinde. “Bütün ülkeler merkez bankası faizini mümkün olan en düşük düzeye indirmek için 4 Yüksek kur seviyesi, yüksek enflas- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip sürekli mücadele halinde. Demek ki ekono- yonla, iğneden ipliğe her şeye zam yapıl- mik büyüme için politika faizinin mümkün ol- Erdoğan’ın faiz indirimi tutkusu dı, alım gücü düştü. duğu kadar düşük olması lazım.” turizm sezonuna kadar ara ver- 4 Politika faizi yüzde 14’e inerken dev- 2000 yılına dek Türkiye’de “yüksek büyü- me için faizleri mümkün olduğunca düşür- letin borçlanma faizi de dahil tüm faiz- di. Faiz indirimi ile hem enflas- me” anlayışı hâkim değildi; sıradan yurttaş ler patladı. İş dünyası bugün yüzde 40’tan yon patladı hem de kredi faizle- kredi faizinin kaç olduğunu merak bile et- Ambargo ile Türkiye’den ev alanlara evlerini satma baskısı aşağı finansman faizi bulamıyor. Yüzde mezdi, çünkü sistemde tüketici kredisi yok yapılırken Türk ürünü satan marketlere tepkiler artmıştı. Bazı ri. Yurttaş fakirleşti. İş dünyası 20’ye bile razı oluyor. denecek düzeydeydi. IMF patentli 2000 yılı marketler ise Türk malı damgalı ürünlere afişlerle karşı çıkmıştı. yüzde 14’e düşen politika faizini kur çapası programıyla beraber bankalar ya- 4 Dövizin yükselmesi Türkiye’nin dış vaş yavaş tüketici kredisi, özellikle de taşıt rüyasında bile göremiyor. borçlarını yükseltti. Artan faizlerle gele- ve konut kredisi vermeye başladılar. Fakat cek kuşaklara devredilen borç katlanarak suudi’lerin ‘t ürk malı’ bunların ciddi boyutlara ulaşması AKP dev- erkez Bankası geçen ay sinyalini ver- büyüyor. rinde, 2003’te küresel likiditenin iyice bollaş- Mdiği gibi politika faizini yüzde 14’te masından sonra oldu. 4 Doğalgaz ve petrole gelen zamlarla 80 ambargosu bitecek mi? sabit tuttu. Açıklamaya rağmen yine de Bir yandan tüketici kredileri hızla artar, fa- TL’lik tüp gaz 230 TL’ye çıktı. Elektrik, do- izleri sürekli düşer, vadeleri sürekli uzarken, sürpriz olabilir diye bekleyen ekonomi çev- ğalgaz faturaları uyku kaçırtıyor. umhurbaşkanı Recep slogandı bu. bir yandan da TL’nin sürekli aşırı değerlen- releri, bu ay için nefes almış oldu. CTayyip Erdoğan, gergin- Türkiye’den ev alanlara ev- mesi yüzünden yerli üretim yerinde saydı- Bu ay diyoruz çünkü gelecek ay ne ola- Ekonomi tek kişiye bağlı lik yaşadığı ülkelerden Suu- lerini satma baskısı, Türk ürü- ğı, net ihracat sürekli düştüğü için ekono- cağı belli değil. Kulis bilgilerine göre Cum- mi artık üretim ve yatırımla değil, ithalat ağır- di Arabistan’la da ilişkileri dü- nü satan marketlere tepkiler, Yurttaşın durumu malum. Yangının orta- lıklı tüketimle büyümeye başladı. Başlıca sa- hurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Nas zeltmek için harekete geçti. gümrüklerde Türk malı dam- sında. İş dünyası nasıl karşıladı faiz kara- bit sermaye yatırımı ise inşaat oldu. Tüketim Şubat ayında bu ülkeyi ziyaret galı ürünlere uygulanan engel- neyi gerektiriyorsa onu yaparız” dedi- rını? Birkaç iş insanı ile konuştum. İşte on- ve konut harcamaları ise ancak ucuz krediy- edeceği açıklandı. lemeler gerilimin en önemli ği faiz indiriminden “şimdilik” vazgeçti. lardan mesaj: le kamçılanabiliyordu. Böylece Türk ekono- Aslında AKP’nin 2002 yılın- yansımasıydı. Erdoğan’ın ikna olma nedeninin “dövizde misi de ABD ekonomisi gibi kredi faizleri dü- 4 Politika faizinin ekonomik gerçekler- da iktidar olmasının ardından Türkiye İhracatçılar Mec- şük seyrettiği ölçüde büyüyebilen bir yapı- yeniden hareketlenme” korkusu olduğu be- le ilgisi koptu. Kimseyi etkilemiyor. Fai- Türkiye’nin ilişkileri en hız- lisi rakamlarına göre Suudi ya büründü. lirtiliyor. zin neden olmadığı pahalı bir deneyle ka- Yıllar içinde bu yapı kemikleşti. Öyle ki lı canlandığı ülkelerden biri ol- Arabistan’ın Türkiye’den yap- İddialara göre politika faizi mayısa kadar nıtlandı. 2018’de devalüasyonun hızlanması karşı- muştu Suudi Arabistan. Önce tığı 2020’de 2.3 milyar do- yüzde 14 düzeyinde sabit kalacak. Yani tu- sında politika faizinin dokuz ay içinde 8’den 4 Piyasalarda dengeler bozuk. Güven 1966’dan beri Türkiye’ye gel- lar olan ihracat, 2021’de 186 24’e yükseltilmesinden sonra milli gelir üç rizm sezonundaki hareketlenmeye kadar. yok. Bu ay faiz aynı kaldı ama gelecek ay meyen Kral Abdullah, 2006’da milyon dolara kadar düştü. çeyrek boyunca daraldı, dördüncü çeyrekte ne olacağını bilmiyoruz. Döviz oynar mı oy- Türkiye’ye geldi. Cumhurbaş- Ambargo ilişkilerimiz iyi ol- ise sadece yüzde 1 büyüyebildi. Oysa politi- Fatura halka çıktı kanı Erdoğan ise 2009’dan masa da Birleşik Arap Emirlik- namaz mı kimse bilmiyor. ka faizinin hep 8’de durduğu bir önceki dört Olan, TL’de büyük hasara yol açan, “Fa- 2011’e kadar dört defa bu ül- leri (BAE) sayesinde delindi. 4 En kaygı verici şey öngörememek. çeyreklik dönemde ekonomi yüzde 6 büyü- keyi ziyaret etti. BAE’ye ihracat 2020’de 1.9 müştü. Merkez Bankası’nın geçen yılın son iz nedendir, enflasyon sonuç” teziyle baş- Kimse ne olacak kestiremiyor. Ekonomist- dört ayında kurların yükseleceğini bile bile Ancak ilişkiler 2018’den milyar dolar iken 2021’de bu layan inatlaşmayla bir yılda yoksullaşan ler bile yorumlayamıyor. Pozisyon alamı- politika faizini 19’dan 14’e indirmesinin ger- sonra bozulmaya başladı. Ga- rakam 3.2 milyar dolara çıktı. yurttaşa oldu. yoruz. çek sebebini de faiz-enflasyon ilişkisi konu- zeteci Cemal Kaçıkçı cinayeti, O dönemde sohbet ettiğim Geçen yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı ya- 4 Tek kişinin kafasında her şey. O ne sunda ekonomi camiasında kabul görme- Türkiye’nin Körfez politikaları ihracatçılara ziyareti sordum. pan Berat Albayrak’la başlayan süreçte ba- derse o oluyor. Siyasetin ticarete bu kadar yen bir görüşten çok, büyümenin ancak fa- ile iki ülke ters düştü. Bu gelişmeler umut vermiş. izin düşmesiyle mümkün olduğu inancında kanlar, Merkez Bankası başkanları değişti. etki ettiği başka bir dönem hatırlamıyoruz. Gerginlik resmi olmayan “ti- İhracatının ağırlığı Avrupa aramak gerekir. Ekonomik gerçeklerden kopan bu teoriyle Halk çaresiz, iş insanları salgında kulla- cari bir ambargoya” neden oldu. olduğu halde umudunu ye- Peki, o halde ileride Türkiye dış kaynak sı- 5 TL olan dolar kuru 18 TL’leri gördü. Şim- nılan Kredi Garanti Fonu gibi destekler is- kıntısını kalıcı olarak aşacak olursa, faiz po- “Ülkemi seviyorum Türk niden Körfez ülkelerine bağ- di büyük başarı gibi 13 TL ile normalleşme- tiyor yeniden. litikamız faizleri mümkün olan en düşük dü- malı kullanmıyorum.” Geçen layan Türkiye’ye ise bu ya- zeyde tutarak büyümeyi olabildiğince hız- den, parlak bir yıldan söz ediliyor. Bütün bunlar yaşanırken “2022 en par- yıl Suudi Arabistan’da en yet- kınlaşmalar ne getirecek, landırmak mı olmalı? Kesinlikle hayır. Çünkü lak yıl olacak” sözlerine hâlâ inanan var mı? Eylül ayından itibaren dört toplantıda kili ağızlardan bile duyulan bir göreceğiz! bankacılık sistemine sahip modern bir eko- nomide temelde merkez bankasınca belirle- nen ortalama kredi faizi o ekonomideki uzun vadeli kâr oranını belirler. Bu faiz, şirketle- rin yaptığı yatırımların finansman maliyeti- Doğalgaz ve elektrikte yılın ilk faturaları ücretliyi şaşkına çevirdi ni oluşturduğu için şirket kârları, dolayısıy- la ekonomideki genel kâr oranı için bir alt sı- nır oluşturur. Genel kâr oranı ise işçi ücretle- riyle beraber toplam katma değeri ve dola- yısıyla ekonominin potansiyel büyüme hızını meydana getirir. O yüzden, siz Türkiye’de olduğu gibi kü- yurttaşa fatura şoku resel likidite bolluğundan yararlanarak veya ABD’de ve AB’de olduğu gibi, paranızın re- zerv para olması (dünyanın her yerinde ge- ZEHRA ÖZDİLEK çerli olması) özellliğinden yararlanarak ge- BANKALARA KREDİ ÇIKIŞI nel faiz oranını reel olarak çok düşük, hat- eni yılda üst üste gelen zam- İran’daki arıza ta negatif düzeyde tutarsanız aslında ekono- minizin uzun vadeli büyüme hızını düşürmüş Yların ardından ilk faturalar ‘kömür olmazsa olursunuz. Kısa vadeli yüksek büyüme uğ- gelmeye başladı. Aldıkları maa- sanayiyi vurdu runa ekonominizin uzun vadeli büyüme po- şın kiraya ve faturalara gittiği- ran’ın teknik arıza bildirererek, tansiyelini, verimlilik artışını kuma gömmüş karanlıkta kalırız’ ni, temel ihtiyaçları bile almak- İ20 Ocak itibarıyla 10 gün sürey- olursunuz. Çok düşük veya negatif reel faizle at ba- urt Madenciliği Geliştirme Vakfı, “Tür- ta zorluk çektiklerini belirten le gaz akışını kesmesinin ardından şı giden sonsuz kredi arzı, gerçek anlamda Ykiye Ekonomisi Nasıl Düzelir” başlık- doğalgaz santrallerına gaz sevki- yurttaşlar nasıl geçineceklerini faaliyet kârı üretemeyen çok sayıda şirke- lı basın toplantısı düzenledi. Türkiye’nin yatı yüzde 40 azaltıldı. “Gizli” iba- düşünüyor. tin bitkisel hayatta da olsa yaşamasını sağ- reli bir yazısı ortaya çıkan BOTAŞ, sürekli hale gelen ekonomik krizlerden Pendik’te oturan bir çocuk an- lar. Siz aşırı düşük faizli bol kredi politikası- ayrıca “arz talep dengesi” sorun- kurtulması için hammaddeyi üretebilme- na devam ettikçe bunların sayıları artar. Ka- nesi Ayşe D., en yüksek 250 li- larına atıfla büyük ölçekli sanayi si gerektiğini söyleyen vakfın yönetim Gaz faturasını gösteren Ayşe D. “Bakalım pitalist rekabet gereği bunlar yeterli kârlılığa ra gelen doğalgaz faturasının bu elektrik faturası ne sürpriz yapacak” dedi. kuruluşlarına sevkıyatın yüzde 40 kurulu başkan Prof. Dr. Güven Önal, ma- sahip sektörlere de girerek oralardaki kâr yıl 1000 lira geldiğini söylüyor. azaltılması için dağıtım şirketleri- oranını da düşürürler. Uzun yıllardır ABD’de denlerin entegre tesislere dönüştürül- öğretmen. Eşi ev hanımı ve bir ne talimat ve AB’de olduğu gibi, merkez bankaları bol Fahiş artış için yorumu “Bir be- mesi gerektiğini belirtti. krediyle bankaları da fonladığı takdirde ban- verdi. Ak- çocuğu var. Bakıcı ücretleri yük- Türkiye’de 20 milyar ton kömür oldu- beğimiz dünyaya geldi ve doğal kalar kredilerinin faizlerini bile ödeyemeyen, şam saat- ğunu hatırlatan Önal, bankaların kömür selince eşi çalışmayı bırakmış. olarak doğalgazı biraz açmak yani aslında batık olan müşterilerini de ye- lerinde ise yatırımlarına kredi vermemesine değine- Asgari ücret zamları açıklanma- zorunda kaldık. Ama kalın gi- ni krediler açarak yüzdürür, çünkü nasıl ol- genel açık- rek “Bunu özellikle yabancı ortaklı banka- dan önce başka bir okula geçin- sa merkez bankasından sonsuz fonlama ak- yinmeden durulacak bir sıcak- lama yapan lar yapıyor. Biz kendi kömürümüzü çıkar- maktadır ve ilgili şirketler iflas etmediği tak- ce maaş zammı da alamamış. Ge- lığa çıkmadı tabii ki. Gerçek an- BOTAŞ, madan enerjide dışa bağımlılığı nasıl biti- dirde onlara açılan yeni kredilerle bankanın çen yıla göre faturalarının iki- lamda ısınsak ne olacaktı düşü- “Arızanın muhasebe kârı yükselmektedir. Bu şekilde receğiz? Sanayimizi nasıl geliştireceğiz?” ye katlandığını belirten Ömer E., nemiyoruz” diyor. daha kısa ekonomi Amerikalıların “zombi” dediği, fa- dedi. Önal, şöyle konuştu: “Devlet, ma- şunları söylüyor: sürede giderilmesi için İranlı mu- aliyet kârı kredi faizini karşılamaya bile yet- den yatırımlarında bir teşvik yapmalı. Ma- hataplarımız nezdinde gerekli giri- meyen, ama yüzdürülerek yaşamaya devam Maaş zammı uçtu “Kaşıkla verip kepçeyle alıyor- den sahipleri malını mülkünü ipotek et- eden şirketlerle dolar. şimlerde bulunuldu” dedi. lar. Biz hiçbir zaman sıcacık ev- Antalya Kepez’de oturan bir meden kredi alamıyor. Devlete düşen ma- Böyle bir ekonomi büyüyor görünse de iç- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan- çocuk annesi Gamze Y ise böl- lerde oturamıyoruz. Fatura az den yatırım bankaları kurmaktır. Bankalar ten içe çürümektedir. Fed’in parasal sıkılaş- lığı da, bir açıklama yaparak doğal- gelsin diye kısık kullanıyoruz. ‘kömür yatırımına kredi vermeyiz’ diyor. gede ağırlıklı olarak klima kul- tırmayı belli bir aşamaya getirmesinden son- gaza dayalı elektrik santrallerine ra ABD’de ve hatta Avrupa’da bazı zombi Yarın, ‘Maden yatırımına da vermeyiz’ di- lanıldığını anlatıyor. “Klimayı Saraylarda yaşayanlar da rahat gaz verilememesi kaynaklı olarak şirketlerin battığını ve bazı bankaları da peş- yecekler. Kredi olmazsa yatırım yapılmaz. uyumaz inşallah. Güzelim ülke- tam çalıştırıyoruz. Maksimum elektrik arzında da sıkıntı oluşaca- lerinden sürüklediklerini görmek şaşırtıcı ol- Türkiye kömür üretmezse yarısı karanlıkta mizi ne hale getirdiler. İnsanlar 350 TL elektrik faturası ödüyor- ğını ve sanayi kuruluşlarına elekt- mayacak. Önümüzdeki dönemde bu geliş- kalır. Elektriğinin yüzde 45’ini kömürden artık kaçıyor bu ülkeden. Doğal- rik kısıntısı yapılacağını duyurdu. duk. Bu yıl iki hafta evde olma- meleri iyi izlemeli ve bunlardan Türkiye için sağlıyor.” l Ekonomi Servisi İstanbul Sanayi Odası Başkanı ders çıkarmalı, bu arada merkez bankası fa- gaz faturamız normalde bu ay- dığım halde 588 TL geldi. 4 bin Erdal Bahçıvan ise kısıntının üre- izinin ekonominin uzun vadeli büyüme hızını da geçen yıl 400 TL’nin üzerinde TL maaş alıp 1000 TL elektriğe belirlediğini akılda tutmalıyız. tim üzerinde büyük bir baskı ya- gelmiş. Bu ay 525 TL geldi. Bi- vereceksek ne anlamı kaldı ki EPDK TASLAK HAZIRLADI ratacağını belirterek sanayicile- zim elektrik normalde 120 lira maaş zammının. re “arz üzerinden bir bedel ödetil- civarını geçmezdi. Bu yıl ilk defa Çekmeköy’de oturan bir çocuk mesinin kabul edilemez” olduğunu istasyonlardaki şarjın KISA... KISA... 167 lira oldu.” babası Ömer E., bir özel okulda söyledi. l Ekonomi Servisi l Arçelik, Çayırova’daki 3.5 milyon kapasiteli yüzde 75’i hızlı olacak çamaşır makinesi tesisinin 2023 ve 2024’te toyol ve şehirlerarası yollarda kurula- kademeli olarak Manisa Keçiliköy OSB’deki Kiralama şirketlerine ‘kara liste’ uyarısı Ocak elektrikli araç şarj istasyonlarının Arçelik Üretim ve Teknoloji’nin tesislerine ta- en az yüzde 75’inin hızlı şarj ünitesi ola- şınmasına karar verildiğini açıkladı. işisel Verileri Koruma Kurumu kişilerle ilgili araç kullanım sürecin- cak, şarj hizmeti fiyatı birim enerji bedeli l Ticaret Bakanlığı’nın yeni tebliğlerine göre K(KVKK), araç kiralama sektörün- de meydana gelen olumsuzlukları üzerinden alınacak. Çin, Endonezya, Malezya ve Tayland men- de, bazı kişilerce bu şirketlere su- veya araç kiralama şirketlerinin bu Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu şeli bisiklet ve motosiklet iç-dış lastiği itha- nulan ve “kara liste” özelliği de içe- kişiler hakkındaki olumsuz yorum- (EPDK), bu kapsamda hazırladığı Şarj Hiz- latına uygulanmakta olan dampinge karşı ren araç kiralama yazılımı uygula- larını da barındıran “kara liste” bil- meti Yönetmeliği taslağını kamuoyunun vergi önlemi sürdürülecek. masının “hukuksuz” olduğunu be- gilerini de içerdiğini ve bu bilgile- görüşüne açtı. Şarj istasyonlarına ayrıca lirterek buna son verilmesi konu- rin firmalar tarafından sonraki ki- l Kimyasal ürün tedarik şirketi Arısan elektrik depolama ve üretim tesisi kurul- Kimya’nın ABD’li Vinmar Group’a satışı ile KVKK, “kara liste” uygulamasına baş- sunda duyuru yayımladı. ralamalar için karar verilirken kulla- masına da imkân tanınacak. l AA vuran veri sorumluları hakkında işlem Resmi Gazete’deki KVKK kararına nılmak üzere işlendiği tespitlerine ilgili anlaşma imzalandı. İşlemin 30 milyon yapılacağı uyarısında bulundu. göre, bu yazılımların, araç kiralayan yer verildi. l Ekonomi Servisi dolar olduğu tahmin ediliyor.