Katalog

16 OCAK 2022 PAZAR EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 KESK kamudaki sendikal hak ihlallerine, Birleşik Kamu-İş fahiş zamlara tepki gösterdi Emekçinin kriz isyanı Şikago Çocukları eçimle iktidara gelen sosyalist Allen- de hükümetini 1973 yılında askeri bir KESK Eşbaşkanı Bozgeyik, Türkiye’deki krizin krizi Sdarbeyle ortadan kaldıran, üç haftalık yaratanlarla çözülemeyeceğini vurgularken, Birleşik Kamu- silahlı kuvvetler başkomutanı Pinochet’in NECATİ Şili siyasi ve ekonomi tarihinde etkisi yıl- İş Başkanı Balık, toplusözleşmenin yenilenmesini istedi. SAVAŞ larca tartışıldı durdu. Ülkenin siyasi tarihine damgasını vur- KP iktidarının uygulandığı lıştıracak işçiyi başka yerde bula- muş 17 yıllık askeri cunta yönetimi doğal olarak ekonomik sistemi de kökünden de- yanlış politikalar, Türkiye’de mazsınız, Çin modeli getiriyoruz’ ğiştirmiştir. Toplumsal faydanın yukarılara Aözellikle 2018’den bu yana diyerek övünenlerin emekçilere çıkarılırken gelir yaratma ve onun dağılımı- ağır bir ekonomik krizin yaşanma- vereceği hiçbir şey kalmamıştır.” nı ön plana alan devrik Allende hüküme- sına neden oluyor. Emekçiler ise Bozgeyik ayrıca, bu sürecin, “da- tinin tersine, neoliberal bir anlayışa ve uy- bu durumun en ağır sonuçlarını, yatılan bu faşizan koşulların” fii- gulamaya yönelmiştir. işsizlik, ücretlerde erime ve hak li ve meşru mücadele, kazanılmış Pinochet darbeden yaklaşık iki yıl son- ra ekonomi yönetiminde köklü bir değişi- ihlaleri olarak yaşıyor. KESK’in hakları koruma ve yeni haklar el- me gitti. Yüksek enflasyon ve aşırı bütçe açıkladığı “2021 Yılı Kamu Sendi- de etme anlayışı ile aşılabileceği- açığı başta olmak üzere makro dengeler- kal Hak İhlalleri” raporu ve Birle- ni vurguladı. Birleşik Kamu-İş’in, de aşırı bozulma devam etti. Yaklaşık, yeri şik Kamu-İş’in Ankara’daki eyle- dün Ulus’ta enflasyona ve yoksul- ve zamanına göre 20-25 Şikago Üniversi- tesi doktoralı Şilili ekonomisti ülkeye davet minde yapılan açıklamalar bu du- luğa tepki göstermek için düzen- ederek (!) onlara ekonomi yönetimini tes- rumu bir kez daha ortaya koydu. lediği eylemde konuşan Birleşik lim etti. Bu ekonomistler doktora eğitimleri Kamu-İş Genel Başkanı Mehmet süresinde yoğunlukla Milton Friedman ve Ucuz emek cenneti Balık ise TÜİK’in açıkladığı enflas- Arnold Harberger’in danışmanlığı altında Raporu açıklayan KESK Eş Genel yon oranlarına atıf yaparak ücret- öğrencilerdi ve uygulayacakları politikalar Başkanı Mehmet Bozgeyik, iktida- lerdeki gerçek erimeyi hatırlattı ve da daha şimdiden belliydi. Gruba bizde de daha sonra aynı çağrı- Dünkü açıklama ve eylemlerde, iktadara rın yönetememe halini bir kez da- şöyle konuştu: şımı yapacak bir isim verildi: Şikago’nun temel hak ve özgürlüklere yönelik baskı ha kutuplaştırma ve gerginlik stra- Çocukları (Chicago Boys) ya da benzer bir politikalarına son verme çağrısı yapıldı. Kronik hale geldi tejisi üzerinden aşmaya çalıştığını anlamıyla Bizim Çocuklar. belirterek şunları vurguladı: “Rakamlarla oynadıkları yetme- Şikagolu ekonomi takımı ilk yıllarda çok “Hayata geçirdikleri kararların miş gibi gövde gösterisi şeklin- da şaşırmayacağımız, günümüzde Türki- ‘OHAL’ lağvedilsin ye ekonomisinde de yaşananların çoğunu etkisi birkaç günde yitip gitmek- de sunulan yüzde 2.5’lik ek zam hayata geçirdi. Biz de emeklilikte yaşa ta- te, ekonomik kriz derinleşerek de- utançtır. Ekonomik kriz, artan ha- ESK, 15 Temmuz darbe girişi- kılanlar (EYT) kapsamında hükümet tarafı- kamu emekçilerine dayatılan se- vam etmektedir. Bu krizi TBMM’de yat pahalılığı ve yüksek enflasyon Kminden bu yana sadece ken- nın sıkça vurguladığı “Erken emeklilik büt- falet ücretidir. Özelleştirmeleri sa- di üyelerinden toplam 4 bin 816 ki- onaylanan 2022 bütçesinde ka- kamu emekçilerini ciddi şekilde et- çeye ağır yük getiriyor” yaklaşımıyla önce- şinin ihraç edildiğine dikkat çe- vunanlar ve ‘babalar gibi satarım’ mu hizmetlerine ayrılan ve kamu kilemiştir. 2021’in son ayında baş- likle emeklilik yasasını değiştirdi ve hatta kerek, OHAL İşlemlerini İnceleme diyenler elbette hesap verecektir. sistemi özelleştirdi. Reel ücretlerde bek- emekçilerinin ücretlerine yapılan layan ve yılın ilk günü zirve nokta- Komisyonu’nun aradan 5 yıl geçme- lendiği gibi kırpmalar yaşandı, dış tica- Elektrik, doğalgaz, köprü, hastane, sefalet ücreti ‘artışından’ da net sına çıkan zamlar, Türkiye’de enf- sine rağmen hâlâ 1495 dosyayı ka- ret rejimi uluslararası rekabet söylemi çer- otoyollar kamulaştırılsın. Zamlar olarak görebilmekteyiz. Bu çok- lasyonun kronik hale geldiğini gös- çevesinde serbestleştirildi, sermaye yanlı rara bağlamadığına vurgu yaptı. Hu- geri alınsın. Toplusözleşme masası lu ve sürekli kriz hali, krizi yara- termektedir. AKP iktidarının yaptı- politikalar uygulanmaya başlandı... kuka ve uluslararası sözleşmelere yeniden kurulsun. Emekçiler için tanlarla çözülemez. Ülkemizi ucuz ğı zamlar nedeniyle emekçiler; te- Buraya kadar çok tanıdık geldi değil mi aykırı hak ihlallerini eleştiren KESK, vergi dilimi yüzde 10’da sabitlen- yapılanlar? emek cenneti haline getirenlerin, mel besin maddelerini dahi karşı- “OHAL Komisyonu lağvedilsin” dedi. Şikago ekibi arkasından çok önemli bir sin.” l ANKARA sermayeye ‘Bizden daha ucuz ça- layamaz duruma getirilmiştir. Bu adım attı ve asgari ücret uygulamasını or- tadan kaldırdı. Dahası, işletme ve servet vergilerini düşürme ve sermaye piyasaları- Ocak-Kasım 2021’de 1.5 milyon kişi bireysel kredi veya kart borcunu ödemedi nı liberalleştirme konusunda Pinochet’i ik- na ettiler (buradaki ikna bilinenden farklı anlamda kullanılmıştır). Yaklaşık yedi yıl yalancı zenginlik yaşa- yan Şili halkı 1982’den sonra acı gerçekle yüzleşmeye başladı. ‘Batık’ta korkutan büyüme Ne mi oldu? Tam iki yıl önce, 20 Ocak 2019’da, The ürkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk yon 181 bin 715, kredi kartı borcunu miyle karşılaştırma yapmak çok an- London Globalist yazarlarından Alissa TMerkezi’nin geçen kasım ayıyla il- ödememiş kişi sayısı 610 bin 635 kişi lamlı sonuçlar vermiyor. Buna karşın Siara’nın analizinden bir kısım alarak suna- lım ne olduğunu... gili “Negatif Nitelikli Bireysel Kredi oldu. Bireysel kredi veya bireysel kre- 2020 öncesi yıllarla karşılaştırıldığın- 15 BİN KİŞİ GÖNDERİLDİ (Şili’deki) strateji sonuçta bir başarısız- ve Kredi Kartı” raporu, “batık birey- di kartı borcunu ödememiş kişi sayı- da, 2021’de sadece ilk 11 ayında ula- lıktı. İthalat kısıtlamalarının aniden kaldırıl- sel kredi ve bireysel kredi kartı”nda sı da 1 milyon 485 bin 58 kişi olarak şılan rakamlar çarpıcı ve kaygı veri- ‘İş’ini gurbette ması, Şili endüstrilerini güçlü uluslarara- dikkat çekici artışlar yaşandığını gös- hesaplandı. 2020’nin ilk 11 ayında bu ci şekilde yüksek. Örneğin bireysel sı rekabete maruz bıraktı. Sabit döviz ku- terdi. sayılar sırasıyla 405 bin, 367 bin ve kredi veya bireysel kredi kartı borcu- ru ve aşırı değerli Şili pezosu, Şili malları- arayanlar arttı! nı daha az rekabetçi hale getirerek ihracat Rapora göre Kasım 2021’de bireysel 641 bin kişiydi. nu ödememiş kişi sayısı, yıllık olarak kazançlarının düşmesine neden oldu. ABD kredi borcunu ödememiş (yasal takibe 2019’da 1 milyon 404 bin, 2018’de 1 ŞKUR’un 2021 yılının tümüy- 1982’de faiz oranlarını yükselttiğinde, aşırı Toplamda 4 milyon İle ilgili verileri, emekçilerin intikal etmiş) gerçek kişi sayısı 277 milyon 389 bin kişiydi. Öte yandan değerli döviz kuruyla birleşen yüksek borç- “gurbet”teki iş arayışının devam bin 517, bireysel kredi kartı borcunu Ancak salgının etkilerine karşı eko- önceki yıllar dikkate alındığında bi- luluk, Şili’yi borcunu temerrüde düşürme- ettiğini gösterdi. nomik olarak yürürlüğe konan ödememiş gerçek kişi sayısı 155 bin reysel kredi veya bireysel kredi kar- ye zorladı. Ekonomi çöktü. Neoliberal de- Geçen yıl 2020’ye kıyasla yüz- ney, ekonomik refah yerine, Şili’ye daha da 282 kişi oldu. Bireysel kredi veya bi- önlemler çerçevesinde borç tı borcunu ödememiş kişiler- de 33.6 artışla 14 bin 978 işçi yüksek borçluluk, işsizlikte on kat artış ve konusunda yasal taki- reysel kredi kartı borcunu ödememiş den borcu devam edenlerin yurtdışına gönderildi. En çok işçi oligopolistik bir şirketler holdinginin ege- gerçek kişi sayısı da 382 bin 59 kişi- be intikal ettirme süre- sayısı 4 milyon 19 bin ki- men olduğu bir ekonomi bahşetmişti. Ne- gönderilen ülkeler yüzde 4.8 artış leri uzatıldığı için ge- ye yükseldi. 2021 yılının ilk 11 ayın- şi olarak kayıtlara geçti. oliberal şok tedavisi, 1969’da başlangıçtaki ve 2 bin 688 kişi ile Almanya, yüz- da ise kredi borcunu ödememiş 1 mil- çen yılın aynı döne- l Ekonomi Servisi yüzde 17 olan yoksulluk içinde yaşayan Şi- de 247.7 artış ve 1484 kişi ile Sır- lililerin sayısını 1985’te şaşırtıcı bir şekilde bistan, yüzde 5 bin 650 artış ve yüzde 45’e çıkarmıştı. Komşu ülkeler ben- 1150 kişi ile Katar oldu. Türk giri- zer borç krizlerinden mustarip olsalar da HP Genel Başkan Yardım- ra geçtiğini belirten Ağbaba esnafın iflasıyla zirve yaptı.” şimcilerin yurtdışı taahhüt ve ya- hiçbiri Şili’nin yaşadığı yüksekliğe ulaşa- Ccısı Veli Ağbaba, dün Es- sözlerini şöyle sürdürdü: “Bir- Ayrıca esnafın, elektrik ve ‘En az tırım işleri düzenli olarak artarken madı ve bu da GSYİH’de yüzde 11 düşüş naf ve Sicil gazetesinin gün- kaç yandaşı daha fazla zengin doğalgaza gelen zamlar ne- İŞKUR tarafından yurtdışına gön- getirdi ekonomiye.* cel verilerini paylaşarak “Kö- etmek için kuru bilinçli şekil- deniyle müşterisini karanlık- Bu karmaşayı düzeltmek için de derilen işçi sayısında son yıllar- 102 bin püğün maliyeti 2021’de es- de köpürten iktidar, esnafın ta karşılamak zorunda kaldığı- Pinochet’in Keynesyen tedbirlere başvur- da yaşanan hızlı düşüş dikkat çe- nafa açlık ve iflas olarak dön- iflasına sebep oldu. Geçen yıl nı ifade eden Ağbaba, bu ko- masını burada dile getirmesek de özelleş- kiyor. İŞKUR’a göre, bu sayı ör- dü” dedi. 81 bin 159 esnaf sicilden terki- nuda şu yorumu yaptı: “Ek- tirilen kuruluşları yeniden kamulaştırmaya esnaf neğin 2019’da 19 bin 991 kişi, Geçen yıl meslekten ve si- nini, 20 bin 591 esnaf ise mes- mek teknesini terk etmeyen başlaması bu ekonomik programın bir çö- 2006’da ise 81 bin 400 kişiydi. cilden terkinini yaparak iflas lekten terkinini talep etti. esnaf esasında yaşadığı sıkın- küşe neden olduğunun göstergesi. l Ekonomi Servisi iflas etti’ eden esnaf sayısının en az 101 Dolar kurunun 18.40 lirayı gör- tılar göz önüne alındığında fii- Şili’nin dikta rejimi altında kolay uygula- bin 750 olduğunun kayıtla- düğü Aralık 2021 ise 13 bin 16 len iflas etmiştir.” l ANKARA ma bulmuş bu neoliberal ekonomi uygula- maları şimdilerde biraz da demokratik ku- ralların geçerli olduğu Brezilya’da başka bir Şikago çocuğu olan (ya da o gruba gi- ren) ekonomi bakanı Paulo Guedes ta- Yurttaş artık kırmızı rafından hayata geçiriliyor. O da bilindik yöntemleri deniyor ama arkasında bir dik- ta rejimi olmadan. Bu bakımdan, diktasız eti rüyasında görecek başarıya ulaşması da biraz zor görünüyor. Biz ne yapıyoruz sorusunu mırıldanıyor- sunuz şimdi... Biz her şeyi batırdık. Cum- 900 lira oldu. MUSTAFA ÇAKIR huriyet tarihinin en kötü ekonomik koşulla- n DANA ETI: Ocak 2021’de 6 rını tecrübe ediyoruz. Şikago Çocukları’nı uzu ve dana etindeki maliyet bin 500 lira olan bir baş dananın istesek de bulamıyoruz. IMF’nin kapısına Kartışlarını araştıran TBMM Ta- alım gideri bu yıl 9 bin lira. 1 kilo dayandık ama kapı açılmıyor... O çocukla- rım, Orman ve Köyişleri Komisyo- dana etinin maliyet tablosuna gö- rın yöneteceği ekonominin parasal çarkını nu üyesi Bekir Başevirgen, geçen da teslim etmek istemiyoruz. re, yem gideri 3 bin 500 liradan 6 Beyaz Şov’daki o ünlü karakterin belirt- yıl 45 lira olan 1 kilo kuzu eti ma- bin 250 lira bakıcı gideri 750 lira- tiği gibi “Hem döner yemek istiyor hem de liyetinin bu yıl 67 liraya, dana eti dan 1125 lira, veterinerlik gideri dönmesini istemiyoruz.” Yani parayı tes- maliyetinin 37 liradan 56 liraya 100 liradan 150 lira, nakliye gideri lim etmek ve denetime tabi olmak istemi- ulaştığını hatırlatarak “Kasap ve 100 liradan 200 liraya çıktı. Gider yoruz ama onlardan para istiyoruz. marketlerdeki satış fiyatları ise toplamı 11 bin 498 liradan 17 bin kuzuda 67 liradan 95 lira, dana- 824 liraya yükseldi. Yetiştirici ma- * https://thelondonglobalist.org/history- da 55 liradan 81 liraya çıktı. Yine liyeti yüzde 55 arttı. Bu artışın tü- revisited-the-chicago-boys-return-to- maliyetler nedeniyle temmuzda keticiye yansıması yüzde 48 oldu. south-america/ kuzu etinin 150 lira, dana etinin “Bu artışlara karşın TÜİK’in kır- 125 liraya satılması bekleniyor” mızı et enflasyon oranını yüz- dedi. Kırmızı etteki maliyet ar- de 15 göstermesi gerçek- KISA... KISA... tışlarının detayları ise şöyle: likten kopuştur” diye tepki n KUZU ETI: Ocak 2021’de gösteren Başevirgen, yemin l ABD’de geçen ekim ayında Halkbank’ın “do- 1 kilo kuzu eti için 150 lira hammaddesi arpa, buğday kunulmazlık” tezini kabul etmeyen istinaf olan yem gideri, Ocak ve mısırın yeni hasatta mahkemesi, dün yeni bir karar alarak dosya- 2022’de 275 lira, bakıcı geçen yıla göre orta- ların Yüksek Mahkeme’ye gönderilmesine ye- gideri 120 liradan 180 lama üç kat pahala- şil ışık yaktı ve itiraz süreci boyunca yargıla- lira, veterinerlik gideri nacağına işaret etti manın durdurulmasına hükmetti. 10 liradan 15 lira, nak- ve bunun daha yük- l Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, ön- liye gideri 5 liradan 10 sek fiyatlara dönü- ceki akşam itibarıyla kur korumalı mevduat liraya çıktı. Böylece şeceğini kaydet- hesabının büyüklüğünün 131 milyar lirayı aş- yetiştiricilerin toplam ti. Başevirgen ayrı- tığını söyledi. maliyeti yüzde 48 arttı. ca 2019’da 12 ki- .90 l Türkiye Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricile- ¨ Bu artışın tüketiciye lo olan kişi başına ri Merkez Birliği Genel Başkanı Nihat Çelik, 69 yansıması yüzde 41 kırmızı et tüketimi- 2021’de 3 bin 200’ün üzerinde çobana serti- Bekir Başevirgen, “Fakir oldu. Geçen yıl 650 fukaraya kala kala makarna nin geçen yıl 7 kilo- fika verildiğini belirterek “Eğitimler sayesinde kaldı ama onun fiyatı da lira olan bir baş kuzu ya düştüğünü belirt- bu işi daha bilinçli öğrenen çobanlarımız daha yükseliyor” dedi. alım gideri de bu yıl ti. l ANKARA verimli hale geldi” dedi.