Katalog

12 OCAK 2022 ÇARŞAMBA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR Av RO sterlİn FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 13.8400 15.6400 18.8280 24.27 2.046 5596.43 804.39 3 kuruş Sabit 1 kuruş 0.10 0.87 puan 6 lira 3 lira Türkiye’nin önemli fabrikalarında çalışan 140 bin işçinin toplusözleşme mücadelesi sert geçiyor Metal fırtına sürüyor Temel politika Türkiye Metal Sendikası ile Türkiye Metal Sanayicileri maliye politikası Sendikalı işçi sayısı Metal işkolunda 1 milyon Sendikası arasında görüşmelerde son pazarlıklar yapılıyor. konomik kalkınma, kaynak dağılı- 291 bin 40. 789 bin 38 işçi çalışıyor. Ancak DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş’in temsil ettiği 11 bin mını etkinleştirme, gelir ve servet Edağılımını düzeltme, ekonomik is- işçiyi kapsayan görüşmelerde ise uyarı eylemleri başladı. tikrar, kararlılık sağlama amacının ana aracı maliye politikasıdır. etal işkolunda örgütlü olan da görüşmelerin bu gece ya da yarın Merkezi yönetim bütçesini, sadece Türk Metal Sendikası ile Tür- sona ermesi bekleniyor. devletin gelir ve giderlerinin düzenlen- Mkiye Metal Sanayicileri Sen- Dün akşam saatlerinde aldığımız mesi; kamu harcamalarını karşılamak dikası (MESS) arasında 60 günü ge- bilgilere göre masada 40’a yakın için gerekli kaynakların sağlanmasına, çen toplusözleşme görüşmelerinde külfetinin vatandaşlar arasında bölüştü- madde çözüme kavuşturulurken rülmesine ilişkin belge olarak algılama- son viraja girildi. Dün de masada gö- ücret ve ücretlere bağlı 30 madde- mak gerekir. Devlet bütçesinin kaynak rüşmeleri sürdüren iki de anlaşma sağlanamadı. MESS’in tahsisi, gelir ve servetin yeniden dağılımı, sendikanın anlaşmasının 10 Ocak’taki toplantıda işçilerin ekonomik istikrarı, kararlılığı sağlama iş- yakın olduğu belirtilir- aleyhine olan birçok maddeden ta- levleri; işlevler arasında eşgüdüm sağla- ken 11 bin işçinin örgüt- viz verdiğini belirten Türk Metal ma amacı vardır. lü olduğu Birleşik Metal- Sendikası yetkilileri, grev kararını Devletin, kamu hizmetlerinin görülme- ALİ CAN İş ise toplusözleşme gö- da hatırlatarak işçi lehine bir an- si, sosyal mal ve hizmetlerin sağlanma- POLAT sı, ekonomik kalkınmaya yönelik projele- rüşmeleri için davet bek- laşmanın yakın olduğunu söyledi. rin, özellikle altyapı projelerinin gerçek- liyor. Sekiz fabrikada uyarı eylemle- 179 işletme ile görüştüklerini söy- leştirilmesi işlevi, kaynak ayırımı yapar- rine başlayan sendika, 14 Ocak’ta da leyen Türk Metal Sendikası yetki- ken kaynak kullanımını iyileştirme, etkin- greve çıkmaya hazırlanıyor. lileri, şu anda ortalama net ücretin Birleşik Metal İş Sendikası üyeleri dün mesai leştirme görevi vardır. Otomotiv, beyaz eşya, demir çelik, 5 bin TL olduğunu belirterek ilk öncesi yaptıkları eylemlerle MESS’i uyardı. Devlet, vergide adaleti, her vatanda- makine sanayi sektörlerinde faaliyet altı ay için yüzde 29.57, ikinci altı şın ödeme gücüne göre kamu hizmetle- gösteren Arçelik, Tofaş, Ford, Tem- rinin külfetine katılmasını sağlayarak, ka- ay içinse yüzde 36 artış istedikle- kası, dün mesai öncesi grev karar- nü, 18 fabrikada greve gidecekleri- mu hizmetlerinden düşük gelirli grupların sa, MAN, Mercedes, Alarko, ISUZU, rini tekrarladı. larını tekrarlayarak bir saatlik iş bı- ni hatırlattı. Toplam 70 maddede an- yararlanmasına öncelik vererek eğitim ve Ford gibi Türkiye’nin en büyük fab- İşçiler, Türk Metal’in talebi kabul sağlık hizmetleriyle gelirin yeniden dağılı- rakma eylemi yaptı. Sendika, an- laşmazlık yaşadıklarını belirten Ser- rikalarında çalışan 130 bin işçinin edilirse ortalama ücret 8 bin 800, mını da düzenler. laşma olmazsa 14 Ocak’ta dört iş- daroğlu, şunları söyledi: üç yıllık gelirini belirleyecek görüş- MESS’in talebine göre ise 7 bin 700 Özellikle 1929 büyük ekonomik buna- “Pandemide ölüm pahasına çalış- letmeye bağlı sekiz fabrikada yak- meler 12 Ekim’de başladı. Türk-İş’e TL ücret alacak. lımının, Keynesyen iktisadın etkisiyle de tık, ihracatı artırdık, ekonomiyi bü- laşık üç bin işçiyle ilk grevine baş- bağlı Türk Metal Sendikası ile MESS devletin ekonomik istikrarı sağlama iş- Greve hazırlanıyor layacak. Mersin, Gebze ve İzmir’de yüttük. Biz metal işçisinin verilen arasında 9 kez oturulan masada levi önem kazanmıştır. Devlet, ekono- başlayacak grevlere ardından 18 teklifleri hak ettiğini düşünüyoruz. mik durgunluk dönemlerinde kamu har- yüzde 29.57’lik artış talebiyle baş- MESS’le masaya oturmaya hazır- camalarını artırarak enflasyon süreci- Ayrıca grev başladıktan sonra iş ba- layan görüşmeler 7 Aralık’ta bazı lanan diğer sendika ise Devrimci İş- Ocak’ta altı işletme daha eklenecek nin başlamasıyla da kamu harcamaları- rışı kolay sağlanmaz. Hükümete gü- maddeler nedeniyle kesildi. Bu ara- çi Sendikaları Konfederasyonu’na ve grevler anlaşma sürene kadar nı azaltarak bazı yatırım ve harcamala- dalga dalga yayılacak. veniyorlar, ‘grevler yasaklanır’ diye da asgari ücretin yüzde 50’nin üze- (DİSK) bağlı Birleşik Metal Sendika- rı kısarak istikrar sağlamaya yönelmeli- rinde belirlenmesiyle görüşmelerde sı. Daha çok yan sanayi şirketlerin- düşünüyorlar ama biz böyle bir ya- dir. Vergi sisteminin gelir esnekliğinin ol- İş barışı zor sağlanır sağı tanımayız. Grev yasakları ana- Türk Metal’in talebi de yükseldi ve de örgütlü olan Birleşik Metal-İş’in ması, milli gelir artarken vergi gelirleri- yüzde 76’ya çıktı. MESS ise yüzde talebi yüzde 65 ücret artışı. MESS’in Birleşik Metal Sendikası Başkanı yasaya aykırıdır. Biz hazırlıklı ve nin daha hızlı artması, milli gelir azalır- 54.25 teklif etti. Grev ihtimalinin or- ise sadece ilk altı aylık teklifi yüz- Adnan Serdaroğlu, MESS ile bürok- deneyimli bir sendikayız. Daha ön- ken daha hızlı azalması, otomatik düzel- tici etki yapar. Artan oranlı vergiler, oto- ratik görüşmelerin sürdüğünü an- ce de hükümeti sendikamıza tazmi- taya çıkmasının ardından görüşme- de 21 olarak açıklandı. Henüz matik istikrar sağlayıcıdır. ler sürdü. Önceki gün yeniden ma- MESS’ten görüşme teklifi gelmedi- cak henüz bir görüşme teklifi gelme- nat ödemeye mahkûm ettirdik bu da Ekonomik kalkınma, gelir dağılımının saya oturuldu. İki sendika arasın- ğini belirten Birleşik Metal Sendi- diğini belirterek 14 Ocak Cuma gü- unutulmasın.” düzeltilmesi, yeniden bölüşüm, istikrar sağlanması işlevleri arasında eşgüdüm sağlanması maliye politikasının önem- Konutlara gelen faturalar yüksek zamma rağmen geçen aya göre düşük li işlevidir. ÇİFTÇİDEN BAKANA TEPKİ AKP döneminde her alanda olduğu gi- bi maliye politikasında da yanılgılar, yan- lış uygulamalar olmuş; politikanın işlev- Bu zamlarla lerinin gerçekleştirilmesi bir yana kaynak dağılımı, gelir dağılımı daha da bozul- Doğalgazda ‘gün’ oyunları muş; istikrar değil istikrarsızlık, belirsizlik nasıl moral olağanlaşmıştır. pıldı. Ankara’da yaşayan tek ço- okuma tarihi ise 10 Ocak 2022. MUSTAFA ÇAKIR Kaynaklar, gösteriş yatırımları, itibar bulalım! harcamaları, yandaş destekleme güdü- cuklu üç kişilik ailenin aralık ayın- Yani son fatura 28 günlük döne- amlı elektrik faturalarının ar- sü ile savurganca kullanılmış; vergi sis- daki doğalgaz faturası KDV dahil mi kapsıyor. Önceki faturada 193 üm Üretici Köylüler Sendika- temi, vergi affı, vergilerin silinmesi, po- Zdından fiyatı artan doğalgaz fa- 415 liraydı. Yeni fatura ise KDV metreküp olan toplam tüketim, Tsı (Tüm Köy-Sen), giderlerindeki litik amaçlı istisna ve muafiyetlerle da- turaları da gelmeye başladı. Ancak dahil 398 lira geldi. Kullanımını ocak ayında gelen faturada 171 yüksek artış nedeniyle Tarım ve Or- ha da adaletsiz hale gelmiş, bütçe açık- doğalgaza gelen zamma karşın azaltmayan aile zam nedeniyle da- metreküp. Yine aralık faturasın- man Bakanlığı önünde eylem yap- ları ve finansman şekliyle de istikrarsız- Ankara’da geçen aya göre daha ha yüksek fatura beklerken daha da 352.10 lira olan tüketim bedeli, tı. Çiftçiler, kendilerine “Çiftçi mora- lık artmıştır. düşük fatura ile karşılaşan aileler, lini bozmasın, ekmeye devam etsin” düşük fatura ile karşılaştı. ocak faturası daha kısa bir dönemi Olağandışı bir kaynak olması gereken küçük bir şaşkınlık yaşadı. Nede- diyen Tarım ve Orman Bakanı Bekir kapsadığı için 336.91 liraya ini- borçlanma, olağan kaynak haline gel- Pakdemirli’ye “Borç harç içindeyken ni, aralık ayındaki fatura 34 gün- Sanal rahatlama miş merkezi yönetimin borç stoku kısa yor. Eskiye göre gelseydi tüketim nasıl moralimiz düzgün olabilir? Ken- lükken, ocakta faturanın 28 gün- sürede 2.2 trilyon TL’yi aşmıştır. Bu tu- Aradaki fark iki fatura karşı- bedeli 409 liraya çıkacaktı. 60.64 di topraklarımızda işçi olacağız” söz- tara Hazine’nin sonu açık olarak verdi- lük dönemi kapsamasıydı. Toplam laştırılınca anlaşıldı. Aralık ayın- lira olan yüzde 18 KDV’de eklen- leriyle tepki gösterdi. ği garantiler dahil değildir. Borçlanmada tüketim daha az olduğu için fatura da gelen faturada ilk okuma tari- diğinde toplam ödenecek tutar Tarım ve Orman Bakanlığı Tüm uyum kuralına uyulmamış, devletin geli- bedeli de “düşük” göründü. hi 9 Kasım 2021, son okuma ta- 470 lira olacaktı. Aralık ayında do- Köy-Sen’in çağrısıyla bir araya gelen ri ulusal para cinsinden olmasına karşın Doğalgazda yeni yılda mesken ta- rihi ise 13 Aralık 2021 olarak gö- ğalgaza 415 lira ödeyen aile, ocak- çiftçiler, “Mazotta ÖTV kaldırılsın. Ta- büyük ölçüde yabancı para olarak borç- rifesine yüzde 25, sana- züküyor. Yani bu fatura 34 ta 55 lira zamlı fatura ödemek zo- lanılmış, kur riski üstelenmiştir. Finan- rım Kredi ve Ziraat Bankası borçla- yi aboneleri için geçer- günlük dönemi kapsı- runda kalacaktı. sal yenilik olarak İngiltere’nin 19. yüz- rı silinsin. Çiftçiye ucuz gübre desteği li tarifeye yüzde 50 yor. Buna karşın ocak- yılda sömürgelerini sömürmede kullan- verilsin” yazılı pankart açtı. Gün aldatmacasıyla elektrikte ve elektrik üretim dığı (Build Operate Transfer, BOT) fi- Gerçek enflasyonun yüzde 80’le- ta gelen yeni fatura- büyük şok yaşayan tüketici doğal- nansman yöntemi altyapı yatırımlarının ri bulduğu ortamda üretime devam amaçlı tarifeye de da ilk okuma tarihi gazda sanal bir rahatlama yaşamış finansmanında kullanılmış; Hazine ge- edemediklerini belirten Tüm Köy-Sen yüzde 15 zam ya- 13 Aralık 2021, son oldu. l ANKARA lirden yoksun bırakıldığı gibi, sonu açık Sivas Şube Başkanı Başar Yıldırım, yükümlülük altına sokulmuştur, yapı- “Tarımda özelleştirme politikalarının cı özel firmalara olağanüstü risksiz kâr son yıllarda öne çıkmasının sonucu KOnUttA İnDİrİM HAYAl sağlanmıştır. ya şirketler tarımı yönetecek ya da Kasım verilerinde, üç ayın ardından denge açığa döndü Olağan veya erken seçim yaklaşırken çiftçiler tarımda şirketleşecek. Çiftçi- gelir azaltıcı, gider artırıcı vaatler, öneriler nin şirketleşme şansı olmadığına gö- İnşaat maliyeti artmakta; ancak hangi kaynaklarla karşı- re topraklarımızı şirketlere devrede- lanacakları açıklanmamalıdır. Borçlanma ceğiz. Kendi topraklarımızda işçi ola- Cari tezi erken çöktü yoluyla karşılanmaları halinde, giderek rekor kırdı rak çalışacağız” dedi. işlevlerini yitiren bütçe, Osmanlı’nın son konomi modelini “cari fazla” üzerine ürkiye İstatistik Kurumu döneminde olduğu gibi, borçlanma borç Tarlada kriz var KASIMDA KAYNAĞI BELİRSİZ Ekuran AKP’nin tezi üç ayda çöktü. Mer- T(TÜİK), Kasım 2021 döne- ödeme bütçesi haline dönüşmektedir. Öte yandan TBMM Genel kez Bankası’nın Kasım ayı Ödemeler Den- mine ilişkin inşaat maliyet en- Merkez bankacılığı, 1990’lı yılların son- 4.4 MİLYAR DOLAR GELDİ Kurulu’nda konu hakkında konuşan gesi istatistiklerine göre Türkiye’de ca- deksi verilerini açıkladı. Buna larında neoliberal merkez bankacılı- erkez Bankası verilerine göre, kasım CHP Edirne Milletvekili Okan Gay- göre, endeks geçen yılın ka- ğı olarak tanımlanacak döneme girmiş; ri denge 2.68 milyar dolar açık verirken Mayında Türkiye’ye 4 milyar 462 mil- tancıoğlu, 20 bin çiftçinin borçları- sım ayında aylık yüzde 7.94, TCMB de 2001 yılında 4651 sayılı ya- 12 aylık cari açık toplam 14.3 milyar do- yon dolar kaynağı belli olmayan para girdi. nı ödeyemediğini belirterek “Bugün yıllık ise yüzde 48.87 yüksel- sa ile dünyadaki eğilime uymuştur. Ne- lar oldu. Merkez Bankası’nın (TCMB) açık- Bu tutar, Cumhuriyet tarihinin en yüksek Ankara’ya geldi onlar yine, 12’nci- di. Böylece, 2015 bazlı veride oliberal merkez bankacılığının belirtken- ladığı Kasım ayı ve yılın ilk 11 ayına ilişkin üçüncü “kaynağı belirsiz para” girişi olarak ye geliyorlar, dertlerini anlatıyor- bugüne kadar ölçülen en yük- liği, bağımsızlık fiyat istikrarı düşük hat- ödemeler dengesi verileri şöyle: kaydedildi. Net hata ve noksan 2020 yılı lar; siz de gazlarını alıyorsunuz, ge- sek aylık ve yıllık artış meyda- ta negatif faiz, kredi genişlemesi, varlık 4 Cari açık Ocak-Kasım’da 10.816 mil- kasım ayında 4 milyar 570 milyon dolar ile ri gönderiyorsunuz, ‘Halledeceğiz’ di- na gelmiş oldu. alım programlarıyla firma kurtarma ola- yar dolar oldu. tarihi zirvesini görmüştü. İkinci en yüksek yorsunuz, halletmiyorsunuz. Her ta- Bir önceki yılın aynı ayına göre rak özetlenebilir. 2007-8 krizini aşmada 4 Cari işlemler açığı, bir önceki yılın rakam ise 1998 Eylül ayında 4 milyar 498 raf satılık tarla, icralar dolu” dedi. malzeme endeksi yüzde 60.13, başarısızlık neoliberal merkez bankacılı- kasım ayına göre 866 milyon dolar azaldı. milyon dolar ile kayda geçmişti. 2021 yılının Gaytancıoğlu, iktidarın Türkiye’yi “it- işçilik endeksi yüzde 22.50 ğının itibar yitirmesine yol açmıştır. Neo- 4 Ödemeler dengesi tanımlı dış tica- ilk 11 ayında net hata noksan kalemi 19 mil- hal ürünler cenneti” haline getirdi- arttı. Bina inşaatı maliyet en- liberal merkez bankacılığı sermayenin çı- yar 694 milyon dolara yükseldi. ret açığı bir önceki yılın kasım ayına gö- deksi, bir önceki aya göre karlarını korumakta; kalkınma, gelir dağı- ğini ifade ederek, “Çiftçi her şeye re 385 milyon doları azalarak 3.48 milyar yüzde 7.77, bir önceki yılın ay- rağmen üretmeye çalışıyor ama siz, lımının düzeltilmesi gibi amaçları da bu- dolar oldu. fazlayı hedefleyen model çöktü mü” so- nı ayına göre yüzde 48.79 art- lunmamaktadır. ona, gübre bile kullandıramıyorsu- 4 Seyahat kaleminden kaynaklanan rusuna ortada bir model olmadığını be- tı. Bina dışı yapılarda ise inşaat Maliye politikası temel alındığın- nuz. 1 ton üre gübresi 13-14 bin li- net gelirler bir önceki yılın aynı ayına gö- lirterek yanıt verdi. İthalatı azaltmaya maliyet endeksi bir önceki aya da merkez bankası para politikasıyla ra. Bas bas bağırıyoruz, ‘Gıda krizi re 712 milyon dolar artarak 1.55 milyar yönelik kapsamlı bir dönüşüm hareke- göre yüzde 8.51, bir önceki yı- Hazine’nin borçlanmasını kolaylaştıra- geliyor.’ diyoruz, sizin bakanınız se- dolar oldu. ti başlamadan cari açığın düşmeyeceği- lın aynı ayına göre yüzde 49.15 rak orta vadeli reeskont kredisiyle yatı- ralarda fotoğraf çektiriyor, ‘Gıda kri- 4 Portföy yatırımları 1.446 milyon ABD ni aktaran Uzunoğlu, “Üretim ithalata bu arttı. Endeksi değerlendiren rım projelerini fonlayarak maliye politika- zi yok.’ diyor. Biz tarlalardaki krizden Doları tutarında net çıkış kaydetti. kadar bağımlıyken Ar-Ge ve eğitim ala- sektör mensupları, bu artı- sına destek olur. bahsediyoruz; çiftçi tarlaya nasıl git- nında reformlar gerçekleştirilmemişken şın reel sektörde yüzde 100’ü Sermayenin çıkarlarını gözeten para sin, tarlasındaki kullanacağı traktör Sloganlar boş çıktı kısa vadede bir sonuç beklenemez za- bulduğunu belirterek konut politikası sağcı partilerin temel politika- icralık. Siz bunların hiç farkında de- Ekonomistlere göre dövizin artışıyla ten. Bu nedenle ‘model çöktü’ diyemeyiz fiyatlarında düşüş yaşanmaya- sı iken, gelir dağılımını düzeltme, kalkın- ğilsiniz, her şeyi ithalatla çözmeye fazla veren cari denge sürdürülebilir de- ama model olarak yansıtılan sloganların cağının altını çizdi. ma amaçlı maliye politikası solcu partile- çalışıyorsunuz” diye konuştu. ğil ve açık önümüzdeki aylarda tekrar çöktüğünü söyleyebiliriz” diye konuştu. l Ekonomi Servisi rin temel politikasıdır. l ANKARA/Cumhuriyet artacak. Prof. Dr. Sadi Uzunoğlu, “Cari l Ekonomi Servisi