Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 30 EYLÜL 2021 PERŞEMBE 2 olaylar ve görüşler Meclis’te onaylanmayan anayasa halkoyuna sunulamaz Güven duygusu yitirildiğinde? eğerli okurlarım, bir in- Şimşek’e özetle şöyle değer- tin takdirine sunmakta karar- nın üçte biri tarafından yazıy- fakı da anayasa değişikliği ya- PROF. DR. HİKMET SAMİ TÜRK (2) sanın erişebileceği en lendirmiş: lıyız.” la teklif edilebilir”. O neden- pabilecek bir çoğunluğa sahip Dyüce mertebe “Güveni- “İktidar, referandumdan Mayıs 1960 ve 12 Ey- le yeni anayasa teklifi, en az değildir. Dolayısıyla -Cumhur- lir” olmaktır. bu zamana düzenli olarak lül 1980 askeri dar- Farklı yaklaşımlar 200 milletvekilinin imzasıyla başkanı Erdoğan’ın ifadesiyle- Bir insana karşı hissedilen aşınıyor. Her ay biraz daha 27belerinden sonra 24 Haziran 2018 cumhur- verilebilir. Dolayısıyla tek ba- “geniş bir uzlaşma” olmadıkça, güven duygusu, sevgiden de oy kaybediyor. oluşturulan iki kurucu meclis başkanlığı ve milletvekili ge- şına anayasa değişikliği teklif Cumhur İttifakı, 16 Nisan 2017 saygıdan da önemlidir çünkü o Mesela 1 Kasım 2015’ten 2018 tarafından yapılan ve halkoyla- yitirildiğinde sevgi de saygı da Haziran seçimlerine kadar AKP, nel seçimlerinde birlikte hare- edebilecek tek parti, halen 288 tarih ve 6771 sayılı kanun- azalır veya kalmaz. 7.5 puan oy kaybetti... masıyla kabul edilen 1961 ve ket eden Cumhur ve Millet itti- milletvekili olan AKP’dir. Fa- la bir tek adam yönetimi ola- Güvenilirlik, aile gibi, arkadaş- ...Sonra yerel seçimler ol- 1982 anayasalarını “darbe ana- fakları partilerinin yeni anaya- kat Cumhur İttifakı olarak AKP rak getirilen Cumhurbaşkanlı- lık gibi, iş hayatı gibi insan ilişki- du. Genel seçimlerle arasında yasası” olarak niteleyen, o ne- sa ile düzenlenecek siyasi re- 288 + MHP ğı Hükümet Sistemi’ni “tahkim lerinin tümünde önemlidir... dokuz ay var. Cumhur İttifakı, denle yeni bir “sivil anayasa” jim bakımından da temel il- 48 + BBP 1 etme” düşüncesinden vazgeç- Ama en önemli olduğu alan- 2018 TBMM seçimlerinde 53.7 yapmak gerektiğini çeşitli vesi- kelerde iki farklı yakla- = 337 imzalı or- medikçe 27. yasama dönemin- lar ticaret ve siyasettir. almışken belediye meclislerin- lelerle söyleyen Cumhurbaşka- şım içinde oldukla- Siyasette de ticarette de tak bir teklif veril- de yeni bir anayasa yapma ola- de 50.8 aldı. 45.5 alan AKP’nin Meclis’te uzun dönemde güvenilir insan nı ve AKP Genel Başkanı Recep o arada üç, dört puan daha rı, bu konuda yap- mesi, güçlü bir olasılık- nağı bulunmamaktadır. Ortak başarıya ulaşır. kaybettiğini gözlemledik. Tayyip Erdoğan, 1 Eylül 2021 kabul tıkları açıklama- tır. Millet İttifakı ise an- zemin, muhalefet partilerin- Siyasette güvenilirliği- Oy kayıplarının MHP’den ol- günü yeni adli yılın açılış töre- lardan anlaşı- edilmemiş, cak HDP’nin desteğiy- den de destek alabilecek, son ni yitiren lider ya da parti, oy duğunu düşünmüyoruz. Çünkü ninde yaptığı konuşmada yeni lıyor. Bunlar- le CHP 135 + İYİ zamanlarda Türkiye’de önüne başka bir kaybeder; iktidardaysa ikti- MHP ve AKP’nin seçim ittifa- anayasa çalışmalarına değine- dan birinci- Parti 36 + DP “güçlendirilmiş” sıfatı da konu- darını da yitirir. kı yapmadığı Anadolu illerinde, deyişle reddedilmiş rek şöyle dedi: si, 16 Ni- 2 + SP 1 + Ticarette güvenilirliğini yi- lan parlamenter sistemde bu- AKP ve MHP yarıştı ve MHP bir anayasa teklifinin “İttifak ortağımızla birlikte tiren tüccar ya da şirket para san 2017 11 il belediyesini AKP’den aldı. HDP 56 = lunabilir. Ama bu, AKP’nin ye- kaybeder ve iflas etmek gibi Dolayısıyla yerel seçimlere gel- kendi hazırlığımızı şekillendi- halkoyuna sunulması gibi bir tarih ve 230 im- ni anayasa konusundaki bek- sonuçlarla karşı karşıya kalır. diğimizde MHP’nin oy kaybet- riyoruz. Diğer partilerin de me- 6771 sa- zalı or- lentisini karşılamayacaktır. O usul yoktur. Halkoylamasının HHH mediğini tam tersine perfor- tinlerini açıklamalarını bekli- yılı ka- tak bir nedenle Cumhurbaşkanı Erdo- önkoşulu, Meclis’te kabul edilmiş Erdoğan/AKP iktidarı artık mansının arttığını gördük...” yoruz. Şayet müzakere etme ve nunla bir teklif ğan, anayasa teklifini “milleti- güvenilirliğini yitirmiştir, bu ne- “...Muhalefetin şu an için ik- bir anayasanın varlığıdır. Böyle ortak bir metin çıkarma imkânı alaturka verebi- mizin takdirine sunmak” şek- denle iktidarı da kaybedecektir. tidarla başa baş olmasını sağ- bir anayasa ortaya çıkmadıkça ortaya çıkarsa Türkiye için bü- başkan- İktidarının ilk zamanların- lir. Bu linde bir formül geliştirmiştir. layan önemli faktörlerden bir da her yaptığı, her söylediği, yük bir kazanç olacaktır. An- tanesi yerel yönetim başarısı. lık sistemi Cumhur İttifakı’nın iki gru- (bazı kesimlerde) sahip oldu- Çünkü iktidar, uzun yıllar Anayasa darbesi olur cak geçmişteki tecrübelerimiz olarak ge- ba diğer hazırlayacağı bir metin, ğu güvenilirlikten dolayı başa- muhalefeti becerisizlikle suçla- ve halihazırda sergilenen üslup tirilen Cum- Eğer bu formülle halkoyla- partilerin hiçbir şekilde halkoyuna rı getiren lider, artık bu güve- dı ve ülkeyi yönetemeyeceğini fazla ümit vermiyor. Her ne şe- hurbaşkan- az sayıda- ması kastediliyorsa hemen söy- nilirliğini yitirdiği için her yaptı- iddia etti. Yerel seçimlerde de sunulamaz. kilde olursa olsun önümüzdeki lığı Hükümet leyelim ki Meclis’te kabul edil- ki milletvekil- ğı her söylediği ile oy kaybet- bu argümanlar kullanıldı. yılın ilk aylarında kendi hazır- Sistemi’nin -Cum- leri ile bağımsız memiş, başka bir deyişle red- mektedir. Muhalefete ait belediyeler- lığımızı milletimizin takdirine İlginç olan nokta, bu güven kay- hurbaşkanı Erdoğan’ın dedilmiş bir anayasa teklifinin de yapılan vatandaş memnu- milletvekillerinden (1) bının altında, sadece çok sık ve niyet anketlerinde memnu- sunmakta kararlıyız.” ifadesiyle- “tahkim” edilmesi katılmalar olabilir. halkoyuna sunulması gibi bir birbirine zıt politika değişiklikle- niyet oranının yüksek oldu- Erdoğan’ın bu açıklaması, üç yani güçlendirilmesidir. Cum- usul yoktur. Halkoylamasının ri, tutarsızlık, müttefiklerini düş- ğunu görüyoruz. Hatta bir ka- Ortak zemin ay önce 27 Mayıs 2021 günü hur İttifakı’nın bu yaklaşımına önkoşulu, Meclis’te kabul edil- manlaştırmak, adaletsizlik, hu- muoyu desteğinin de olduğu- AKP Genişletilmiş İl Başkanla- 175. maddeye göre “Anaya- karşılık Millet İttifakı partileri, miş bir anayasanın varlığıdır. kuksuzluk, söylemlerle eylemle- nu görüyoruz. İnsanlar, ‘Mu- rı Toplantısı’nda yaptığı konuş- güçlendirmeyi parlamenter sis- sanın değiştirilmesi hakkında- Böyle bir anayasa ortaya çık- rin gerçeklere uygun olmaması halefet yönetemez’ şeklinde- mada yeni anayasa konusunda ki teklifler, Genel Kurul’da iki gibi faktörlerden çok, geçim sı- temde aramaktadır. Bu iki zıt madıkça Cumhur İttifakı’nın ki propagandalara çok da ikna kıntısının yani ekonomik faktör- söylediklerinin hemen hemen olmuyor.” yaklaşım arasında ortalama bir defa görüşülür. Değiştirme tek- hazırlayacağı bir metin, hiçbir lerin yatmasıdır. HHH aynı sözcüklerle tekrarı gibi- lifinin kabulü Meclis’in üye çözüm yolu olarak Fransa’da- şekilde halkoyuna sunulamaz. Elbette bu güven kaybının Dr. İbrahim Uslu, benim en dir. O konuşmada Cumhur İt- ki gibi bir yarı başkanlık siste- tam sayısının beşte üç çoğun- Anayasa’nın 79. maddesine gö- altında çok önemli iki faktör başta yazdığımı, söyleşisinin tifakı’ndaki ortakları MHP ve luğunun gizli oyuyla mümkün- mi üzerinde ise hiç durulma- re YSK ancak Meclis’çe anaya- daha vardır: en sonunda vurgulamış: BBP’nin bu çalışmayı sürdür- dür”. Bu hüküm uyarınca yeni mıştır. sa değişikliği olarak kabul edil- Birinci olarak Demokratik Par- “İnsanların başkanlık siste- düklerini, diğer partilerin de anayasa teklifinin Meclis’te bü- miş bir kanunu halkoyuna su- lamenter Rejimi yok edip yerine mine olan güvenleri sarsıldı. Parlamento aritmetiği başkanlık rejimini yani “Şahsım bu yönde hazırlıkları olduğunu tün maddeleriyle iki kez görü- Bugün referandum olsa baş- nabilir. Anayasa’nın 6. madde- Devleti”ni ikame etmesi... kanlık sistemine seçmenlerin bildiklerini söyleyen Erdoğan, Yeni bir anayasanın yapılabi- şülüp kabul edilmesinden son- sine göre “Hiçbir kimse veya Böylece yasama ve yargı dahil yüzde 60’ı hayır oyu vereceği- şu açıklamayı yapmıştı: lirliğini, yürürlükteki “anayasa- ra tümünün de beşte üç çoğun- organ kaynağını anayasadan bütün “Devleti” kendisine bağ- ni söylüyor. İnsanlar artık par- “Amacımız Meclis’teki tüm nın değiştirilmesi, seçimlere ve luk olarak en az 360 oyla ka- almayan bir devlet yetkisi kul- layarak ülke sorunlarının çözü- lamenter sistem istiyor.” partilerin yeni ve sivil anayasa halkoylamasına katılma” kenar bul edilmesi gerekir. Böyle bir lanamaz”. TBMM’nin kabul et- münü olanaksızlaştırması. HHH çalışmalarına yapıcı, etkin, sa- başlıklı 175. maddesi çerçevesin- anayasa değişikliği zorunlu mediği bir anayasa teklifini bir İkinci olarak da CHP’li be- Güven duygusu esas ola- mimi destek vermeleridir. Şa- de, üye tamsayısı 600, bugünkü olarak halkoyuna sunulur; üçte lediyeleri engellemesi, bu en- dayatma olarak halkoyuna sun- rak zor kazanılır ve çok ko- gellemeler ile buralarda yaşa- lay kaybedilir... yet böyle geniş bir uzlaşmay- üye sayısı 584 olan TBMM’nin iki çoğunlukla yani en az 400 ma girişimiyle sivil bir anayasa yan seçmenleri cezalandırması Her eylem ve söylemle her la yeni anayasayı Meclis’te ka- iktidar ve muhalefet partileri ile oyla kabulü durumunda halko- değil, bir anayasa darbesi ya- ve bu belediyelerin, bütün en- an sınanır. (3) bul ettirip milletimizin takdiri- bağımsız milletvekillerinin top- yuna sunulması ise cumhur- pılmış olur. gellemelere rağmen iktidardan Bir politikacı veya bir parti ne sunabilirsek çok güzel ola- lam sayılarıyla oluşan parlamen- başkanının takdirine bağlıdır daha başarılı işler yapmaları. bunu bir kez kaybederse bir caktır. Arzu ettiğimiz şekilde to aritmetiğine göre değerlendir- (m. 175/III-IV). HHH daha kazanması çok zordur! (1) Cumhuriyet, 2 Eylül 2021, s.10. bir uzlaşma zemini oluşmazsa mek gerekir. Halen Meclis’te hiçbir parti- Kamuoyu araştırmacısı Hele bir de ülkeyi haksız- (2) Cumhuriyet, 28 Mayıs 2021, s.5. Dr. İbrahim Uslu, anket so- Cumhur İttifakı olarak bizi des- Anayasanın 175. maddesi nin, hiçbir ittifakın bu sayılara lığa, hukuksuzluğa, adalet- (3) Hikmet Sami Türk, “Yeni Anaya- nuçlarını ve AKP’nin oy kay- sizliğe ve geçim sıkıntısına tekleyen diğer partilerle bir- uyarınca “Anayasanın değişti- ulaşan bir çoğunluğu yoktur. sa Aritmetiği”, Cumhuriyet, 9 Haziran bını BirGün’den Hüseyin mahkûm etmişse! likte kendi hazırlığımızı mille- rilmesi TBMM üye tam sayısı- Cumhur İttifakı da Millet İtti- 2021, s.2. Hep genç kal.