Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 21 EYLÜL 2021 SALI 2 olaylar ve görüşler derse katılımda başarı gösteren öğrencilerine kitap armağan ederdi Nermin Abadan. Yüreğindeki engin insan sevgisini, öğrenci- lerine karşı duyduğu büyük aşkı dışa vurdu- ğu bir eylemdi bu kitap armağanları. Aşı karşıtı toplantı HHH 20 YIL ÖNCE: Şu satırları yazarken, önümde Fernando nulan klasik anlayışa göre kamu esen- Anayasa, yaşam hakkını düzenle- HAMDİ YAVER AKTAN Puma tarafından derlenmiş, “The Falcon’s liği, kamu güvenliği ve kamu sağlığı mek suretiyle devlete toplum sağlığı Nermin Wing Press” yayınevi tarafından yayımlanmış YARGITAY ONURSAL DAİRE BAŞKANI kavramları alt kategorileri olarak ka- ile ilgili yükümlülükler getirmektedir. “7 Arts” adlı kitap duruyor. (5) mu düzenini tanımlar. Ben sınıfın en yüksek not alan öğrencile- emokratik toplum olmanın ol- İl İdaresi Kanunu, valilere kamu dü- Abadan-Unat bir rinden olamamıştım ne yazık ki. Kamu düzeni, kuşkusuz ki devlet mazsa olmaz koşulu düşünceyi zeninin korunmasında gerekli yetki Ama Nermin Hanım, en yüksek not alan düzeni olmadığı gibi hukuk düzeni Daçıklama özgürlüğüdür. Toplum ve görevi vermektedir (5442 sayılı ka- Kutupyıldızı’dır öğrencilere kitap armağanlarını verdikten değildir. Farklı kavramlar olmakla bir- yaşamının gereği özgürlüklerin kulla- nun m.11). Kamu düzeninin ve kamu sonra, “Tartışmalara katılma açısından en BUGÜN: likte kamu düzenini bozan hareketler; nımı için düzenleme yapılmasında zo- güvenliğinin korunması için önlemler Nermin Abadan Unat, daima doğru yönü parlak öğrencim Emre’ye” diyerek bana esenliği, güvenliği, sağlığı olumsuz et- runluluk söz konusudur. Her düzen- yükümlülük olarak düzenlenmiştir. gösteren ve asla sönmeyen bir Kutupyıldızı’dır. da bu kitabı vermişti. kilediğinde suça varacak ölçüde ceza leme, bir bakıma sınırlamadır. Ne var 17 Mayıs 1961 tarihinde imzaladığı kita- Sadece benim değil, benim gibi binlerce Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Ka- ki düzenleyici sınırlamalar özgürlük- yasaları kapsamına da girebilirler. Da- öğrencisinin yolunu aydınlatmış ve hayatına bı, “Kardeşim Emre Kongar’a, geniş dün- nunu da açık ve yakın tehlike halin- lerin kullanılmasını işlevsel kılar. Bi- hası kamu düzenini bozan eylemlerin yön vermiştir. ya görüşünü biraz daha açsın diye, ikinci de mülki amirlere yasaklama yetkisi- sınıf anısı olarak, iyi dileklerle” diye yaza- rey-toplum ilişkisinde uzlaşmayı he- süreklilik göstermesi, ülke genelinde HHH ni düzenlenmiştir (2911 sayılı kanun 60 YIL ÖNCE: rak vermiş. defleyen özgürlük anlayışı egemen kı- bütünselliğe ulaşacak boyuta erişme- m.17). “Açık ve yakın” tehlike ölçü- Nermin Abadan-Unat ile Ankara Üniversi- Bugün gerek bilimsel konularda gerekse ede- lındığında, barışçıl toplumun temelle- si halinde bir üst kavram olarak “ulu- (1) tü, ABD hukukundaki açık ve mevcut tesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin ikinci sınıfın- biyat ve deneme alanlarında yazdıklarım, okur- rinden biri de gerçekleşmiş olur. sal güvenlik” kavramı ile karşılaşması larım için küçük de olsa bir anlam ifade ede- da tanıştım. tehlike testinden hukukumuza ilk kez Kuşkusuz ki yazı, resim, karikatür, kaçınılmaz olur. Birdenbire karşımda “tüm dünyadan habe- biliyorsa, verdiğim dersler bazı öğrencilerimin 26.03.2002 tarih ve 4748 sayılı kanun sanat yapıtları, kimi zaman bulunulan Öyle anlaşılıyor ki geniş anlamıyla ri olan ve her an öğrendiği yeni bilgileri, sıcağı kafalarında ve gönüllerinde çok küçük de ol- ile 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yü- yer, giyilen giysi, toplantı ve gösteri yaklaşıldığında toplumun siyasal ve sos- sa yeni kıvılcımların oluşmasına yol açabiliyor- sıcağına öğrencileri ile paylaşan”, genç, dina- (8) rüyüşleri Kanunu’na alınmıştır. yürüyüşü gibi kolektif özgürlükler ifa- yal yapısını etkilediği gibi bu bağlam- mik, “yürüyen kütüphane gibi” bir hoca buldum. sa, bunu aileme, bütün hocalarıma ve özellik- de özgürlüğünün dışa vurumu ve kul- Söz konusu ölçüte göre “açıklık”, Aslında hocalarımız arasında Bahri Sav- le Nermin Abadan’a borçluyum. da yargı organları, devlet içindeki or- lanım biçimleridir. Özgürlük, etik ola- HHH tehlikenin kuşkuya yer vermeyecek cı gibi, Seha Meray gibi, Fikret Arık gi- ganlar, idari yapılanmalar kamu düze- bi, Tahsin Bekir Balta gibi, Sadun Aren gi- ON YIL ÖNCE: rak da varoluşun vazgeçilmezidir. Ün- ölçüde ortada olmasını, “yakınlık” ni kavramı ile ilişkilidirler. Bu anlayı- bi, Besim Üstünel gibi, uluslararası ünde ve “HAYATINI SEÇEN KADIN” 90 YAŞINDA lü düşünür Jean Paul Sartre “İnsan, öz- şa göre toplumsal kurumları, bunların ise somut tehlike yani zarar yaratma önemde isimler vardı. Bu gece bir kadının, olağanüstü bir kadının gür olmaya mahkûmdur” dedikten sonra karşılıklı etkileşimlerini, toplumun ya- olasılığını ifade etmektedir. Zararın doksanıncı yaşı kutlanıyor: Onların hepsinden asla ve asla sadece bil- “Dünyanın tüm ağırlığını omuzlarında şayışını, gelişmesini sağlayan yasal ku- kaçınılmazlık ölçüsünde yüksek ol- gi değil, kendilerinin de üzerinde durdukla- Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat’ın! taşır; insan, dünyadan ve var olma tarzı rallar ile sosyal norm ve değerleri de içi- masının yanı sıra topluma bulaşma rı ve her derste özellikle vurguladıkları gibi, “Hayatını Seçen Kadın” nitelemesi Sedef olarak kendi kendisinden sorumludur” (6) ne alır. Gerçekten de geniş anlamıyla Kabaş’ın Nermin Hoca ile yaptığı nehir söy- olasılığı gözetildiğinde yaşamsal teh- öğrettikleri disiplin alanıyla ilgili yöntem, yani diye devam eder Varlık ve Hiçlik’in “Öz- kamu düzeni, toplum ve ülkenin genel düşünme metotları öğrendim. leşinin kitap adı. likenin mevcudiyeti söz konusudur (2) gürlük ve Sorumluluk” alt başlığında! İşte her biri ayrı bir değer olan ve alanların- Bugün hâlâ geçerli olan “Kamuoyu liderle- güvenliğine yönelik tehlikeleri önleyi- Covid-19’da! Özgürlük ve sorumluluk, görüldü- ri” kavramını, “İki aşamalı haberleşme kura- da gerçekten önde gelen bilim insanları olan ci bir kavram özelliğini göstermektedir. Kurucu partinin afişlerine, broşür- ğü gibi birlikte düşünülür. Felsefi ola- bu hocalar arasında Nermin Hoca, öğren- mını”, “İletişimde seçicilik” gibi önemli süreç- Dar anlamda ise halkın dirliğinde, din- lerine, sağlık çalışanlarının, avukat- ciye yakınlığı, okuduğu son makaleyi, büyük leri ilk kez ondan duydum ve öğrendim. rak sınırsız özgürlük savunulabilir; ginliğinde, güvenliğinde ve sağlığında ların, öğretim üyelerinin, öğrencile- bir heyecanla sıcağı sıcağına öğrencileriyle Yurtdışına giden işçiler üzerine yaptığı ön- ancak özgürlük-sorumluluk sorunsa- somutlaşır; bu bağlamda da maddi, ka- cü araştırmalar bugün bile geçerlidir. rin, üreticilerin, işçilerin silahsız-sal- paylaşmasıyla ayrı bir yere sahipti. lında, dengenin korunması için örgüt- musal ve sınırlayıcılığı beraberinde ge- Bize hocalık yaptığı sırada Türkiye’deki Sedef Kabaş’ın kitabının girişindeki şu sa- dırısız barışçıl açıklamalarına, toplan- lü/siyasal toplumda düzenlemeye ge- tirir. Tehlikenin ciddiyetini, boyutunu “Kamuoyu yoklamaları” konusunda da hem tırlar Nermin Abadan’ın neden “Hayatını Se- tı ve yürüyüşlerine sınırlama/yasakla- reksinim vardır. Sınırları belirlenmiş ve yasal çerçevede alınması gereken ön- çen Kadın” diye anıldığını çok iyi anlatıyor: kuramsal olarak öncülük ediyor hem de bu özgürlük, demokratik toplumlarda öz- ma getirilirken toplum sağlığını tehdit araştırmaların Türkiye’de yerleşmesine uygu- “Evsiz barksız, sahipsiz bir gençlik yaşadı. lemlerin ölçüsünde kamu düzeni kav- gürlüğün kullanımını da kolaylaştırır, edecek ölçüdeki aşı karşıtı toplantıya lamalı olarak katkılarda bulunuyordu. 14 yaşında Türkçe bilmeksizin, tek başına ramı belirleyicidir. Gerçek bir tehdidin koruma altına alınmasını sağlar. izin verilmesi yerinde olmamıştır. Türkiye’ye geldi. Şimdi pek kimse anımsamıyor ama bulunması halinde önlemler de zorun- Türkiye’de siyasal alandaki ilk “bilimsel ka- Dilini, milletini, yurdunu kendi seçti. lu, tehlikeyle orantılı, zamana, yere ve Kamu düzeni muoyu yoklamalarını” Nermin Abadan yap- Kendi yaşamını kendi çabasıyla kurdu. (7) (1) Uğur Alacakaptan, “Fikir, Düşünce Özgür- koşullara göre belirlenmelidir. Normatif düzenlemelerde kamu dü- mış ve sonuçlarını gazetelerde yayımlayarak Almanca, İngilizce, Fransızca, Macarca dil- lüğü ve Tehlike Suçları, Çağdaş Batı Hukukunda lerini konuştu ama sonradan öğrendiği Türk- zeni kavramı öne çıkmaktadır. Top- konuya tüm toplumun dikkatini çekmişti. Bu Konudaki Düşünce ve Uygulamalar”, Ankara Toplum sağlığı Yirmi yıl sonra, 1980 darbesi ile yönetime çe ile gazetecilik, avukatlık ve hocalık yaptı.” Barosu Hukuk Kurultayı, C.2, Ankara, 2000, s.7. lumda, düzensizliğin, karışıklığın Yaklaşık iki yıldır dünyada olduğu (2) Jean Paul Sartre, Varlık ve Hiçlik, çev. Tur- el koyan askerlerin ve YÖK’ün uygulamalarını Yüzüncü yaşını da aynı sağlıklı zihni ve yokluğu ile yaşamın normal ve doğal gibi ülkemizde de Covid-19 salgını ön- han Ilgaz ve Gaye Çankaya Eksen, İthaki Yayınla- bedeni ile idrak etmek dileğiyle, Nermin protesto etmek için üniversite hocalığından akışı içinde geçtiğini belirtmek için rı, İstanbul, 2009, s.687. istifamı izleyen dönemde, bir süre bu alan- Hoca’nın doksanıncı yaşını kutluyorum. lenmeye çalışılmaktadır. Daha doğ- (3) kamu düzeni kavramı kullanılır. Sı- (3) Sıddık Sami Onar, İdare Hukuku’nun Umumi da çalışarak hayatımı kazanacağımdan o za- HHH rusu yaşamsal tehlikenin giderilmesi nırlama bağlamında kullanılan ka- Esasları, C.3, 3. Basım, İstanbul, s.14, 79. BUGÜN: manlar hiç haberim yoktu tabii. için önlemler alınmaktadır. Her geçen (4) Bülent Tanör, Siyasi Düşünce Hürriyeti ve mu düzeni göreli olduğu kadar değiş- Bir özelliği daha vardı Nermin Hanım’ın: Sevgili Hocam ben de yaklaşık bir ay (4) gün vaka ve ölüm sayıları izlenmekte- 1961 Anayasası, İstanbul, 1969, s.137. kendir de! Buna karşın yine de de- Her dersinde, mutlaka yaşamın ayrılmaz sonra 80’ime basıyorum. (5) Kemal Gözler, İdare Hukuku Dersleri, Bur- dir. Salgın sürecinde hukuksal düzen- bir parçası saydığı sanat ve edebiyat konuları Size baktığımda, sizi dinlediğimde, si- ğişmeyen bir “öz”ü de içinde taşır ka- sa, 2002, s.466; A. Funda Çetindağ, Türk Anaya- lemeler yapılmamış olsa da genelge- zi okuduğumda, sizinle yaşadığımız o gü- üzerinde durur, bu alanlardaki kuramsal bil- mu düzeni kavramı. Bu da toplum ya- sal Sisteminde Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınır- gilerle birlikte son gelişmeleri ve eğilimleri de zel, bilim ve umut dolu günleri anımsıyor, lerle önlemlerin alındığı görülmekte- şamında maddi bir karışıklığın olma- lanması Bağlamında Kamu Düzeni, Ankara, 2004, bizlere aktarırdı. sizden aldığım umut ve enerjiyle kendimi dir. Sağlık çalışanlarının özverili, in- Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, s.5. ması, belli bir düzenliliğin, barışın bu- hâlâ 20 yaşımda hissediyorum. Sınavlardan önce öğrencilerime genellikle (6) Köksal Bayraktar, Suç İşlemeğe Tahrik Cür- sanüstü çabaları en başta söylenmeli- lunması ve bu haliyle de kamu esenli- Yahya Kemal’den şiirler okuma davranışımı Dilerim, 90. yaş günümden de bir ay ka- mü, İstanbul, 1977, s.96. dir. Cumhuriyetin ilk yıllarında sağlık ğini, kamu güvenliğini ve kamu sağlı- (7) İbrahim Ö. Kaboğlu, Kolektif Özgürlükleri, da onun bu yaklaşımına borçluyum. dar önce sizin 110. yaşınız için yeni bir ya- ğını içerir. Özellikle Maurice Hauriou alanında başarı kazanmış gelişmeler DÜHF Yayınları, Diyarbakır, 1989, s.133. zı kaleme almak fırsatını yakalayabilirim. Ders yılı sonunda, en yüksek not alan ve tarafından 1900’lerin başlarında savu- de örnek olarak ortadadır. (8) Resmi Gazete, 09.04.2002, Sayı 24721. ATATÜRK’ÜN LAİKLİK ANLAYIŞI DOÇ. DR. HÜNER TUNCER Laiklik, din düşmanlığı değildi on günlerde ülkemizde laiklik konu- Atatürk ile arkadaşlarına yakıştırılan Ssu belirli çevrelerce yeniden gündeme YENİDEN din düşmanlığının altında yatan olay getirilmekte ve bu konuda halkımızda şuydu: Atatürk, toplumda din adamla- kafa karışıklığına neden olunmaktadır. rının siyasal, toplumsal ve kültürel et- Cumhuriyetimizin kurucusu, büyük kinliklerini azaltmıştı; çünkü din, yoz- ŞEHRİN önderimiz Atatürk laikliği şöyle tanım- laşmış uygulamalar yüzünden, o dö- lamaktaydı: “Din ve mezhep, herkesin nem için tutucu bir ideoloji niteliğine vicdanına kalmış bir iştir. Hiçbir kimse bürünmüştü. Bunun suçu da İslam di- hiçbir kimseyi ne bir din, ne de mezhep CAZ HALİ ninde değil, toplumun genel gerileyişi- (1) kabulüne zorlayabilir.” Kişiler dinsel ne koşut olarak yozlaşan din adamla- inançlarında özgürdürler; devlet ve top- rında ve onların işlevlerindeydi. Yoksa lum, dinsel inançlarından ötürü kişilere Atatürk dönemindeki hükümetler, di- ayrıcalık yapamaz. Kişiler de kendi ara- ne karşı doğrudan tavır almak yerine, 1-10 Ekim 2021 larında inançları ne olursa olsun, birbi- yararlanabilecekleri ölçüde, dinden ve rine karşı saygılı olmak zorundadır. din adamlarından yararlanmışlar an- Yine Atatürk’ten laiklik konusun- cak kendi devrimlerini tehlikeye düşü- da birkaç alıntı yapalım: “Türkiye recek durumlarda, dine doğrudan doğ- Cumhuriyeti’nin resmi dini yoktur. Dev- (5) ruya müdahale etmişlerdi. let idaresinde bütün kanunlar, nizam- Atatürk’ün laikliğinin en güzel kanıtla- lar, ilmin çağdaş medeniyete temin etti- rından biri Ulusal Kurtuluş Savaşı boyunca ği esas ve şekillere, dünya ihtiyaçlarına din adamlarıyla işbirliğine gitmiş olmasın- göre yapılır ve tatbik edilir. Din telakki- da da görülebilmekteydi. Atatürk, dine an- si vicdani olduğundan, Cumhuriyet, din cak kendisinin siyasal ve toplumsal reform- fikirlerini devlet ve dünya işlerinden ve larına engel olduğu zaman karşı çıkmıştı. siyasetten ayrı tutmayı milletimizin çağ- Laiklik ilkesinin Türkiye’de yaşama ge- daş olarak ilerlemesinde başlıca muvaf- çirilmesi kolay olmamıştı. Osmanlı devle- (2) fakiyet etkeni görür.” tinde padişahlık ile hilafet kurumlaşmış “Artık Türkiye, din ve şeriat oyunları- bir din anlayışını ortaya çıkarmıştı. Padi- na sahne olmaktan çok uzaktır. Bu gibi şahlar, iktidarlarını belirli bir soydan gel- oyuncular varsa, kendilerine başka ta- mek kadar, Tanrı’nın bir isteği biçimine raflarda sahne arasınlar. Mazinin dal- de dönüştürmüşlerdi. Tanzimat ve Meş- gınlıkları, paslı durgunluklarının Tür- rutiyet hareketleriyle Batılılaşma yolunda kiye halkının dimağından silinmiş ol- çabalar harcanmış ancak padişahlar, din duğunda şüphe ve tereddüde yer yok- ile dünya işlerini ayırmak, medrese yeri- tur. Eriştiğimiz mesut vaziyetten bir ne üniversite kurmak ve aklın özgürlüğü- adım geriye gitmek, kimsenin söz ko- nü sağlamak üzerinde duramamışlardı. nusu etmeye dahi yetkili olmadığı kati Toplumu ve devleti din etkisinden çıka- (3) bir hakikattir.” rıp modernleşme sürecine sokmak ancak Laiklik, cumhuriyetçilik ilkesiyle bir- Atatürk gibi eşine rastlanamayan bir lide- likte yeni devletin siyasal biçimini, rin ortaya çıkmasını gerektirmişti. halkçılık ile birlikte toplumsal özellik- lerini, milliyetçilik ile çağdaş ve ilerici (1) A. Âfetinan, Medeni Bilgiler ve Mustafa Ke- milliyetçilik olarak yeni bütünleştirici mal Atatürk’ün El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1969, s.56. ideolojinin önemli bir parçasını ve dev- (2) Utkan Kocatürk, Atatürk’ün Fikir ve Dü- letçilik ile birlikte ekonomik yapıyı be- şünceleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek lirliyordu. Devrimcilik ise laikliğin gün- Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, KUŞLARIN DANSINI (4) cel olarak özüydü. 1999, s.77. İLHAN ERŞAHİN’DEN DİNLE www.akbankcaz.com (3) Age, s. 77. Atatürk’e göre laiklik, geniş anlamıy- (4) Emre Kongar, Atatürk ve Devrim Kuram- la sosyal özgürlük problemiydi. Amaç ları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, TİSA hukuk, eğitim, kültür alanlarını dinsel Matbaası, Ankara, 1981, s.394. (5) Age, s.397. dogmaların denetiminden kurtarmaktı.