Katalog

2 EYLÜL 2021 PERŞEMBE EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 7 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 8.3000 9.8050 11.4670 18.49 1474.13 3259.28 483.11 2.8 kuruş 1.5 kuruş 5 kuruş 0.11 puan 2.06 puan 7.91 lira 1.76 lira 2020 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 10.8 küçülen ekonomi, bu yıl yüzde 21.7 büyüdü Emekçiye büyüme yok! Afganistan’da ne oldu? - II Aşılama ve normalleşme ekonomiyi olumlu etkilerken işgücüne yapılan ödemelerin payı ikinci çeyrekte 32.9’a aliban liderliği “Bağımsızlığımızı ka- düştü. Bu oran 2020’nin aynı döneminde yüzde 37 idi. zandık” dedi ve ekledi: “ABD ile iyi Tilişkiler kurmak istiyoruz.” “Bağımsız- lık” iddiasında bulunabilmek için bir dev- ÜİK’in “Dönemsel Gayrisa- önceki yılın aynı çeyreğine kıyas- let kurabilmek, ülkeyi yönetebileceğini fi Yurtiçi Hasıla, II. Çeyrek: la reel olarak yüzde 21.7, yılın ilk göstermek gerekiyor. TNisan - Haziran, 2021” rapo- çeyreğine kıyasla yüzde 0.9 arttı. ru, ekonomik ve küresel Covid-19 Yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın Yönetebilecek mi? krizi nedeniyle geçen yılın ikin- aynı çeyreğine kıyasla GSYH ca- Karşımızda yirmi yıldır savaşan, bırakın ci çeyreğinde önemli oranda küçü- ri fiyatlarla TL bazında 1 trilyon 38 askerlerini, liderleri arasında bile okuma len Türkiye’nin, 2021’in aynı çeyre- milyar liradan 1 trilyon 581 milyar yazma oranı çok düşük bir fanatik din- ğinde aşılama, normalleşme ve baz liraya, dolar bazında 152.6 milyar ci hareket var. Dahası, o hareket savaşır- etkisiyle hızla büyüdüğünü ancak dolardan 188.6 milyar dolara çıktı. ken Afganistan kentleşmeye, kentler de- bundan emekçilerin aldığı payın da- 4 Yılın ikinci çeyreğinde geçen ğişmeye, kapitalistleşmeye, uluslarara- ha da azaldığını ortaya koydu. Ay- yıla göre sektörel olarak en yük- sı finans ve iletişim ağlarına bağlanmaya, hazlara odaklı tüketim tarzının kültürel et- rıca yılın ilk çeyreğine göre ikin- sek büyüme yüzde 45.6 ile hizmet- kilerine açılmaya, toplumsal yaşam için- ci çeyrekteki ekonomik büyümenin ler sektöründe hesaplandı. İçinde de kadınların rolü artmaya devam ediyor- çok sınırlı kalması ve aynı dönemde turizmin de olduğu bu sektör, ge- du. Taliban bu kent nüfusunu, bir emir- imalat sanayisindeki küçülme, son- çen yıl özellikle salgından büyük lik ile şeriat yasalarına göre yönetmek is- raki çeyrekler için alarm verici so- yara almıştı. İkinci çeyrekte en çok tiyor. İslamcı hareketlerin, iktidarlarını pe- nuçlar içeriyor. TÜİK’in verilerine küçülme ise yüzde 22.7 ile finans- kiştirene kadar sistemli biçimde yalan göre öne çıkan detaylar özetle şöyle: ta. Bu sektör ise geçen yıl ekonomi- söyleme geleneğini düşününce, “değiş- yi aşırı ısıtan politikalar nedeniyle tik”, “ders aldık” iddialarını ciddiye almak 188.6 milyar dolar hızla büyümüştü. olanaklı değil. Taliban’ın kentli halka ağır 4 GSYH, 2021 yılının ikinci çey- 4 Verilere göre yılın ikinci çey- fiziki ve simgesel şiddet uygulamak zo- reğinde (nisan, mayıs, haziran) zin- reğinde işgücü ödemelerinin ca- runda kalması kaçınılmaz. cirlenmiş hacim endeksi olarak bir ri fiyatlarla gayrisafi katma de- Taliban hareketinin, savaş sürerken bir ölçüde düzenlenebilen iç çelişkileri- ğer içindeki payı yüzde 32.9’a düş- nin de devlet kurma sürecinde hızla ken- tü. Bu oran geçen yılın ikinci çey- YILIN İLK 6 AYINDA dilerini dayatmaya başlamasını bekle- reğinde yüzde 37, yılın ilk çeyre- mek gerekiyor. Bu iç çelişkilerin biri ör- ğinde yüzde 35.5’ti. Bu ödemelerin YÜZDE 14.3 OLDU gütsel, diğeri siyasi iki boyutu var. Örgüt- ikinci çeyrekteki tutarı ise yüzde sel boyut, Pakistan gizli servisinin ade- 36.1 artarak 466.9 milyar TL oldu. ÜİK verilerine göre Gayrisafi ta bir kolu gibi çalıştığı iddia edilen “Hak- Yine yılın ikinci çeyreğinde katma TYurtiçi Hasıla (GSYH) yılın ilk kani-Taliban” ile Afganistan kökenli Tali- değerden en yüksek payı ise yüzde altı ayında zincirlenmiş hacim ban arasındaki farklara ilişkin. Afgan Ta- 49.8 ile sermaye (net işletme artı- endeksi olarak bir önceki yılın liban, ABD ve diğer büyük güçlerle ilişki- ğı/karma gelir) aldı. Bu oran geçen aynı dönemine kıyasla yüzde lerini güçlendirerek devlet ve ekonomi in- yıl yüzde 42.8’di. 14.3 arttı. Ayrıca GSYH, ilk altı şa etmeye başlamak, bir anlamda, em- N Yeni yatırımlara ihtiyaç var ayda cari fiyatlarla dolar bazın- peryalist sisteme, bir “bağımlı ülke” ola- Tüketim hızlandı da yüzde 14.7 artarak 377 mil- rak eklenmek için adeta sabırsızlanıyor. E üyüme rakamları ekonomist, uz- Sanayicinin başarısına dikkat çe- yar dolar oldu. Öte yandan TÜ- Pakistan’ın Hindistan’a karşı stratejik de- 4Yurttaşın (yerleşik hanehalk- Bmanlar ve iş dünyası tarafından ken İSO Başkanı Erdal Bahçıvan ise rinlik olarak beslediği Hakkani-Taliban’ın İK 2020 verilerine ilişkin reviz- ları) tüketim harcamaları, yılının farklı farklı yorumlandı. bunun sürmesi için enflasyonun yona gitti. Daha önce yüzde 1.8 ise ABD’yi uzlaşılamaz bir düşman ola- ikinci çeyreğinde 2020’nin aynı Prof. Dr. Veysel Ulusoy, işsizlik, düşmesi, yeni yatırımların artması D olarak açıklanan büyüme veri- rak gören Arap, Pakistan, Orta Asya ve çeyreğine göre zincirlenmiş hacim ücret düzeyi ve enflasyona atıfla gerektiğini belirtti. Bahçıvan ayrıca Uygur kökenli radikal İslamcı gruplarla, sini değiştirmeyen TÜİK, 2020 endeksi olarak yüzde 22.9, devle- Türkiye’nin özellikle son 10-12 yıl- “Mevcut kapasite ile ancak buraya E hatta IŞİD-H ile ilişkilerinin yoğun oldu- yılına ait kişi başına ortalama dır “yoksullaştıran büyüme” ile bo- gelebiliyoruz. Sanayinin finansman tin nihai tüketim harcamaları yüz- ğu söyleniyor. Son bombalama olayları- GSYH’yi ise revize ederek 8 ğuştuğunu söyledi. “Şahane büyü- ihtiyacı var” dedi de 4.2 ve yatırım (gayrisafi sabit D nın, Hakkani-Taliban Kâbil’in güvenliğini bin 599 dolardan 8 bin 597 do- dük” diyenlere işgücü ödemeleri- Atilla Yeşilada, “Ekonomi büyüyor sermaye oluşumu) harcamaları üstlendikten sonra gerçekleşmiş olması- lara indirdi. Geçen yıl en faz- ni hatırlatan Uğur Gürses, “Ayrı- ama yurttaş büyümeye güven duy- İ yüzde 20.3 arttı. na da dikkat çekiliyor. la büyüyen sektör yüzde 23.4 ca ücretli kesimin karşı karşıya muyor. Bu büyüme fakirleştirci bir Taliban liderliğinin ikili yapısı da bir po- Yine ikinci çeyrekte 2020’ye göre ile finans ve sigorta faaliyetle- L kaldığı yakıcı enflasyon da ca- büyüme” dedi. Evren Devrim Zel- tansiyel sorun alanı: Emirliğin günlük işle- mal ve hizmet ihracatı yüzde 59.9, ri olurken bunu yüzde 16.7 ile bası” yorumunu yaptı. Mustafa yut da “Toplamda bu büyüme hal- riyle ve dış dünyayla (ABD ve finans-ka- kültür, sanat, eğlence, dinlen- ithalatı yüzde 19.2 yükseldi. Ayrıca E Sönmez ise şu vurguyu yaptı: ka yansımadı. Yani ekonomi büyü- pital), uluslararası ilişkilerde “deneyimli”, ce ve spor, yüzde 14.4 ile bilgi hanehalkının toplam tüketiminde “Şahlanış, ücretlilere yarama- dü ama parayı ihracatçı götürdü” pragmatik Molla Baradar (Karzai, ile CIA ve iletişim izledi. yarı dayanıklı mallar öne çıktı. R dı. 4 puan yoksullaştı işgücü.” diye konuştu. başkanı ile görüşebiliyor) ilgilenecek. Re- l Ekonomi Servisi ? jimin ideolojik saflığını da şeriat hukuku uzmanı “Emir al Müminin” sıfatıyla anı- lan Molla Heybetullah gözetecek. Prag- İngiltere ve Fransa pazarından umut kesildi, rezervasyonlar düşüyor matik olanla idealist olanın çatışması ka- çınılmaz. Bağımlılık ekonomiyle sınırlı kalmayabilir Afganistan’ın, milli gelirin yüzde 40’ına ulaşan bir dış yardım akışına bağımlı eko- Turizmde hedef şaştı nomisi şimdi çöküyor. Gündemde aç- lık tehlikesi de var. Taliban’ın acilen dış İSO VERİLERİNE GÖRE kaynak bulması gerekiyor. Ülke dışın- ESRA ALUS da, dondurulmuş 9 milyar dolarlık hesa- bın çözülmesi, IMF ve Dünya Bankası’nın İmalatta büyüme ezonu kasım ayına kadar uzatarak devreye girmesi, bunların gerçekleşme- Ssalgın kayıplarını karşılama hayal- si için de ABD ve Batı ülkelerinin “ye- beklentisi sürüyor leri kuran turizmci, dördüncü dalgaya şil ışık” yakması gerekiyor. Bu “yeşil ışık”, erken kapılıyor. İngiltere’nin kırmızı Afganistan’ın emperyalist sistem içinde stanbul Sanayi Odası (İSO) Tür- listesinden çıkamayan Türkiye aksine bağımlılık ilişkisinin şekillenmesiyle ilgi- İkiye İmalat Satınalma Yönetici- Fransa’nın da kırmızı listesine girin- li bir süreç. leri Endeksi (PMI), ağustos ayın- ce turizm sektörünün endişeleri art- Bu bağımlılık ilişkisinin şekillenmesin- da 54.1’e yükseldi. Eşik değer olan tı. Yerli ve yabancı turistten rezervas- de öncelikle, Taliban yönetiminin, ekono- 50.0’ın üzerinde ölçülen tüm ra- yonlar kesilirken işletmeler personel miyi ve kaynakları emperyalist sistemin kamlar sektörde iyileşmeye işaret çıkarmaya şimdiden başladı. merkez ülkelerinin kullanımına açma, bu ediyor. IHS Markit Ekonomi Direk- bağlamda gereken imtiyazları tanıma eği- Sektör temsilcilerine göre törü Andrew Harker, imalat sana- limi rol oynayacak. Ön kapıdan kovalan- Türkiye’nin pandemi yaralarını sar- yi sektörünün karşı karşıya oldu- dığı iddia edilenlerin arka kapıdan, üstelik ması bu yıl da mümkün olamayacak. ğu birçok güçlüğe rağmen, firmala- davetiye ile geri gelmeye başlamasının, Güvenli ülke sıralamasında yer ala- rının müşteri talebindeki iyileşme- IŞİD-H, El Kaide gibi örgütlerin hatta Tali- netici ortağı Kaan Karayal, “İngiltere, Konfederasyonu’na (DİSK) bağlı Dev- mayan Türkiye’ye gelen turist sayı- ye bağlı olarak büyümeyi üst üste ban içindeki radikallerin tepkisini çekme- Alman, Fransa pazarına odaklanarak rimci Turizm İşçileri Sendikası Genel sının 7 milyonu geçmediğini belirten 3’üncü aya sürdürdüğünü belirte- si, bu tepkilerin basıncıyla Taliban rejimi- çalışan otel ve firmalar için zor bir dö- Başkanı Mustafa Yahyaoğlu, sektör- Bodrum Profesyonel Yöneticiler Der- rek firmaların satın alma faaliyetle- nin daha kurulurken çatlamaya başlama- nemdi. Bu nedenle biz ısrarla çeşitlili- de çalışan 3.5 milyon çalışanın işsiz- ri ile istihdamı artırdığını vurguladı. neği Başkanı Serdar Karcıoğlu, “35 sı da güçlü bir olasılık. ğin önemli olduğunu söyledik. İç pi- lik tehlikesi ile karşı karşıya olduğu- milyon turiste göre dizayn edilmiş bir Bu olasılık gerçekleşmeye başlar- yasaya yönelen ya da Rus pazarına nu söyledi. Salgın nedeniyle kapanma sektörden söz ediyoruz. Havalimanına sa, 2019-2020’de, Korengal Vadisi’nde ŞAHAP KAVCIOĞLU: çalışanlar daha iyi bir sezon geçirdi. ihtimali ortaya çıkarsa milyonlarca iş- inen insanların sayıları önümüze ve- IŞİD-H’ye karşı Taliban’a hava desteği Hiç değilse ayakta kalacak kadar pa- çi tekrar işsizlikle baş başa kalacak” ri olarak konuluyor. Oysa tatil belde- sağlayan Pentagon’un ve Taliban’la iliş- Enflasyonda düşüş ra kazanabildiler” dedi. dedi. Türkiye Küçük Oteller Derneği lerine gelen ve konaklayanların sayı- kilerini gizlemeye gerek görmeden yenile- İngiltere ve Fransa’nın kırmızı liste Başkanı Erkan Ustaoğlu da “Eylül so- meye başlayan CIA’nın, Afganistan’daki sı çok az. Bazı oteller şimdiden işçi çı- son çeyrekte başlar etkilerinin artmaya başlama olasılığını da kararları nedeniyle turizm sezonunun nunda turizmde işler duracak. Ukray- karmaya başladı. Yetişmiş personeli değerlendirmek gerekiyor. CIA’nın Panç- erken kapanmasından en çok turizm na ve Ruslardan başka gelen olmaya- kaybediyoruz” dedi. erkez Bankası (TCMB) Başka- şir Vadisi’nde toplanmaya başlayan güç- çalışanlarının etkileneceğini belir- cak. Yerli turist de okulların açılması Turizmde beklenen hedeflerin tut- Mnı Şahap Kavcıoğlu yatırımcı lerle ilişkilerinin de önemli bir etken ola- ten Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları nedeniyle tatile çıkmaz artık” dedi. ve ekonomistlerle videokonferans madığını belirten Tatilsepeti.com yö- cağı söylenebilir. yöntemiyle buluştu. Mesajlarından Kısacası, Taliban’ın “bağımsızlığımızı bazıları şöyle: İSMAİL YILMAZ GÖREVDEN ALINDIĞINI KENDİSİ DUYURDU kazandık” iddiasına karşın, Afganistan’ın İstanbul’da enflasyon 4 İhracattaki yukarı yönlü seyir, bağımlı ülke konumuna düşmesi kaçınıl- turizmdeki toparlanma ve altın it- 27 ayın zirvesinde maz. Taliban’ın, yakın gelecekte, IŞİD-H halatındaki kayda değer düşüş dış SGK Başkanlığı’na Ceylan atandı ile mücadele ederken ABD’nin aske- dengede devam eden iyileşmeyi ri desteğine ve “kirli savaş” pratiklerine stanbul Ticaret Odası’nın (İTO) ve- destekliyor. osyal Güvenlik Kurumu (SGK) tüğü bu görevden alınarak Çalış- İrilerine göre Ağustos 2021 itibarıy- bağlanma olasılığı da var. Sorun bu yeni 4 Türkiye’de de gıda fiyatları yük- SBaşkanlığı’nı vekâleten yürü- ma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bağımlılığın olası biçimleriyle ilgili. la İstanbul Ücretliler Geçinme En- selişte. Ancak belirgin düşüş var. ten İsmail Yılmaz görevden alındı. özel kalemliğine getirildi. deksi aylık yüzde 1.88 artış kaydet- 4 Enflasyonun son çeyrekte dü- Yılmaz’ın yerine, 2011-2014 ara- ti. Toptan Eşya Fiyatları Endeksi ise şüş trendine gireceğini düşünü- Erdoğan’a teşekkür sında SGK Emeklilik Hizmetleri yüzde 1.42 yükseldi. Yıllık bazda ar- Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler yoruz. Görevden alındığını sosyal Genel Müdürlüğü, sonrasında ise tış oranı perakende fiyatlarda yüzde Enstitüsü, Eğitim Yönetimi Teftişi Ceylan 4 Bireysel arzu edilenin üzerin- SGK başkan yardımcılığı ile yöne- medya hesabından duyuran İs- 18.89, toptan fiyatlarda yüzde 28.36 Planlaması ve Ekonomisi Bölümü’nden de. Toplam kredi büyümesinde ila- mail Yılmaz, “Cumhurbaşkanımız Sayın tim kurulu üyeliği görevlerinde bulunan düzeyinde gerçekleşti. Böylece pe- almış olduğum yüksek lisans diplomamı ve yavaşlamaya ihtiyaç yok, arzu Cevdet Ceylan vekâleten getirildi. SGK Recep Tayyip Erdoğan’a atadığı bu gö- rakende fiyatları 27 ayın en yüksek kaybettim. Hükümsüzdür. da etmiyoruz. revler için şükranlarımı sunuyorum” de- Başkan Vekilliği’ne 2 Ocak 2020 tarihin- seviyesine ulaştı. l Ekonomi Servisi FUNDA BELSU de atanan İsmail Yılmaz, 20 aydır yürüt- di. l ANKARA/ Cumhuriyet