Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 4 AĞUSTOS 2021 ÇARŞAMBA 2 olaylar ve görüşler Başbakanlık ve parlamenter Memur ve emeklinin sistem geri dönebilir mi? PROF. DR. RIDVAN AKIN Sistemin neye evrileceği iktidar mücadelesinin sonucuna zam pazarlığı bağlıdır. Türkiye’nin içinde bulunduğu koşullar yeni bir Erdoğan GSÜ ÖĞRETİM ÜYESİ döneminin çok zor olduğunu gösteriyor. Cumhurbaşkanlığı aşbakanlık, parlamenter hükü- seçimini muhalefetin adayı kazanabilir. Ancak anayasayı met sisteminin ve kuvvetler ay- Zam yağmuru altında ezilen milyonlarca değiştirebilecek bir çoğunluğa ulaşamayabilir. Bu takdirde sistem Brılığının gereği olarak ortaya memur ve emekli şimdiden 2 Ağustos’ta aynı kalacak, sadece siyasal güç el değiştirmiş olacaktır. çıkmış bir kurumdur. Cumhuriyetçi başlayacak toplusözleşmenin sonucunu rejimlerde başbakan ile cumhurbaş- merakla bekliyor. Ancak önceki yıllarda kanı arasında gerilim potansiyeli da- olduğu gibi masadan veya hakem ima mevcuttur. Gerilimin dozunu ve kurulundan yüksek zam çıkması çok zor. içeriğini her iki makamın siyaset ve devlet anlayışlarından kişiliklerine ŞÜKRÜ KARAMAN le oturacak. Memur-Sen kadar birçok şey etkileyebilir. Kurucu maaşlara önce seyya- GAZETECİ önderin cumhurbaşkanlığı dönemin- nen 600 TL zam, ardın- de İnönü, Okyar ve Bayar başbakan- aklaşık 6 milyon dan 2022 yılı için yüzde lık yapmıştır. Atatürk’ün ölümünden memur ile memur 21, 2023 yılı için de yüz- sonra İnönü, cumhurbaşkanı ve milli Yemeklisini ilgilen- de 17 zam isteği ile ma- şeftir. Bir siyasi elitin başıdır. Bu elit diren toplu sözleşme gö- erken Cumhuriyet döneminde stabil saya oturacak. KESK de rüşmeleri 2 Ağustos’ta hale gelmiş bir kadrodur. İnönü’nün en düşük memur maaşı- başbakanları -Saydam, Saraçoğlu, Pe- başlıyor. Toplu sözleşme nın 6500 TL olmasını ta- ker, Saka ve Günaltay- bu kadronun ile milyonlarca kamu ça- lep ediyor. içinden çıkmıştır. lışanı, sözleşmeli perso- Yüksek zam zor nel ve emeklinin maaşı- Menderes mitosu Zam yağmuru altında na 2022 ve 2023 yılla- Çok partili siyasi hayatın dinamik- ezilen milyonlarca me- rında yapılacak zam ora- leri ise farklıdır. Cumhuriyet tarihi- mur ve emekli şimdiden nı saptanacak. 4688 sa- miz boyunca 27 başbakan tarafın- 2 Ağustos’ta başlayacak yılı yasaya göre en çok dan 65 hükümet kurulmuştur. Döne- toplu sözleşmenin sonu- bakanı Özal’dır. Özal, askeri rejimin kadar Sezer dönemindeki sorunlardan üyeye sahip Memur-Sen, mine damgasını vurmuş dört başba- cunu merakla bekliyor. “yürütmeyi güçlendirme” saikiyle in- hiçbirini yaşamadan çok rahat bir ik- toplu sözleşme masası- kandan söz etmek doğru olur. Bun- Ancak önceki yıllarda ol- şa ettiği yeni düzenden yararlanma- tidar dönemi geçirdi. na yetkili konfederasyon lar sırasıyla Menderes, Demirel, Özal yı bildi. Hatta idareyi kendisine tes- Erdoğan, 2014’te genel oyla cum- duğu gibi masadan veya olarak oturacak. Türki- ve Erdoğan’dır. Bu dönemlerin her bi- lim eden Konsey üyelerinin gönlünü hurbaşkanı seçildikten sonra baş- hakem kurulundan yük- ye Kamu-Sen ile KESK ri aynı zamanda tek parti iktidarları- almayı ihmal etmedi. Birkaç kurnaz bakanlık görevini verdiği Ahmet sek zam çıkması çok zor. de görüşmelere katıla- dır. Bu yazıda ele alınan başbakanlar manevra ile Evren’i muhalefete karşı Davutoğlu’nun gerçek parti önderliği 2019 yılında Kamu Görev- cak. Lakin sözleşmeyi bunlar olacaktır. Ecevit’e gelince Türk kendi yanında pozisyon almaya mec- ve başbakanlık yapma girişimini bas- lileri Hakem Heyeti tara- imzalama yetkisine sa- siyasi tarihinde bir Ecevit dönemin- bur etti. Ondan istediği her şeyi aldı. tırdı. Binali Yıldırım ismi, Bakanlar fından bağıtlanan sözleş- hip Memur-Sen zam ko- den söz edilemez. Bunun nedeni hiç- Karşılığında Evren’in “gardırop Ata- Kurulu’nun buharlaşarak iktidarın ta- meyle maaşlara 2020 yı- nusunda son sözü söyle- bir zaman tek başına iktidar olama- türkçülüğü” anlayışını tatmin edecek mamıyla Erdoğan’ın şahsında temer- lında altışar aylık dilimler yecek. ması kadar, hükümette bulunduğu za- sathi jestler yaptı. küz ettirilmesi için biçilmiş kaftan ol- halinde yüzde 4’er, 2021 manlarda egemen güçler tarafından Özal’ın başbakanlığı bir çok yenili- du. Yıldırım, yaklaşık yüz yıl süren Grev hakkından yılında ise yıl yüzde 3’er çelmelenmiş olmasıdır. Bu nedenle si- ği içerir. Özal, globalleşme, çağ atla- parlamenter hükümet modelinin son yoksun zam yapılmıştı. yasi tarihimizde karizmatik bir Ece- ma söylemleriyle Cumhuriyetin içini başbakanı oldu. Erdoğan, cumhurbaş- 4688 sayılı yasaya uya- 2 milyon 658 bin 555 vit figürü vardır. Ama bir Ecevit döne- boşaltmaya Evren’in gözleri önünde kanı seçildikten sonra geride alterna- rınca Kamu İşveren He- mi yoktur. memurdan 1 milyon 718 başladı. Onun statüko diye küçümse- tif iktidar odağı bırakmayarak başba- yeti ile memur sendika- Hiç kuşkusuz başbakanlar içinde bin 984’ü sendika üye- diği aslında Atatürk Cumhuriyetinin kanlığı ve hükümeti tasfiye etti. ları arasında sürdürüle- Menderes’in yeri ayrıdır. Menderes, si. Memur-Sen’in 1 mil- kurumlarıydı. Özal, anayasayı, yargı Sonuçta, 2018 yılı itibarıyla Cum- Türkiye tarihinde meşruiyetini “ge- cek görüşmeler, Kamu Gö- yon 4 bin 152, Türki- kararlarını dikkate almama, keyfi yo- hurbaşkanlığı Hükümet Sistemi adı nel oy”dan alan ilk başbakandır. Türk revlileri Hakem Heyeti sü- ye Kamu-Sen’in 430 bin rumlama yolunu açan başbakan oldu. altında, Türk tipi başkanlık sistemi- sağındaki Menderes mitosunun ne- reci de dahil olmak üzere 183, KESK’in 132 bin Özal, aynı zamanda İslamcıların dev- ne geçilmiştir. Türkiye buradan geri- deni budur. Seçim meydanlarında ve ağustos sonunda sonuçlan- 255, Birleşik Kamu-İş’in lete nüfuz etmelerinin de yolunu açtı. ye dönebilir mi? Bu yanıtlanması zor Meclis’te muhalefete karşı mücadele ması gerekiyor. Eğer sen- 68 bin 600 üyesi bulu- Türk demokrasi tarihinde ülkeyi en bir sorudur. veren başbakan, Menderes’tir. Men- dikalar ile Kamu İşveren nuyor. Memur-Sen, AKP uzun süreyle yöneten başbakan, Erdo- deres 10 yılda beş kez hükümet kura- Kurucu yetkiler geri alınmalı Heyeti arasında uzlaşma iktidarına yakın duru- ğan oldu. Erdoğan’ı başbakanlığa geti- rak genç Türk demokrasisinin ilk yıl- sağlanamazsa sözleşme, Sistemin neye evrileceği iktidar ren temel dinamik, merkez sağın çök- şuyla 19 yılda üye sayı- dız başbakanı oldu. mücadelesinin sonucuna bağlıdır. Kamu Görevlileri Hakem mesi, hâkim sınıfların yeni bir ikti- sını olağanüstü artıra- Türkiye’nin içinde bulunduğu koşul- Heyeti tarafından bağıt- dar seçeneği çıkaramaması, yükselen rak toplu sözleşme ma- Yükselen İslamcı burjuvazi lar yeni bir Erdoğan döneminin çok İslamcı burjuvazinin uluslararası ka- lanacak. sasına yetkili konfede- 61 demokrasisi devrine damgası- zor olduğunu gösteriyor. Cumhurbaş- pitalizm tarafından bir alternatif ola- 2001 yılında hayata rasyon olarak oturuyor. nı vuran başbakan ise Demirel’dir. 12 kanlığı seçimini muhalefetin adayı rak tanınması ve desteklenmesidir. geçirilen, kamu çalışan- Eylül’e kadar çoğunlukla ülkeyi o yö- kazanabilir. Ancak anayasayı değişti- Mücadele yetersiz Erdoğan’ın yasaklı bir politikacı ola- larına toplu sözleşme ve netmiştir. Demirel’in erken dönem rebilecek bir çoğunluğa ulaşamayabi- rak önündeki bütün hukuki engelle- Yetkili konfederas- sendikalaşma hakkı ta- başbakanlıkları 27 Mayıs’ın tedirgin- lir. Bu takdirde sistem aynı kalacak, rin kolayca kaldırılmasının asıl nede- yon olmasına karşın nıyan yasa önemli bir liklerini taşır. Demirel, 1965’teki ilk sadece siyasal güç el değiştirmiş ola- ni budur. Memur-Sen’e bugü- kazanım olsa da grev başbakanlığında tedirgin ve uyumlu, caktır. Bu olasılık vardır. Anayasa de- ne değin oturduğu top- hakkından yoksun oldu- 12 Eylül öncesindeki son azınlık hü- Türk tipi başkanlık sistemi ğişikliği dışında hiçbir seçenek, meş- lu sözleşme masaların- ğu için bir ayağı havada kümetinde ise iç güvenlik ve ekono- Erdoğan’ın başbakanlığının birin- ruiyetini halkoyundan alan bir cum- da 2019 yılı görüşmeleri kalıyor. Yasanın çıkma- mik sorunlarla boğuşmasına rağmen ci döneminde Cumhurbaşkanı Sezer, hurbaşkanının gücünü geriletemez. dışında yeterli mücade- meydan okuyucuydu. Demirel, Gür- sında dönemin başba- AKP’lilerin gözünde eski rejimi tem- Bu nedenle muhalefetin hedefi, yasa- le edemediği, diğer sen- sel, Sunay ve Korutürk ile çok esas- kanı, emekçi dostu rah- sil ediyordu. Sezer, AKP’nin devlete madan yürütmeye devredilmiş bulu- dikaların görüş ve öne- lı sorunlar yaşamadan ülkeyi ida- metli Bülent Ecevit’in yönelik hamlelerini engelledi. 1982 nan bütün kurucu yetkilerin geri alın- re etmiştir. Sadece MC hükümetle- rilerini dikkate almadı- emeği yadsınamaz. Anayasası, cumhurbaşkanına yürüt- ması olmalıdır. Başbakanın yeniden ri döneminde bazı atama ve azillerde ğı eleştirileri yöneltili- Sendikalar toplu söz- me ve idare içindeki “veto edici” yet- doğuşu ancak bu koşullarda müm- Korutürk’ü ikna etmekte zorlanmıştır. yor. Daha çok kamuda leşme masasına maaş ve kiler vermişti. Bu nedenle 2007’ye ka- kün olabilir. Meclis’te elde edilmiş za- 1982 Anayasası yönetilebilir de- kılık kıyafet düzenleme- aylıklara oransal zam- dar Erdoğan çoğunlukla cumhurbaş- yıf bir çoğunluk ve cumhurbaşkanlığı mokrasi anlayışına göre inşa edilmiş- sine yoğunlaştığı iddia mın yanı sıra seyyanen kanının iradesinin arkasına dolanma seçiminde elde edilmiş bıçak sırtı bir ti. Kurucu irade cumhurbaşkanlığını edilen Memur-Sen’e “Kı- (eşit olarak) artış ve re- yöntemlerini uyguladı. Sezer’in ata- galibiyetle muhalefet sistemi değiş- gerektiğinde siyaset alanına müdahil lık kıyafeti bırak, zam- fah payı verilmesi, 3600 malara vermediği onayı vekâleten gö- tiremez. AKP’nin 20 yıllık mirasına olabilecek bir “vasi” olarak kurgula- ma odaklan” çağrısında ek gösterge yasasının revlendirmelerle halletti. müdahalesi sınırlı kalır. İş o zaman mıştı. Ancak siyasete bu kadar yakın bulunuyor memur ve 11 çıkarılması, sözleşme- 367 krizi son tahlilde Erdoğan’ın işi- yeni cumhurbaşkanında düğümlenir. bir makamın eninde sonunda siyaset hizmet kolundaki diğer ne yaradı. Erdoğan, Gül’ü cumhur- Bu da ülkenin Türk tipi başkanlık sis- li personelin kadroya ge- tarafından “fethedilmesi” kaçınılmaz sendikalar. başkanı yaparak 2014’e kadar iktidar temi ile yoluna devam etmesi anlamı- çirilmesi gibi talepler- olacaktı. 82 demokrasisinin ilk baş- mevkiini terk etmemiş oldu. 2014’e na gelir. Milattan sonra 2021: Bir insanlık komedyası HATİCE GONNET-BAĞANA O devirlerde krallar, bin tanrılı pante- gını Anadolu’ya taşımış olmalarını an- ona ettikleri dualarıyla, sunum ve kur- latır. EMEKLİ HİTİTOLOG banlarıyla bizim bugünkü aşılarımız- Salgın Anadolu’da sa’dan sonra 21. asırda aşı karşıtı olup la yaptıklarımızı yapma çabasındaydı- Demek oluyor ki Hititlere göre salgı- İCovid-19 salgınından ölmeyi tercih lar. Bundan dolayı II. Murşili’nin duala- nın Anadolu’ya girmesi iki noktada top- edenlerimiz var! Bu hayret verici tercih, rı çok önemli edebi eserler olarak bilin- lanmaktadır: İlki salgın nedeniyle su- kişisel bir tercih olduğundan eleştirme- mektedir: num ve kurbanların özellikle su tanrı- ye pek hakkımız olmadığı halde tüm in- “Tanrılar, salgını durdurun, kalbimin çasına II. Murşili tarafından yapılama- sanlığı ölüme sürükleyen bir seçim ola- acılarını, ruhumun buhranlarını dindi- ması, ikincisi Mısırlı hasta esirlerin sal- rak eleştirmeye ve hatta kınamaya bile rin! Dinle beni fırtına tanrım, insanlık gını Anadolu’ya taşımış olmalarıdır. hakkımız olduğu kanısındayım. üzerindeki yetkinizi kullanın, beni ve Şimdi 2021 yılında bizlere gelince, halkımı kurtarın artık!” II. Murşili’nin duaları salgını önleyebilecek birden çok aşı bu- Kral II. Murşili, iki daha eski tablet- Tarihte en önemli salgın, Hi- lunmuştur. Oysa 4000 yıl önce Covid-19 ten söz eder (MÖ 16-15. yüzyıl). Birin- tit İmparatorluğu’nu yok edecek ka- gibi başka bir salgını yenmek umudu cisi Mala (Halys/Fırat) Nehri’ne ya- dar kuvvetli olan MÖ 14. asırda kral II. ancak dua, sunum ve kurbanlarda, ma- ni su tanrıçasına kralların devamlı ola- Murşili’nin devrindeki salgındır. Çok nevi fakat etkisiz çabalarda aranmıştır. rak adadıkları kurbanlarla ilgilidir. zengin çivi yazılı Hitit arşivlerinden öğ- Dolayısıyla asrımızın bilimsel ve bir o İkinci tablet ise II. Murşili’nin baba- rendiğimize göre salgın 20 yıl kadar kadar da manevi başarısına hayran kal- sı Şuppiluliuma’nın Mısır’a saldırısı ve sürmüştür. mamak elde değildir. hasta olarak gelen Mısırlı esirlerin sal-