Katalog

23 AĞUSTOS 2021 PAZARTESİ İNCELEME 9 SAKARYA SAVAŞI’NIN YÜZÜNCÜ YILI... Atatürk gibiyiz: Cihatsever KEMAL KILIÇDAROĞLU CHP GENEL BAŞKANI ürkiye Cumhuriyeti’nin “Yüzün- cü Yıl” dönemlerindeyiz. Ne değil, barışseveriz Tmutlu bize! Örneğin, Büyük Önder Mus- tafa Kemal Atatürk’ün 19 Mayıs Elbette hayır! 1919’da Samsun’a ayak basarak Mil- Sakarya Meydan Muharebesi, aske- li Mücadele’yi başlatmasının yüzüncü ri sonuçları kadar önemli siyasi sonuç- yılını geride bıraktık. larıyla da Türkiye Cumhuriyeti’nin mi- Nutuk’ta yazdığı şekliyle Osman- henk taşlarından biridir. Çünkü Ata- lı Devleti I. Dünya Savaşı’nda yenilmiş türk, tüm savaşlarda olduğu gibi Milli ve şartları ağır bir anlaşma (Mondros) Kurtuluş Savaşı’na başladığı gün itiba- imzalamış, millet yorgun ve fakir... Bu rıyla esas olarak barışı hedeflemiştir. şartlar altında yola çıkan Mustafa Ke- Sakarya Meydan Muharebesi son- mal Atatürk’ün, 24 Nisan 1920 tarihli rasında TBMM’de yaptığı konuşmada, TBMM konuşmasını anımsayalım: milli sınırlarımız içinde hür ve bağım- “Milli vicdanın büyük iradesine sız yaşama amacımızı, zafer kazanmış bağlı olarak, milleti bağımsız ve va- bir kumandanın değil, barış isteyen bir Sakarya tanımızı düşmanlardan arınmış gö- devlet adamının duygularıyla, özlemiy- rünceye kadar çalışmak andıyla 16 Meydan le betimler. Kazanılan zaferi önemsiz- Mayıs 1919 günü İstanbul’dan ayrıl- Muharebesi, leştirmez ancak kendisini ve milletini dım. Samsun’da işe başladım.” barışsever olarak nitelendirir. Türkiye Nutuk ve 24 Nisan 1920 tarihli ko- “Bütün cihanın bilmesi lazımdır nuşma birlikte düşünüldüğünde, 19 Cumhuriyeti’nin ki, Türk halkı, Türkiye Büyük Mil- Mayıs 2019’da sadece, Atatürk’ün mihenk let Meclisi ve onun hükümeti uşak Samsun’da işe başlayışının yüzüncü muamelesine tahammül edemez” taşlarından yılını kutlamış değiliz. Onun da ötesin- der ancak devam cümlelerinde barışa, de, bir dâhinin başladığı işin temel ni- biridir. Çünkü düşman olarak karşımıza dikilen ülke- teliklerini dünya sahnesine çıkarışının Atatürk, tüm lerle de gelecekte barış içinde yaşama yüzüncü yılını kutladık. Bu nitelikler, isteğine yer vardır. savaşlarda milli vicdana bağlılık, yorgun ve fakir Yunus Emre’nin, “Biz kimseye kin bir milletin bağımsızlığına, işgal altın- olduğu gibi tutmayız, bütün âlem birdir bize” di- daki vatanın kurtuluşuna duyulan sar- zelerinden ilham almışçasına, “..İti- Milli Kurtuluş sılmaz inançtır. laf devletleri dahi varlığımızı ve mil- Savaşı’na li bağımsızlığımızı tanıdıkları takdir- DEMOKRAT başladığı gün de onlarla da aramızda hiçbir ihtilaf sebebi kalmayacaktır, derhal barış itibarıyla esas ATATÜRK VE sağlanabilir. Biz savaş değil, barış olarak barışı istiyoruz. Sulh yapmaya hazırız ve TBMM’NİN 100. YILI hedeflemiştir. bence buna mani hiçbir sebep yok- Malumunuz, Atatürk’ün Samsun’da tur” vurgusu yapar. “23 Ağustos - başladığı iş, Erzurum ve Sivas kong- 13 Eylül 2021” releriyle devam etti. Nihayetinde Mil- BARIŞ li Mücadele’nin ilk aşaması 23 Nisan tarihleri 1920’de Ankara’da tamamladı. ARAYIŞININ sadece Sakarya Bir soruyla devam edelim: “2020 yı- Meydan 100. YILI lında, açılışının yüzüncü yılını kut- ladığımız TBMM’nin kuruluşundaki Bu çerçevede, “23 Ağustos - 13 Muharebesi’nde temel ilke neydi?” Bu sorunun yanı- Eylül 2021” tarihleri sadece Sakar- kazanılmış bir tı, Atatürk’ün TBMM’de 24 Nisan 1920 ya Meydan Muharebesi’nde kazanıl- büyük zaferin tarihli konuşmasında yer almaktadır: mış bir büyük zaferin yıldönümü değil- “Hâkimiyet-i Milliye’nin her şey- dir. Mustafa Kemal Atatürk’ün, dünya- yıldönümü den önce sağlanması amacıyla Bü- da benzeri görülmemiş askeri bir za- değildir. yük Meclisimiz, olağanüstü yetkiler- ferden kalıcı bir barış çıkarma müca- le toplanmıştır. Büyük Meclisimizin Atatürk’ün delesinin de yüzüncü yılıdır. kuruluş şekli ve esasları, milli irade- Unutulmamalıdır ki ulu önder Ata- dünyada ye içtenlikle ve büyük bir güçle da- türk, milletinin istiklali için “yedi dü- benzeri yandığını göstermektedir.” vele/ dönemin egemen güçlerine” Alıntıladığım bu bölüm, “Milli vic- karşı savaşmaktan çekinmeyen an- görülmemiş danın büyük iradesine bağlı, mille- cak barıştan başka bir şey de düşün- askeri bir tin bağımsızlığı ve vatanın düşman- meyen bir dâhiydi. Dolayısıyla Sakar- zaferden dan kurtuluşu için yeminli” Musta- ya Meydan Muharebesi zaferi, “Yurtta fa Kemal’in bir başka özelliğini kar- ve dünyada barış” ilkesiyle özdeş bir kalıcı bir başlangıcı ifade eder. şımıza çıkarıyor. Kurucusu olduğu barış çıkartma Savaş meydanlarında kazanılan za- TBMM’yi, ilk günden itibaren milletin mücadelesinin ferlerin, iktisadi zaferlerle olduğu ka- hâkimiyetine teslim etmiş, demokrat dar diplomatik zaferlerle de taçlandırıl- bir Atatürk. de yüzüncü masının miladıdır. Örneğin, Fransa’nın Mustafa Kemal liderliğindeki Ulu- yılıdır. Sakarya Savaşı’nın hemen ardından sal Kurtuluş Savaşı mücadelemiz mil- TBMM ile imzaladığı Ankara Anlaşma- letin iradesiyle gerçekleşen demok- sı, bu tür bir taçlandırmadır. 20 Ekim ratik bir mücadeledir; bu mücade- ederek bu muvaffakiyet ve muzaffe- Nâzım Hikmet’in, Kurtuluş Savaşı Meclisi Ordusu’nun Sakarya’da ka- 1921 tarihli anlaşma, Sakarya Meydan le, gücünü bağımsızlık ve demokra- riyete ulaştırmıştır” sözleriyle över. zanmış olduğu meydan muharebesi Destanı’nda da rastlarız: Muharebesi’nin sonuçlarından biri ola- si inancından almaktadır. Dolayısıy- pek büyük bir meydan muharebesi- “...Sonra 23 Ağustos: Sakarya rak, TBMM’nin milli amaçlarının ilk de- la 23 Nisan 2020’de kutladığımız, sa- dir. Harp tarihinde misli belki olma- melhame-i kübrâsı ki/ devamı 13 Ey- SAKARYA: fa Batılı bir işgal devleti tarafından ka- dece TBMM’nin açılışının yüzün- yan bir meydan muharebesidir... Bi- lül gününe kadardır/ Bizim kırk bin bulüdür. cü yılı değildir. 23 Nisan 2020 hepi- naenaleyh ordumuzun harp tarihi- BÜYÜK piyademiz/ dört bin beş yüz atlımız/ Özetle, Sakarya Meydan miz için, “Hâkimiyet kayıtsız şart- ne örnek olacak bu zaferi kazanmış düşmanın seksen sekiz bin piyade- Muharebesi’nin yüzüncü yılı barışı da- sız milletindir” ilkesine bağlı demok- VE KANLI SAVAŞ olması itibariyle görkemli heyetini- si/ üç yüz topu vardır...” ha çok konuştuğumuz, barışı daha çok rasimizin, Mustafa Kemal’in liderliğin- zi tebrik ederim. Bu parlak muzaf- Peki, Türkiye Büyük Millet Meclisi Ve Nâzım, Sakarya Meydan istediğimiz bir yıl olsun. Ülkemizin ege- de Anadolu’ya kök salışının da yüzün- feriyetin âmili olan zevatı huzur-u Ordularının kazandığı ve harp tarihin- Muharebesi’nin finalini de şöyle anlatır: menlik haklarından ödün vermeksizin, cü yılıdır. âlinizde ve bu kürsüden büyük hür- de örneği olmayan Sakarya Meydan “Ve insana bıraktığı hiçbir şeye yakın ve uzak komşularımızla barış dolu met ve takdirat ile yâdetmeyi bir Muharebesi’nin temel özelliği nedir? acımadan/ölmek arzusu veren/ Ci- bir geleceği kurabiliriz. Üstelik bu barış SAKARYA MEYDAN vecibe-i vicdaniye addederim.” Atatürk’ün Nutuk’ta da kullandı- hanbeyli ovası: çöl/ Bu çölün/ bu dolu geleceğin öncüsü de biz olabiliriz. Gördüğünüz üzere Mustafa Kemal, ğı Melhame-i Kübra, yani “büyük ve dağların/ bu nehrin ve bizim önü- İşgalcilere ve egemen güçlere karşı, MUHAREBESİ’NİN Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordula- kanlı savaş”ın temel özelliği, kendisi- müzde/ yirmi iki gün ve gece fasıla- hukukumuzu temin edinceye kadar si- rının harp tarihine geçecek büyüklük- nin şu talimatındadır: “Hattı müdafaa sız dövüşüp/ düşman ordusu ricata lahlarını elden bırakmayan ancak sa- 100. YILI teki bu zaferi nedeniyle TBMM’yi kut- yoktur, sathı müdafaa vardır. O sa- mecbur kaldı...” vaş taraftarı da olmayan, herkesle ba- İçinde bulunduğumuz yıl da “Tür- lamaktadır. Milli Mücadele’nin 9 Ey- tıh, bütün vatandır. Vatanın her ka- Evet, düşman ordusu “ricata mec- rış yapmak isteyen Mustafa Kemal kiye Büyük Millet Meclisi Orduları- lül 1922’de sona ermesinin ardından rış toprağı, vatandaşın kanıyla ıs- bur kaldı…”, yani bozguna uğrayarak Atatürk ve arkadaşları gibi, bugün biz- nın” ilk büyük zaferi Sakarya Meydan Ankara’ya dönecek olan Atatürk, 4 lanmadıkça terk olunamaz.” Atatürk geri çekildi. ler de ülkemizi bölgemizde gerilimle- Muharebesi’nin yüzüncü yılıdır. Ekim 1922 tarihli TBMM konuşmasın- yine Nutuk’ta sonucu şöyle özetler: Savaşın sonuçları arasında, Atatürk’e re, çatışmalara çözüm üreten bir ülke- Sakarya Meydan Muharebesi, “sa- da da aynı kutlamayı yineleyecektir. “Ordumuzun her ferdi, bu sis- Mareşal rütbesiyle birlikte “Gazilik” ye dönüştürebiliriz. dece düşmanın değil, milletin ma- Atatürk, 19 Eylül 1921 tarihli ko- tem dahilinde, her adımda azami unvanın verilmesi de vardır. Atatürk, Unutmayın, gelecek yıl Başkomutan- kus talihinin de yenildiği” I. ve II. İnö- nuşmasında dönemin Genelkurmay fedakârlığını göstermek suretiyle TBMM’nin bu kararıyla ilgili duyguları- lık Meydan Muharebesi’nin ve Büyük nü zaferleriyle başlayan dönemin, 1921 Başkanı Fevzi (Çakmak) Paşa ve Ba- düşmanın üstün kuvvetlerini imha nı Nutuk’ta, “Sakarya Muharebesi ne- Taarruz’un yüzüncü yılını, bir sonraki yıl yılındaki şahikasıdır. Bu nedenle Türki- tı Cephesi Komutanı İsmet (İnönü) Pa- ederek, yıpratarak, nihayet onu, ta- ticesine kadar bir askeri rütbeye sa- da 2023’te cumhuriyetimizin kuruluşu- ye Cumhuriyeti’nin yüzüncü yıl dönem- şa başta olmak üzere muharebenin arruzuna devam kabiliyet ve kudre- hip değildim. Ondan sonra, Büyük nun yüzüncü yılını kutlayacağız. Kim- lerinin, 2021 yılındaki sembol tarihi, Sa- komuta kademesini de öne çıkararak, tinden mahrum bir hale getirdi.” Millet Meclisi’nce Müşir (mareşal) senin şüphesi olmasın, Cumhuriyetimiz karya Meydan Muharebesi’dir. kendisine yakışan bir nezaket gösterir; Sakarya “melhame-i kübrasında”, rütbesiyle Gazi unvanı verildi. Os- ikinci yüzyılına girdiğinde, Cumhuriye- Milli Mücadelemizin silahlı gücü- arkadaşlarının haklarını, milletvekilleri- TBMM Ordusu 277 subay ve 5 bin manlı Devleti’nin rütbesinin yine o timizin demokrasiyle taçlandırılması, nü oluşturan milli ordumuza kurulu- nin ve tarihin huzurunda teslim eder. 436 erini şehit verdi; toplam yaralı sa- devlet tarafından alınmış olduğu ma- güçlendirilmiş parlamenter sistemin ku- şundan itibaren “Türkiye Büyük Mil- Atatürk, Fevzi Paşa için “Erkan- ı yısı, 17 bin 500 civarında. Yunan or- lumdur” cümleleriyle aktaracaktır. ruluş çalışmaları başlamış olacak. let Meclisi Orduları” adının verilme- Harbiye-i Umumiye Reisimiz (Genel- dusundan da 208 subay, 3 bin 750 er, 102 yıl önce Samsun’da bir bü- si de Mustafa Kemal’in demokrasiye kurmay Başkanımız) Fevzi Paşa Haz- yaşamını kaybetti. ATATÜRK: yük inançla işe başlayan, 101 yıl önce ve millet egemenliğine bağlılığının ka- retlerinin bu meydan muharebesinde Yakup Kadri Karaosmanoğlu, “Va- Ankara’da bir zümre, aile veya kişinin nıtıdır. ifa ettiği hidemat (hizmetler) pek bü- tan Yolunda” adlı eserinde Sakar- BARIŞSEVER hâkimiyetine dayalı değil, halkın irade- Mustafa Kemal Atatürk, 23 yük sitayişlerle (övgülerle) yad edil- ya Meydan Muharebesi sonrasında- sine dayalı demokratik bir meclis top- BİR KUMANDAN Ağustos’ta Yunan ordusunun, Türk meye sezadır (değerdir)” der. ki tabloyu, “Mustafa Kemal Paşa’nın, layan, 100 yıl önce benzeri görülmemiş mevzilerine saldırısıyla başlayan Atatürk, İnönü’yü de “Garp Cephe- Melhame-i Kübra adını verdiği bu 22 gün ve gece aralıksız süren mu- bir zaferden barış çıkarmak için çaba si Kumandanı İsmet Paşa Hazretle- büyük harp sahasını henüz kanla- ve 13 Eylül’de sona eren Sakarya harebenin kısaca askeri özeti budur. harcayan Mustafa Kemal Atatürk yol ri, derin bir zekâ, yorulmaz bir azim rı kurumadan evvel tavaf edip do- Meydan Muharebesi süreciyle ilgi- Bu noktada, yazımın ilk bölümünde göstericimizdir. ve iman ve faaliyetiyle gece gündüz laşacaktım. Gerçi teneffüs ettiğimiz li TBMM’de yaptığı 19 Eylül 1921 ta- sorduğum sorunun bir benzeriyle de- Mustafa Kemal başardı, ondan aldı- harekâtın en ufak noktalarına varın- havada barut, duman ve kül koku- rihli bilgilendirme konuşmasında şu- vam edelim: “23 Ağustos- 13 Eylül ğımız ilhamla biz de başaracağız. Kim- caya kadar nafiz olmuş ve fevkalade yor....” cümleleriyle betimler. nu vurgular: 2021, sadece büyük ve kanlı bir sa- seye kin tutmadan, bütün âlemi bir ka- bir nazarla ordusunu sevk ve idare “Melhame-i Kübra” ifadesine “Efendiler; Türkiye Büyük Millet vaşın yüzüncü yıldönümü müdür?” bul ederek.