Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 27 TEMMUZ 2021 SALI 2 olaylar ve görüşler Liberalizm ve Cumhuriyet: Azgelişmişlik tuzağı Bir Yeni Döneme Girerken itirmeye çalıştığım hatsız oldukları için, “Geliş- DR. BARIŞ ZEREN Liberal muhalefetin kuruluş/kurtuluş mirasına yakınlaşmasını yalnızca kitaplarım üzerinde mekte Olan Toplumlar” diye siyasal fırsatçılıkla açıklamak eksik kalır. Liberal-muhafazakâr düşünce, Byoğunlaşmak için bir ara kategori icat edilmiş ayda değer bir 23/24 Temmuz ge- söz konusu anmalarla, tartışmalarla, göndermelerle kendisine yeni bir tarih yazılarıma ve televizyon ve Türkiye de bu kategoriye çirdik. AKP döneminin başından be- programlarına kısa bir ara dahil edilmiştir. aradığını da dışavuruyor. Bugünkü Cumhuriyet ve Meşrutiyet övgülerinin Kri “İttihatçı” sözünü neredeyse bir vermiştim. hhh sınırlarına baktığımızda anlaşılan, bu yeni arayışın, müflis liberal tarih hakaret olarak kullanagelen liberal hatta Sevgili gazete okurlarım Osmanlı İmparatorluğu, yazımıyla çok önemli bir ortak temele sahip olacağıdır: devrime karşıtlık. muhafazakâr isimler, bu yıl Meşrutiyet dev- ve televizyon izleyicilerim endüstrileşemediği için geri rimini anan mesajlar yayımladılar. Bu me- bilir; ben zaten güncel olay- kalmış, yarı sömürge olmuş, yük vaadi liberal demokrasi olan bu kesim- Yeni muhalefete yeni tarih sajlar, AKP’den kopan partilerin Atatürk’ü ları da yorumlarken, bunları yenilmiş, işgal edilmiş ve leri de bütün prestijlerinden yoksun bıraktı. Öte yandan liberal muhalefetin kuruluş/ öven mesajlarının da bütünleyicisiydi. Daha- geçmiş ve gelecek üzerine çökmüştür. Üstelik, bununla da kalmadı, liberaller, yük- kurtuluş mirasına yakınlaşmasını yalnız- oturttuğum modeller üzerin- sı, bu manevranın ideolojik bir derinliği ol- Mustafa Kemal Ata- selişine eşlik ettikleri İslamcı iktidar tarafın- den anlatmaya ve çözümle- türk, “Azgelişmiş Osmanlı duğu da görülüyor. Örneğin bir süredir, libe- ca siyasal fırsatçılıkla açıklamak eksik ka- dan tasfiye edildiler, hukuksuzca hapislere meye çalışırım. Tarım Toplumu Yapısı” ral sol akademi camiasında “post post Kema- lır. Liberal-muhafazakâr düşünce, söz konusu kapatıldılar. Bugün, kadının baskılan- üzerine, “Gelişmiş Toplum- lizm” olarak anılan tartışma yani 90’lı yıllar- anmalarla, tartışmalarla, göndermelerle ken- Kimi liberaller, buna “AKP’nin Kemalistleş- ması ve kadına yönelik cina- ların” siyasal yapısı olan dan beri şiddeti artan Kemalizm eleştirisinin disine yeni bir tarih aradığını da dışavuruyor. yetlerle görünür hale gelen mesi” diyerek direnmeye çalışsa da bu zor- “Cumhuriyet”i kurmuştur. artık aşılması gerektiği fikri, ortada bir pa- Bugünkü Cumhuriyet ve Meşrutiyet övgüleri- feodal kültürün, medya, mu- Aradaki değişme ve ge- lama tahliller apaçık gerçek karşısında etki- radigma arayışının olduğunu gösteriyor. Pe- nin sınırlarına baktığımızda anlaşılan, bu ye- halefet ve ifade özgürlükleri lişmeleri atlayarak günü- li olmadı. Sokaktaki insanın naif Cumhuriyet ki nasıl anlamlandırmalı bunu? Toplumun ni arayışın, müflis liberal tarih yazımıyla çok üzerindeki çağ gerisi sınırla- müze gelirsek: duyarlılığı, en sofistike teorilerle donanmış ısrarla bağlılık duyduğu kuruluş/kurtuluş ma ve kısıtlamaların, özetle, AKP, Türkiye’yi kontrol önemli bir ortak temele sahip olacağıdır: dev- bu liberal kadrolardan öngörülü çıktı. Şim- simgeleriyle bu “yeniden” bağ kurma çaba- “üzerimize bir karabasan eden/sömüren “Gelişmiş rime karşıtlık. Ne de olsa müflis paradigma- diyse karşıdevrimin yediği evlatları, hem top- sı neden? Liberaller, neden Amerika’yı yeni- gibi çöken siyasal gündemin Toplumların” (ABD-AB) des- nın da Cumhuriyet ve Meşrutiyet karşıtlığın- lumsal meşruiyete hem kurucu mirasın şem- arkasındaki genel yapının ve teğiyle iktidara gelmiştir. den keşfediyorlar? Sanırım, şimdilik küçük da en temel itirazı aslında “tepeden inmeci- siyesine muhtaç kalıyor. bu yapıyı tarih içinde geride İktidarını Toplumsal Yapıyı görünen bu manevralarda yeni bir liberal lik”, “jakobenizm”, “devletçi müdahalecilik” bırakmak isteyen siyasal ik- ileriye, “Gelişmişlik” düze- dalganın ilk seslerini duymak mümkün. Liberalizm öldü yaşasın gibi terimler altında “devrimci” dönüşüm- tidarın politikaları” üzerinde yine taşımak için değil, geri durmak istiyorum. bıraktırmak, “Azgelişmişlik- dü. Şimdi, kuruluş/kurtuluş tarihinde par- liberalizm Gezi’de ağır darbe hhh te” tutmak için kullanmıştır: lamentarizm, çoğulculuk, uzlaşmacılık gi- Ama yalnızca bir itiraf değil bu manevra, İlk elden belirtmek gerekir ki liberal çev- İnsanlık tarihi, güçlünün Eğitimin laik ve evrensel bi “merkez” değerleri öne çıkaran ve bu ta- Fransızların dediği gibi “Daha iyi sıçrayabil- relerin bu çıkışlarını, örtük bir yenilgi kabu- güçsüzü sömürmesi ile nitelikten çıkarılıp din eğiti- rihten devrimci kadroları, devrimci müda- mek için geri çekilmek”. Zira liberal çizginin lü, mahcup bir itiraf saymak kestirmecilik ol- yazılmıştır. mine dönüştürülmesi... prestiji ve inandırıcılığı çökse de bir siyasi haleyi ayıklayan, marjinalize eden “genç si- mayacaktır. Özellikle 90’lı yılların ortaların- Toplayıcı-avcı toplum- Parlamenter Demokrasi- proje olarak varlığının, 2016 sonrası dönem- vil” bir perspektif inşasının bizleri beklediği dan beri, özellikle de AKP iktidarıyla birlikte larda gücün kaynağı zekâ nin rafa kaldırılıp “Şahsım de pek sarsılmadan sürdüğü söylenmeli- söylenebilir. AKP’lilerin de iştahını kabartan ve kaba kuvvettir. Devleti” rejiminin kurulma- Kemalizmi Türkiye’deki eksik demokrasinin Zekâ ve kaba kuvvet sı... dir. Ne de olsa siyasi fikirler yanlış çıkmakla hatta demokrasisizliğin sorumlusu ilan eden 1921 Anayasası öneri ve övgüleri buna ba- tarım toplumlarında top- Adaletin tek kişinin karar- yok olmuyor, onları taşıyan siyasi katman- bu çizgi, İslamcı siyaseti de müttefik kabul şat örnek sayılmalıdır. rak ağalığına, endüstri larına bağımlı kılınması... lar, toplumsal sınıflar ve finansal kaynak- ettiğini gizlemiyordu. AKP’nin iktidara gelişi Türkiye, 2023 yılında seçimler dışında bir toplumlarında sermayeye, Kadınların baskılanması... lar ayakta kaldığı sürece o “yanlış”, yaşama- bir “muhafazakâr devrimdi”, o karikatür ifa- muhasebeye daha hazırlanıyor. Cumhuriye- bilişim toplumlarında ser- Bütün temel hak ve öz- deyle “yanlış cumhuriyetin” halka yabancı fi- yı sürdürüyor. tin yüzüncü yılı, şimdiden öngörülebilece- maye/bilgi/teknoloji sa- gürlüklerin sınırlanması ve gürleri, değerleri ve simgeleri tahtlarından Türkiye’de de liberal-muhafazakâr kadro- ği üzere, pek çok başlığın tartışmaya açılaca- hipliğine dönüşmüştür. kısıtlanması... lar iktidar tarafından dışlandığı ölçüde ana ediliyordu. Bu uğurda, anlı şanlı “beyaz” aka- ğı bir polemik anaforuna dönecektir. Kuru- Günümüzde kaba kuvvet Cumhuriyet kazanımları- muhalefetin himayesinde yaşam imkânı bul- demisyenlerin, operasyon gazetelerinde, AKP sahiplerini tarım toplumları, nın satılması... luş/kurtuluş tarihimizin kartpostal, slogan du. Ayrıca haber portalları ve medya kuru- gençlik kollarında, Fethullahçı organizasyon- tarım toplumlarını endüstri Ekonomik iflas... ve kâğıtta kalmış liberal yüzü, CHP başta ol- larda, kurulmakta olan yeni rejime ideolog- luşları, son sosyal medya tartışmalarının da toplumları ve hepsini ser- Hep ülkeyi “Azgelişmiş- mak üzere bugünkü muhalefetin programın- luk yapmaya çalıştıklarına tanık olduk. gösterdiği üzere, Batı’nın hükümet ve hükü- maye/bilgi/teknoloji sahibi lik Tuzağına Hapsetmek” da emin bir siyasal karşılık bulacaktır. Bu li- toplumlar sömürür. için uygulanan politikalar- Buna karşılık, toplumdaki “Tehlikenin far- metdışı ödeneklerinden ciddi desteklerle yer beral özlemlerin en ağır yıkımlarda oynadığı Uluslararası ilişkiler ağı dır. yer sıfırdan inşa edildi. Bunlar, Türkiye’nin kında mısınız?” duyarlılığını küçümseme- rolü anımsatmak ve tarihin tekerrür etmeme- içinde, insanlığın en geliş- hhh düşünen eliti açısından çekim odağı olmayı ye varan liberal-muhafazakâr “demokratik- miş teknolojisini kullanan si için uyarmak işi ise gönüllülerini bekliyor. Türkiye, sorunlarını çö- leşme” heyecanı 2013 Gezi olaylarında ağır hâlâ sürdürüyor ve Türkiye’de liberal siya- toplumlara “Gelişmiş Top- zebilmek için “Azgelişmiş- Ama belki de tarihin tekerrür etmesini bir darbe yedi, 2016 yılından itibarense skan- setin yeni sıçrayışı için somut bir organizas- lumlar”, onların gerisinde lik Tuzağından” kurtulmak umacak durumdayız. Malum, bir nevi uza- dal biçimde iflas etti. Yalnızca anayasal ve yon sunuyor. 2020 AKP’sine karşı, özünde kalmış olanlara da “Azgeliş- zorundadır. tılmış 31 Mart’ta yaşıyoruz; yine liberaller, kurumsal çöküş değil, önce Fethullahçı, ar- hâlâ bir “2010 AKP’si” isteyen liberal proje, miş Toplumlar” denmiştir. Azgelişmişlik Tuzağın- destekledikleri İslamcılarca esir edilmiş du- dından Erdoğancı siyasetin mevzi kazandık- bunu toplumun geniş kesimlerine kabul etti- Sonradan, geri kalmış dan çıkmak için de önce rumdalar. Ama bu kez muhalefette yalnızca ça hak ve özgürlükleri kökünden biçen sefer- rebilmek için Cumhuriyetle barışık sinyaller olan ülkeler, “Azgelişmiş bu iktidardan kurtulması berlikleri, yeni rejimi desteklemede en bü- verme zorunluluğu duyuyor. Hürriyet ve İtilaf heveslileri var. Toplum” nitelemesinden ra- gerekmektedir. FETÖ okullarının düşündürdüklEri 2019’da Saraybosna’ya gittiğimizde gördük. FETÖ’ye “Bu görev de en başta TBMM’ye düşer. Fet- durum eğitim alanında kamu gücünden sonra MUSTAFA GAZALCI bağlı bir üniversite (IBU) binasına 15 Temmuz darbe- ülkemizin belki de dünyanın en büyük örgüt- hullah Gülen’e bağlı okul, dershane ve yurtlar- 16 VE 22. DÖNEM DENİZLİ MİLLETVEKİLİ / EĞİTİMCİ lenmesidir.” da 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nda sinden sonra, önce ABD sonra da İngiltere bayrağı çe- Bu okullarla ilgili farklı değerlendirmeler ol- öngörülen öğretim birliği içinde laik, bilimsel kilmiş. Fethullah okullarının yabancıların desteğiyle Temmuz darbe girişiminin beşinci yıl- duğunu vurguladık: bir eğitim yapılmakta mıdır? (Bu okullar) Ana- 15dönümü nedeniyle FETÖ örgütlen - etkinliklerini sürdürdüğü ortada. “Kimileri yazılarıyla bu kuruluşları övüp ba- yasamızın 42. maddesinde ‘eğitim ve öğretim mesi bir kez daha yoğun olarak tartışıldı. şarılı bulmaktadır. Kimileri de yazılarıyla, ki- Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda Cumhuriyet’te, 6 Temmuz 2021’de Hüseyin taplarıyla bu kuruluşların laikliğe ve öğrenim çağdaş bilim ve eğitim esaslarına’ (...) uymak- Hayatsever’in “FETÖ okulları hâlâ etkin” ha- birliğine aykırı eğitim yaptığını belirtmiş, Fet- ta mıdır? İlköğretimden üniversiteye kadar beri manşetten yayımlandı. Haberde 100’ün hullah Gülen tarikatının buralarda militanlar yüzlerce okulun yapımı, binlerce öğretmenin üzerinde ülkede etkin olan okulların 42’sinin yetiştirerek devlette kadrolaşmayı amaçladı- aylığı hangi kaynaktan karşılanmaktadır?” kapanmasına karşın 200’den fazlasının bugün ğını ileri sürmüştür.” de açık olduğu, ABD ve Almanya’dakilerin es- Fethullah Gülen’le ilgili açılan bir davadan Tek yol laik bilimsel eğitim kisi gibi çalıştığı bilgisi vardı. söz ettik: Ne yazık ki bu araştırma önergesi ve daha Aradan 5 yıl geçmesine karşın FETÖ’nün “Ankara’da 2001 yılında Fethullah Gülen sonraki önergeler, benzeri uyarılar, AKP’nin “gelir, nüfuz, ideoloji” kaynağı okullarının bü- hakkında ‘laik devlet yapısını değiştirerek ye- tutumu yüzünden ele alınamadı. Eğer ciddi bir yük çoğunluğunun hiçbir şey olmamış gi- rine dini kurallara dayalı bir devlet kurmak bi etkinliğini sürdürmesi düşündürücüdür. araştırma yapılsaydı, 2001’de Ankara’da açı- amacıyla yasa dışı örgüt kurup bu amaç doğ- Bu durum bize 16 yıl önce FETÖ okulları- lan dava türlü oyunlarla engellenmeseydi, bu rultusunda faaliyetlerde bulunmak’ gerek- nı araştıralım diye TBMM’ye verdiğimiz araş- doğrultuda gerekli önlemler alınsaydı, kanlı çesiyle bir dava açılmıştır. (...) Dava olumlu tırma önergesini anımsattı. İçinde Kemal darbe girişimi olmayabilir, 251 yurttaşımız öl- olumsuz bir sonuca bağlanmamıştır.” Kılıçdaroğlu’nun da olduğu 72 milletvekilinin mez, yüzlerce kişi yaralanmazdı. Bu okullarla ilgili dış ülkelerin bugün olduğu verdiği önerge üzerine AKP ve Fethullah yan- 2019’da Saraybosna’ya gittiğimizde gördük. gibi değişik tutumları vardı: daşları kıyameti kopardı. FETÖ’ye bağlı bir üniversite (IBU) binasına 15 “Fethullah Gülen’e bağlı okullarla ilgili yurt- Temmuz darbesinden sonra, önce ABD sonra dışındaki yetkililerin de farklı tutumları var- Araştırma önergesi da İngiltere bayrağı çekilmiş. Fethullah okulla- dır. Bir ülke laikliğe aykırı eğitim yapıldığı ge- rının yabancıların desteğiyle etkinliklerini sür- Oysa biz önergede kimseyi peşin suçlama- rekçesiyle ülkesindeki bu okulları kapatmıştır. dan şunları belirttik: dürdüğü ortada. Başka bir büyük ülkenin başkanı da bu okul- “Kamuoyunda Fethullah Gülen okulları ola- Okul öncesinden üniversiteye öğretim bir- larla ilgili kaygılarını belirtmiştir.” rak bilinen, yurtiçinde ve dışında her aşama- liği içinde verilen laik ve bilimsel Cumhuriyet Özetle devletten sonra bir tarikat aracılığıy- da öğretim yapan, okulların sayısının yaklaşık la en büyük eğitim ağını kuran bu örgütün eni- eğitimi yerine tarikatlara dayalı bir eğitimde 500, bu okullarda çalışan öğretmenlerin sa- ne boyuna araştırılması ve kamuoyunun bu ısrar edenlerin yeni acılarla karşılaşması kaçı- yısının ise 10 bin olduğu belirtilmektedir. Bu konuda aydınlatılmasını istedik: nılmazdır.