Katalog

29 HAZİRAN 2021 SALI SÖYLEŞİ 9 HARVARD TIP PROFESÖRÜ GÖKHAN HOTAMIŞLIGIL CUMHURIYET’E KONUŞTU Aşı karşıtlığı salgının Söke söke... slında çok iyi tarif ettin. Her şeyi sö- ke söke yaptın. Devletin tüm kurum- Alarını söke söke bitirdin. Bu yolda ki- mi nasıl kullanmak gerekiyorsa onu yaptın. Önce Türkiye’nin AB’ye tam üyelik süre- cini kullandın. Kamuoyu yoklamaları toplu- mun yüzde 70’inin AB’ye tam üyeliği iste- kendisi kadar vahim diğini ve inandığını gösteriyordu. En etkin kullanılacak malzeme! AB’yi merdiven ve eldiven olarak kullan- dın. Yetişemeyeceğin yerlere AB merdive- Delta varyantı ne kadar tehlikeli? Aşılar, varyantlar niyle çıktın, dokunamayacağın sıcak ko- karşısında etkili mi? Aşı karşıtları ne yapmaya nulara AB eldiveniyle dokundun. Böylece devlet katlarında sökemeyeceğin yer kal- çalışıyor, hangi aşı ne kadar güvenli? Türkiye iki gün VEDAT madı. Laf edene yanıt hazır: ARIK sonra normalleşmeye geçiyor, nelere dikkat edilmeli? “AB böyle istiyor!” Harvard Üniversitesi James Stevens Simmons Genetik ve Bu yolla alabileceklerin bitince 2007’den itibaren işi tersine çevirerek devam ettin: Metabolizma Profesörü Dr. Hotamışlıgil’e sorduk. “AB bizi kıskanıyor... Onlara kim olduğu- kiyor ki artık bu varyantların bulaşma muzu göstereceğiz!” İPEK ÖZBEY HHH ve yayılması engellensin. n Delta varyantı pek çok ül- Devleti sökme işindeki etkili araçlardan n Peki, hep mRNA diyoruz. Türkiye’de biri FETÖ idi. 2015’e kadar olan dille, “Hiz- kede hızla yayılıyor. Daha yeni 65 yaş üzeri ve sağlık çalışanları Sino- met Hareketi”! Ne istedilerse verdin. Kum- Avustralya’da birçok kentte sokağa vac aşısı oldular... Şimdi bu aşıyı olan- pas, para, kadro, devlet kurumu... Ne is- çıkma yasağı geldi. Aşı bulundu ama lara üçüncü doz öneriliyor... tedilerse! varyantlar bizi bırakmıyor. Neden? Sinovac aşısı yeni çıkan varyantla- Onlarla paylaşım sorunu başlayınca bu Birinci sıkıntı enfeksiyonun devam ra karşı daha fazla zafiyet gösteriyor. O kez FETÖ ile mücadeleyi büyük bir torba- ediyor olması. Bu virüsün ne kadar çok yüzden benim ve birçok uzman kişinin ya çevirdin. Kuru yaş herkesi kattın. Bak- insana hastalık yapma şansı varsa mu- görüşü Sinovac olanların acilen üçün- tın, kârlı bir iş; borsasını bile kurdun. tasyona uğrama şansı da o kadar artı- cü doz olarak mRNA aşılarından birini FETÖ devlette sökmedik yer, dökmedik sır yor. Delta varyantı belki de şimdiye ka- olmaları. Türkiye’de Sinovac aşısı olan- bırakmadığı için yerine kendi devletini kur- dar ortaya çıkan en problemli varyant. lar yüksek risk grubu, yani 65 yaş üstü ma işine girişmek de zor olmadı. Kedi-fare kovalamacası gibi düşünün, Görünen o ki FETÖ’nün yerini MAFYÖ ve sağlık çalışanları ve diğer risk grup- almış, iktidarın neredeyse bir de mafya bu varyantın da ortaya çıkma sebebi ları. Dolayısıyla bunu öncelik haline ge- kolları oluşmuş. Onlar da sökebildikleri ne enfeksiyonun kontrolsüz şekilde muaz- tirmek gerekiyor. Türkiye şu anda gün- varsa götürmüşler. zam boyutlara ulaşması. Virüs kendi- de 1-1.5 milyon aşı uyguluyor ki bu çok İç barıştan yoksulluğa, ülkenin tüm te- ni çok sayıda kopyalama şansı elde et- iyi bir rakam, bu hız 2-3 ay arasında mel konularına çözmek için değil, kullan- tiği için, çok sayıda mutasyona uğrama devam ederse o zaman sonbaharda vi- mak için yaklaştın. Memleketin başına ge- ve bazıları bu şekilde avantajlar kaza- rüsün yayılma alanını çok daraltmamız len felaketlerden bile “Allah’ın lütfu” çıkar- narak ortaya çıkma imkânı yakalıyor. ve salgını durdurmamız mümkün. dın. Delta’nın sıkıntısı yayılma hızından Her dört aileden biri yardıma muhtaç kaynaklanıyor ve etkin aşılanmış ülke- Komplo teorileri üretiliyor halde yaşarken bunu aczin değil, başarının lerde bile enfeksiyonlar oluştuğu için n Her yıl aşı olmamız gerekecek mi? bir sonucu olarak medyanda kullandın. endişe veriyor. Ancak, Delta varyantı- Sıcak konu şehir hastanelerinin ya- Şu anda öyle bir tavsiye yok. Fakat nın öncelikli olarak yayılımı aşılanma- pım sürecinde hep söyledik; mevcut sis- bu olasılık göz önünde bulundurulu- temin elbet düzeltilmesi gereken yerleri mış ya da tek doz aşılanmış grup için- yor. Kesin olan bir şey; bu ilk korona- var ama çare onları tümüyle yok edip 19. de sürüyor. Çok hızlı yayıldığı için yük- virüs salgını değildi ve “son koronavi- Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil yüzyıldan kalma “toplu hastane” mantığı sek sayıda insana ulaşabiliyor ve bas- rüs salgını” da olmayacak! Fakat ben değil. Şimdi ne oldu? Adana, Bursa, Ela- kın hale geçiyor. Henüz hiçbir ülkede bu virüsün sürekli bizi yoklayacağı, zığ, Yozgat, İstanbul şehir hastanelerinin tam aşılama şu ana kadar başarılama- yeni pandemiler yaratacağını düşün- me bazı bilim insanlarını bile gelişme- sı konsorsiyumlar oluştu. Hem şirket- işletmesi Danimarkalı ISS şirketine dev- dı ama yüksek düzeylere ulaşıldı. Aşı- müyorum. Elde muazzam güçte bir si- nin dışında bırakabiliyor. Etkin aşıla- ler hem vakıflar hem de devletlerin or- redildi. Hasta garantili! lı nüfus oranı yükseldikçe, bu enfeksi- lah, aşılar, var artık. Virüsün böylece rın böyle kısa bir sürede hayata geçme- tak gücü muazzam bir transformasyon Kanal İstanbul niyetine deyip otoyol yonlar kontrol altına girecektir. baskılanacağını, dolaşım alanının da- köprüsü temeli atılışında da CHP Genel sinin en önemli nedeni bu. Ancak “Bu gösterdi ve tüm aşı adaylarına aynı an- n Bir de Hindistan’da iki doz aşı ol- ralacağını ve tehdit olmaktan çıkaca- Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun bu pro- kadar hızlı şekilde nasıl aşı yapılabilir”; da yatırım yapıldı. Böyle bir şey bu dü- muş birinde “Delta plus” görüldü... ğını düşünüyorum. Tabii bu etkin ve jenin malum müteahhitlerini uyarıp “İktida- “Bu kadar hızlı yapıldı, çünkü önceden zeyde hiçbir zaman olmamıştı. Herkes İki doz aşı olmuşlarda hâlâ enfeksiyon ra geldiğimizde bu ihalenin parasını öde- tüm dünyada aşılanmanın gerçekleş- biliniyordu”; “Hazırlandı, zaten aşısı da gördü ki kaybedecek vakit yok. Üçün- meyiz” sözüne karşılık dediniz ki: yapabiliyor. Fakat orada panik olmadan mesine bağlı olacak. Dünyada bu ko- vardı”; “Aceleye geldi, ilaç şirketlerinin cüsü de hepimiz için biraz sürpriz ve “Söke söke sizden bu parayı uluslar-ara- önce unutmamak gereken bir şey var: Aşı- nuda muazzam bir eşitsizlik var, hatta çıkarı olduğu için kurumlara baskı yap- şanslı olan bir durum; 2020’nin başın- sı tahkim yoluyla alırlar!” lanmış olanlarda hiç belirtisiz veya çok ülkelerin kendi içinde bile eşitsizlik- tılar”; “mRNA teknolojisini bilmiyoruz” daki söylemlerime bakıyorum, yüzde HHH hafif belirtili seyrediyor hastalık. Bence ler var. Gelir kuşağı düşük ülkelerdey- gibi bilim dışı gerekçelere dayalı bir 60 etkili bir aşı hepimiz için bir başa- Beğenmediğin Lozan görüşmeleri iki ne- temel prensip hâlâ aynı. se bu daha da fazla... Bu problem çözü- çok komplo teorileri üretildi. Bunların rı hikâyesiydi. Ama ilk sonuçlar geldi- denle kesilmişti: Kapitülasyonlar ve İstan- lebilir ve hızlı şekilde enfeksiyon ala- çoğu bilimsel gelişmenin hızının anla- ği zaman yüzde 90+ etkinlik düzeyle- bul. Acilen üçüncü doz! nı daraltılırsa her yıl aşıya ihtiyaç ola- şılamamasından ve onun şüpheye dö- ri çıktı. Bunu hiçbirimiz, hatta aşıyı ya- O sırada İstanbul senin İngilizler tarafın- n Yani? cağını düşünmüyorum. İkincisi eldeki nüştürülmesinden kaynaklanıyor. panlar bile öngöremiyordu. dan işgal altındaydı. Diyorlardı ki: Dünya eğer aşılanma hızını kaybet- veriler bağışıklığın 6-8 ay gibi kısa bir n Buna nasıl yanıt vermek gerekiyor? “Mustafa Kemal’e Anadolu yeter. mezse -ki bu Türkiye için de geçerli- ar- sürede kaybolacağına dalalet etmiyor. Ustaca sunulan yanlışlar İstanbul’u vermeyelim...” Salgın 2019’un sonunda başladı. tık virüsün hareket alanı daralmaya Mustafa Kemal’in buna tepkisi şu oldu: Henüz aşılar ile tecrübe 1 yıl civarın- Bir ay sonra bazı aşıların çalışmala- n Aşı karşıtlarının diğer bir argü- “Ordu savaşa hazır hale getirilsin!” başlıyor. Daralmaya başlayınca da ye- da olduğu için daha uzun vadede koru- rı hemen başladı. Hatta iki hafta için- manı ise aşının ileride ciddi kompli- Ticarette, işletmede, tuzdan demiryolu- ni mutasyonların ortaya çıkma olasılığı yuculuğun sürüp sürmeyeceğini kesin de virüsün parçaları sentezlenmişti kasyonlara sebep olacağı... na, tütünden gemiciliğe kapitülasyon, yani çok düşüyor. Bu tamamen sayı oyunu... olarak bilmek mümkün değil, benim Amerika’da... Daha sonra mRNA aşıla- Tamamen bilimden uzak bir argüman ayrıcalık yabancıların elindeydi. Her mutasyon, virüsün davranışını bi- görüşüm en az 1.5 yıl, muhtemelen da- rı gündeme geldi. Bu tabii insanları şa- ve ağırlıklı olarak mRNA aşılarını he- Bugün 21. yüzyıl kapitülasyonunu yaşı- raz olsun değiştirebilir. Ancak bu son- ha uzun süre aktif kalacağı. şırtıyor, “Bir ayda nasıl oluyor” deni- defliyor ama tabii ki bununla sınırlı de- yoruz. Yerli müteahhitlerle işbirliği yapan suz bir şey değil. Bir aşamadan sonra n Aşı bulundu ama bilgi kirliliği yor. Ama o bir ay değil işte... Ondan ön- ğil (yani Covid öncesinde de komplocu- uluslararası şirketler kârın garanti olduğu virüsün de çok fazla hareket alanı yok. sürüyor. Ciddi şekilde “Aşı olmayın” ce bilime yapılmış 30 senelik yatırım lar diğer aşılar içinde böyle hikâyeler işlere giriyorlar. n Mesela ben iki doz aşımı oldum diye kampanyalar yapılıyor.... var. Tabii herkes bunu takip edemedi- üretip dağıtmışlardı). Bu aşı türünün Diyorsun ki biz gitsek bile onlar parala- ama toplumun yarısı olmadı. Risk al- Üst düzey bir cevap verirsem bunu ği için bilmiyor. Bu teknolojilere temel daha önce kullanılmamış olmasına da- rını uluslararası tahkim yoluyla söke sö- tında mıyım? salgının kendisi kadar vahim görüyo- bilimlerden gelen çok büyük bir bilim- yandırılıyor ve şimdiye kadarki aşı tec- ke alırlar. Bu her aşı için aynı değil. Şu anda rum. Bu davranış her yerde kamu sağ- sel yatırım yapıldı. Elinizde kod olduğu rübelerini reddediyor. Büyük yanlışlık- Onlar kim? Yabancılar... mRNA aşılarından tamamen kaçan bir lığını tehdit eder bir boyuta ulaştı. Ön- zaman yeni uygulamalara hızla geçile- lar çok da ustalıkla sunuluyor. İnsanla- Söke söke parası alınacak kim? varyant yok. Bu aşılar şimdiye kadar çı- ce ilaçlar, sonra maske kullanımı, hatta biliyor, yani bir lego gibi bütünü hazır- rın ikna olmaması mümkün değil. Pa- Millet... kan bütün varyantlara karşı da çok et- Covid’in kendisi ve son olarak aşı için lanmış, bir parçasını alıyorsunuz, yeri- ketlerinde saygınlık dekorasyonları Sen kimin yanındasın? kin bir şekilde koruma profillerini ko- üretilen komplo teorileri gördük. Bu- ne başka parça koyuyorsunuz. Geçtiği- olan insanlar da bu tür söylemlere ka- Yabancıların... rudu. Delta’ya karşı korumada hafif bir nun sebeplerini düşünürken aklıma ba- miz 30-40 senede bu uygulamaların te- tılabiliyor. Asırlardır bilinen bütün aşı Gel yabancı; yolcu garanti, hasta garan- düşüş var ama hâlâ çok önemli oran- zı şeyler geliyor... Biri, bilimin hızıy- meli inşa edilmiş zaten. İkincisi, pande- komplikasyonları ilk 8 hafta içinde gö- ti, araç garanti... da koruyucu. Dolayısıyla en üst profile la insanlar tarafından içselleştirilmesi mi gündeme geldiği zaman bilim insan- rülüyor. Onlar da genellikle alerjik ya Bunları ödeyecek millet garanti mi? sahip aşılara bakarsanız şu ana kadar arasında büyük bir zaman farkı var... ları arasında muazzam bir uluslararası da immün sisteme dayalı bazı nadir et- Söke söke verecek bir şey kalmadı, varyantların bu aşıdan kaçması gibi bir n Haklısınız, en çok söylenen bu: işbirliği oldu, bilgi ve yetkinlikler hızla kiler veya bazı virüslerde antikorların bu tehditler bize sökmez, deme zamanı problem yok. Fakat bu aşının hızla top- “Aşı aceleye geldi...” paylaşıldı. İkincisi, yatırımlar konusun- istenilen şekilde tasarlanmamasından gelmedi mi? lumun yüzde 70-80’ine yapılması gere- Son 50 senede bilimde olan ilerle- da da benzer işbirlikleri ve uluslarara- kaynaklanan problemler olabiliyor. İLGİNÇ VE KARMAŞIK SONBAHARA KADAR MASKEYE DEVAM, İÇ ALANLARDA DİKKATLİ OLUN! n DSÖ bir açıklama yaptı, mas- matik ölçüde olumsuz sonuçlar n Bağışıklık sistemi koronavirüsle nasıl müca- keleri çıkarmayın dedi... Per- olabileceğini gördük. Virüs üstel dele ediyor? Covid-19’da direnç ne kadar etkili? şembe günü Türkiye normal- olarak büyüyor. Yani katlanarak Covid-19 çok ilginç ve karmaşık bir hastalık... Bi- leşmeye geçiyor. Doğru bir gidiyor. Boston’da 150 kişilik tek reyler arasında öngörülemeyen farklılıklar gös- karar mı? Bundan sonra nelere bir toplantının enfeksiyon mali- terebiliyor. Örneğin obezite, metabolik hasta- dikkat etmeliyiz? yetinin yüzlerce bin kişiye ulaştı- lıklar, yaş gibi dramatik olarak hem hastalığın Benim önerim toplumun yüzde ğını gördük... ağırlığını hem de ölüm oranlarını etkileyen fak- 70’i aşılanma düzeyine ulaşana n İki doz aşımı olduysam da mı törler var. Fakat bu ormanın görüntüsü, oradan kadar tedbirli tarafta olmak. Şu çok rahat davranmamalıyım? ağaçlara geçersek bu farklılıkların moleküler me- anda tüm önlemlerin bırakılma- Tabii ki iki doz aşısını olmuş insan- kanizmaları, hangi genetik hassasiyetler ile oluş- sı için aşılama oranı yeterli de- lar bir araya gelebilirler ama bin- tuğu, nasıl öngörülebileceği konularında henüz ğil. Şimdiye kadar birçok hata ya- lerce insanın kapalı salonlara gir- çok net bilgiler yok. Ancak yoğun çalışmalar var pılmış olabilir, orayı tartışmıyo- mesini veya çok yakın temas- ve sürecek. Şu anda insanlarda genetik değişik- rum ama ayın başından itibaren larını doğru bulmuyorum. Risk- likleri inceleyen çok büyük çaplı genom tarama gelinen nokta doğru. Kapanma li buluyorum. Bu en son döne- çalışmaları da yapılıyor.. İkinci konu immün ceva- doğruydu, ardından hızlı ve et- meçte yaz önemli bir fırsat. Dış bın gücü ve cevap profili ile ilgili. Bu iki tarafı kes- kin aşılama yapılmaya başlandı, mekânlarda, açık havada buluşu- kin bir bıçak gibi...Örneğin interferon yanıtının bu da çok olumlu. Ancak bunun labilir. Dış mekanlarda bulaş riski zayıf olduğu kişilerde hastalık ağır seyrediyor. en az iki ay daha sürmesi gere- çok çok küçük. İç mekânları ise Fakat bu çok küçük bir analiz ve hastaların kü- kiyor. İki ay sonra Türkiye’nin sal- çok dikkatli kullanmak lazım. Ha- çük bir bölümünde açıklayıcı olabiliyor. İmmün gın kontrolü açısından çok daha valandırmasına dikkat etmek, cevabın uygunsuz olarak cevap verdiği kişilerde güçlü bir noktada olacağını dü- yakın temastan uzak kalmak la- ise sitokin fırtınası gibi reaksiyonlar bu sefer virü- şünüyorum. Sonbaharın ilk ayla- zım. Bunlar olur ve aşılama hızı- sün enfeksiyonu sonrası problemlerin ağırlığı ve rına kadar maske takmaya de- mız kesilmez ise iki-üç ay sonra ölüm oranlarını etkileyebiliyor. Yani, başlangıç vam etmek gerekiyor. Bir baş- rahatlarız. döneminde zafiyet, gelişim döneminde uygun- ka çok önemli konu, iç alanlarda n Tam açılıyoruz ama müzik suz şiddette bir yanıt, seyri değiştirebiliyor. Son insanların birbirine maruz kalma saat 00.00’da bitiyor... Duydu- olarak, metabolik sistem ile virüsün yaşam ve risklerinin azaltılması. Büyük top- nuz mu? davranış biçimi arasındaki ilişkilerin de pek çok lantılar yapılmamalı. Çok erken Duydum evet, anlaşılması zor. yeni sahalar açacağını ve yeni tedavi yaklaşımla- davranınca bütün dünyada dra- Ben anlayamadım yani... rı doğuracağını düşünüyorum.