Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 1 HAZİRAN 2021 SALI 2 azı küçük, münferit gibi 5 gün sonra ilan edilen 20 Gezi Direnişi, görünen olaylar vardır ağaçların kesil- Temmuz 2016 Olağanüstü Bki arkalarındaki ciddi mesini önlemek Hal, Olağanüstü Hal koşul- toplumsal, siyasal, kültürel için başlatılan larında yapılan ve sonuçları birikimler olan süreçlerin dı- masum bir çev- yasalara aykırı biçimde ilan şavurumudur. reci eylemden, edilen 16 Nisan 2017 halkoy- Bu nedenle de toplumsal iktidarın kullan- laması, hep Gezi Direnişi’ni dönüşümlerin, siyasal devrim- dığı orantısız şid- izleyen olaylar silsilesinin tepe lerin simgeleri haline gelirler. det sonunda, Demokrasi noktalarıdır. Gezi Direnişi Örneğin, Bastille için ülke çapında yapılan Özetle AKP iktidarı Gezi Hapishanesi’nin baskını özgürlükçü bir direnişe Direnişi’nden sonra yalnızlaş- bir dönüm Fransız Devrimi’ni temsil dönüştü. tı ve güçsüzleşti; artık “Dü- eder: Bu niteliğiyle, AKP- şüş Dönemi” başlamıştı... Paris halkı, Krallığın zulmü- Cemaat (FETÖ-PDY)-İkinci İktidarını bugünlere kadar noktasıydı! nü simgeleyen Bastille Kalesi Cumhuriyetçiler (liberal getirebilmeyi, çeşitli siyasal ve Hapishanesi’ni 14 Tem- solcular, “Yetmez ama oyunlarla ve emrine aldığı HHH muz 1789’da zapt etmiştir. ‘Evet’çiler”)-ABD-AB ittifa- yargı mekanizmasını (bu me- Kimi zaman farklı yıllarda Aslında içeride sadece 7 kıyla kurulan ve o sırada Kürt kanizmanın önemli bir parçası meydana gelen bazı olay- mahkûm vardı. siyasal hareketinin de deste- olan Yüksek Seçim Kurulu- ların tarihleri de gün olarak Yani büyük bir mahkûm or- ğiyle yükselen iktidarın mas- YSK’yi) kimi zaman yasalara çakışır: kesini düşürdü: dusunun serbest bırakılması uygun olmayan biçimlerde de Örneğin özgürlükçü 1961 gibi bir olay değildi ama hal- AKP’nin otoriter yüzünü kullanarak başarabildi. Anayasası’nı ortadan kaldır- kın kitlesel bir başkaldırışı söz ortaya çıkardı ve yükseliş HHH maya yönelik olan ve dinci si- eğilimini tersine çevirerek konusuydu. Sanıyorum, iktidar da Gezi yasetin önünü açan baskıcı 12 Nitekim, Krallığa karşı bu çöküş sürecini başlattı. Direnişi’nin bu simgesel ve Eylül 1980 askeri darbesi ile... başkaldırış, Fransız İhtilali’nin (Bu konuda ayrıntılı bilgi için fonksiyonel özelliklerinden Yine bir 12 Eylül’de, ama benim 28 Mayıs Cuma günkü, simgesi olarak kabul edildi. dolayı onu, kindar bir yakla- otuz yıl sonra 2010’da, yar- Örneğin, Berlin Duvarı’nın Zülâl Kalkandelen’in 30 Ma- şımla, sürekli olarak gündem- gının siyasetin emrine girme- yıs Pazar günkü yazılarına ve yıkılışı, Sovyetler Birliği’nin de tutuyor, “Dış Güçlerin” ve sine yol açan, AKP-Cemaat- Aykut Küçükkaya ile birlikte çöküşünü temsil eder: “Teröristlerin” komplosu ola- “Yetmez ama ‘Evet’çiler” 9 Kasım 1989’da duvar yazdığımız kitaba bakılabilir.) rak topluma empoze etmeye ittifakının destek vermesiyle HHH önündeki barikatların kal- çalışıyor ve Osman Kavala gerçekleşen halkoylaması. dırılmasıyla, duvarın her iki Gezi Direnişi’nin asıl olayında gördüğümüz gibi Örneğin, Menderes’in tarafındaki insan seli duvarı önemli olan özelliği, ikti- yargıyı kullanarak yaptığı hak- Demokratik Rejimi ortadan darın sözde “Muhafazakâr aşmış, duvarın resmen yıkı- sızlıklarda ve hukuksuzluklar- kaldıran “Tahkikat Encümeni” mına ise 13 Haziran 1990’da Demokrat” maskesini dü- da ısrar ediyor. yoluyla gerçekleştirdiği “Sivil şürmüş olmasıydı. başlanmıştı. Oysa bu davranışı da seç- Darbe”ye karşı Demokrasiyi İktidarın gerçek otoriter Berlin’in Sovyet bölgesi- men nezdinde karşılık gör- yeniden kurmak için yapılan 27 ni Batı bölgesinden ayıran yüzünün ortaya çıkması iç ve mediği, tam tersine olum- Mayıs 1960 Askeri Darbesi ile... dış müttefikleriyle arasını açtı bu duvarın yıkılışı, Doğu suz tepkiler yarattığı için Yine bir 27 Mayıs’ta ama ve bu tarihten sonra AKP’yi Almanya’nın ve Sovyetler düşüşünü hızlandırıyor... Birliği’nin çöküşünü simgeler. elli üç yıl sonra, 2013’te, bir yıpratan olaylar birbirini izledi: Yani Gezi Direnişi hâlâ akşam vakti Taksim Gezi 17-25 Aralık 2013 olayları, Örneğin Mustafa Kemal yaşıyor... Kurtuluş için çare arayan Atatürk 7 Haziran 2015 seçimleri, 15 Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Parkı’nda kesilecek olan Ve diyalektik olarak bunu ve arkadaşları... ağaçları korumak için çevre- Temmuz 2016 askeri kalkış- Samsun’a çıkışı İstiklal Savaşı- bizzat iktidarın inadı ger- ma teşebbüsü, bu bahaneyle mızın başlangıcını temsil eder. cilerin başlattığı direniş. çekleştiriyor! 6 Ay'ın inanılmaz olaylarla dolu nefes kesen öyküsü. Alev CoşkA un'un titiz ve usta kkaleminden dönemin siya asal gelişmeleri etrafında Mustafa Kgelişm emal AAtatürk’ün gün be gün temasları...tatü Soykırım (Genocide) PROF. DR. DOĞAN SOYASLAN Ermeni diyasporasının soykırımı, 1970’lerden itibaren yoğun bir şekilde gündeme getirmesinin sebebi hukuki olmayıp siyasidir. ÇANKAYA ÜNIVERSITESI HUKUK FAKÜLTESI ÖĞRETIM ÜYESI “Tüm formalar hem ter hem çamur içindeydi oysa. Bu sorunun çok saçma 914 yılında Birinci Dünya Savaşı baş- olduğunu düşündü takıma yeni layınca Ermeniler en az 180 bin kişi- girenlerden bazıları. Ellerinden geldiğince 1lik bir orduyla Rusların yanında yer koşmuş, yorulmuşlardı işte... almış, Rus ordusu Müslümanları önlerine GüçlGüçleri de becerileri de yetmemiştie siper yaparak Kafkasya’dan Anadolu’ya YazıYazıköyspor karşısında durmaya...”kö girmeye başlamıştır. Rusların kendileri- ni kurtaracağını düşünen ve önceden si- Alper Akçam’dan lahlanan Ermeniler binlerce Müslüma- ““bitirim futbol öyküleri”... nı katletmiştir. Bunu öğrenen Enver Pa- şa Anadolu’da halka karşı katliam yapan, ordunun ikmal yollarını kesen, hükümet güçlerine karşı şiddet hareketlerine baş- vuran, Müslüman halk ile çatışma halinde olan Ermenileri tehcir etmeyi düşünmüş- tür. Alman genelkurmayının onayı alına- rak 30 Mayıs 1915’te tehcire karar veril- miştir. Ancak İngiltere, Fransa ve Rusya tehcire karşıdırlar. Osman İnci bu kitabında, Osmanlı hükümeti tehcir edilecek bölge çağdaşlaşmanın, olarak bugünkü Suriye ve Irak’ta yerleşi- aydınlanmanın, korumacılığın, me uygun yerleri belirlemiştir. Denetim tutumluluğun, bilene ve bilgiye için müfettiş tayin etmiş, valilere, muta- sasaygının, cehaletle mücadeleninyg sarrıflıklara tehcir boyunca yapılması yayaşamsal öneme sahip olduğunuşa gerekenler hakkında emir ve talimatlar vvurgularken, “Eski Türkiye” vermiştir. Ancak tehcir günlerinde tifo, ti- ününiversiteleri ile “Yeni Türkiye”i füs, kolera yaygındır ve tehcir boyunca ününiversitelerini karşılaştırıyor. i Müslüman ve Ermeni halk arasında çatış- malar çıkmıştır. Çatışmaları önleyecek Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey’in cenazesi. yeterli sayıda asker yoktur çünkü asker cephededir. da Alman idareciler soykırımdan cezalan- Soykırım suçu dırılmamış, insanlığa karşı suçtan ceza- Soykırım kelimesi ilk defa 1944 yılında Meşru müdafaa hali landırılmıştır. Cezayir’in kurtuluş sava- ABD’ye kaçan Polonyalı hukukçu Lemkin Osmanlı Devleti Kafkas Cephesi’nde şında Cezayirlilere karşı yapılan fiillerden tarafından kullanılmıştır. “Genos” (ırk, Rusların saldırısına uğramıştır. Ermeni- dolayı 2000’li yıllarda Cezayirli bir gene- eski Yunanca) ve “cide” (öldürmek, La- ler Rusların yanında yer almıştır. Anadolu ral hakkında soykırım suçlamasıyla Fran- tince) kelimelerinin birleşmesinden olu- topraklarının büyük bölümünde Ermeni- şur. İkinci Dünya Savaşı boyunca Alman- sız cumhuriyet savcılığına şikâyette bulu- Voltaire deyince, ler karşı eyleme geçmiştir. Cepheye giden nulmuştur. Savcı verdiği kararda kanun- lar Almanya’da ve istila ettikleri ülkeler- başta Candide ya da İyimserlik yolları ve iaşe araçlarını tahrip etmişler, de bulunan Musevileri toplamış, kamplar- larında o tarihte soykırım suçunun olma- gelir akla ve evrensel edebiyatın hükümet tesislerine zarar vermişler, yolla- da yok etmiştir. Savaşın galibi devletler dığını, adam öldürme suçunun olduğunu, şaheserlerinden biri de budur.şa rı ve köprüleri yıkmışlardır. Yer yer Müs- Almanya’yı işgal ettiklerinde facianın dü- onun da zamanaşımına uğradığını belir- lüman halkla ve güvenlik güçleriyle çatış- Server Tanilli çevirisi ve şündüklerinden daha ağır olduğunu fark terek takipsizlik kararı vermiştir. Kanun- ma halindedirler. Rus ordusunun Anado- Turhan Selçuk’un çizimleriyle T etmiştir. BM Genel Kurulu 9 Aralık 1948 larda soykırım olmaması öldürmelerin ve- lu içlerine girerek kendilerini kurtaraca- bu ölümsüz eser Cumhuriyet Kitaplarıbu ölü tarihinde Soykırımın Önlenmesi ve Ceza- ya diğer fiillerin cezasız kalması anlamına farkıyla sizlerle buluşuyor... ğına inanmaktadırlar. Nüfus oranları yüz- landırılması Hakkında Sözleşmeyi kabul gelmez. Fiili işleyenler insan öldürmeden de 14-15’tir. Ermeni cemaati Osmanlı or- etmiştir. Türkiye sözleşmeyi 23 Mart 1950 veya tecavüzden veya yaralamadan ceza- dusuna karşı sabotaj yapanları korumak- tarihinde onaylamıştır. Sözleşmenin giriş landırılabilirler. tadır. İç ve dış cepheden saldırı altında hükümlerinde soykırımın insanlığa büyük olan Osmanlı hükümetinin düşmanı gü- kayıplar verdirdiği ifade edilmiş ve ulusla- Yapılması gerekenler venli bölgelere yerleştirmekten başka ça- rarası bir suç olduğu kabul edilmiştir. Söz- Ermeni diyasporasının soykırım iddia- resi yoktur. Müslüman halk ve devlet ken- leşmenin ikinci maddesinde suçun mane- disini korumak için bunu yapmıştır. Meş- larını 1970’lerden itibaren yoğun bir şe- vi unsuru düzenlenmiştir. Fiilin özel kast- ru müdafaa halindedir. İkinci Dünya Sava- kilde gündeme getirmesinin sebebi huku- la işlenmesi gerekir. Buna göre etnik, mil- şı sırasında Japonlarla savaş halinde olan ki olmayıp siyasidir. Ataları Türkiye’den li veya dini bir gruba mensup kişiler sırf o ABD’nin, sabotaj ihtimaline karşı Japon göçmüş Ermeni asıllı Amerikalılar yakın Kültür ve sanat yazarı, gruptan olmaları sebebiyle öldürülmeli ve- Amerikanları tehcir ettiği gibi. gelecekte Amerikan mahkemelerinde da- yılların usta gazetecisi ya şiddet içeren diğer eylemlere maruz bı- Osmanlı idarecileri tehcir edilenlerin va açıp Türkiye’ye baskı yaptırarak tazmi- Şefik Kahramankaptan rakılmalıdır. Failde kısmen veya tamamen mal ve canlarına zarar gelmemesi için ge- nat talebinde bulunabilirler. Uzun vade- tarafından âdeta roman gibi bir grubu yok etmek amacı olmalıdır. Ni- rekli emir ve talimatları vermiştir. Ancak de özellikle bir dünya savaşı dolayısıyla kolay okunur bir üslupla yazılmış tekim Museviler sadece Musevi oldukla- yer yer bazı girişimlere engel olunama- Türklerin Ruslarla veya Fransızlarla savaş ololan bu kitap, Cengiz Tanç'ın rı için öldürülmüştür ve sözleşme bu gibi mıştır. Bunun da sorumluluğu eğer öldür- güngünümüz kuşakları tarafından halinde olmasından istifade ile Anadolu durumlar için yapılmıştır. melere göz yumulduysa yerel idarecilere öğrenilmesine, anısının topraklarına geri dönerek bir devlet kur- 1948’de sözleşme ile devletler soykırı- aittir. Nitekim olaylar dolayısıyla 1915-16 yaşatılmasına önemli bir ma hayalinde oldukları akla gelmektedir. mı cezalandıracaklarını birbirlerine kar- yıllarında 1673 kişi yargılanmıştır. Bun- katkı sağlıyor... Dünyada bunun örnekleri vardır. şı taahhüt etmişler ancak kanunlarına ce- ların 528’i askerdir, 170’i sıhhiye müdü- Türkiye’nin yapması gerekenler, bu ko- za hükmü koymakta acele etmemişlerdir. rü ve belediye reisidir. 67 kişi idam edil- nudaki bilimsel araştırmaları tüm dünya Mesela Fransa sözleşmeyi 14 Ekim 1950 miş, 68 kişi kürek cezasına, 524 kişi hap- üniversitelerine göndermek, dinamik, öz- tarihinde onaylamıştır ancak 1992 yılın- se mahkûm edilmiştir. güvenli, ruhu sonsuza yönelik, sorumlu, da ceza kanununa hüküm koymuştur. Ce- Savaşın bitiminde 31 Aralık 1918 tarihli za kanununda soykırıma ilişkin bir hü- analitik düşünen gençler yetiştirmek, tek- kararname ile tehcire tabi tutulanlara evleri- noloji üreterek sanayi toplumu olmak ve ne geri dönme izni verilmiş, isteyenler dön- küm yoksa cezalandırmak mümkün de- müş ve malları kendilerine iade edilmiştir. ğildir. Nitekim Nürnberg yargılamaların- güçlü bir orduya sahip olmaktır.