Katalog

31 MAYIS 2021 PAZARTESİ 6 SÖYLEŞİ NEDEN PROF. DR. TANJU TOSUN? Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisans ve doktora eğitimini Dokuz Eylül Üniversitesi’nde tamamladı. Doçentliğini “Siyasal Hayat ve Kurumları” alanında aldı. Türkiye siyasal hayatı, karşılaştırmalı siyaset, oy verme davranışı ile ilgili kitapları var. Washington DC’de Middle East Institute isimli düşünce kuruluşunda kıdemli araştırmacı olarak bulundu. Türkiye’de şiddet, sonunda siyasetin diline de bulaşırken mafya-siyaset- ticaret ilişkileri yeniden gündeme geldi. Tüm bunlar 2023 seçim anketlerine yansımaya başlayınca bize de Prof. Tosun’a sormak kaldı. Siyasetin çivisi çıktı 4 Akşener’e yönelik girişimde 4 “Peker videolarını izledin mi” 4 Eleştirinin dahi sorgulandığı 4 Ne hesap soruluyor ne hesap bulunanlar iman eder derecesinde sorusu özellikle muhalif cemaatte bir ülkede videolar, politikaya bu veriliyor. Hal böyle olunca siyasette Erdoğan’a bağlı politik müminler ve görüntü ve sözler üzerinden neredeyse mecrada tek yönlü sanal katılım işlevi mutabakat yitimi, meşruiyet krizi onlar yanlış yapmazlar! Ders verirler! politik katılma, iktidarı sanal sağlıyor. Yaşananlar en genel anlamda kaçınılmaz. Krizlerle boğuşan Türkiye, Had bildirmeye kadar uzanabilir... sorgulama mesaisine dönüşmüştür. siyasetin çivisinin çıktığının kanıtı. her daim kendi kendine yenik düşüyor. n Sedat Peker’in videoları gündemi taya çıkıyor. Yargının bireylerden poli- belirlemeye devam ediyor. Son video- tik aktörlere uzanan çizgide siyasal aidi- da hedefine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı yetleri referans alarak süreçlere müda- koydu. “Senin hiçbir gücün yokken hil olması, yargıya ilişkin güven kaybı- ben vardım, onlar yoktu” dedi. Bu söz- nın azalması gibi bir sonuç üretmekte- leri nasıl okudunuz? dir. Bu da son tahlilde yargıyla birlikte Sedat Peker ilk videodan itibaren dev- siyasetin kurumlarının meşruiyetine da- let makamlarıyla, bu makamlarda gö- ir negatif algıları artırmakta, siyaset iti- rev yapanları birbirinden ayırmaya özen bar kaybetmektedir. gösteriyor. İçselleştirdiği soyut kut- Hukuk ülkesinde sal devlet algısı nedeniyle vermek iste- diği mesajlar bir yandan topluma, di- yaşasaydık bu videolar ğer yandan hedefe koyduğu o makam- magazin haberi olurdu larda görev yapan bazı isimlere yöne- n Üzerinde düşünmedikçe sorunlar lik. Erdoğan’a saygısı da ağırlıklı ola- karşısında körlük mü oluşuyor? Se- rak devletin birlik ve bütünlüğünü tem- dat Peker videolarını merak şeklimiz sil eden makamda bulunuşuyla ilgiliy- de tuhaf; sanki çok heyecanlı bir dizi di. Söz konusu cümlesiyle, düzenledi- film bekler gibiyiz... Bu ruh hali skan- ği siyasi etkinlikler (destek mitingleri dal üstüne skandal yaşayan ağır gün- vb.) nedeniyle Erdoğan’ın politik kariye- demli bir ülkede kaçınılmaz mı? rinde pay sahibi olduğu şeklinde dolay- Kişi başına geliri 10 bin doların altın- lı bir iddia ile kendisine pay çıkarmak da, sefalet endeksi sıralamasında zirve- istiyor. Erdoğan’ın Soylu’yu destekleyi- deki ülkeler arasında olan, her alanda- ci son açıklamalarının Peker’i rahatsız ki hak ve özgürlükler sıralamasında dip- ettiği açık. Bundan sonraki süreçte ku- Prof. Dr. Tanju Tosun lerdeki bir ülkenin yurttaşları olarak rumsal olarak devlete yine toz kondur- tüm bu yaşadıklarımız normal diye dü- madan, fakat kendisiyle “pazara kadar” şünüyorum. Görünürde durum politik yürünmüş olduğuna inandığı ruh hali- körlüğe karşılık gelse de iç dünyaların- nin tetiklediği “feda edilmiş olma” psi- HUKUKSUZLUK, YOKSULLUK VE YOLSUZLUĞU AŞAMIYORUZ da politik fırtınalarla baş etmeye çalışan kolojisiyle artık Cumhurbaşkanlığı ma- bir toplum olduk. Varoluşun doğası ge- kamı ile bu makamdaki kişiyi ayırabile- n İç/dış siyaset, her haliyle ekonomi felç. Hukuksuzluk, yok- timi, meşruiyet krizi kaçınılmaz. Sonuçta krizlerle boğuşan Türkiye reği koşullarımızı belirleyen ve çerçeve- ceği anlaşılıyor. sulluk, yolsuzluk ortada. Liyakat yoksunluğu, ama asıl kimse- her daim kendi kendine yenik düşüyor. leyen; kimin nasıl yönettiği, kimin kime nin bedel ödememesi, cezasını çekmemesi skandal. Ve “baş- n Ve bunlar “daha iyi günlerimiz”! neyi nasıl dağıttığı siyasetle ilgili. Soru- MHP ile Süleyman Soylu ka neler neler olacaksa”? Zaman zaman umutsuz olsam da umudu tüketmenin de ciddi ların yanıtlarını hep birlikte deneyimli- Yaşananlar en genel anlamda siyasetin çivisinin çıktığının kanıtı. anlamda bir sorun olduğunu düşünüyorum. İstanbul seçimlerini isimlerini yan yana yoruz. Tablo ortada. Hak, hukuk, sosyal İnsanlığın tarihsel seyri gücün yerini hukukun alması doğrultusun- hatırlayalım: Ben seçmenin sağduyusuna güveniyorum. İktidarın koymak spekülatif olmaz adalet ve adil paylaşım, üretken ekono- dadır. Hukuk adaletin mimarı, adalet ise refahın, hakça paylaşımın dili muhalefete ve topluma karşı şiddetli ama, diğer yandan da n Erdoğan ve Bahçeli’nin 24 gün mi temelli bir ülkede yaşasaydık, bu vi- aracıdır. Demokratik medeniyetler bu örüntüye sahipken, bizim önümüzde ne olursa olsun bir seçim var, sandık var. Türkiye’de sonra ve art arda açıklamalarla gibi rekabetçi otoriter ve Emilio Gentile’nin kavramsallaştırdığı legal hiçbir siyasal hareket kendi ikbali uğruna sandığı deviremi- deolar ancak bir magazin haberi olabi- sahne demokrasilerinde hukuksuzluk, gelir dağılımında adaletsiz- yor. Sandık belirleyici olduğu için politik söylemlerinde ciddi bir si- Soylu’ya sahip çıkması samimi mi? lirdi. Şimdi ise muhalefet bir yana, ikti- lik, yoksulluk, yolsuzluk meselelerini aşamıyoruz. Ne hesap sorulu- yasal kutuplaşmadan medet umsalar da son tahlilde yüzünü seç- İki liderin Soylu’ya sahip çıkması bek- dar yanlıları dahi Geoff Mungan’ın An- yor, ne hesap veriliyor. Hal böyle olunca siyasette mutabakat yi- mene dönüyorlar. lenen, olağan bir refleksti. Kanımca tiPolitik Çağda Politika isimli eserin- bunda, iktidara yönelik toplumsal des- de televizyon için kullandığı, günümüz- teğin erimekte olduğu bir konjonktürde kiye.” Bu sloganın iki partinin seçmen- mutlaşan tavandaki particiliğe bağlı ola- Soylu’dan ziyade her katı ideolojik par- de sosyal medya olarak uyarlanabilecek hangi gerekçeyle olursa olsun, tarafla- leri arasında alıcısının çok fazla olduğu- rak aktörlerin Erdoğancı söyleme gö- tideki gibi, MHP’nin parti içi kurumsal- mecralarda adeta bir politik ritüel ve rın bir bakanı feda etmesinin kendi kit- nu göz ardı etmemek gerekir. Soylu’ya re parti içi konular hakkında refleks ge- lık anlamında katı ve güçlü oluşuyla il- birlik ayini olarak YouTube videoları iz- lesi nezdinde ciddi bir itibar kaybına yol yönelik destek anlamında birtakım kı- liştirdiklerini dikkate aldığımızda, an- gili bir durum. liyor. James Carey’in de belirttiği üzere açacağı düşüncesi etkili olmuştur. İddi- rılmaların varlığı muhtemel olsa bile bu- cak onun istemesi durumunda ve ölçü- n Daha birkaç yıl önce Barış Akade- ritüelistik bir temeli olan iletişim özün- aların doğruluğu ya da yanlışlığı üzerin- nun işlevsel olup olmadığı önemli. Gü- de Soylu’ya karşı bir muhalefet geliş- misyenlerini kan banyosu yaptırmak- de paylaşma, katılımdır. Bugünlerin po- den değil, AKP içi dengeler, ittifak bile- nün sonunda konuya ilişkin kamuoyu- tirilmesi mümkün olabilirdi. Erdoğan, la tehdit eden Peker’in açıklamalarını püler sorusu olan “Peker videolarını iz- şenleri arasındaki ilişkilerin bugünü ve na aykırı ses yansımadığına göre, muh- tavrını Soylu lehine koyduğu için, cı- mutlak doğru kabul edemeyiz ama yi- ledin mi” sorusu özellikle muhalefet için geleceği hesaplanarak refleksin gelişti- temelen süreci iyi yönettiklerini düşü- lız muhalefet varsa da anlam ifade et- ne de yargının, harekete geçmesi ge- bir aidiyet duygusu, muhalif cemaatte rildiğini düşünüyorum. Neredeyse bir nüyorlar. miyor. Soylu, Erdoğan sonrası politika- rekmiyor mu? görüntü ve sözler üzerinden neredeyse aya yakın beklemenin ardından iki lide- n Soylu’ya karşı AKP’de bir muhalefet da olmayacağını açıklamıştı. Diğer yan- Sedat Peker’in açıklamaları ile hare- politik katılma, iktidarı sanal sorgulama rin açıklama yapması tabii ki çok nor- olduğunu düşünüyor musunuz? Soylu’yla dan, Soylu’nun son dönemde ideolojik ket edilemeyeceği ilkesel anlamda an- mesaisine dönüşmüştür. Meseleye ba- ilgili siyasi okumalarınız MHP yolunda kimliğindeki milliyetçi derinlik dikka- laşılabilir olmakla birlikte, iddiaların mal değil. Fakat, iki partinin oy kayıp- karken, dünün ana akım medyasının po- olduğunu gösteriyor mu? te alındığında, MHP ile Soylu isimleri- yoğunluğu ve çok boyutluluğu dikka- larının sürdüğü veri alınırsa, en makul litik körlüğünü de göz ardı etmemek ge- AKP içinde Soylu’ya karşı özellikle ni yan yana koymak spekülatif olmaz. te alındığında, olağan, işleyen bir de- açıklamanın ne olması gerektiği konu- rekir. Eleştirinin dahi sorgulandığı bir Berat Albayrak ve taraftarları ile ne ka- Bahçeli sonrası MHP için Bahçeli’nin ve- mokrasi ve hukuk devletinde iddia- sunda AKP içinde ve Erdoğan ile Bahçeli ülkede videolar politikaya bu mecrada dar kalmışsa Milli Görüş geleneğinden receği karar, işaret edeceği isim önem- lar karşısında yargının herhangi bir ta- arasındaki görüşmelerin ardından ken- tek yönlü sanal katılım işlevi sağlıyor. gelenlerin bir tepkisi olduğu konusun- li. Yoksa, Soylu politikada devam kararı lep olmasa dahi harekete geçmesi gere- dileri için makul açıklama konusunda Politik katılımın seçimlerle sınırlandığı da değerlendirmeler mevcut. AKP gele- alırsa, artık MHP içinde dengeleri değiş- kir. Türkiye’de demokrasi, hukuk devle- fikir birliğine varıldığı anlaşılıyor. O da bir ülkede yaşananlar bu anlamda nor- neğinde karizmatik liderlik şahsında so- tirebilecek bir ağırlığa sahip değil. Bu, ti adına zafiyetler tam da bu noktada or- tanıdık makul: “Saldırıların hedefi Tür- mal ve kaçınılmaz tabii ki. Hem “gelin” Hem “Hanım” adlandırması tesadüf değil n Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İYİ Parti yük ölçüde Carl doğru çekmişti. Bugün ise iktidar ortakla- dirilmiş Parlamenter Sistem önerisini ka- lideri Akşener’e “Gelin hanım” hitabında Schmitt’in siya- rını merkeze yaklaştıracak bir merkez ide- muoyuna açıkladı. Diğer muhalefet parti- küçümseme var mı? salın var olma- oloji bağlantılı parti olmadığı dikkate alı- lerinin de çalışmalarını tamamladıkları ve- Bu hitabın ardında, kendisini destekle- sı için bir dost- nırsa, mevcut tabloyu okumak kolaylaşa- ya tamamlamak üzere oldukları biliniyor. yen seçmen kitlesine “Ben onu bir siya- düşman tasavvu- bilir. Sonuç olarak, bir yandan sağ gelene- Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi dün- si aktör olarak yok sayıyorum, dikkate al- runa ihtiyaç ol- ğin politik kültürel kodlarındaki otoriterliğe ya örnekleriyle karşılaştırıldığında en kısa mıyorum, benim için ifade ettiği anlam si- ması gerektiğini yatkınlık, diğer yandan seçmen desteğinin ömürlü hükümet sistemi olmaya aday. Si- yaset alanının dışında, karşı cins kimliği ile vurgulayan yak- zayıflaması doğaldır ki bu yola girmeyi ko- yaset bilimciler Alvarez, Przeworski ve ar- sınırlı, bir politik özne olarak yok hükmün- laşımıyla örtüşü- laylaştırıcı rol oynamaktadır. kadaşlarının 1950-1990 dönemine ait 140 de” olduğu şeklinde bir mesaj verme is- yor. Fakat unut- ülkenin verilerini inceledikleri çalışmaların- teği yatıyor. Aslında Erdoğan, Akşener’in mayalım ki Türki- Ezber bozmak gerekiyor da, ekonomi gerilediğinde başkanlık sis- kendisi için çok güçlü bir rakip, siyase- ye dünyanın bir temlerinin 16 yıl yaşayabildiği sonucuna n Erdoğan, 2023’e kadar erken seçim tin yükselen yıldızı olduğunun farkında. ucunda ıssız bir ulaşılmıştır. Türkiye ekonomisinin durumu olmadığını söyledi. Memleket bu haliyle Kadının adı olmayan, erkeklik hallerinin Meral Akşener, 20 Mayıs’ta ziyaret için gittiği Rize’de saldırıya uğradı. ada değil. Ulusla- ortada. Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem bu tabloyu o zamana kadar taşır mı? egemen olduğu bu coğrafya ile kültürde, rarası politik ta- önerilerinde, parlamenter sistem deneyi- Mevcut tablodaki iktisadi, politik gös- Akşener’in yöre ile irtibatının eş durumu- daki maksat Akşener ve İYİ Partililere yö- ahhütleri, ekonomik ilişkileri, uluslarara- mimizin geçmiş zafiyetlerini sona erdirme tergeler veri alındığında, seçimin zamanın- nun ötesinde bir anlam ifade etmediği algı- nelik girişimi olumlama, meşru görme sı toplumla bağları veri alındığında, sını- odaklı, denge-denetleme, yumuşak kuv- da yapılmasından ziyade, erkene alınma- sı yaratılıp Karadenizlilerle arasına mesafe odaklı, çünkü, girişimde bulunanlar iman rın aşılmasına cesaret etmek de pek akıl- vetler ayrılığı, hesap verebilirlik, etkin, işle- sı ağır basıyor. Seçmen desteğinin kırılgan konarak, İYİ Parti’nin yöredeki potansiyel eder derecesinde Erdoğan’a bağlı politik lıca değil. yen devlet, şeffaflık, katılımcılık, çoğulcu- olduğu demokratik ya da rekabetçi otori- yükselişinin de önünü kesme isteği olduğu müminler ve onlar yanlış yapmazlar! Ders luk, özgürlükçülük, yasamanın güçlendiril- ter siyasi rejimlerde ekonomik, politik is- Sağın alameti farikası kanaatindeyim. Hem gelin, hem de hanım verirler. “Daha neler olacak neler” cüm- mesi, sürece yurttaş katılım merkezli, hü- tikrarsızlık şiddetliyse, uzun vadeli plan- adlandırması tesadüf olarak yan yana ge- lesi, şartlar hasıl olduğunda had bildirme- n Zayıflayan ve otoriterleşen sağ ikti- kümet istikrarsızlıklarını önleme adına ya- lama yapmak zor. Seçimin zamanına dair darların sonunda gireceği yol bu mudur? tirilmemiştir. Siyasette yerliliğin çok bas- ye kadar uzanabilir. Söylemde belirginle- pıcı güvensizlik oyu benzeri kurumsal tak- öngörüyü de bu bağlamda düşünmek ge- kın olduğu Karadeniz’de seçmenlere “şim- şen, son yıllarda çeşitli hukuk dışı eylem- Türkiye sağının muhalefette iken de- viyeler öngörüldüğü anlaşılıyor. Önerilerin rekir. Erdoğan 2023’e kadar erken seçim mokrat, özgürlükçü politik söylem, iktidara di sizin yanınızda, ama sizin coğrafyanızın lerle somutlaşan bu korku siyaseti, gün- Türkiye’de demokratik gerilemenin durdu- olmayacağını söylese de veri ekonomik yerlisi olmayan”, üstelik elinin hamuruyla delik hayatta hem üreticisi iktidar elitle- geldiklerinde ise onu kaybetmeme adına rulması, çoğulcu, katılımcı bir sistemi yeni- koşullar, iktidar blokunun seçmen deste- otoriter uygulamalara yönelmesi alame- erkek işi siyasete bulaşan “hanım” olarak ri, hem de tüketmek zorunda kalan sade den inşa etme adına çok önemli olduğunu ğindeki aşınmalar erken seçim dışında se- resmedilme isteği de göz ardı edilmemeli. yurttaşlar nezdinde bir karşılık buluyor. İk- ti farikası. Bugün olduğu şekliyle bir kor- düşünüyorum. Siyasi partiler ve seçim ka- çenek bırakmayabilir. Tam tersi de olabi- ku siyasetine benzer siyaset tarzı özellik- tidar elitleri kitlenin baskı, yaptırım yoluy- nununda değişiklik konusunda yeteri ka- lir mi? İmkân dahilinde olsa da kolay değil. Had bildirmeye uzanabilir la sessizce köşelerine çekilmeleri karşısın- le merkez sağın geçmişte uç sağ partiler- dar cesur olamadıkları ise ortada. Partile- Özellikle toplumdan gelen talep şiddetle- le formel ya da informel ortaklıklar söz ko- da daha cüretkâr davranabilmekte, bu da rin iç işleyişinin, organlarının seçim yönte- n “Gayet güzel bir ders verildi. Yine nirse, iktidarın zamanında seçimi diretme- korku siyasetinin kurumsallaşmasına ara- nusu olduğunda yaşanmıştır. 1980 önce- minin demokratikliği, seçim kanunu yoluy- dua et ki çok ileri gitmediler. Daha ne- si aleyhine olabilir. si AP’nin kurduğu Milliyetçi Cephe hükü- cılık etmektedir. İktidarın sorunsuz sürdü- la siyasi temsili güçlendirecek ezber bozu- ler olacak neler” söylemi bundan son- n Muhalefet üst üste Güçlendirilmiş rülebilirliği için sayısal çoğunluğu kaybet- metlerini hatırlayalım. Milliyetçi ve siyasal cu öneriler geliştirecek adımlar atılabilirse, ra korku siyasetinin dozunu artıracağı- Parlamenter Sisteme Geçiş programı İslamcı iki uç parti AP’yi merkezden uzak- meme adına korku siyasetinin dozunun ar- demokratik gerilemeden demokrasinin pe- nın işareti mi? açıklıyor. Nasıl buluyorsunuz? tırılması olasılık dahilinde tabii ki. Bu bü- laştırıp kimi politikalar itibarıyla yanlarına kişmesine yönelim daha hızlı olur. Söylem bağlamında bakıldığında, ardın- En son İYİ Parti, İyileştirilmiş ve Güçlen-