Katalog

14 ARALIK 2021 SALI DIZI 11 Zulüm bekçilerine sinemadan, sokaktan, bariyerlerin ardından haykırdı: ‘UTANIN!’ Türkiye’de darbe dönemleri, Tarık Akan çekti. otoriter iktidar dönemleri Türkiye’de sanıkları dahil daima gerçekleri şeytanlaştırılan bir davada haykırmak kolay değildir. mahkeme önüne gelip Tarık Akan haykırdı. demir bariyerlere omuz Türkiye’de darbe yönetiminin atarak adalet istemek kolay en ağır koşullarında halkın değildir. acılar içinde olduğunu filme Tarık Akan, Silivri Cezaevi önünde. çekmek kolay değildir. Tarık Akan istedi. lüne aday gösterildi. Pasaportuna el kon- okullaştırdı. Temel ilkesi şu oldu: savcıdan özel izin alıp bizi hapiste ziyaret etti. O duğu için törene gidemedi. Eğitim eşittir öğretmen! an özgürlük gibiydi. YAKIŞIKLI Barış Derneği davasının da sanığı yapılan İyi öğrenciler için iyi öğretmenler gerekiyor- ‘SOYADIMI SATMAM’ Tarık Akan’a 1987 yılına dek yurtdışı yasa- du. Onları yurtdışında özel eğitime gönderdi. ğı kondu. Bu nedenle uluslararası teklifle- Bütün bu ödüllü filmlerin, toplumsal duruşla- DEVRİMCİ ‘YALAN SÖYLEDİN... rın yanında reklam dünyası da Tarık’ı yakından re hayır demek zorunda kaldı. Yol filmi de yıllarca ülkesine dönemedi. izliyordu. 1970’lerin ortasından ömrünün sonu- YALAN SÖYLEDİN...’ TARIK AKAN na dek sürekli reklam filmi önerileri geldi. 1980’li yıllar boyunca, daha 12 Eylül’ün Tarık Akan’ın okulundaki öğrencilerle pek demir pençesi inmemişken darbeye, işken- Önce Türkiye’ye giriş yapmaya hazırlanan bir çok anısı var. Biri şöyle: MUSTAFA BALBAY 2 tıraş bıçağı firması temas kurdu. Ölçmüşler, biç- ceye, insan onurunun çiğnenmesine karşı Okula müfettiş gelir. Genel denetimden sonra filmlerde oynadı. mişler, Türkiye piyasasına girmek için en ide- Tarık Akan’ın odasına bir öğrenci çağırmasını is- arık Akan, askerlik sonrasında bıraktığı al reklam yüzünün Tarık Akan olduğuna karar Ses, Su da Yanar, Karartma Geceleri bunlar- ter. Gelir. O sırada müfettişin cep telefonu çalar: yerden doludizgin halkının yaşadığı ger- dan bazılarıydı. vermişlerdi. Tarık Akan neredeyse teklifi kabul “Yoldayım, geliyorum” der. Öğrenci bağırmaya Tçekleri sinemaya aktarmak üzere yürüme- etmiş gibi hazırlıklarını yaptılar. 1984’te başrolü oynadığı Pehlivan filmi hem başlar; “Yalan söyledin... Yalan söyledin... Oda- ye devam etti. Ancak dönem darbe dönemiydi. Antalya Altın Portakal hem Berlin ve Palermo Reddetse bile çaresi vardı: dasın, yoldayım diyorsun.” Müfettiş bozulur. Ta- Onun Maden filmi, 12 Eylül’cülerin de belleği- Rakamı artıracaklardı. Uluslararası film festivallerinde en iyi erkek rık Akan zevkten dört köşedir. Hep gerçeği söy- ne başka türlü kazınmıştı! oyuncu ödülünü aldı. En son 2003’te Gülüm fil- Parasıyla değil mi? Üstelik Tarık Akan’dan ya- leyen, özgüveni yüksek öğrenciler yetişsin ister. 23 Mayıs 1981’de Almanya’da Hürriyet gaze- şam biçimine ters bir şey de istemiyorlardı. miyle Altın Portakalı 7yedi kez alıp, rekor kırdı. Okulun başarısı yükselince bir gün genç, düz- tesinin düzenlediği bir etkinlikten dönüşte, ha- Reddetti. Rakamı artırdılar, yine reddetti. Bu- gün giyimli iki kişi kapısını çalar. Derler ki: vaalanında gözaltına alındı. Yine zamanın Ter- HER ALANDA MÜCADELE nun duyulmasından yana bile değildi. Nedenini “Bizi Hocaefendi gönderdi... Sizi takdirle izli- cüman gazetesi manşet atmıştı: Tarık Akan, sinemada halkın sesi olmanın ya- de şöyle açıkladı: yor. Bizim okullara da örnek olsun diyor. Bera- “Tarık Akan, Almanya’da vatanına ihanet etti. nı sıra sokaklarda, meydanlarda, mahkeme ka- İkinci kurtuluş savaşını kazanacağız dedi.” pılarında, grev çadırlarında, hak arama yürü- 49 gün, önce Gayrettepe’de ardından yüşlerinde de ruhunu ve bedenini ortaya koya- Selimiye’de çok ağır gözaltı ve tutukluluk koşul- rak toplumsal mücadeleye katıldı. larında kaldı. Yaşadıklarını yıllar sonra “Anne 1989’dan itibaren işçilerden memurlara top- Kafamda Bit Var” başlığıyla kitaplaştırdı. Sorgu- lumun hakkı yenen kesimleri seslerini yük- da ilk soru şuydu: seltmeye başladı. Tarık Akan, onlara biz- Maden filmini neden çektin? zat omuz vermeyi sorumluluk edindi. Kasım Devamında şu yorum geldi: 1990’da Zonguldak maden işçilerinin direnişi Filmlerin artık sansürden geçmez! tüm Türkiye’de yankılanırken doğal olarak Ta- Hapisten çıkar çıkmaz Yol filminin çekimi için rık Akan da oradaydı. 2009 Tekel işçilerinin di- yoğun bir çalışma içine girdi. Avukatları Burhan renişinden 2014 Soma maden cinayetine kadar ve Orhan Apaydın, o günün koşullarında yurtdı- her alandaydı. şına kaçmasının daha uygun olacağını düşünü- 3 Haziran 1990’da Nâzım Hikmet’in kız karde- yordu. Bu ikilemi çok yaşadı ama sonuçta kaldı. şi Samiye Yaltırım’ın çağrısına uyup Nâzım Hik- Ne olursa olsun, ülkesinde mücadele etmeliydi. met Kültür ve Sanat Vakfı’nın kuruluşuna katıl- dı. Yaşamını yitirdiğinde vakfın başkanvekili idi. YOL FİLMİNİN UZUN Bütün bu süreçler Yeşilçam patronlarının Ta- YOLCULUĞU rık Akan’a sırtını dönmesine neden oldu. Za- Tarık Akan, Şerif Tarık Akan, Yol filminin senaryosunu Yılmaz man zaman hiç film çekemediği dönemler ya- Sezer’le Yol Güney’den aldıktan sonra otel odasında kaç tak- şadı. İyi gün kötü gün dostu Zeki’yle taksi işine filminde / 1982. la attığını hatırlamıyor. Senaryo, hapisten bay- girip, kimseye muhtaç olmadan yaşamasını öğ- ram iznine çıkan 6 mahpusun yaşanmış öyküle- rendiler. Bir taksiyi iki taksi yaptılar. Çiçek Bar, rini içeriyordu. Bakırköy kahveleri başta olmak üzere “memle- Yılmaz Güney’le hapiste konuşurken hangi ketin temel sorunları nasıl çözülür” sorusuna “Bu soyadı bana halk verdi. Onların sevgisiy- ber olalım diyor...” karakteri oynamak istediğini sordu. Tarık Akan yanıt aramayı da sürdürdü. İşte böylesi bir dö- le, ilgisiyle bugüne geldim. Herkes biliyor ki Tarık Akan iyi küfreden bir kişi. Onlara ağız yanıt verdi: nemde yepyeni bir alanda karar kıldı: halkın bana olan büyük ilgisi nedeniyle böyle dolusu laf edip “Bir daha kapımı çalmayın” diye Hepsini! Eğitim! bir teklif geliyor. Kabul edersem soyadımı sat- gönderiyor. Seyit Ali’de karar kıldılar. Hapisten çıkar çık- Ülkenin en önemli sorunu buydu. Sürü’den mış gibi olurum. Bunu yapamam.” Daha kimse kullanmadan FETÖ lafını o yapış- maz karısını öldürmeye kafayı koymuş bir mah- Kanal’a, Adak’dan Demiryol’a kadar çektiği Tıraş bıçağından sonra bir banka ve bir oto- tırıyor. pus. O günlerde asker arkadaşı İbrahim Astarcı- filmlerde de bu sorunun, cehaletin yakıcılığını mobil şirketi de aynı nedenle Tarık Akan’ın oğlu evine geldi. Zile bastı, karşısında doğu giy- ortaya koyuyordu. SİLİVRİ’DE BARİKATLARIN kapısını çaldı. Onları da kırmadı, diyalog kur- sili, kirli sakallı bir tip! 1990’da kendisinin de okuduğu, sonradan de- du ama yanıtı hazırdı. Otomobil firmasının sa- ÖNÜNDE Tarık Akan, oynayacağı rolü yaşamaya başla- po haline gelen Taş Mektep’i kiralayıp yeniden hibi olan holdingin temsilcileri kendilerin- 2010’lu yıllardan itibaren Türkiye’nin yönüne mıştı! den biraz daha fazla emindi. Aynı yanıtı alın- ilişkin derin kaygılar içine giren Tarık Akan’ı Yılmaz Güney hapiste olduğu için Sansür ca sordular: en çok kahreden olayların başında Silivri mah- Kurulu’yla muhatap olmak dahil filmin tüm or- Bize mi? Bize de mi? kemeleri geliyordu. Toplumun büyük kesiminin ganizasyonunu Tarık Akan yaptı. Adını Yol de- Tıraş bıçağı firmasının uluslararası merke- susarak beklediği, ayırdına varamadığı Silivri ğil, “Bayram” olarak verdi. Sansür Kurulu’na zi Tarık Akan’ın peşini bırakmadı. Gülüşü, yü- davalarında ilk günden itibaren tavrını koydu. bir sunumu vardı ki: zü, cildi tam onlara göreydi. Çıtayı daha da bü- 2008’de İlhan Selçuk’un gözaltına alındığı gece, “Efendim cezaevlerinde mahpusların da bay- yüttüler: soluğu Beşiktaş Adliyesi’nde aldı. ram iznine gidebildiğini gösteren, övücü bir film!” Onu dünyadaki reklam yüzü olarak düşündü- Zamanla toplumun Ergenekon başta olmak Kurul izni, aynı zamanda Güneydoğu’daki çe- ler. üzere Silivri davalarının büyük bir kumpas ol- kimler için güvenlik güçlerinin kolaylık sağla- Teklif böyle giderse büyük ihtimalle kabul duğunu görmesiyle birlikte bu kez mahkeme masıydı. Cemselerle çekim heyetinin etrafını ederdi. Bedeli neyse vereceklerdi. önünde yüz binlerle birlikteydi. kuşatan askerler de kameranın kapsama alanın- Buna da hayır dedi. Firmanın merkezindeki 13 Aralık 2012 Perşembe günü, zemheri aya- da oldu ve film büyük bir gerçeklik içinde çekil- yetkililer inanamadılar. Sanatçının gerekçesi- zında, Silivri’nin hayli uzağında tarlaların orta- di. O zamanlar film, çekimden önce ve sonra ol- ni duyunca saygı duymaktan başka çareleri kal- sında kurulu cezaevine geldi. Yüzbinlerin mah- mak üzere iki kez Sansür Kurulu’na gidiyordu. mamıştı. keme önüne gelmemesi için sıra sıra güvenlik Yol’da filmler ham haliyle, yine Tarık Akan’ın Tarık Akan, bu ilkesini yaşamı boyunca boz- güçleriyle örülü bariyerler vardı. Tarık Akan bir organizasyonuyla yurt dışına çıkarıldı. Yılmaz madı. Bazı sanatçılar reklam filmlerinde oyna- süre bunların önünde durdu, sonra mahkeme Güney, yönetmen değiştirince bunu oyunculara mayı kabul ettiler. Elbette onların hakkıydı. An- salonuna doğru yanındakilerle birlikte hücum anlatıp ikna etmek de Tarık Akan’a düştü. cak Tarık Akan bir ara şu düşünceyi bile kendi etti. Durdurmak isteyenlere bağırdı: Film bittiğinde Yılmaz Güney de hapisten kaçıp kendine sorguladı: Utanın! Meis Adası üzerinden İsviçre’ye uçmuştu. Yılmaz Reklam filmi çeken sanatçılarla o reklam yo- Tarık Akan bu dik duruşu sadece Silivri önle- Güney durumu gazetecilere şöyle anlattı: ğun olarak kullanıldığı sürece sinema filmi çek- rinde değil, yaşamı boyunca her alanda gösterdi. “Türkiye’den kaçmadım, hapisten kaçtım!” Oğlu Zeki Barış Üregül ve okul müdürü Melek mesem mi? Benzer direniş 8 Mayıs 2013’te yenilendi. Ta- Yol, Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye Tuzluca ile Tarık Akan’ın okulunda. Çevresindekiler, “Yok artık” dediler, “Bu ka- rık Akan yine oradaydı. Aynı gün akşamüzeri Ödülü adlı. Tarık Akan en iyi erkek oyuncu ödü- darı fazla”. En son bir beyaz eşya firması şansını denedi. Güven kazanmayı reklamlarında en çok kulla- nan firma bunu Tarık Akan’la taçlandıracağını düşündü ama olmadı. KOLAY OLMAYANLARI YAPTI Bu konu kendisine sorulmaya devam ettiğin- ürkiye’de bir ideal için çok şey kaybetmeyi göze Tarık Akan girdi. Tarık Akan tepti. de şu düşünceyi paylaştı: Talarak yola çıkmak kolay değildir. Türkiye’de çok ünlü bir sanatçı olarak Nâzım Hik- Türkiye’de darbe yönetiminin en ağır koşullarında hal- “Bir de şöyle düşünün... Ben reklam filmi çek- Tarık Akan çıktı. met Vakfı’nın kuruluşuna öncülük edip o vakfın işçisi kın acılar içinde olduğunu filme çekmek kolay değildir. tiğimde büyük kabul gören o marka, ya sonra- Türkiye’de darbe dönemleri, otoriter iktidar dö- olmak kolay değildir. Tarık Akan çekti. dan kaliteyi bozarsa? Millet bana ne der?” nemleri dahil daima gerçekleri haykırmak kolay de- Tarık Akan oldu. Türkiye’de sanıkları şeytanlaştırılan bir davada ğildir. Türkiye’de hem milyonların sevgilisi olup hem bir mahkeme önüne gelip demir bariyerlere omuz atarak Tarık Akan’a reklam teklifi ölümünden sonra Tarık Akan haykırdı. kadını ömür boyu mutlu etmek kolay değildir. adalet istemek kolay değildir. da geldi. Bir mağaza zinciri onun mirasçılarına, Türkiye’de sanat yaşamının hem başında hem so- Tarık Akan etti. Tarık Akan istedi. “İyi giyimli bir Tarık Akan’ı reklam yüzümüz nunda Altın Portakal alıp rekor kırmak kolay değildir. Türkiye’de istediği partiden, istediği yerden siya- Türkiye’de yaşamın bütün renklerini tadıp bir ço- yapmak istiyoruz” dediler. Üç çocuğu da reddet- Tarık Akan kırdı. sete girip milleti yönetmek varken, zor yola girip mil- cuk yüreği gibi kalmak, bozulmamak kolay değildir. ti. “Babama saygısızlık olur” dedi. Türkiye’de en iyi sanatçı ödülünü alıp bir ustanın leti eğitmeyi seçmek kolay değildir. Tarık Akan bozulmadı. önünde öğrenciliğe oturmak kolay değildir. Tarık Akan seçti. Özgürlüğü istemek kolay, kullanmak zordur. Tarık Akan oturdu. Türkiye’de birkaç dakikalık reklam filmiyle milyonlar Tarık Akan kullandı. Türkiye’de lüks salonlarda aşk filmi çekerken, dağ- kazanmak varken, dünya markalarının sunduğu bütün Türkiye koşullarında Tarık Akan yaratmak kolay değildir. YARIN: SANATÇI DOSTLARI, lara çıkıp mağaralara girmek kolay değildir. fırsatları tepmek kolay değildir. Tarık Akan yarattı. ARKADAŞLARI TARIK AKAN’I ANLATIYOR