Katalog

1 ARALIK 2021 ÇARŞAMBA 10 ekonomi@cumhuriyet.com.tr EKONOMİ Yatırımların durduğu, enflasyonun, işsizliğin, yoksulluğun arttığı çok yaman bir kış bizi bekliyor İşler bıçak gibi kesilecek YEŞİL KULLANIM AMACIYLA Prof. Dr. Hayri Kozanoğ Lu: Kur hareketinin nerede Enerjisa’ya EBRD’den duracağını kestirmek iyice zorlaşıyor. a ma net bir gerçek var ki ekonominin bünyesini bozan bir durumla karşı 110 milyon dolar kredi KURTULUŞ karşıyayız. a deta 84 milyon insanın geleceğini tehlikeye ARI nerjisa Enerji, Avrupa İmar ve Kal- atan bir kumar oynanıyor. Ekınma Bankası (EBRD) ile 110 mil- yon dolar karşılığı Türk Lirası tutarın- da 7 yıl vadeli kredi anlaşması imza- büyük vurgunlar vuranlar çıktığı ladı. Şirketten yapılan açıklamaya gö- gibi, keskin zararlara uğrayanlara re, EBRD’nin şirkete altyapı ve şebeke da rastlanır. Bu süreçte trene son yatırımlarının finansmanı kapsamında atlayan amatörler yani kurun en sağladığı kredi, dijitalleşme, akıllı şebe- yüksek noktasında alışa geçenler ke sistemlerinin ve yenilenebilir ener- zarara uğradı. Öncelikle sade yurt- ji kaynaklarının entegrasyonu için kul- taşlarımızı böyle zamanlarda dö- lanılacak. “Kapsayıcı ve yeşil” kulla- vizden uzak durmaları için uyara- nım amaçlı olma özelliği taşıyan kredi, lım. Gelgelelim bu kez başta Cum- Türk Lirası cinsinden 7 yıl vadeli olarak ltınbaş Üniversitesi Öğretim ve Türk Lirası Gecelik Referans Oranı hurbaşkanı Erdoğan ve ekonomi Üyesi Prof. Dr. Hayri Koza- (TLREF) endeksine bağlı olarak kullanı- sözcüleri TL’nin değer kaybından Anoğlu, Türkiye’de sadece bir lacak. l Ekonomi Servisi şikayetçi olmak bir yana, bu gara- ekonomik kriz değil siyasi ve top- betten bir milli kurtuluş, kalkın- lumsal bir krizin de yaşandığını AKFEN’DEN SANAT ALANI ma destanı çıkarmaya çalışıyorlar, vurguladı. memnuniyetlerini gizlemiyorlar. Loft Art galerisi Zaten inandırıcı bulunmayan O nedenle kur hareketinin nerede TÜİK’in resmi enflasyon oranları- duracağını kestirmek iyice zorlaşı- kapılarını açtı nın yüzde 30’un üzerine yüksele- yor. Ama net bir gerçek var ki eko- bileceğine dikkat çeken Kozanoğ- kfen Holding’in sosyal sorumluluk nominin bünyesini bozan bir du- lu, “Halkın fiyatların daha da yük- Aprojesi kapsamında geliştirdiği sa- rumla karşı karşıyayız. Adeta 84 selmesi endişesiyle zorunlu ihti- nat alanı Loft Art, ilk sergisi Humano Prof. Dr. hayri kozanoğlu milyon insanın geleceğini tehlike- (İnsan ve Keşif) ile kapılarını açtı. Loft yaçları, gıda ve ihtiyaç maddeleri- ye atan bir kumar oynanıyor. Art’taki sergilerde satışı yapılan eser- ni stoklama eğilimine gireceğini, n Bu döviz-faiz kıskacına nasıl ler Akfen Holding çatısı altında kadın, kredi kartlarına dayanacağını ön- girildi? genç ve çocukları merkezine alan ça- görüyorum. Kuaför, spor salonu, 2013’te tam Gezi İsyanı’nın baş- lışmalarda bulunan Türkiye İnsan Kay- lokanta, kafe gibi hizmet sektörün- ladığı günlerde, Fed Başkanı Ber- nakları Eğitim ve Sağlık Vakfı (TİKAV) 19 yıl DıR aklı NıZ NEREDEyDİ? de, kültür ve sanatta, dayanıklı tü- projelerine de kaynak olacak. Sergi, 2 nanke de tahvil alımlarını yavaş- ketim mallarında tam tersi tale- Ocak’a kadar gezilebilecek. Loft Art’ı latacaklarını açıkladı. Böylelikle bin bıçak gibi kesilmesini bekliyo- n Yeni bir ekonomik model üzerin- duraklamasıyla sonuçlanır. Ayrıca siz genç sanatçıları destekleyecek bir mo- Türkiye benzeri sıcak para akım- de hazırlıklar var gibi geliyor ne di- faizleri enflasyonun bunca altında tu- rum. Sonunda olan alım gücü gide- del olarak tasarladıklarını söyleyen Ak- larına bağımlı ülkelerin sarsıntı- yeceksiniz? tup insanların tasarruf etmesini nasıl rek azalan halka olacak” dedi. Ko- fen Holding Yönetim Kurulu Başkanı lı dönemleri başladı. 2017’de Kre- Bugünlerde yeni bir deney başlatıl- sağlayacaksınız? Sürekli yüksek tek- Hamdi Akın, “İki ay boyunca serginin zanoğlu ile ekonomideki son geliş- di Garanti Fonu (KGF) aracılığıy- dı, döviz kurunu serbest düşüşe terk nolojili, yüksek katma değerli üretim- eserleri burada olacak, daha sonra her meleri konuştuk. la ekonomiye büyüme dopingi ya- ederek buradan rekabet gücü kaza- den söz ediyorsunuz, bunun yolu an- iki ayda bir farklı sergilere ev sahipliği nıp cari fazla verme hülyası... Haliy- cak döviz harcaması gerektiren ma- pıldı. Bu dönem KGF fonlarının ya- yapacak” dedi. l Ekonomi Servisi TL’de tehlikeli oynaklık le insanın aklına, “Madem böyle sihirli kine ekipman yatırımından geçer. Ak- tırım yerine, başta döviz alımları, n Kur 13.50 TL’ye kadar fırladı. bir formül vardı, 19 yıldır aklınız nere- si halde ucuz işçi ücretlerine dayalı, yatlara, katlara saçıldığı, sermaye YENİLEME ONAYLI TL’deki değer kaybı nereye ka- deydi, hadi aklınız geç geldi, o zaman emek yoğun, düşük katma değerli iş- açısından bir tatlı para dönemi ol- dar varır? 2020 yazında dolar 6.85 lira kuru- lenmiş gıda, tekstil ve mobilyada üre- du. Evet büyüme hızlandı ama kı- Turkcell’den garantili Türk Lirası’nın dolar karşısın- nu zorlamak pahasına onca rezervi ni- tim ve ihracata mahkûm olursunuz. rılganlıklar da arttı. da değer kaybı 2021 Mart dönemi- ye heba ettiniz, o da olmadı daha 2 ay Ek olarak, yıllardır ülkeyi mahkûm et- ikinci el cihaz satışı Nitekim 2018’de Rahip Brunson evvel Orta Vadeli Programı ilan eder- tiğiniz yüksek cari açık-biriken dış yü- ne göre yüzde 40’a yaklaştı. An- krizi, Erdoğan’ın malum “faiz se- ken neden 2024’te bile cari açık ver- kümlülükler kısır döngüsü, cari den- cak bir paranın değer yitirmesin- enileme merkezleri aracılığıyla ye- meyi hedeflemediniz, 2022 ortalama geyi sadece dış ticaret üzerinden be- bep enflasyon netice” tezlerini ya- Ynilenen cihazlar Turkcell mağaza- den çok tahterevalli gibi inip çıka- dolar kurunu 9.27 lira olarak ilan etti- lirlemiyor. Örneğin bu yıl, birincil ge- ları ve online kanallar üzerinden satı- rak oynaklık sergilemesi daha teh- bancı yatırımcılara sunduğu Lond- niz” soruları geliyor. lir adı verilen faiz, kâr transferi, ücret labilecek. Turkcell’in yaptığı açıklama- ra toplantısı derken yaz sonların- likelidir. Çünkü bu durum belirsiz- n Cari fazla verme hedefi niye ger- ödemelerinin tutarı 11.2 milyar dola- ya göre dileyen tüm müşteriler, yeni- liği artırır, ekonomideki aktörlerin da kur atağı başladı. Pandemi dö- çekçi değil? rı buluyor. Yani ya dış borçlarınızı ye- lenmiş cihazları peşin veya faturaları- önünü görmesini, karar almasını neminde hem faizi hem dövizi dü- Öncelikle cari fazla vermek bir ül- niden yapılandırma-erteleme gibi ra- na ek olarak Turkcell’den satın alabile- zorlaştırır. Yatırımlar durur, ihra- şük tutma zorlaması, meşhur “128 kenin tasarruflarından daha az yatı- dikal bir adım atacaksınız ya da “ma- cek. Aynı şekilde “eskisini getir yenisi- catçılar malını fiyatlandıramaz, it- milyar dolar nerede?” tartışmasını rım yapması anlamına gelir ki, bu or- kul” cari açıklarla yönetme yoluna gi- ni götür” kampanyası da uygulanacak. halatçılar sipariş veremez hale dü- tetikleyen, Merkez Bankası’nın re- ta-uzun dönemde aksine büyümesinin deceksiniz. Turkcell Bireysel Satıştan Sorumlu Ge- şer. Bu tip türbülans dönemlerinde zervlerinin yakılmasına mal oldu. nel Müdür Yardımcısı Kadri Özdal, son dönemde ikinci el mobil iletişim cihaz- larının alım-satımında artış gördükleri- ni ve bu yola girdiklerini söyledi. ZOR BİR DÖNEME l Ekonomi Servisi Enflasyon yüzde 30’u aşar haZıR Olu N n Türkiye ekonomisi şu anda krizde n 2022 yılı için ekonomide Prof. Dr. diyebilir miyiz ya da izlenen politika- ne tür öngörüleriniz var? Hayri larla nasıl bir krize sürükleniyor? Şu anda toz duman içerisinde Kozanoğlu, Türkiye sadece bir ekonomik kriz ya- 2022’ye ilişkin bir öngörüde bu- Şehriban şamıyor, kriz sırf artan döviz kurları, ben- lunmak olanaksız. OVP şimdiden Kıraç’a zin kuyrukları, boşalmaya yüz tutan mar- kadük olmuş durumda. Öncelik- konuştu. ket rafları, malını aynı maliyetle yerine le ekonomi yönetiminin bir gün- koyamama korkusuyla stokta tutan tüc- celleme yapması zorunlu. 2022 ARTIŞ HEDEFİ YÜZDE 60 carla kendini göstermiyor. Siyasi bir kriz yılında ortalama dolar kurunu de yaşanıyor. Başkanlık sistemi işlemi- 9.27 kabul eden, faiz giderlerinin yor, devletin kurumsal yapıları çöküyor. Yorglass ihracat 259 milyar lirada tutan varsa- Toplumsal bir kriz yaşanıyor, farklı top- yımların değiştirilmesi şart. An- şampiyonu oldu lum kesimleri arasında iletişim kopuyor, cak şimdiden yatırımların durdu- empati kayboluyor, kutuplaşma artıyor. imento, Cam, Seramik ve Top- ğu, enflasyonun sıçradığı, işsiz- İdeolojik bir kriz yaşanıyor. En son Kava- Ç rak Ürünleri İhracatçıları Birliği’nin liğin arttığı, yoksulluğun yaygın- la davasında görüldüğü gibi hukuk sis- 2020 yılı ihracat şampiyonlarını açık- laştığı çok yaman kış günlerinin temi tarafsızlığını yitirmiş, meşruiyeti- ladığı listede düz cam sektöründe ikin- bizi beklediği ortada. n Kur hareketinin enflasyon üzerin- kın fiyatların daha da yükselmesi endişe- ni kaybetmiş durumda. Çoklu bir krizin ci sıra Yorglass’ın oldu. Düzenlenen tö- n Ekonomi için bir kurtuluş Marksist düşünür Gramşi’nin ifadesiy- deki etkisi neler olur, vatandaşı nasıl siyle zorunlu ihtiyaçları, gıda ve ihtiyaç rende ödülü Yorglass Mali İşler Direk- reçetesi var mı, acil atılması günler bekliyor? maddelerini stoklama eğilimine girece- le organik bir krizin sadece ekonomik bir törü (CFO) Uğur Şeker aldı. Pandemi gereken adımlar nelerdir? reçeteyle, maaşlarda yapılacak bir ayar- 2018 döviz krizinde ÜFE’nin yüz- ğini, kredi kartlarına dayanacağının, kısa döneminde yeni fabrika yatırımları yap- Bence piyasacı bir mantıkla sı- de 50’ye dayanması, birkaç ay gecik- vadede cirolarda suni bir sıçrama mey- lamayla çözülmesi olanaklı değil. Ülke- tıklarını söyleyen Yorglass CEO’su Se- kı para politikası uygulayarak, nin demokrasisiyle, kurumlarıyla, hukuk meli olarak 2019 başında TÜFE’yi yüz- dana geleceğini düşünüyorum. Bu ka- mavi Yorgancılar, “Beyaz eşya camı mali disipline bağlı kalarak yü- de 20 bandının üstüne çekmiş, yıl için- lemlerde talep enflasyonu da ortaya çı- normlarıyla, bölüşüm ilişkileriyle bir “sı- alanındaki adımlarımızı pandemi döne- rürlüğe sokulacak bir ekonomi fırlamaya” gereksinimi var. de tek haneli rakamlara düşmüştü. An- kacak. Ancak kuaför, spor salonu, lokan- minde faaliyete geçirdiğimiz Çerkezköy politikası kısa vadede istikrarı cak bu kez henüz kurlar sakinleşmiş gö- ta, kafe gibi hizmet sektöründe, kültür n Borçların ödenmesi konusunda yatırımımızla hızlandırdık. 2021 so- sağlasa da birikmiş gelir ve ser- risk görüyor musunuz? rünmüyor, ekonomi yönetiminin de bu ve sanatta, dayanıklı tüketim mallarında nunda toplam ihracatımızı önceki yıla vet dağılımı bozukluklarını gide- yönde bir çabası yok. Dünyada zaten tam tersi talebin bıçak gibi kesilmesini Vadesi 1 yılın altında 168 milyar do- oranla yüzde 60, toplam ciromuzu ise remez, işsizlik ve yoksulluğa ça- lar dış borç var. Bunun bir kısmı yaban- bir enflasyon dalgası yaşanıyor, özel- bekliyorum. Sonunda olan alım gücü gi- yaklaşık yüzde 50 artırmayı hedefliyo- re olamaz. Belli sınırlarda serma- likle gıda, enerji ve navlun fiyatları yük- derek azalan halka olacak. cıların mevduatları, repo hesapları, tica- ruz” diye konuştu. l Ekonomi Servisi ye kontrollerine başvurulması- ri krediler, bunlarda sorun yaşanmadığı- sek seyrediyor. Merkez Bankası Başkanı n Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Eko- nın, sıcak para giriş-çıkışlarının Kavcıoğlu’nun eylülde çekirdek enflasyo- nomik kurtuluş savaşı” söylemine ne nı düşünsek bile, 38 milyar doları banka- caydırılmasının gerekli olduğunu AMAÇ İSRAFI ÖNLEMEK cılık kesimine ait yenilenmesi gereken 60 nu telaffuz etmesinden bu yana TL yüzde diyorsunuz? düşünüyorum. Düşük oranlar- 30’un üzerinde kayba uğramış bulunu- Kurtuluş savaşını kime karşı veriyo- milyar dolar borç bulunuyor. Türkiye’nin da uygulanacak, dolayısıyla var- Metro Türkiye ve kredi risk priminin 499 puana yükseldiği- yor. Bunun 3-6 ay içerisinde, geçirgenlik ruz? Eğer cevabı Almanya, Hollanda fi- lıkların el değiştirmesine yol aç- etkisiyle enflasyonu 8-10 puan daha yu- lansa, bizzat onlara ihracat yaparak mı ni hatırlarsak, yenilenecek borçların ma- mayacak bir servet vergisi öne- Fazla Gıda işbirliği liyetinin dolar cinsi kabaca yüzde 6’dan karı çekmesini bekleyebiliriz. Böylelikle savaşı kazanacağız. Veya onlar bizim riyorum. Yurttaşlık geliri progra- zaten inandırıcı bulunmayan TÜİK’in res- sattığımız donları, fanilaları alarak mı aşağı olmasını bekleyemeyiz. Dış borçla- azla Gıda ve Metro Türkiye gıda is- mının ilk adımı olarak kayıtlı aile- rın ödenmesi aksamasa bile maliyeti arta- mi enflasyon rakamları dahi yüzde 30’un havlu atacaklar? Frafını azaltma konusunda yeni bir iş- lere örneğin 1000 TL gibi bir ay- üzerine cak. Kur artışı korkusunun na- birliğine imza attı. 30 Kasım’da çevri- lık ödeme yapılmasının en azın- kit akışlarını borçlarını tasfiye yükse- miçi gerçekleştirilen basın toplantısın- DÖvİZE yÖNEl MEyİ ÖZENDİRDİl ER dan açlığı önlemek açısından lir. Ayrıca etmeye yönlendirmesi, yeni ya- da, restoran ve kafelerin tazeliklerini gündeme gelmesini anlamlı bu- tırım yapılmaması, istihdam ben hal- koruyan üretim fazlası yiyecek ve içe- n Merkez Bankası’ndan yeni sine “makro ihtiyati” önlem- luyorum. Dış borçların meşruiye- yaratılmaması anlamı- cekleri yüzde 50 indirimle tüketiciyle bir faiz indirimi bekliyor musunuz? ler adı altında borçlanma zorlaştırı- tinin Halkın Borç Denetimi kap- na gelir ki bu da buluşturan Fazla uygulamasının Metro Merkez Bankası’nın politika faizlerini in- lıyor. Bankaların temel fon kaynağı mev- samında değerlendirilmesi fik- büyüme önün- Türkiye aracılığıyla daha fazla işletme- dirmesi tek başına fazla bir anlam ifade etmi- duatların faizlerinin de düşük tutulması isteni- rini destekliyorum. Neo-liberal de başlı ba- de kullanılmaya başlayacağı belirtildi. yor. En düşük riske sahip olduğu düşünülen, bu ne- yor. Bu durum haliyle döviz ikamesini yani dolar, zihniyet yerine kamucu bir zihni- şına bir Metro Türkiye CEO’su Sinem Türüng, denle en az maliyetle borçlanması beklenen Hazine Avro tutmayı teşvik ediyor. Gerçek kişilerin şu anda yetin ekonomi yönetimine ege- engel- “Hedefimiz iki yılda üç bin işletmeyi kâğıtlarının faiz oranı değişik vadelerde yüzde 21’in üze- 145 milyar dolar mevduatı var ve bu kesimin serveti ey- men olması için çaba sarf et- dir. bu uygulamaya dahil edip her yıl en az rinde. Eğer üzerlerinde baskı bulunmasa hiçbir banka ay- lülden bu yana, faiz zorlamasıyla 580 milyar lira artmış du- mek, kamuoyunu bu yönde 108 ton gıdayı israf olmaktan kurtara- da yüzde 1.29 faizle konut kredisi vermez, onun yerine kamu rumda. Yani bir yandan Erdoğan döviz tutanlara yönelik “te- sistemli çabalarla beslemek rak 1200 insanın bir aylık gıda ihtiyacı kâğıtlarını almayı tercih eder. Ayrıca olayın sınıfsal bir boyutu röriste” varan ifadeler kullanırken bir yandan da mesnetsiz sorumluluğu taşıdığımıza eşdeğerinde bir gıda israfını önlemek” da var. Düşük faizli krediler şirketlere verilirken, düşük ve orta politikalarla onların zenginleşmesini sağladığı gibi, dövize yö- inanıyorum. dedi. l Ekonomi Servisi gelirlilerin başvurduğu ihtiyaç kredileri ve kredi kartlarında, ak- nelmeyi de özendirmiş oluyor.