Katalog

4 KASIM 2021 PERŞEMBE EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 CUMHURİYET 24 AYAR DOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 9.7000 11.2100 13.2690 17.90 1547 3706.17 550.02 14.5 kuruş 15 kuruş 16.7 kuruş 0.2 puan 13.98 puan 4.19 lira 1.69 lira Ekimde fiyat artışları, yıllık TÜFE’de yüzde 19.89, yıllık Yİ-ÜFE’de yüzde 46.31 oldu Rekor üstüne rekor ‘Felaketin merkezinde’ Tüketici enflasyonu son 34 ayın en yüksek yıllık değeri olurken üretici fiyatları 2002 yılına döndü. ENA Grup ise on araştırmalar, küresel ısınma sürecinde, bugünkü eğilimler de- 12 aylık tüketici artışını yüzde 49.87 hesapladı. Svam ederse 3 milyar insanın ya- şamaya uygun olmayan koşullarla yüz ÜİK’in dün açıkladığı “Tü- n Karadeniz pahalı: Aylık fi- yüze kalacağını gösteriyor. Ortadoğu, ketici Fiyat Endeksi, Ekim yatların bölgesel olarak en çok hızla yaklaşan felaketin merkezindeki T2021” raporuna göre, arttığı yer yüzde 3.61 ile “Trab- bölgelerden biri. Türkiye, rejimin elin- TÜFE’de 2021 yılı ekim ayında zon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, de hızla bu felaketin merkezine doğru sürükleniyor. önceki aya (aylık) kıyasla yüzde Gümüşhane”yi kapsayan “TR90” 2.39, Aralık 2020’ye (10 aylık) kı- oldu. En az artış ise yüzde 1.85 ile Bir iktidar sorunu yasla yüzde 15.75, Ekim 2020’ye İstanbul’da (TR10). Ortadoğu, aşılması çok zor bir iki- (yıllık) kıyasla yüzde 19.89 ve 12 n ENAG’da yüzde 6.9: Enflas- lem içinde: The Guardian’da bir çalış- aylık ortalamalara kıyasla yüzde yon Araştırma Grubu ise Ekim manın işaret ettiği gibi bölge, dünyanın 17.09 artış gerçekleşti. Yıllık artış 2021 dönemi günlük fiyat deği- geri kalanından iki kez daha hızla ısını- ise 34 ayın en yüksek değeri ola- şimlerinden elde ettiği ENAGrup yor. Buna karşılık, başta Suudi Arabis- rak kayıtlara geçti. Fiyat Endeksi’nin aylık bazda yüz- tan olmak üzere, Körfez Emirliklerin- n 331 madde zamlı: Ekim de 6.9 arttığını duyurdu. 12 aylık de, İran ve Irak’ta egemen sınıflar, CO2 emisyonunu besleyen petrol tüketimin- 2021’de, endekste kapsanan 415 artış ise yüzde 49.87. den gelen gelirlere dayanarak ayak- maddeden 46’sının ortalama fiyatı n Yİ-ÜFE tutulamıyor: TÜİK’in ta duruyorlar. Bu gelirler, baskı araçla- düşerken 331’inde arttı. 38 mad- “Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi, rını, dini kurumları beslemenin yanı sı- dede ise fiyat değişmedi. Ekim 2021” raporuna göre, Yİ- ra halkın rızasını da satın alma olanağı- n ‘Giyim’ hızlandı: Ana harca- ÜFE 2021 yılı Ekim ayında önce- nı getiriyor. ma grupları açısından en yüksek ki aya kıyasla yüzde 5.24, Ara- Geçen yıllarda sık sık 50 °C derece- aylık artış yüzde 7.56 ile giyim- lık 2020’ye kıyasla yüzde 37.34, nin üzerine çıkabilen sıcaklıklar, bölge- de olurken yıllık bazda şampiyon Ekim 2020’ye kıyasla yüzde 46.31 de sıcaklığın 1980’den bu yana ortala- kanı Erdoğan’ın sağlığına ilişkin ma 2 °C arttığını gösteriyor. Bu artış- yüzde 27.41 ile gıda oldu. ve 12 aylık ortalamalara göre yüz- lar karşısından klima kullanımı, elekt- yayılan haberler sonrası yükselişe n Limon sevindirdi: Aylık baz- de 36.2 artış gösterdi. Yıllık bazda VERGI VE HARCA rik tüketimi artmaya devam ediyor. Bu geçti. En yüksek 9.75 ulaşan, anlık da fiyatı en çok artan ya da aza- bundan daha yüksek bir oran yüz- yaz, Katar’da kimi noktalarda sokaklar- işlemler 9.8080’i gören dolar/TL lan mal ve hizmetlere bakınca ar- de 46.8 ile 2002 yılı haziran ayın- YÜZDE 36 ZAM! da da klima kullanmak zorunda kalmış- 9.63- 9.74 arasında hareket etti ve tışta ilk sırada yüzde 48.26 ile da görülmüştü. lar. Bu eğilim devam ederse, yaz ayla- günü 9.72 seviyesinde tamamladı. kim ayı Yİ-ÜFE’nin netleşmesiy- kadın hırkası, düşüşte yüzde n Dolar 9.75: Dolar/TL, hem rında hacca gitmek olanaksızlaşacak. Ele birlikte vergi, harç ve cezala- l Ekonomi Servisi 34.68 ile limon yer aldı. enflasyon verileri hem Cumhurbaş- Bu Suudi Krallığı için çok büyük ge- ra 2022’de yapılacak zamda dikka- lir kaybı anlamına geliyor. Eğer Ulusla- te alınan ve “12 aylık ortalama Yİ- rarası Enerji Ajansı’nın öngördüğü gi- ÜFE” üzerinden hesaplanan “ye- bi net sıfır karbon emisyonuna ulaşmak Döviz simidi de vurdu Emekçi devletten ‘alacaklı’ niden değerleme oran da” (YDO) için alınacak önlemler, petrole olan tale- belli oldu. Yüzde 36.2 ile son 18 bi günde 88 milyon varilden 2030’da 72 ükselen döviz kuru ve enflasyon farkı ikinci 6 ay- MUSTAFA ÇAKIR yılın zirvesine çıkan YDO ile ilgi- milyon varile ve 2050’de 24 milyon vari- Yartan maliyetler simit lık enflasyona göre belirle- li olarak, Cumhurbaşkanı Erdoğan le düşürebilirse, bölgenin egemen sınıf- eni TÜFE’nin açıklanma- üreticilerini de vurdu. An- necek. Bu nedenle kasım yüzde 50’ye kadar “indirim ya da larının ne baskı örgütlerini beslemeleri kara Pideciler, Simitçiler Ysıyla emekçinin büyü- ve aralık TÜFE’sinin netleş- artırım” yetkisini kullanmazsa bun- ne de halklarının rızasını satın alma ola- yen kayıpları da netleşti. ve Çörekçiler Esnaf Oda- mesi gerekecek. Maaşlar lar bu oranda zamlanacak. Ayrı- nağı kalacak. sı oybirliği ile Ankara’da Yılın ikinci yarısında, ilk da o zamana kadar erime- ca Cumhurbaşkanı indirim yapsa Küresel ısınmayı, orman yangınla- dört aylık TÜFE yüzde 6.72 2.5 TL’ye satılan simi- Yılbaşında tonu 1200 ye devam edecek. İşçi ve bile zam oranı önceki yıllara gö- rı, su kaynaklarının kullanımı üzerinde di 3 TL’ye satma kara- dolar olan susamın bugün oldu. Oysa bu yılın ikinci Bağ-Kur emekli aylıkların- re çok yüksek (yüzde 18.1) olacak. uyuşmazlıkların artması, kum fırtınaları, altı ayı için memur ve me- rı aldı. Karar, Ankara Es- 1600 dolar çıktığını belir- daki artış ise yılda iki de- Prof. Dr. Aziz Konukman, bu yetki- ani su baskınları, balık havzalarının ze- naf ve Sanatkârlar Oda- ten Tarihi Galata Susam mur emekliyerine yüzde 3 fa, gerçekleşen enflasyona nin kullanılmaması halinde yaşana- hirlenmesi, kentlerde hava kirlenmesi- zam verilmişti. Buna göre ları Birliği’ne sunulacak ve Tahin Fabrikası Sahi- göre belirleniyor. Yılın ilk cak durumu şöyle özetledi: nin hızlanması gibi etkileriyle birlikte dü- ve onay verilirse kesinle- bi İlker Önel de, şuna dik- sadece ilk dört ayda bu ke- yarısında bu kesimin ma- “Başta emekçiler olmak üzere ge- şününce bölgede, siyasi istikrar, barış sim için 3.72 puan enflas- şecek. Oda Başkanı Sa- kat çekti: “Bunun üstüne aşlarında yüzde 8.45 artış niş halk yığınlarının çift yönlü bir ve göçler bağlamında çok büyük krizler vaş Delibaş, simidin gir- iç piyasada aynı dönemde yon farkı oluştu. Ayrıca bu yapılmıştı. Yılın ikinci yarı- zam kıskacına sokulacağı anlamına beklemek gerekiyor. 4 aylık enflasyon, bu di maliyetlerinin dolara döviz yüzde 30 arttı. Yüz- sında bugüne kadar geliyor.” İndirime gidilmezse ör- bağlı olduğunu belirterek de 60 gibi bir zam var su- yılın tamamı için 6.72’ye ulaşan neğin bu yıl için fiyatı 56 bin 500 Bu rejim ile umut yok! verilen yüzde lirayı geçmeyen bir araç için 1051 “Biz dolarla maaş almıyo- samda. Artan navlun fi- TÜFE, bu zam- Türkiye’nin bu felaketlerin merkezi- lira olan (1.3 motor) MTV 1431 TL’ye ruz ama dolar ile tüketiyo- yatları ve iklimsel koşulla- 3+3’lük zammı mın da büyük ne doğru sürüklenmesini, bu rejim de- çıkacak. Yine üç yıl üzeri pasaport da aştı. An- ruz.Sistem bunu zorluyor. rın da etkisiyle bu zam de- bir bölümünü ğişmeden, inşa ettiği hukuki, kurumsal harcı 1085 liradan 1478 liraya yük- Zam yapmayı kesinlikle is- vam edecek.” cak toplusöz- götürdü. yapıntılar, devlet içinde iktidar odakla- selecek. l MUSTAFA ÇAKIR leşmeye göre temiyoruz” dedi. l Ekonomi Servisi l ANKARA rı yerinden sökülmeden durdurmak ola- naksızdır. Yeşil Gazete editörlüğü, AKP iktidara geldikten sonra gerçekleşen yıkımın ay- rıntılı bir bilançosunu sunduğu araştır- ‘Yatırımları uyum içinde yapıyoruz’ masında, “Tarım alanları, ormanlar, su- lak alanlar, denizler, göller, nehirler ve ürk Telekom’un üçüncü çeyrek so- de 18, FAVÖK’ün 16.2 milyar lira, yatırım lıyorum. Şunu söyleyebilirim: 2018’de- hatta korunan alanlar bile artık bir en- Tnuçları, şirketin Ankara’daki merke- harcamalarının da 8.7 milyar liraya ulaş- ki değişiklikle, Türk Telekom’un yüzde 55 kaz” diyor (Yeşil Gazete, 04/06/2021). zinde açıklandı. ması hedefleniyor” dedi. hissesine sahip hale gelen bankaların da Burada araştırmanın bulgularını aktar- “Şebeke Yönetim Merkezi”, “Siber Gü- Sorunlar üzerine, Ulaştırma ve Altya- olduğu bir konsorsiyumun içinde çalışıyo- ma olanağım yok ancak birine değin- venlik Merkezi” hakkında bilgi verilen top- pı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun önce- ruz. Yatırım kararları oybirliğiyle alınıyor. meden edemeyeceğim. Türkiye’de ta- lantıda konuşan Türk Telekom Üst Yöne- ki gün yaptığı “Türk Telekom’da işletme Herkes şirketin değerini artırmak hedefin- rım arazileri, AKP’nin iktidara geldi- ticisi Ümit Önal, bu yılın 9 ayında 24.4 hakkı süresi uzatımı gündemde yok diye- de. Uyum içindeyiz.” ği 2002’den 2020 yılına 3 milyon 484 milyar lira gelir elde edildiğini, net kârın biliriz. Onun için de ihale gerekiyor” söz- Önal, ayrıca, ülke için dijital dönüşü- bin hektar (Belçika’nın yüzölçümüne 4.7 milyar liraya, toplam abone sayısının lerini değerlendiren Ümit Önal, bu konuda mü tamamlamaya ve 5G yolculuğunda eşit) azalarak 37 milyon 712 bin hekta- Ümit Önal, ilk 9 ayın sonunda 353 bin ki- da 51.4 milyona ulaştığını açıkladı. Önal, şu açıklamayı yaptı: “Bu sözlerden uzat- Türkiye’yi öncü yapmaya kararlı oldukları- ra gerilemiş. lometrelik fiber ağa ulaştıklarını belirtti. “Faaliyet gelirlerindeki yıllık artışın yüz- manın bugün gündemde olmadığını an- nı kaydetti. l Ekonomi Servisi Yeşil Gazete’nin çalışması, rant için orman katliamlarının, maden çıkar- mak adına kirletilen topraklarla kesi- len ağaçların, su baskınlarıyla HES re- esmi verilere göre ekim ayı enf- lık asgari ücret artışının tüketici fi- önümüzdeki dönem alınması muhtemel zaletinin örnekleriyle dolu. Kısa bir Go- lasyonu beklentilerin altında kaldı, yatlarında 0.2 puan katkı yaptığı- kararlarda da sonuçta fatura yine halka ogle gezisi zeytinliklerin yüzde 70’inin Ryüzde 19.9 olarak açıklandı. Tüke- nı daha önce hesaplamıştı. Yüz- çıkacaktır. Yani oy alacağım diye veri- tehlike altında olduğunu düşündürü- tici fiyatlarındaki bu resmi orana karşılık de 35-40’lık asgari ücret zamla- lenler yine halkın cebinden ödenecektir. yor... Rejimin, ülkeyi, karşısında üstün- bağımsız araştırma yapan ENAG grubu rından söz edildiği, buna para- Diyelim ki iktidar yandaşlarının şimdi- lük tasladığı Hıristiyan “uygarlığının”, yıllık artışı yüzde 49.87 olarak belirledi. lel memur ve emekli maaş artışla- den yolunu yaptığı gibi, yıl başında asgari plastik ve kimyasal atık çöplüğüne rı planlandığı konuşuluyor. Siya- Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ücrete yüzde 35 hatta yüzde 40 zam yap- si iktidarın toplumsal kesimlerde- çevirmiş olması da cabası. yıllık rakamı yüzde 20’nin bir tık altında tı. Bunun dar ve sabit gelirlinin durumunu ki rahatsızlığı gördüğü, bu neden- Bu sürükleniş, liderliği, Pa- açıklamasının, kuruma olan güvensizliği Seçime kadar düzeltmesi sizce mümkün mü? le oy için maaş artışlarına yüklenme- ris Anlaşması’na imza koyduktan, iyice artırdığını söyleyebiliriz. Bu arada Ekim sonunda yıllık gıda enflasyonu si ihtimali bana da çok mümkün gö- COP26 zirvesinden protokol bahane- yine resmi rakamlara göre üretici fiyat- yüzde 28’e ulaştı. Gelirinin çoğunu gı- enflasyonda yüzde züküyor. siyle kaçan bir rejim için şaşırtıcı bir larındaki yıllık artışın yüzde 46.3’e yük- daya veren dar gelirlinin enflasyonu za- durum değil: “Doğasında var.” Doğası- seldiğini, üretici ile tüketici fiyatları ara- ten yüzde 30 demektir. Hem de bu res- Yüksek zamlar nı anlamak için bu rejimin egemenleri- sındaki makasın uçuruma dönüştüğünü 20’nin altına inilmez mi rakamlarla, bağımsız hesaplamalar- nin ekonomi politiğine ve söylemle- de söylemek gerekiyor. mağduriyeti gideremez nin pek mümkün olmadığını söyleyebili- da, özellikle büyükşehirlerde bu oran rinin ideolojisine bakmak yeter. Her ne kadar 0.1 puan altında açık- Petrol başta olmak üzere küresel em- riz. Hatta bu tahminimizi daha da ileri gö- çok daha yüksek. Ekonomi politik, doğayı, ekolojik ve lansa da enflasyonun yüzde 20 oranına tia fiyatlarındaki artışın devam edeceği- türüp “Bu iktidar değişmeden, yani seçi- 2021 başından beri zaten içeri girmiş, toplumsal sonuçlarına bakmadan rant ulaştığını rahatlıkla söyleyebiliriz. İçeri- ni, içeride talebin artırılacağını, radikal me kadar yüzde 20’nin altında enflasyon kaynağına dönüştürerek tüketmeye da- deki üretici fiyatlarındaki yüksek oran, yani hayati ihtiyacı için bile borçlanmak reformlar yapılmadan yani mevcut ikti- rakamı görmemiz pek mümkün olmaya- yanıyor. Bu ekonomi politiğin ideolo- küresel fiyatlardaki yükselişin devam et- zorunda kalmış dar gelirli kesimden söz dar görevde kaldığı sürece ekonomide cak” da diyebiliriz. jisi “iki dünya” inancına dayanıyor. Bi- mesi, TL’nin değer kaybının hâlâ hız- ediyoruz. Bunun üzerine bu yıl başında güven verecek kararların alınamayaca- Bu yılın ilk beş ayında düşük enf- ri bu “geçici dünya”, diğeri de ötede- lı olduğunu göz önüne alırsak, kasımda alacağı zammın hemen yılın başından ğını, yani kurların artmaya devam ede- lasyon oranları görmüştük. Dolayısıy- ki “ebedi dünya”. Bu dünyada rejimin da yüksek enflasyon oranları görmemiz itibaren, aylık yüzde 3-4’lük enflasyon- ceğini de tahmin etmek zor değil. la 2022’nin ilk beş ayında zaten yüz- egemenleri, kimi yandaş yazarların bile kaçınılmaz olacak. Geçen yılın kasım İşte bu nedenle 2022’de erken seçim larla, yeniden eriyeceği aşikâr. Yüksek de 20’nin altına inilemez. Ancak sadece midesini bulandıran bir lüks içinde yaşı- ayında yüzde 2’nin biraz üstündeki ora- ya da 2023’te zamanında yapılacak bir oranda yapılacak zammın etkisi, ekono- yorlar. Rejimin “ideoloji üretim merke- ilk beş ay değil, bu yılın yüksek seyretti- nın devre dışı kalmasıyla, kasım sonun- seçime kadar, bence enflasyonun yüz- mi düzelmedikçe ancak birkaç ay sü- zinin” başındaki şahıs, halka “Açlığa, ği, 2022’nin geri kalanında da enflasyon da yıllık enflasyonun yüzde 20’nin üzeri- de 20’nin altına inmesi artık pek müm- recektir. oranlarının düşmesi pek beklenmemeli. yoksulluğa isyan etmeyin”, “Fakirlik, ne çıkması normal sayılacak. TÜİK, yıllık kün değil. Mevcut iktidarın süresi uza- Radikal ekonomik reformlar yapılıp Bunun en önemli nedeni önümüzdeki Allah’a yakın olmaktır” gibi “hutbeleri” rakamı kasımda da yüzde 20’nin altında dıkça enflasyon oranlarında yüzde 30, makro dengeler yerine oturtulmadan, uygun görüyor. yıla teknik olarak, zaten çok yüksek bir fi- gösterdi diyelim, o zaman geçen yılın hatta 40’ları görmemiz mümkün. “Ne dar ve sabit gelirli için rasyonel kaynak “Öbür dünyayı” esas, “bu dünyayı” yat artışının devretmesi. Kurlardaki artışın oranı düşük olan aralık ayı sonunda yıl- kadar erken seçim olursa, o kadar erken aktarım mekanizmaları oluşturulmadan geçici kullanım alanı, hırsızlığa da da- devam ettiğini, TÜİK’in ekim hesaplama- lık enflasyon rakamı yüzde 20’nin üzeri- yeni radikal ekonomik reformlara başla- bu kesimlerin mağduriyetinin önlenme- yansa serveti ve yoksulluğu Tanrı’nın ne çıkmak zorunda kalacak. larında bunun etkisi görülmese de ileriye yabiliriz, yani ekonomik felaketten dönü- si mümkün değil. Bilimsel, küresel ge- takdiri olarak gören aklın küresel ısın- Dolayısıyla bu yılın tüketici fiyatların- dönük yansımasının kaçınılmaz olduğu- lebilir” demek çok daha doğru olacaktır. lişmeleri öngören, sosyal devlet unsu- maya karşı önlem almasını bekleyen- nu söyleyebiliriz. daki artış yüzde 20’nin üzerinde ola- İktidardan uzaklaştıkça popülizm do- runu öne çıkaran, hazırlayacağı prog- leri, bu akılla uzlaşmaya çalışanları da cak, TÜİK’in bile bundan kaçınması pek Buna, siyasi iktidarın yılbaşında asga- zunun arttığını, tek adamların popü- derin bir düş kırıklığı bekliyor. Bu sıra- rama uluslararası destek sağlayıp kay- mümkün olmayacak. ri ücrete, emekli ve memurlara yüksek lizm konusunda pervasız olabildiğini za- da Türkiye, felaketin merkezine doğru Aslında sadece bu yıl değil, önümüz- oranlı zamlar planlanmasını eklemek ten biliyoruz. Söylemek istediğim şu ki: nak sorununu çözmeyi beceren bir ikti- sürüklenmeye devam ediyor. deki yıl da yüzde 20’nin altına inilmesi- gerekiyor. Merkez Bankası her 1 puan- Tüm popülist kararlarda olduğu gibi, dar gerekiyor.