Katalog

4 KASIM 2021 PERŞEMBE 10 KÜLTÜR Yeni AKM kendi geçmişini de kucaklıyor: Atatürk, İnönü’yü Mekânın hafızası var! neden başbakan olarak atadı? umhuriyetin 98. yıldönümü kut- lamaları coşkuyla sürüyor. 10 CKasım’ın yaklaşması ise hepi- mizi hüzne boğuyor. Mustafa Kemal Atatürk’ü görmesek de onun aramızda olduğunu duyumsuyoruz. Eserleriyle, devrimleriyle yaşıyor. Ne diyordu: “Be- epheyi boydan boya kaplayan ni görmek demek, mutlaka yüzümü cam ve önündeki metal “tül per- görmek demek değildir. Beni anlıyor- Cde” hatırlıyor. Yerdeki traverten sanız, bu yeterlidir.” hatırlıyor. Yukarı doğru süzülen yu- Avize, opera başlayınca Ne var ki onu anlamayanların, an- varlak merdiven ve ortasından akan yok oluyor. lamamakta direnenlerin zararı ülkeye ışık sütun hatırlıyor. En çok en çok oluyor. Elbette bu durum Atatürk’ün, bu vatanın kurtarıcısı, Türkiye elips kubbeyi saran kırmızı seramik Cumhuriyeti’nin kurucusu, ulusumu- karolar hatırlıyor... Ben de, ben de ha- zun onuru ve birleştirici en büyük gücü tırlıyorum... Evet, bu mekânın hafıza- olduğu gerçeğini değiştirmiyor. sı var! Benim de! (Yeni AKM’yi gez- İnönü ve Milli Mücadele kitapla- mekteyim ve sakin olmalıyım.) rıyla da ünlü Alev Coşkun, İnönü’nün Atatürk’ten sonra gelen ikinci adam AKM’yi gezerken özelliklerini Asker İnönü (Kırmızı Kedi En baştan söylemeliyim: Daha ço- Yayınları, 2018) adlı kitabında anlatırken şunları vurgular: “Olayları soğukkanlılık- ook uzun bir süre tartışacağız, hak- AKM’nin eski ve yeni maketleri. la değerlendiren ve matematik metodo- kında konuşacağız, eleştireceğiz, sor- lojisiyle analiz eden bir kafa yapısına sa- gulayacağız... İyi ki de böyle olacak. hiptir. Bütün bunların yanında çalışkan- park alanının üzerinden Atatürk Ki- Hâlâ sorgulayabiliyor, eleştirebiliyor, lığı, zekâsı, dürüstlüğü, karar verme ye- taplığı ve Teknik Üniversite’ye doğ- ‘Bu Bir Yeniden tartışabiliyor olmamız güzeldir, gele- teneği de eklenince liderlerin hep ça- ru uzanan eklenen yeni yapıları ge- cek için bir umuttur. Kente damgası- lışmak istediği vazgeçilmez ikinci adam zerken geçen yüzyıldan bu yıla ge- nı vuracak kimi yapılar ve mimarileri ortaya çıkmaktadır.” düzenle Me projesidir’ çişte kazanılan teknik olanakların üzerine koparılan gürültülerin yakın- sonsuzluğu ama yine de geçmişi ku- eni AKM’nin mimarı Murat vermiştim. Beni bundan üç sene önce İsmet İnönü’ye mektup dan tanığı olmuşluğum var. Sydney ‘YTabanlıoğlu’na iki soru sordum: Kültür ve Turizm Bakanlığı çağırdığında caklaması, önceki AKM’yi anımsat- Çılgın Türkler kitabıyla, Atatürk bi- Operası (Jorn Utzon), Paris Pompidou 1) AKM’yi yeniden inşa işi ona verildi- çok heyecanlandım. Ondan sonraki sü- ması benim mutluluğum oldu! yografileriyle ünlü Turgut Özakman da Sanat Merkezi (R. Rogers ve Renzo Pi- ğinde neler hissetti? reçte proje kabul edildikten sonra, mev- Cumhuriyet-Türk Mucizesi-2 (Bilgi Ya- ano), Yeni Büyük Louvre (I.M.Pei) vb. 2) Herhangi bir kimse ya da kurumdan cut binanın ilk önce statik ve yapı fiziği Kırmızı küre yınevi, 2009) adlı kitabında Atatürk’ün Bu yazıda tartışmaları şimdilik bir talep, baskı, müdahale geldi mi? (Mimar- açısından iyi durumda olmadığı için yıkıl- İnönü’ye yazdığı bir mektuba yer verir. Ana binanın yüksekliği eskisiyle yana bırakıp 1969’da açıldığı günden larla çevrili yaşamımda talebin elbet dı- masına karar verildi. Biz de bunun üzeri- İnönü’yü neden başbakan olarak atadı- aynı tutulmuş. Bunu çok sevdim. beri her evresini yakından izlemiş bi- şarıdan geldiğini ama müdahaleye izin ne sıfırdan değil, eski projenin, babamın ğını, onun başarılarını, ülkenin sorunla- Eskiden çooook geniş alanlar kap- ri olarak yeni AKM’yi gezerken verilmeyeceğini bilmeme rağmen... Siz projesinin izlerinden başlayarak yeni bir rını, çözüm yollarını anlatır: “Sevgili Pa- layan inişli çıkışlı fuayeler ope- anladınız zaten sorunun amacını. İşte ya- proje yaptık. Bu, ne bir rekonstrüksiyon yaşadıklarımı sizlerle pay- şam, Cumhuriyet’in ilk başbakanı olarak ra salonuna katılmış. Doğ- nıtları: projesi ne de yeni bir proje, bu bir re- seni düşünüyorum. Dur, hiç itiraz etme. laşmak istiyorum. rudan salona girilebil- 1960’lı yıllarda annemin beni hafta so- composing yani yeniden düzenleme pro- Niye seni seçtiğimi şimdi anlayacaksın. 60’ların, 70’le- nu konserlerine götürdüğünü, babam ve jesidir; tıpkı bir sanatçının notaları yeni- Bizi yine büyük bir savaş bekliyor. Du- mesi; fuayedeki döner rin modern mima- annemle birlikte de operalara gittiğimizi den yorumlaması olarak düşünebiliriz. rumumuzun bir bölümünü Cephe Ko- merdivenin uzatılma- ri simgesi Hayati mutanı ve Lozan Başdelegesi olarak el- hatırlıyorum. Daha sonra AKM’de yangın 2. projeye başladığımız süreçte ba- sı, ışık akışı, otur- Tabanlıoğlu’nun bette biliyorsun. Büyük devletlerin bu çıktığı dönemde ilkokuldaydım. Babamla kanlığın AKM ile ilgili yaptığı ön bir prog- ma birimlerinin es- binasının önü sefil duruma bakarak, kısa zamanda pes oraya gittiğimde onun ne kadar üzüldü- ram vardı. Biz bu programı birlikte geliş- ki formlarını sür- herkesin bu- edeceğimizi sandıklarını Lozan dönüşü ğünü ve ertesi gün okula geldiğimde de tirdik. Amaç, 365 gün çalışan bir kültür dürmesi, malze- sen bize anlattın. luşma yeriydi. sınıfta arkadaşlarımın arasında ağladığı- merkezinin İstanbul’a katılabilmesiydi. me tercihlerin- Ben sana şimdi bildiğinden daha da Şimdi de öy- mı hatırlıyorum. AKM’nin yapılış sürecin- Konseptte düşündüğümüz her şey ge- acıklı olan genel durumu özetleyece- de orijinal öğelere de ise Gümüşsuyu’ndaki aile evimize de- liştirilerek çok iyi bir şekilde ve çok kı- le. Güzel. Çok ğim. Bize geri, borçlu, hastalıklı bir va- sadık kalınması, vamlı bakanlık yetkilileri ve mühendisleri sa bir zamanda, Hamburg’daki Elbphil- aşina oldu- tan miras kaldı. Yoksul bir köylü devle- gelirdi. Kısacası o dönemlerde AKM, aile harmonie gibi dünya örnekleriyle karşı- merdiven ve ah- ğunuz, güneş Murat tiyiz. (...) Zeynep Oral hayatımızın en önemli parçasıydı. laştırdığımızda ise çok ekonomik bir büt- şap korkulukların, ışınlarını hem Tabanlıoğlu Daha sonra ise babamın AKM’yi tek- çeyle gerçekleştirildi. Ayrıca projenin en öncekini çağrıştır- kıran hem de Doktor sayımız rar yapma sürecine ve sonrasında da önemli unsurlarından biri de sürdürüle- ması... Bunları çoo- içerisini aydınlık Doktor sayımız 337, sağlık memuru AKM’nin senelerce teknik ve işletmesel bilir olması. Bunun da en önemli katma- ok sevdim. kılan cam ve alü- 434, ebe sayısı 136. Pek az şehirde ec- olarak yaşlanması ve yıpranmasına tanık nı lokal malzemelerin kullanılması. John Girişte sizi karşıla- zane var. Salgın hastalıklar insanlarımı- minyum “tül per- oldum. Babam öldüğü zaman AKM’nin F. Kennedy’den sevdiğim bir alıntı: “Ül- yan koyu kırmızı dev zı kırıyor. Üç milyon insanımız trahom- de” yerli yerinde. Ha- fuayesinde onun için bir anma töreni dü- kenizin sizin için ne yapabileceğini de- lu. Sıtma, tifüs, verem, frengi, tifo sal- yarım (elipsoid) küre, 15 rika. Ama bugün ren- zenlemiş ve oraya gelen bütün herkese ğil, sizin ülkeniz için ne yapabileceğini- gın halinde. Bit ciddi sorun. Nüfusumu- bin seramik parçadan oluşu- AKM’yi tekrar canlandıracağıma dair söz zi sorun.” gi açılmış daha bir hafifle- zun yarısı hasta. Bebek ölüm oranı yüz- yor. Salt hoşluk olsun diye değil, içe- miş, daha, daha, daha saydam ve de 60’ı geçiyor. ride barındırdığı at nalı biçimindeki uçan ya da uçarı olmuş. “Babam da- Nüfusun yüzde 80’i kırsal bölgede ya- kucaklarken hem de yeni teknikten Çok işlevsel salonun ve sahnenin başta akustik, ha koyu, daha içe kapalı; ben daha şıyor. Bunun önemli bölümü göçebe. yararlanıyor. Ana binanın yanından uzanan ek tüm öteki işlevleri en mükemmel bi- açık, daha dışa dönük bir insanım” Telefon, motor, makine yok. Sanayi Keşke her birimi, ayrı ayrı an- bloklar kurgulanmış. Farklı yük- ürünlerini dışarıdan alıyoruz. Kiremiti bi- çimde gerçekleştirebilmesi için ta- diyor mimar (ve de oğul) Murat Ta- latabilsem: Bej, somon renkli ay- seklikte, farklı boyutlarda geçişken le ithal ediyoruz. Elektrik yalnız İstanbul sarlanmış. Önceki seramik karolar, banlıoğlu. dınlık 800 kişilik tiyatro... Üç kat- mekânlar. Bunlar birbiriyle bağlan- ve İzmir’in bazı semtlerinde var. (Sadi Diren’e saygı) renklendirilip Hafiflik, 20. yüzyıldan 21 yüz- lı muhteşem bir kütüphane... Çocuk tılı ama her biri bağımsız. Ana salo- büyütülmüş. Renk, sır ve askı siste- yıla geçişte, teknolojik gelişme ve Yoksul ve esir ülkelere atölyeleri... Çok amaçlı salon, sine- na girmeden de her birine girer, çı- minde İtalyan uzmanların parmağı imkânlarda aranmalı. Dikey cephe ma salonu, iki ayrı galeri, tasarım örnek olacağız kar, zaman geçirebilirsiniz. Sokakla, olsa da gerçekleştiren Kale Seramik. taşıyıcılar, eskiden saydamlığı önle- Düşmanın yaktığı köy sayısı 830. Ya- dükkânı... Her birinin arasında kah- meydanla direkt ilişkisi var... Arala- Muhteşem! yen kalın kitlelerdi, şimdi o görevi nan bina sayısı 114 bin 408. Ülkeyi ne- veler... rında bağlantıyı kuran, set set ilerle- Önceki AKM’de yer alan sanatçı güçlendirilmiş teknik camlar yapı- redeyse yeniden kurmamız gerekiyor. Henüz hepsi açılmamış olsa da yen Kültür Sokağı... yor... İçerisiyle dışarısı daha kendili- ve eserlerine, Sadi Diren’in seramik Yunanistan’dan gelen göçmen sayısı da gidin, görün, gezin ve sahip çıkın. duvarlarına, Cevdet Bilgin’in Dans- Bu “sokak” iki yanda da çeşitli sa- ğinden ve doğal bütünleşiyor. 400 bini geçecek. İktisadi hayatımız da Herkese açık. Gerek ana yapı dediğim 2 bin 40 çı heykeline, Oya Katoğlu ve Musta- lonlar, atölyeler barındırıyor. Kulla- eğitim durumumuz da içler acısı. İktisat- nılan malzeme Afyon’dan gelen gü- Şimdi gelelim asıl meseleye: Baka- çımız da çok az. Zorunlu okuma yaşın- kişilik büyük opera - bale - konser fa Plevneli’nin resimlerine rastlamak daki çocukların ancak dörtte birini oku- salonunu gezerken; gerek eski oto- beni heyecanlandırıyor. müş traverten. Yine malzeme eskiyi lım nasıl işleyecek, nasıl işletilecek... tabiliyoruz. Halkın eğitimi hiç çözülme- miş. Oysa Cumhuriyetin insan malze- mesini hazırlamalı, namus cephesini güçlendirmeliyiz. Kültür eserleri kaçırıl- Gezen ailesinden bir ‘Baba-Kız’ oyunu mış, kaçırılmaya devam ediliyor. Bütçemiz, gelirimiz yetersiz. Hedefi- cümle, “Müjdat Elif’i saklamış” oldu. Önce yur- Ayşe emel mesci miz milli iktisat, bağımsızlığın sürekli ol- tiçinde sonra da yurtdışında uzun yıllar müzik ması için iktisadi bağımsızlık temel ilke- Ekim’de Kadıköy’de, Müjdat Gezen Ti- eğitimi alan Elif Gezen, Müjdat’ın şiirlerinden miz olmalı. Elif Akkaya 29 yatrosu’ndayım. Müjdat, 29 Ekim yaptığı besteler ve harika yorumlarının yanı sı- Osmanlı bu gerçeği geç fark etti. Fark doğumlu. Her yıl doğum günü Cumhuriyet ra, sahne sempatisi, ölçülü hareketleri ve yu- ettiği zaman çok geç kalmıştı. Bayramı’na denk gelen mutlu azınlıktan ya- Yayıncılar muşaklığıyla da etkiledi beni. (Özellikle “Bulis- Cumhuriyete uygun bir anayasaya ge- ni. Sanatçılığının, yazarlığının yanı sıra eğitim- tan” ve “Tanbulis” şarkılarını YouTube’da bulup rek var. Bu zor durumdan nasıl çıkılabi- Kooperatifi’nin ci kimliğiyle de tiyatromuza damgasını vur- izlemenizi öneririm.) Ama bütün bunların öte- leceğini gösteren ne bir örnek var önü- muş bir usta Müjdat Gezen. Bu yıl 30. yaşını ta- sinde, o sırrın altında bir başka gerçek de var- yeni yönetimi müzde ne de bir deney. mamlayan ve verdiği ücretsiz tiyatro eğitimiy- dı: Sahneden yayılan, sarıp sarmalayan içten- Ama yılmamak, ucuz, geçici çarelerle belli oldu le sayısız değer yetiştirmiş Müjdat Gezen Sanat lik ve sevgi. yetinmemek, halkı kurtarmak için sorun- Merkezi’nin, MSM’nin kurucusu, yöneticisi, ho- ları çözmek, kalkınmak, ilerlemek, mil- ayıncılar Koope- cası. YÖK MÖK tanımayan, ama seçkin eğitim ‘Gündoğumu, günbatımı’ li egemenliğe dayalı, uygar ve özgür bir Yratifi, ikinci ola- kadrosu ve verdiği mezunlarıyla kendini çok- ğan genel kurulunu toplum oluşturmak, yüzyılımızın düzeyi- Siyaset şu son dönemde bu ülkede her şe- tan ispatlamış, eğitim tarihimizdeki önemli ye- geçen cumartesi gü- ne yetişmek, kısacası çağdaşlaşmak, bu yi öylesine ezdi ve herkes buna hem alışıp hem tukların ortasında bir sandık, üstünde Müj- rini çoktan almış MSM “macerası”nın mimarı. nü, İstanbul’da yap- büyük ideali tam olarak başarmak zo- de öylesine maruz kaldı ki bilinçli bir tercihle dat Gezen’in yeri geldiğinde “darbuka” hüneri- tı. On altı kurucu üye rundayız. Bu yıl doğum gününü ve Cumhuriyet Bayramı’nı politik taşlama olmamayı seçmiş “Baba-Kız”da ni göstermesini sağlayan bir kutu, sahnenin sol ile yola çıkan YAYKO- Bu ana kadar bu ideali koruyarak gel- sahnede kendisinin yazdığı, müziklerini kızı Elif bambaşka anıların içinde dolaşmak içimi ferah- ön köşesinde bir mikrofon, sahneye girip evle- OP, kırk üyesinin temsil dik. Bundan sonra daha hızlı yürümek Gezen’in, yönetmenliğini Evren Duyal’ın yaptığı, lattı, bir tür “rehabilitasyon” oldu. Üstelik o anı- rindeymiş gibi oturup söyleşen, bizi bu söyleşi- edildiği genel kurulun- zorundayız. Bunun için gerekli yöntemi, Elif Gezen ile birlikte oynadığı “Baba-Kız” oyu- lar bizi sadece Müjdat ile Elif’in yaşamına de- ye ortak eden bir baba-kız. da yeni yönetimini be- yolu birlikte arayıp bulacağız. Yoksul ve nunun prömiyeriyle kutluyor. ğil, başka bir Türkiye’ye, gönüllerin ve vicdan- Ama karşınızdaki ikilinin ilişkisindeki tılsım lirledi. Yönetim Kuru- esir ülkelere örnek olacağız. Kaderin bi- ların bu denli bölünüp parçalanmadığı bir dün- o kadar hızlı bir şekilde sarıp sarmalıyor ki se- lu Başkanlığı’na Elif Ak- zim kuşağımıza yüklediği kutsal bir gö- İçtenlik ve sevgi yaya, Karacaoğlan’ların, Esmeray’ların, yitirdi- yirciyi, ev ile tiyatro, sahne ile salon arasın- kaya (Tekin Yayınevi), rev bu. Bu büyük görevin ağırlığını ve Bir baba ile kızın iki saat karşılıklı oturup ğimiz sanatçıların öykülerine ve tabii ki kendi da ayrım kalmıyor, kendinizi kaptırıp gidiyor- Başkan Yardımcılığına onurunu seninle paylaşmak istedim. Al- geçmişi yâd etmelerinden, “bak şu da olmuş- gençliğimize, hatta çocukluğumuza götürüyor. sunuz o anılar nehrine. Bunun sırrı ne diye dü- Hakan Tanıttıran (Kalke- lah yardımcımız olsun!” tu, bu da olmuştu” diye birbirlerine anılarını an- Elif Gezen’in özgün yorumuyla söylediği “Dam- şündüm sonradan. Bir kere sahnedeki iki oyun- don Yayınları), Yönetim Türkiye, nereden nereye geldi? Bu latmalarından, anlattırmalarından tiyatro oyu- daki Kemancı”nın unutulmaz şarkısı “Sunrise, cu da oynadıklarını seyirciye bir an bile hisset- Kurulu üyeliklerine ise bağımsızlık, bu gelişme Atatürk’le, nu olur mu? Söz konusu “Baba-Kız” Müjdat ve Sunset”in sözlerindeki gibi geçip gidiyor hayat tirmeyecek kadar iyiler; Müjdat’ı anlatmaya za- H. Hayri Erdoğan (Yor- Cumhuriyetle gerçekleşti. Bu nedenle Elif Gezen ise oluyor, hem de öyle bir oluyor ki çünkü: “Gündoğumu, günbatımı/Gündoğumu, ten gerek yok (yine de Yaman Tüzcet ve Savaş dam Kitap), Erol Mut öncelikle iktidarın bilimden, demokrasi- iki saatin nasıl geçtiğini anlamıyor, gündelik ha- günbatımı/Kucağımda taşıdığım küçük kız mı (Ayrıntı Yayınları), Tay- Dinçel ile birlikte Rumeli Hisarı’ndaki “Hamlet” den, çağdaşlıktan, hukuktan, laiklikten, yatımıza dönmesek daha, biraz daha anlatsa- bu?/Oyunlar oynayan küçük oğlan bu mu?/Bü- lan Özbay (Telgrafhane oyununda Toron Karacaoğlu’na yaptıkları şaka- dürüstlükten ayrılmaması gerekir. Ata- lar, birkaç şarkı daha söyleseler diye geçiriyor- yüdüklerini hatırlamıyorum bile/Ne zaman bü- Yayınları), Akif Pamuk yı anlatırken, iki beden hareketiyle çizdiği To- türk ve İnönü’den öğrenecekleri daha sunuz içinizden. yüdüler böyle?” (Yeni İnsan Yayınevi) ve ron Ağabey tiplemesini anmadan geçemeyece- çok şey var. Atatürk’ün İnönü’ye yazdı- Salih Bora (Nesin Yayı- Her şey son derece sade: Sahnenin ortasın- “Baba-Kız”ı izleyin; bol bol gülecek, arada bir ğim. Her zamanki gibi hepimizi gülmekten kırıp ğı mektup bile yeter... nevi) seçildi. da iki koltuk, üzerlerinde Leyla Gezen’in hü- ağlayacaksınız. Çekinmeyin, sahnedeki baba- geçirdi!) ama Elif’e mutlaka bir parantez açmak nerli ellerinden çıkmış tığ işi iki nefis örtü, kol- kız da gözyaşlarını tutamıyorlar zaman zaman... isterim. Oyunu seyrederken ağzımdan çıkan ilk