Katalog

EKONOMI 7 EKİM 2021 PERŞEMBE ekonomi@cumhuriyet.com.tr 9 CUMHURİYET 24 AYAR EKONOMIDOLAR AVRO STERLİN FAİZ BORSA ALTIN ALTIN 8.8850 10.2680 12.0850 18.20 1.372 3389.27 502.65 3.2 kuruş 0.8 kuruş Sabit Sabit 19.96 puan 27.14 lira 3.74 lira Küresel piyasadaki çalkantı ve iç siyasette artan gerilim, TL’deki erimeyi büyütüyor Ufukta Adım adım 9 liraya ‘mükemmel fırtına’ ejimin ufkunda bir “mükemmel fırtına” Dün döviz piyasalarında dalgalanma artarken dolar/ şekilleniyor. İki olasılık var. Ülke, bu TL 8.96, Avro/ TL 10.36’yı test etti. Borsa İstanbul’da Rfırtınadan bu rejimi geride bırakarak çıkabilir, bir onarım (restorasyon değil!) ve kayıplar devam etti. Türkiye’nin risk primi de yükseldi. inşa sürecine girebilir. Rejim, bu fırtınadan, dine dayalı bir kutuplaşmaya sığınarak çık- ali piyasalar dün yine bol dan izliyor. Dün dolar/TL 8.9530, maya kalkarsa, ülkeyi paramparça edebilir. iniş-çıkışlı bir gün geçirdi. Avro/TL 10.3393’ü gördü. Böylece M Türkiye’deki piyasa- 7 Eylül’den bu yana TL karşısın- ‘Hasta adam’ larda da önemli dalgalanmalar da dolar yüzde 8.2, Avro yüzde 5.5 Rejim, laik Cumhuriyeti yıkarak Os- olurken, bunun yurtdışı ayağın- değer kazandı. Bilindiği gibi 7 Ey- manlı geleneğini, estetiğini canlandır- da ABD’deki gelişmeler öne çık- lül, faizle ilgili enflasyon politika- maya çalışırken, emperyalizmin Osman- lı İmparatorluğu’na atfettiği “hasta adam” tı. ABD Hazine tahvili faizlerinde- sından değişikliğin ilk sinyalinin tanımlaması, bu kez Foreign Policy’de ki yükseliş ve riskli varlıklardan verildiği tarihti. Steven Cook’un eliyle rejimin lideri için kaçış, Türkiye gibi ülkelerin pa- kullanıldı. Cook, AKP’nin Türkiye’yi de- Türkiye de riskli ra birimlerinin değer kaybetmesi- mokratikleştireceğini düşünmüş tipler- Borsa İstanbul ise dün özellikle ne yol açtı. İçeride ise eylülde de den biri, bugün de Türkiye’de olanları an- artan enflasyonun ardından, Mer- Avrupa’daki enerji fiyatlarıyla ilgi- laması uzak bir olasılık. Ancak tarihin acı li yaşanan kaygılardan etkilendi. kez Bankası’nın bugün düzenle- şakasını görmezden gelmek de olanak- sız: “Hasta adamın” mirasına sahip çık- yeceği yatırımcı toplantısı yakın- Gün içinde 1371 puana kadar ge- yükseldi ve altı ayın en yüksek se- düzeltmeden en fazla etkilenecek mak isteyen liderin bizzat kendisi “has- rileyen Borsa İstanbul 100 Endek- viyesine yaklaştı. ülkeler arasında saydı. Bankanın dan takip edilecek. Piyasa oyuncu- ta adam” olarak anılıyor. ları geçen eylülde başlayan faiz in- si, günü de yüzde 1.43 düşüşle ka- Öte yandan yatırım bankası Mor- “ateş” senaryosunda S&P 500’ün Belli ki emperyalist merkezlerde “AKP pattı. Ayrıca IHS Markit verilerine gan Stanley, yayımladığı bir araş- yüzde 10’luk bir düzeltme yaşama- diriminin ekimde de devam edip dönemi bitti” algısı, “Peki, şimdi ne” so- etmeyeceğini anlamaya çalışacak. göre, Türkiye’nin 5 yıllık CDS’leri tırma raporunda Polonya, G. Afrika sı, “buz” senaryosunda ise kayıpla- rusu artık gündemdedir. “Yetmez ama önceki günkü kapanışa göre dün ve Türkiye’nin ABD’deki borsalar- rın yüzde 20’yi geçmesi bekleniyor. Mali piyasalar ayrıca, gerilimi ar- evet”çileri yeniden pazarlama çabaları tan iç siyasi gelişmeleri de yakın- 3 baz puan artarak 439 baz puana dan S&P 500’de yaşanabilecek bir l Ekonomi Servisi da… Bu da yaklaşan “mükemmel fırtına”yı hazırlayan sürecin bir semptomu olsa ge- rek, Gramsci’nin işaret ettiği “morbid semptomlar” gibi… TÜRMOB, Meclis’te görüşülen ‘vergi torbasına’ itirazlarını raporlaştırdı Rejimin liderinin “hasta” biri olarak al- gılanması, birbirini izleyen dış politika fi- yaskolarına yenilerinin eklenme olasılığı- nı güçlendiriyor. Rejim hem ABD hem de Rusya iskemlelerine aynı anda oturmak istiyor ama birinin lideri “otokrat” diyor. Vergi adaletine dikkat Mehmet Nane Öbürü, S-400’leri satarak NATO ile ara- sına bir kama soktuktan sonra, bir eli gaz MUSTAFA ÇAKIR ma geliştiren kişiler”in bir arada de- IATA BAŞKANI OLDU vanasında, öbür eliyle Suriye’den çıkar- ğerlendirilmesinin sorun yaratacağı- mak için baskıyı artırmaya devam ediyor. ürkiye Serbest Muhasebeci Ma- “Hasta adam” iki iskemlenin ortasındaki na atıf yapan TÜRMOB, Teknoloji Ge- Mehmet Nane’ye boşluğa düşmek üzere… Tli Müşavirler ve Yeminli Mali Mü- liştirme Bölgeleri Yasası’nda gelir ve uluslararası görev şavirler Odaları Birliği (TÜRMOB), kurumlar vergisi mükelleflerinin ya- İki bozulma TBMM’de görüşmeleri süren “vergi zılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetlerin- egasus Hava Yolları Ge- Diğer taraftan, rejim açısından ülke için- torbasına” ilişkin değerlendirme, iti- den elde ettikleri kazançların 2029 ba- Pnel Müdürü Mehmet Nane, de iki bozulma dikkat çekiyor. Birincisi, eko- raz ve önerilerini raporlaştırdı. şına kadar gelir ve kurumlar vergisin- Uluslararası Hava Taşımacılı- nomik kaynak sorunu ve kötü yönetim, bir Bu kapsamda basit usulde vergilen- tematiğinin korunması ve vergi ada- den istisna olduğuna işaret etti. Bir- ğı Birliği’nin (IATA) Yönetim Ku- borç krizi olasılığını besliyor. Ekonomik ve- rulu Başkanı seçildi. Haziran dirmeyle ilgili değişikliklere dikkat lik, yazılım/ uygulama yapan kişile- letinin sağlanması adına yerinde ola- rilerin artık güvenilirliğini tümden yitirdiği bir 2022’de göreve başlayacak Na- çeken ve Ağustos 2021 itibarıyla ka- rin şirketleşmeye ve teknoloji geliştir- cak. Basit usuldekilerin vergiden is- ortamda, IMF ve Dünya Bankası gibi kurum- ne, örgütün ilk Türk başkanı zançları basit usulde tespit olunan 835 me bölgelerinde faaliyet göstermeye ların, uluslararası yatırımcıların, her şey nor- tisna edilmesinin Hazine ve Maliye olacak. IATA, 120 ülkeden 290 malmiş gibi davranma görüntüsü, akla Yu- bin 488 mükellef olduğunu hatırlatan teşvik edilmesi gerektiğini vurguladı. Bakanlığı’nın büyük emekler vererek üye havayolu şirketiyle küre- nanistan krizinden önceki yılları getiriyor ve TÜRMOB ayrıca, tütün ve otomobilde- TÜRMOB, şuna dikkat çekti: sistemleştirmeye çalıştığı belge düze- sel hava trafiğinin yüzde 82’sini oldukça düşündürücüdür. ki vergilendirmede cumhurbaşkanının Halihazırda, bu mükelleflerin el- nini bozmaması gerekir. Aksi halde temsil ediyor. İkinci bozulma, siyasi dengelere ilişkin- yetkisinin genişletildiğini, kurumlar de ettikleri kazancın 14 bin TL’si ver- vergi sisteminde belge düzeni aksaya- dir. Kamuoyu yoklamalarının sonuçların- IATA’nın ABD Boston’daki vergisi beyannamesi verme süresinin giden istisnaydı. Düzenleme ile basit cak ve tüm mükelleflere yansıyacak dan, seçmenin, (bu anketleri hazırlayan- toplantısında konuşan havayo- nisandan marta çekilmesinin ise “ge- usule tabi olanların kazancının tama- sorunlar yaşanabilecek.” ların ilişki çevrelerini düşünce) büyük ser- lu şirketlerinin temsilcileri ise nel kurullarda onaylanmamış bilanço- mının vergiden istisna edilmesi amaç- mayenin “hasta adama” olan güvenleri- koronavirüs yasaklarının ülke- lar” üzerinden beyanda bulunulması- nin tükendiği anlaşılıyor. Yandaş enteli- Yazılımcıyı ayırın lanıyor. Bunun yerine, istisna haddi- lere göre değişkenlik gösterme- jansiyanın kimi üyelerinin geleceklerinden na neden olacağına belirtti. Bu kâr da- sinin sektörün tekrar daralma- ni yükselterek küçük esnafın vergi- Yine rapora göre vergilendirme- korkmaya başladıklarını gösteren işaret- ğıtımını da etkileyecek. l ANKARA sına yol açabileceği uyarısında lendirilmemesini sağlamak, vergi sis- de “youtuberlar” ile “yazılım/ uygula- ler de artıyor. Bir “cüppeli”, “Çocuklarınızı bulundular. l Reuters imam hatip lisesi ve ilahiyata göndereceği- nize düz ortaokul ve liselere gönderin; da- ha az hasarla çıkar” diyor, buraları tarikat- Kısa... Kısa.. ların savaş alanına dönüşmüş. Pandora’dan Mehmet Cengiz de çıktı Başından bu yana lidere sadık bir yazar, l IKEA Türkiye Genel Müdür Ve- andora belgelerine göre, dün- 2011’de kurulan MEFA Cengiz Li- ted şirketi üzerinden, “düşük vergili” ev al- “Tam yetkisiz ve tamamen sembolik Cum- kili Kerim Nişel, ana şirke- hurbaşkanlığı” istiyor. Seçmenin, büyük ser- Pyada en fazla kamu ihalesi alan mited şirketinin sahibi olduğu kay- dığı kaydedildi. Trident Trust’ın kayıtlarına tin Türkiye’den daha fazla alım mayenin ve yandaş entelijansiyanın deste- üç şirketten biri olan ve AKP ikti- dedildi. Cengiz Holding İcra Kurulu göre 2011’de Londra’da Brompton Road’da yapmayı, koltuk, kitaplık, mut- ğini kaybetmeye başlayan rejimin, sürdü- darı döneminde toplam 42.1 mil- Üyesi olan Uğur Cengiz’in de hisse- alınan ev için 3 milyon 750 bin Pound öden- fak dolaplarını Türkiye’de üret- rülebilirliğini de kaybetmesi kaçınılmazdır. yar dolar bedelle ihale alan Cengiz darlardan olduğu belirtildi. Kurulu- di. Mayıs 2011 ile Temmuz 2012 arasında tirmeyi planladığını açıkladı. Holding’in sahibi Mehmet Cengiz’in şunda vekil hissedar ve direktörler şirkete yaklaşık 4.4 milyon dolar para girdi. l En son G20’de görüşülecek kü- Bir toparlanma vergiden kaçınmak için servetinin kullanılan şirketin servis sağlayıcısı DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Cen- resel kurumlar vergisi müza- Muhalefet tarafında belirgin bir topar- önemli bir bölümünü Britanya Virjin ise müşterilerinin kimliğini ve var- giz, MEFA Cengiz’in Uğur Cengiz ile kendisi- Mehmet Cengiz kerelerinde son aşamaya giril- lanma var. Rejime yönelik eleştiriler kes- Adaları’na aktardığı kaydedildi. lıklarını gizlemek için paravan şir- ne ait olduğunu kabul etti. Başka bir offshore kinleşiyor, hedefleri belirginleşiyor. Sa- di. Taslak belgede “en az yüzde DW Türkçe’nin haberine göre Uluslararası ketler kullanan Trident Trust. Belgelere göre şirketi daha olduğunu belirten Cengiz, yurt- lı günü, altı muhalefet partisinden ge- 15” olarak tarif edilen vergi ora- Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu’nun şirket yetkilileri de İGA İstanbul Havalimanı dışındaki şirket ya da taşınmazlarını Türk nel başkan yardımcıları TBMM’de bir ara- nından “en az” ifadesi çıkartıldı. paylaştığı Pandora Belgeleri’nde, Mehmet çalışanlarından seçilmiş. Pandora belgeleri- makamlarına bildirmekle ilgili yasal zorunlu- ya gelerek AKP sonrası için önerdikle- Cengiz’in, Britanya Virjin Adaları merkezli, ne göre Cengiz ailesinin, MEFA Cengiz Limi- luğu olmadığını söyledi. l Haber Merkezi ri rejimin özelliklerini konuştular. Bu olum- lu bir gelişme ama muhalefetin bir laik demokratik cumhuriyet çizgiyi tanım- takdirde Cumhurbaşkanı izin ve- ye bu dönemde faiz indirmeye kalkışın- lamakta hâlâ zorlandığı da bir gerçektir. Büyükler hapşırdıkça recek mi, tabii ki bilmiyoruz. Bu- ca, en kırılgan ülke oluyor. CHP, İYİ Parti ve Saadet Partisi gerçek- gün Merkez Bankası yetkilileri- Morgan Stanley, yayımladığı bir ekonomimiz hasta ten muhalefet partileridir; HDP liderliğinin nin top çevirdiklerini görürsek, araştırma raporunda Polonya, Güney ve Demirtaş’ın açıklamalarından sonra, o yani faiz indirimine ara verile- Afrika ve Türkiye’nin S&P 500’de yaşa- kalacak toplantının, HDP’yi de kapsayacak biçim- cek mesajları vermezlerse, bel- nabilecek bir düzeltmeden en fazla et- de düzenlenememiş olması ve bugünlere li ki konuyu Cumhurbaşkanı’na kilenecek ülkeler arasında bulunduğu- üresel finans sistemindeki risk iş- gelişten sorumlu AKP artıklarına göre şe- henüz sormadılar demektir. Bel- nu söyledi. tahı her azaldığında, bundan en ki de piyasa hareketleri top- killenmesi ise düşündürücüdür. Dünya Bankası ise dün Türkiye için Kolumsuz etkilenen ülkelerin ba- reti olarak görülebilir. lantıya kadar sertleşirse, o zaman 2021 büyüme tahminini yüzde 5’ten HDP, laik demokratik bir cumhuriyetten şında Türkiye geliyor. Dün de ABD ha- Piyasaların gözü faiz toplantısı önce- Cumhurbaşkanı’na gidip ara vermek yüzde 8.5’e çıkarırken enflasyon tah- yanadır (Bkz: “Demokrasiye, Adalete, Ba- zine tahvilleri yükselip risk iştahı ge- sinde, bugün Merkez Bankası yöneti- konusunda iknaya çalışacaklardır. minini de yüzde 15.5’ten 17.7’ye yük- rışa Çağrı Deklarasyonu.”), rejimin karşı- ri çekilince, dolar yeniden 8.90 TL’nin minin yatırımcılarla yapacağı toplantıya seltti. 2022 için büyüme tahminini yüz- sındadır. Yeni bir laik demokratik rejim kur- üzerine çıktı. çevrilmiş durumda. Bankacılar bugünkü de 4.5’ten yüzde 3’e düşüren kurum, ‘1.6 milyon kişi daha mayı, Kürt sorununun çözümünde ilerleme Geçen hafta enflasyon rakamlarının toplantıda Merkez Bankası’nın faiz ka- 2023 tahminini de yüzde 4.5’ten yüzde kaydetmeyi vaat edenlerin “nasıl olsa bize açıklanmasından sonra 8.90 TL’nin üze- rarı konusunda vereceği işaretlere ba- yoksullaştı’ 4’e düşürdü. oy verecek” anlayışının aşmaları gerekir. Bu rine çıkıp geri dönen ve 8.85 TL civarın- kacak, söylenenlerden faiz indirimi olup Aksi takdirde Türkiye ekonomisinin Dünya Bankası büyüme ivmesinin da ancak kapsayıcı, diyalog ve köprü kuru- da seyreden dolar kurunun, bu gidişle olmayacağını kestirmeye çalışacak. hastalığı, iyice ağırlaşana kadar, de- 2021’in ikinci yarısında yavaşlamasına cu olmakla, “yeni bir şey” inşa etmeye baş- yakında 9 TL’yi aşması bekleniyor. Özetle; eğer faiz indiriminin devam ede- vam edecek demektir. Çünkü küresel rağmen 2021’deki büyüme tahminlerini ladıklarını şimdiden göstermekle ilgilidir. Kurlarda yönün artık hep yukarı ola- ceği yönünde bir algı oluşursa, piyasa- finans iklimi belli ki bundan sonra bi- yukarı yönlü revize ettiklerini belirtti. cağı kesinleşmiş gibi. Çünkü hep söy- Evet, rejim bir mükemmel fırtınaya doğ- lardaki gerginliğin artacağını söylemek zim gibi gelişmekte olan ülkeler aleyhi- Turizm ve ihracattaki toparlanmay- lüyoruz; alınan yanlış kararlarla ekono- ru gidiyor. Öyleyse muhalefet açısından ko- mümkün. Bunun da ilk işareti yine kur- ne gelişecek. Dün, ABD hizmet sektö- la beraber cari açığın 2021’de milli ge- mi çok kırılgan hale getirildi. Başka bir şullar elverişlidir. Ancak zafer garanti değil- lardaki artışlarla görülecek. rünün ana göstergelerinden olan ISM lirin yüzde 3’üne gerileyeceğini belir- deyişle Türkiye ekonomisinin bağışıklık Merkez Bankası’nın yaşanan son ge- dir! Rejim karşıtı cepheyi örmek, güçlendir- Hizmet Endeksi’nin beklentilerin üze- ten Dünya Bankası, yaptıkları simü- sistemi çökmek üzere. lişmeler nedeniyle yaptığı faiz indirimin- mek ve bu gücü göstermek gerekir. rinde bir yükseliş kaydetmesi, Fed’in lasyona göre “Türkiye’de 2020 yılın- Böyle olunca da gelişmiş ülkeler her den pişman olması beklenir. Ancak du- varlık alımı azaltma takvimine sadık ka- da 2019’a göre 1.6 milyon daha faz- hapşırdığında, doğal olarak Türkiye rumun vahametinin ne kadar farkın- lacağına dair beklentileri artırdığı, bu- la yoksul insan bulunduğunu” belirt- ekonomisi hasta oluyor. Yapılan yan- da olduğunu artık piyasa oyuncuları bi- nun da 10 yıl vadeli ABD hazine tah- ti. Banka, bu seviyenin son sekiz yılın lışlar radikal biçimde düzeltilmez ya- le kestiremiyor. vili faizinin yükselmesine neden oldu- zirvesi olduğunu söyledi. Enerjide kaos ni bağışıklık sistemi kuvvetlendirilmez- Şahsen Merkez Bankası’nın son ğu görüldü ve TL değer kaybetti. Yarın Güçlü ekonomik toparlanmanın 2021’de se, Türkiye ekonomisi hastalıktan kurtu- günlerde küresel ekonomi ve iç piyasa- başka bir gelişme olacak, TL yine de- yoksulluk oranını azaltması bekleniyor. lamayacak. larda yaşananların ardından, en azın- ğer kaybedecek... Görüldüğü gibi; erken faiz indirimleri- vrupa’da son günlerin en önemli gündem Dünkü kur hareketini aynı zamanda, dan ekimde, “faiz indirimine ara ver- Bu gelişmeler yaşandığında tüm ge- nin altında yatan aşırı büyüme hırsı ne- Amaddesi olan doğalgaz fiyatları konusun- Merkez Bankası’nın ekim ayında yapa- mek isteyeceğini” tahmin ediyorum. lişmekte olan ülke para birimleri değer deniyle Türkiye büyüyor ama hesapsız da Rusya’dan açıklama geldi. Kremlin Sözcü- cağı faiz toplantısı için, piyasaların ver- Ancak Merkez Bankası’nın istemesi ta- kaybediyor ama TL genellikle en faz- ve dengesiz büyüdüğü için yoksul in- sü Dmitriy Peskov, Rusya’nın Avrupa gaz piya- diği bir işaret olarak görmek de müm- bii ki yeterli olamayacak. Bu nedenle la değer kaybeden para birimlerinden san sayısı da artmaya devam ediyor. sasında yaşananlarla ilgisi olmadığını söyledi. kün. Piyasalardaki bu hareket, erken Merkez Bankası yönetiminin asıl karar oluyor. Gelen fırtınaya hazırlık amacıyla Hep aynı noktaya geliyoruz; sürdü- Avrupa’da gaz fiyatları dün yüzde 40 yükselişle faiz indirimiyle başlayan sürecin ekim alıcı Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı gelişmekte olan ülkeler faiz artırımları- rülebilir, sağlıklı büyüme hırsla değil, megavatsaat başına 160 Avro’yu aşarken bin ayında da devam etmesi halinde, kurla- ikna etmesi gerekecek. Böyle bir yo- na başladılar. Daha dün Yeni Zelanda, bilimsel ekonomi politikalarıyla sağ- metreküp başına 1600 Avro’nun üzerine çıktı. rın çok daha yukarı gideceğinin bir işa- la gidecekler mi, ikna etmek istedikleri yedi yıl aradan sonra faiz artırdı. Türki- lanabilir. Bunun Türkiye’yi de etkilemesi bekleniyor.