Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 2 AĞUSTOS 2020 PAZAR 9 Fiyatı rekorlar kıran altında, dış ticaret ve mevduat hareketliliği de dikkat çekici Altına koşu tam gaz Kiminparası? İlk 6 ayda altın ihracatı yüzde 118, ithalatı yüzde 113 arttı. Haziran 2020 sonu itibarıyla bankalardaki altın mevduatı da yüzde 212.7 artışla 162.8 milyar liraya ulaştı. Tüm dünyada özellikle belirsizlik ve kriz dönemlerinin en güvenli yatırım aracı olan altının fiya tı merkez bankalarının geniş lemeci politika larıyla da artma ya devam eder ken, bu konuda SERHAT ALİGİL Türkiye’de dış ticaret ve mevduat açısından da re korlar kırılıyor: l Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verileri ni göre, yılın ilk 6 ayında ge çen yılın aynı dönemine kı yasla altın ihracatı yüzde 117.6 artışla 1.5 milyar dola ra, ithalatı ise yüzde 112.8 ar tışla 9.1 milyar dolara yüksel di. Özellikle mayıs ve haziran aylarındaki çok yüksek oran lı artışlar dikkat çekiyor. Ör neğin haziran ayında altın ih racatı yüzde 178, ithalatı yüzde 275 arttı. Hatırlanacağı gibi özellikle 2017’de altınla ilgili büyük dış ticaret trafiki ABD’nin İran’a yönelik yaptırımları kapsamında büyük tartışmalara neden olmuştu. 7 ayda yüzde 30 l Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) verilerine göre, toplam altın mevduatı Haziran 2020 sonu itibarıyla geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 212.7 artışla 162.8 milyar liraya çıktı. Toplam altın mevduatı Mart 2020 sonuna kıyasla da yüzde 38.6 arttı. Bu kapsamda gerçek kişilere ait altın mevduatı yüzde 204.6 artışla 149.1 milyar liraya yükseldi. Bu kişilerin mevduatı ilk çeyreğe kıyasla yüzde 36.8 arttı. Şehir bazında en çok altın mevduatı İstanbul’da. Haziran sonu itibarıyla İstanbul’daki altın mevduatı, yıllık bazda yüzde 226.3 artarak 53.9 milyar liraya yükseldi. En az mevduat ise Bayburt’ta. Bu şehirdeki altın mevduatı yüzde 129.8 artarak 72 milyon lira oldu. l Öte yandan dün AA’da yer alan habere göre, altın fiyatları son 8 aydır kesintisiz yükseliyor. Uluslararası piyasada yükseliş eğilimi ivme kazanan altının ons fiyatı, temmuzda yüzde 11 değer kazandı. Ons altın böylece yıl başından bu yana yatırımcısına yaklaşık yüzde 30 getiri sağladı. Altının ons fiyatı temmuz ayı sonuna doğru 1983 dolarla tüm zamanların en yükseğine çıkarken, ayı da 1972 dolarda tamamladı. TÜRSAB Başkanı Bağlıkaya, belgesiz faaliyette bulunanları ilgili birimlere bildirmeye devam edeceklerini açıkladı. Koronavirüs döneminde 32 bin 232 kişi daha milyoner oldu Milyoner sayısındaki Belgesiz villa kiralama dolandırıcılığa açık kapı Pandemi dönemi nedeniyle tatil alternatiflerinden biri haline gelen villa kiralamaya, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’nden (TÜRSAB) uyarı geldi. TÜRSAB Başkanı Firuz Bağlıkaya, turizm amaçlı villa, ev ve apart daire kiralama işlemini seyahat acentelerinin yapması gerektiğini açıklayarak “Kişi veya bazı esnaf aracılığıyla yapılmaya başlanan bu belgesiz faaliyetler birçok dolandırıcılığa da açık kapı bırakmaktadır” dedi. Villa kiralama konusunda pek çok soru işareti olduğunu anlatan Bağlıkaya, faali yetin içeriğinin tüketiciye sunulan turizm amaçlı bir konaklama hizmetinden ibaret olduğunu söyledi. İşlemin Borçlar Kanunu’nda düzenlenen kira ilişkisine dair hükümler çerçevesinde değerlendirilemeyeceğini anlatan Bağlıkaya, bir turizm hizmeti olan bu kiralamanın seyahat acenteleri tarafından yapılması gerektiğini söyleyerek “Konaklama hizmeti alan kişilerin İçişleri Bakanlığı’na bildirilmemesi de daha önce yaşandığı üzere birçok güvenlik sorunu yaratmaktadır” dedi. Tarım Bakanlığı ceza yağdırdı Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, ilk 7 ayda gıda üretimi yerinde 122 bin 989, satışta 311 bin 616 ve toplu tüketimde 270 bin 574 adet denetim yaptıklarını açıkladı. Bu kapsamda 7 bin 446 adet olumsuzluk tespiti için işletmelere 63.1 milyon lira ceza kesildi. 206 ürün için coğrafi işaret Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne (TOBB) bağlı odaların tescil ettirdiği coğrafi işaretli ürün sayısı 206’ya ulaştı. Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası 25, Gaziantep Ticaret Borsası 12, Van Ticaret ve Sanayi Odası 5 coğrafi işaret tesciliyle ilk sıralarda yer alıyor. Müberra Eresin Stopaj ve KDV indirimi sevindirdi Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından işyeri kiralarında stopajı, yolcu taşımacılığı, düğün gibi esnaf hizmetleri, konaklama ve yemeiçme hizmetlerinde ise KDV’yi düşüren karara olumlu tepkiler sürüyor. Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu Genel Başkanı Bendevi Palandöken, işyeri kiralarında stopaj oranının yüzde 20’den yüzde 10’a düşürülmesini “esnafa bayram müjdesi” olarak nitelendirdi. TOBB Karayolu Yolcu Taşımacılığı Meclisi Başkanı Mustafa Yıldırım, “Otobüs firmalarına can suyu niteliğinde bir destek” derken, Türkiye Otelciler Birliği Başkanı Müberra Eresin de “Vergi indirimi kararı memnuniyet verici. Desteklerin uzun süreli olması ve devamı çok önemli” dedi. l Ekonomi Servisi artış salgın dinlemedi Türkiye’de dört aylık pandemi döneminde milyonerlerin serveti 210 milyar 874 milyon TL arttı, toplam milyoner sayısı ise 268 bin 602 kişiye dayandı. ŞEHRİBAN KIRAÇ Korona günlerinde dar gelirlinin ayakta kalması daha da zorlaşırken, hesabında 1 milyon TL ve üzeri mevduat olan milyonerler ise son bir yılda servetlerini 453 milyar 17 milyon TL yükselterek 1 trilyon 667 milyar liraya çıkardı. Milyoner sayısı ise Haziran 2020 döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 33 artışla 268 bin 602 kişiye çıktı. Türkiye’de koronavirüs salgınının yaşandığı dört aylık dönemde bile milyoner sayısı zirve yaptı. Şubat 2020’de hesabında 1 milyon TL ve üzeri para olanların sayısı 236 bin 370 iken koronavirüsle geçen mart ve nisan, mayıs ve haziran aylarında 32 bin 232 kişi arttı. Bu dönemde milyonerler servetlerine 210 milyar 874 Ağırlık dövizde Yurtiçinde yerleşik milyonerlerin sayısı 2020 Haziran’da bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 61 bin 164 kişilik artışla 241 bin 12 kişiye fırladı. Yurtiçinde yerleşik milyonerlerin mevduatlarının 708 milyar 925 milyon lirası yerel para cinsi, 817 milyar 224 milyon lirası döviz tevdiat hesabı, 34 milyar 842 milyon lirası da kıymetli maden depo hesaplarından oluştu. Yurtdışında yerleşik mudi sayısı 2020 Haziran sonu itibarıyla 27 bin 590’a yükseldi. milyon TL kattı. Birleşik Metalİş Sen dikası Sınıf Araştırmaları Merkezi’ne (BİSAM) göre, 2003 Haziran’da 4 kişilik bir aile, günlük minimum 14.9 liraya sağlıklı beslenebilirken, 2020 Haziran ayında ancak 78.89 liraya sağlıklı beslenebilmekte. Buna göre 17 yıl zaman zarfında açlık sınırı 5.3 kat arttı. Haziran ayında açlık sınırının 2 bin 367 lira, yoksulluk sınırının ise 8 bin 186 liraya çıktığı Türkiye’de yaklaşık 10 milyon çalışan aylık 2 bin 324 TL asgari ücretle geçimini sağlamak zorunda. Pandemi nedeniyle Haziran 2020’de 2.3 milyon işçi kısa çalışma ödeneği aldı. Nisanhaziran döneminde 1 milyon 705 bin 147 işçi de ücretsiz izne çıkarıldı. Bu işçiler ayda 1168 liraya geçinmeye çalışıyor. Buna karşın ülkenin milyoner sayısı da servetleri de hızla artıyor. 1.7 trilyon liraya çıktı Hesabında 1 milyon lira veya üzeri parası olan mudi sayısı, 2020 Haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 67 bin 435 kişilik artışla 268 bin 602 kişiye yükseldi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, milyonerlerin serveti 2020 Haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 453 milyar TL yükselerek 1 trilyon 667 milyar liraya çıktı. Milyoner başına düşen ortalama mevduat tutarı, 2020 Haziran döneminde 6 milyon 207 bin lira seviyesinde gerçekleşti. Fıstıkta da rekolte oyunu Fındıkta rekoltenin yüksek açıklanarak fiyatının düşürüldüğü tartışmaları devam ederken, bir tartışma da hasat dönemi gelen yaş boz fıstıkta başladı. İYİ Parti Gaziantep Milletvekili İmam Hüseyin Filiz, fıstıkta taban fiyat belirleyen kurum olmadığını, bu nedenle rekolte açıklayan kurumların, rekolteyi fazla göstererek fıstığın fiyatını düşürmeyi amaçladığını söyledi. Fi liz, “Fıstıkta rekolte oyunları oynanıyor. Üreticinin bir yılda eline geçen para, fırsatçıların eline bir alım satımda geçiyor” dedi. Filiz, fıstıkta, hem üretimde hem de pazarlamada sorunlar olduğunu belirterek “Fiyat 15 lira oldu. Ama niye 15 lira? Bu fiyatları tespit eden bir mekanizma yok. Böyle bir kuruma şiddetle ihtiyaç var” ifadelerini kullandı. l SEFA UYAR/ANKARA 8.5 milyarlık taksit öteledi İstanbul’da aylık artış yüzde 0.44 Akbank Genel Müdürü Hakan Binbaşgil, haziran sonu itibarıyla eko ri paralelinde, 618 binin üzerinde ve anapara tutarı 24 milyar TL’yi İstanbul Ticaret Odası (İTO), Temmuz 2020 fi nomiye sağladıkları kre aşan kredinin yaklaşık yat indekslerini dün açıkladı. di desteğinin 254 milya 8.5 milyar TL’lik tak Buna göre, İstanbul’da tem rı nakdi 296 milyar TL’ye sitini kısa süre için muzda, perakende fiyat ha ulaştığını açıkladı. Aktifler de öteledik” dedi. Bin reketlerinin göstergesi olan 444 milyar TL, mevduat 259 milyar TL olurken, ilk 6 ayda 2 milyar 885 milyon lira konsolide net kâr elde etti. Pandemiye karşı destekleriyle ilgili de bilgi veren Binbaşgil, “Bankamıza ulaşan öteleme taleple başgil ayrıca, Euromoney tarafından 14. defa “Türkiye’nin En İyi Bankası” seçildiklerini hatırlattı. lEkonomi Servisi Hakan Binbaşgil İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi bir önceki aya göre yüzde 0.44, toptan fiyat hareketlerini yansıtan Toptan Eşya Fiyatları İndeksi de yüzde 1.45 arttı. Yıllık artış perakende de yüzde 13.41, toptanda yüzde 7.59 oldu. l Ekonomi Servisi Ekonomiye güçlü destek Yapı Kredi Üst Yöne kredilerin 349 milyar liticisi (CEO) Gökhan ra ve mevduatın 244.4 Erün, pandeminin finan milyar liraya ulaştığını sal etkilerini azaltmak açıkladı. Bankanın ilk 6 adına pek çok önlem aylık net kârı ise 2 mil alarak bu zor dönem yar 461 milyon lira ol de de ülke ekonomisine du. Sermaye yeterli güçlü bir şekilde destek lik rasyosu yüzde 18.1 olduklarını belirtti. olan banka, ayrıca ulus Bankasının haziran lararası piyasalar sonu itibarıyla finan dan da 980 sal sonuçlarını açıkla milyon do yan Erün, konsolide ak lar kaynak tif büyüklüğün 444.4 sağladı. milyar lira, kullandırdık lEkonomi ları nakdi ve gayri nakdi Servisi Gökhan Erün Vergi oranlarında indirime gittik... Doğru mu doğru... Hatta geç bile kaldık her şeyde olduğu gibi. Yerine göre çarpan etkisiyle halka dağıttığımız para 600 milyar lirayı, zamana göre de 2530 milyarı buldu. Tam ve kesin bir veri setimiz de yok bu konuda. Sadece karar vericilerin günün koşullarına ve siyasi söylemlerine göre şekillenen rakamlar bütünü olarak sunulanlar bunlar. Gariptir, kimse de sormuyor kimin parası bu diye! Hem sormuş hem de yanıtlamış olalım. Milletin parası tabii... Milletin alın teriyle kazanıp verdiği vergiler, kaynağından kesilen stopajlar, yine cebimizden çıkan gümrük vergi gelirleri ve cezalardır bunlar. Hatta çalışırken kazançlardan kesilen ve devletin kasasında epey bir yekun teşkil eden ve işsizlik fonu diye bilinen bir birikmiş para da var ayrıca... Karar vericilerin dağıttık dediği (ve aslında kredi genişlemesiyle borçların artırıldığı) milletin parası, diğer anlamıyla. Özellikle yatırımların son beş çeyrekte iki haneli küçülmesi, kredi genişlemesiyle artması beklenen tüketimin kıpırdamamasına bir de gelirsizliğin eklendiği şu pandemi döneminde, dağıtıldığı söylenen 35 milyar liranın nelere derman olacağı da başka bir konu. Vergi bilinci Yükseltilen gümrük vergileri ile sadece ithal ürünlerin fiyatının artacağını, yurtiçinde muadili ürünlerde ise korumacılıktan kaynaklanan fiyat indirimi olacağını beklemek, KDV oranlarındaki düşüşle ürün fiyatının azalacağını düşünmek aynıdır. Ekonomik araştırmalar, ülkemizde uygulandığı gibi verginin fiyatların içinde olduğu, gelir vergisinin çalışan tarafından ödenmesine rağmen işveren tarafından muhasebeleştirildiği bir süreçte, vergi oranlarındaki indirimlerin fiyatlara yansımadığını vurguluyor. Özellikle de enflasyonist baskının yoğun olduğu, kayıt dışılığın yüksek olduğu durumlarda vergi avantajının üretici üzerinde kaldığı sonucu öne çıkıyor. Hal böyleyken, vergi indirimlerinin tüketiciye yansımadığı ve vergi bilincinin tabanlarda olduğu bir ekonomide karar vericilerin uygulanan maliye politikasının (vergi indiriminin) meyvesini nerede toplamak istiyor sorusunu sormak gerekir. Esas itibarıyla yanıt da sorunun içindedir çünkü vergi bilincinin olmadığı yerde vergi indiriminin de fiyatlara yansıyıp yansımadığını merak etmez tüketici. Dolayısıyla olgunlaşan meyve yine üretici tarafında görülmektedir... Siyasetin/iktidarların vergi politikası kanalıyla kendine avantaj yaratma çabası her zaman gündemde olmuştur ve olacaktır da. Bunun kalkınma düzeyi ile de çoklu bir bağlantısı yok gibi. Çoğu ülke politika yapıcıları ekonomik daralma, buhran ve/veya seçim dönemlerinde vergi politikalarını etkin bir şekilde kullanır. Trump’ın bu yılın kasım ayında yapılacak seçimlere de kurumlar vergisi oranlarının düşürülmesi yaklaşımıyla gittiğini de belirtelim... Söz konusu politikaların kimin lehine/ aleyhine sonuç doğuracağının ise “vergi bilinci” ile doğrudan bağlantılı olduğunu görmek gerekir. Belki de 41 yaşında girdiği ilk seçimlerde tek başına iktidar olan Süleyman Demirel’in Konya’nın bir ilçesinde yaptığı mitingde yaşananlar buna en güzel örnektir. Gazeteci Sayın Yavuz Donat anlatıyor... İlçeye gittik, orada başbakan kürsüde konuşuyor: Buraya elektriği getirmedik mi, şu köprüyü, barajı, yolu yapmadık mı? Derken ön sıralardan birisi bağırdı: Bubayın parası ile mi yaptın? Hemen jandarmalar adamın üzerine atladı... Demirel “dokunmayın herife, herif doğruyu söylüyor” dedi. Adama döndü “ulen bana bağırıyor, bubayın parasıyla mı yaptın (diye soruyorsun), benim bubamın parası bu eserleri yapmaya yeter mi, senin bubayın parası yeter mi, ben milletin hazinesinden yaptım, devletin bütçesinden yaptım, SİZLERİN ALIN TERİNDEN yaptım” dedi. İşte Cumhuriyetin sermaye birikiminin eserleri olan demirçelik fabrikaları, köprüler, barajlar, uzmanlaşmış bankalar (Ziraat, Şeker, Pamuk, Tekstil, Halk, Vakıf gibi), rafineriler, bakır işletmeleri, TMO, Tekel, Çaykur, Şeker şirketi milletin alın teriyle yapılanlar listesinde sadece birkaçı... Geçmişte, hem de 55 yıl önce fakir bir köylünün bubayın parası ile mi yaptın diye bağırarak sorduğu soru tam da vergi bilincinin yansımasıdır. Bunu sormaya, sorgulamaya devam edersek daha nice fabrikalar kurar ve nice eserler ortaya çıkarırız. KISA... KISA... KISA... n Apple, Suudi petrol şirketi Aramco’nun Aralık 2019’da 1.7 trilyon dolarlık değerle halka arz edilmesi sonucu kaybettiği “dünyanın en değerli şirketi” unvanını, önceki gün değerinin 1 trilyon 817 milyar dolara çıkmasıyla geri aldı. Aramco’nın değeri ise 1 trilyon 780 milyar dolar. n Microsoft’un, Çinli ByteDance şirketine ait TikTok’u almak üzere görüşmelerde bulunduğu belirtildi. The New York Times’a göre, görüşmeler ABD Başkanı Trump’ın TikTok’u yasaklamaya yönelik adımlar atmayı değerlendirdiklerini açıklamasının ardından gündeme geldi.