Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 9 10 NİSAN 2020 CUMA İşçiyi ücretsiz izne çıkarma yetkisi için yapılan hazırlığa tepki büyük İŞÇI SEFALETE ITILIYOR Hükümetin hazırladığı torba yasa taslağında İş Yasası’na geçici bir madde eklenerek işçinin işten çıkarılmasına üç ay yasak getiren düzenleme sendikaları ayağa kaldırdı. Polis, açlığı da virüsü de yok saydı Hükümetin salgın nedeniyle işten çıkarmaları önle sonra ayrılacak işçilere ve işten çıkarılan ancak işsizlik ödeneğinden ya mek için gündeme getir rarlanamayan işçilere iş diği “üç ay işten çıkar MUSTAFA sizlik fonundan günlük ma yasağı” sendikaların ÇAKIR 39.24 lira ödeme yapıl tepkisine neden oldu. İş ması öngörülüyor. verene işçileri 6 aya kadar üc Kocaeli Üniversitesi öğre retsiz izne çıkarma yetkisi ve tim üyesi Doç. Dr. Aziz Çe “İşçilere ücretsiz izin” düzenlemesine yönelik eyleme ren düzenlemeyi, “İşsizlik ve lik, bu düzenlemenin işsiz polis sert müdahalede bulundu. Şişli Kaymakamlığı önün kısa çalışma ödeneklerini boşa düşürme hamlesi” olarak nitelendiren sendikalar, düzenlemede yer alan işçiye aylık bin 177 lira ücret ödenmesi kararına da “Kısa çalışma lik ve kısa çalışma ödeneklerini “boşa düşürme hamlesi” olduğunu dile getirerek şöyle devam etti: “İşten çıkarılması yasaklanan ve ücretsiz izne çıkarılan de toplanan bir grup yurttaş, işçilerin koronavirüs tehdidi ile aylık bin 177 lira arasında tercihe zorlandığına dikkat çekti. Polis, Emekçi Hareket Partisi üyesi 11 kişiyi yaka paça gözaltına aldı. Müdahale sırasında koronavirüs önlemlerini hiçe sayan polis, eylemcilerin ağızlarını elleriyle kapattı, bazılarına ters kelepçe taktı. l Haber Merkezi Kıdem ve ihbar hakkı ortadan kalkıyor ödeneğinden yararlanılsa bin işçilere en az asgari ücret dü 752 lira ile 4 bin 381 lira ara zeyi olmak 2 bin 325 lira olsında ücret alınabiliyor” sözle mak üzere, mevcut riyle karşı çıktılar. Ücret çok yetersiz Hükümet hazırladığı “torba ücretlerine paralel olarak kısa çalışma ödeneğine uygun 4 bin 381 liraya kadar ‘Sefalet ödeneği’ Torba yasa taslağında yer alan kararları değerlendiren Türkİş Ge lık prime esas kazanç ortalamasının en az yüzde 40’ı olarak belirlenmesi isabetli olacaktır. İşçilerin medeni ralsız çalıştırmaların bir “virüs” gibi tüm işyerlerini sardığına dikkat çekti. Özdemiroğlu, zorunlu, acil mal ve yasa taslağı” ile İş Yasası’na ödeme yapılmalıdır. nel Başkanı Er durumuna ve sahip oldukla hizmet üretimi hariç en az geçici madde eklenmesini ön İşten çıkarma yasa DİSK Genel Başkanı Arzu gün Atalay, “Tas rı çocuk sayısı esas alınarak 15 gün süreyle bütün işle görüyor. Bu maddeye göre, İş Yasası kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi 3 ay süreyle feshedilemeyecek. Bu süre Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar da uzatılabilecek. Taslak ile “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri nedenler” dışında her türlü işten çıkarma yasaklanıyor. 15 Mart’tan bu yana ücretsiz izne ayrılmış ve bundan ğının yanında ücretsiz izin uygulamasına gerek yoktur. Bu abesle iştigaldir. Bu durumda kısa çalışma ödeneği uygulanabilir. Bunun yerine ayda bin 177 liraya ücretli izin icadı işçiye daha az para vermek için yapılıyor.” l ANKARA Çerkezoğlu, “İşten çıkarmanın lakta öngörülen yasaklanmasına evet ancak se günlük 39,24 li falet ödemesine hayır. İşten çı ra nakdi üc karmanın yasaklanmasıyla birlik ret desteği son te ücretsiz izne gerek yok. Bu üc derece yeter retsiz izni meşrulaştırır” dedi. İşçi sizdir” dedi. ye ücretsiz izinde aylık bin 177 lira verilmesinin öngörüldüğüne işaret eden Çerkezoğlu, “Bu, asgari ücretlinin alacağı işsizlik maa şı. Hükümet bütün çalışanları asgari ücretli kabul edip 1177 liraya mahkum ediyor” diye konuştu. Atalay şunları söyledi: “Asgari ücretin günlük brüt tutarının yüzde 40’ına tekabül etmektedir. SGK’ye bildirilen son 3 ay da bir tutar tespit edilebilir. Mevcut şartlarda kısa çalışma ödeneği ödemeleri en az asgari ücretin yüzde 60’ı, en fazla asgari ücretin yüzde 150’si oranındadır. Bundan daha düşük bir ödeme yapılarak işçinin aleyhine bir uygulamaya dönüşmesine izin verilmemelidir.” TezKoopİş Sendikası Genel Başkanı Haydar Özdemiroğlu da yaygın biçimde ücretsiz izne çıkarmaların, ku rin durdurulmasını, yıllardır toplanamayan Ekonomik ve Sosyal Konsey’in de derhal toplanmasını talep etti. Özdemiroğlu, “Mevcut düzenleme işverenin ücretsiz izne çıkarması durumunu kabul etmeyen işçi açısından kıdem, ihbar tazminatı hakkına imkan verirken, getirilen bu düzenleme ile işçinin kıdem, ihbar tazminatı isteme hakkı ortadan kaldırılmış olmaktadır” diye konuştu. Resesyon derin olacak Döviz rezervinde büyük erime var Merkez Bankası’nın dün açıkladığı güncel verilere göre, bankanın bir önceki hafta 64.1 milyar dolar olan rezervi, 3 Nisan ile sona eren haftada 58.2 milyar dolara geldi. Altın rezervi de 31 milyar 325 milyon dolardan 31 milyar 306 milyon dolara gerilerken, toplam rezerv 95 milyar 406 milyon dolardan 89 milyar 554 milyon dolara düştü. Toplam rezervler 13 Aralık 2013’te 115.1 milyar dolar ile tarihin en yükseğini görmüştü. Bu zirve tarihine göre Merkez Bankası’nın toplam rezervleri yüzde 22 gerilemiş oldu. l Ekonomi Servisi Benzine 12 kuruş indirim geldi Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS), bugünden itibaren geçerli olmak üzere pompa fiyatlarına yansıyacak şekilde, benzine 12, motorine 9 kuruş indirim yapıldığını duyurdu. İstanbul’da litresi yaklaşık 5.27 TL olan benzin fiyatı, 5.15 TL’ye geriledi. 5.52 TL olan motorinin litresi de 5.43 TL oldu. Benzin Ankara’da 5.37’den 5.25’e, İzmir’de 5.38 TL’den 5.26 TL’ye geriledi. Motorin Ankara’da 5.59 TL’den 5.50 TL’ye, İzmir’de 5.60 TL’den 5.51 TL’ye düştü. Petrol fiyatları ve dolar/TL kurundaki artan dalgalanma, sürekli fiyat değişimlerine neden oluyor. l Ekonomi Servisi Beklenti anketine ‘korona’ engeli Salgın nedeniyle yılın ikinci çeyreğine ilişkin Dış Ticaret Beklenti Anketi yapılamadı. Ticaret Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan duyuruya göre, resmi istatistik programı kapsamında Ticaret Araştırmaları Genel Müdürlüğü tarafından 3’er aylık dönemler halinde yapılan Dış Ticaret Beklenti Anketi, katılımın yetersiz olması sebebiyle bu dönemde gerçekleştirilemedi. l Ekonomi Servisi DBoİSlaTrçiınkdtıi Salgına karşı yeni önlemler, küresel olumlu veriler ve IMF Başkanı’nın (Türkiye dahil tüm ülkelerle yapıcı temas içindeyiz) açıklamaları doları geriletirken, Borsa İstanbul’u güç lendirdi. Gün içinde 6.63106.7960 arasında hareket eden dolar/TL günü 6.67 seviyesinde kapattı. BİST 100 Endeksi yüzde 2.79 artışla kapandı. ‘Türkiye yüzde 0.5 büyür’ Dünya Bankası Türkiye ekonomisi için 2020’ye yönelik büyüme tahminini koronavirüs öncesinde açıkladığı yüzde 3’ten yüzde 0.5’e düşürdü. Bankanın dün yayımladığı rapora göre, kovid19’un etkisi hızla artıyor ve Türkiye’de büyümeyi ve hanehalklarının gelirini düşür mesi bekleniyor. Rapora göre, küresel ticarette aksama, sermayenin güvenli limanlara yönelmesi ve hızla artan risk primi, Türkiye’nin ihracatını ve turizmini, finansmana erişimi, para birimi istikrarını ve enflasyonu etkileyecek. Enflasyon tahmini ise yüzde 11 oldu. l Ekonomi Servisi Migros’ta toplusözleşme video konferansla yapıldı TezKoopİş Sendikası ile Migros Ticaret ve bağlı işyerlerini kapsayan ve 28 bin 500 işçiyi ilgilendiren toplu iş sözleşmesi görüşmeleri, kovid19 tedbirleri kapsamında video konferansla yöntemiyle yapıldı. Sendikadan yapılan açıklamaya göre, anlaşmanın sağlandığı sözleşmeye imzalar, metnin kargoyla karşılıklı gönderilmesiyle atıldı. Yüzde 1419 zam Konuyla ilgili açıklama yapan TezKoopİş Genel Sekreteri Hakan Bozkurt, kovid19 nedeniyle çalışmalarını zor şartlar altında yürüten market çalışanları na teşekkür ederek, bu süreçte market çalışanlarının hakları için ellerinden geleni yaptıklarını belirtti. 2022 sonuna kadar geçerli olacak sözleşmeye göre, birinci yıl brüt ücretlere kıdem yıllarına göre yüzde 1419 arasında değişen oranlarda, ikinci ve üçüncü yıl ise TÜFE oranında zam yapılacak. Sosyal hak ve yardımlarda yıllık yüzde 1115.5 arasında değişen oranlarda artış yapılacak. 1 Ocak’tan itibaren geçerli olacak toplu iş sözleşmesinden doğan ücret farkları bugün ödenecek. İşçilerin toplu iş sözleşmesiyle güvence altına alınan idari hakları da korundu. l Ekonomi Servisi IMF Başkanı Georgieva ve yatırımcı Mobius, Covid19’un yaratacağı resesyonun derinliğine dikkat çekti. 5 trilyon dolar kayıp tahmini yapanlar var. Koronavirüs salgınının dünya ekonomisine etkisi ve bunun büyüklüğüyle ilgili tahminlere her geçen gün yenileri ekleniyor. Bunlardan biri olan ve “yatırım gurusu” olarak bilinen Mark Mobius, mücadele kapsamında ülkelerin aldıkları ekonominin tamamen durdurulması yönündeki adımların yıkıcı sonuçları olabileceğini belirtti. Mobius, “Bu resesyon öncekilerden daha kötü ve derin olacak. Çünkü bugün ekonomilerini sürdüren ülkelere kıyasla tamamen şalter indirenlerin sayısı daha fazla. Tamamen tecrit uygulayarak işlerin iyi gözükmesini ve ilerlemeyi bekleyemezsiniz. Kişisel olarak ülkelerin tecrit önlemlerinin yarardan çok zarar getirdiğini düşünüyorum” diye konuştu. Risk ‘gelişen’de Mobius, bu kapsamda Türkiye’nin uyguladığı dar sokağa çıkma yasağının mantıklı olduğunu da belirtti. IMF Başkanı Kristalina Georgieva da, bu yıl “1929 Büyük Bunalımı”ndan beri en kötü resesyonu beklediklerini, gelişen piyasalar ve Afrika, Latin Amerika ve Asya’daki düşük gelirli ülkelerin özellikle risk altında olduğunu kaydetti. Georgieva, salgının bu yılın ikinci yarısında etkisinin azalmasının önleme tedbirlerinin kademeli olarak kalkmasına olanak tanıması durumunda, 2021’de kısmi bir toparlanma olacağını belirtti. Küresel ekonomik büyümenin gelecek iki yılda 5 trilyon dolar civarında darbe almasını bekleyen Citigroup Başekonomisti Catherine Mann, “Gidişat çok önemli” derken, JPMorgan Chase’in tahmini 5.5 trilyon dolar. l Ekonomi Servisi Mark Mobius Petrolde uzlaşma sağlandı Rusya ve Suudi Arabistan’ın başını çektiği petrol savaşında, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ile OPEC dışı bazı üretici ülkeler arasında dün video konferans yoluyla yapılan toplantıda anlaşma yolunda önemli adımlar atıldı. Rusya Doğrudan Yatırım Fonu (RDIF) Başkanı Kirill Dmitriyev, Rusya ve Suudi Arabistan’ın petrol piyasasını istikrara kavuşturmak için anlaşma yönünde ilerleme konusunda uzlaştığını, anlaşmaya sadece OPEC+ değil diğer ül kelerin de katılacağını belirtti. Üretim kısıntının boyutu ise henüz netleşmedi. Günlük en az 10 milyon varil üzerinde duruluyor. Dmitriyev, “Kısıntının daha da büyük olabileceği yönünde haberler alıyoruz, zira OPEC+ içinde olmayan ülkeler de anlaşmaya katılacak. Hatta Kanada ve Brezilya gibi ülkeler tarafından bu anlaşmaya ilgi görüyoruz. ABD’nin de sürece büyük katkısı var” dedi. Açıklamalar öncesi gün içinde 35 doların üzerine çıkan brent petrol günü 32 dolarda kapattı. l Ekonomi Servisi Virüs belası kadınların başında patladı Kaç kadın şu anda odanın bir köşesine büzülmüş, elini yüzüne siper etmiş kendini tokatlardan tekmelerden korumakta... Kaç kadın yeni bir dayağa sebebiyet vermemek için gözyaşlarını bile içine akıtmakta, kaç kadın sığınacak bir yeri olmamanın çaresizliği içinde?.. Koronavirüsün herkesi evlerinde kalmaya zorladığı şu günlerde aile içi şiddet sayısındaki patlama karşısında rakamlar var sadece ortada, öldürülen kadınların sayıları; yetkililerden ise tek ses yok... Ne kadar süreceği bile bilinmeyen karantina Türkiye’de ve dünyanın birçok yerinde koronavirüsten daha tehlikeli bir yöne doğru evrilmekte onlarca kadın için... Koronavirüsün evde kalarak yayılma hızı düşerken ev içinde şiddet daha sık, daha tehlikeli hale geliyor... Önemli bir çağrı Birleşmiş Milletler’den geldi. Genel Sekreter Antonio Guterres, sosyal medyadan “Tüm hükümetleri salgınla mücadele kapsamında kadınların güvenliğini ilk sıraya koyma” çağrısı yaptı. Peki, çözüm ne? Öncelikle ilk yapılması gereken “evde kal” çağrısı ile artan aile içi şiddeti “koronavirüsün yol açtığı kamu sağlığı krizleri” kapsamına almak. Ve önlemler geliştirmek, bütçe ayırmak... Yoksa durum vahim. Aile içi şiddet tıpkı virüsün insan bedeninde yayılması gibi yayılacak. İstanbul’da aile içi şiddet yüzde 38 artmış. Paris’te yüzde 35, İtalya’da yüzde 32... Dünyanın hemen her yerinde veriler korkunç. Üstelik umutsuz durumdaki kadınların gidecek yerleri de yok. Enfeksiyon riski büyük olduğu için var olan sığınaklar da çözüm değil. Üstelik günler boyu kapalı ev içinde şiddet gören kadın, çoğu zaman telefonla yardım bile isteyemez halde, polisi dahi arayamayacak kadar korku içinde. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde travma uzmanı Judith Lewis Herman’a göre, ev içi istismarcıların, eşlerini ve çocuklarını kontrol etmek için kullandıkları zorlayıcı yöntemler baskıcı rejimlerin siyasi tutukluların iradelerini kırmak için kullandıkları yöntemlerle büyük bir benzerlik taşıyor. Eczaneler ve marketlerde kod Aile içi şiddet koronavirüsün artçıları gibi dalga dalga yayılırken ülkelerin aldıkları önlemler ve ayırdıkları bütçeler de yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı. Fransa’da hükümet kadına karşı şiddetle mücadele eden kadın kuruluşlarına 1 milyon Avro’luk destek paketi ayırdığını açıkladı. Ve zaten boş olan otel odalarının şiddet gören kadınlara tahsis edileceğini ilan etti. Sokağa çıkma yasağının olduğu Avrupa ülkelerinde tek açık mekânlar olan eczaneler ve marketler de kadının yardım çağrısını iletebileceği yerler. Eczaneye giren kadının sadece “maske19” kodunu söylemesi yeterli. Marketlerde yardım notunu iletebileceği kiosklar oluşturuluyor. Avustralya hükümeti koronavirüs krizi nedeniyle artan şiddeti önlemek ve mağdur kadınları desteklemek üzere 92 milyon dolarlık bir destek paketi hazırlıyor. İngiltere’de “silent touch” uygulaması yaygınlaştırılıyor. Kadınlar telefonlarındaki bir tuşa basınca konuşmadan yardım isteyebiliyor. Çocuklar da nasibini alıyor Aynı ev içinde yaşayan çocuklar da nasibini alıyor bu durumdan. Ya onlar da şiddet mağduru olarak ya da duruma seyirci kalarak. Kimi evlerde çocukların istismardan, şiddetten korundukları tek yer okulları idi. Şimdi bu çocuklar evlerde. İstismarcıları ile sürekli dip dibeler. Ve seslerini duyuracak kimseleri yok. Covid19 bitecek ama şiddet artacak Bir gün salgın bitecek. İnsanlar yeniden sokaklara çıkacak. Ama şiddet daha da artacak. Neden mi? Çünkü koronavirüsün tahrip ettiği ekonomilerin, işsizliğin, yoksulluğun kadınlar üzerindeki etkisi daha da artacak. Araştırmalara göre iş kaybı, iflas gibi kişisel krizler kadına yönelik şiddeti artırıyor. Bu yaşadığımız krizin son dönemlerin en büyük ve yıkıcı krizi olduğu gerçeğinden yola çıkarsak kadınların işi hiç de kolay değil. Enerji sektörünün önceliği istihdam Türkiye’nin önde gelen enerji şirketlerinden Petrol Ofisi, Limak Enerji, Zorlu Enerji, SOCAR Türkiye, Shell Türkiye, Turcas Petrol, IC İçtaş Enerji, Aksa Doğalgaz ve Güriş Enerji, yeni tip koronavirüs salgınıyla mücadele sürecinde istihdamı korumaya öncelik verecek. Şirketler, diğer taraftan da yeni çalışma modelleriyle personel sağlığını korumaya çalışıyor. Bu kapsamda örneğin Aksa Doğalgaz, bu yıl 450 yeni istihdam hedeflerken, Shell Türkiye, ön sahadaki çalışanlarına prim desteği sağlayacak. Zorlu Enerji de santrallarda ters karantina yöntemiyle personeli 2 haftalık periyotlarla dönüşümlü çalıştırıyor.