Katalog

EkonoMi DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY avro sterlin FAİZ BORSA 1128 EYLÜL 2019 CUMARTESİ ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 5.6620 0.4 kuruş 6.1900 2 kuruş 6.9920 1.8 kuruş 14.13 0.04 puan 105.152 3212 puan 1821.39 19.24 lira 271.80 2.84 lira Paralar ranta aktıResmi rakamlara göre 6.7 milyon konut riskli, konutların yüzde 52’sinde deprem sigortası var 17 Ağustos Marmara depreminin ardından 1 yıllığına çıkarılan Özel İletişim Vergisi’nden 20 yılda 66 milyar TL toplandı. Ancak İstanbul’da 5.8’lik depremde iletişim sistemi çöktü. İstanbul’da önceki gün yaşanan 5.8’lik deprem, şehrin her açıdan depreme hazırlık 7.5 olarak uygulanıyor. ÖİV’nin gerekçelerinden bi ri de GSM altyapısının güçlen lı olmadığını da ortaya koydu. dirilmesiydi ancak son depre Deprem için toplanan vergiler min ardından cep telefonu ve in duble yol yapımına harcanırken, ternet hizmetlerinde büyük so kentsel dönüşüm ise en riskli runlar yaşandı. TMMOB Elekt bölgeler yerine rantın yüksek ol rik Mühendisleri Odası (EMO), duğu yerlerde yapıldı. “iletişimdeki deprem daha yıkı 17 Ağustos 1999 depremi cı oldu” başlıklı açıklamasında nin ardından 26 Kasım 1999’da “Yaşananlar kelimenin tam an “depremin yol açtığı ekonomik lamıyla fiyaskodur. Bugün yaşa kayıpları giderme” gerekçesiy nan yönetim ve altyapı zafiye le geçici olarak ek gelir vergisi, tinin en büyük nedeni yıllardır ek kurumlar vergisi, ek emlak sürdürülen özelleştirme ve piya vergisi, özel iletişim vergisi ve salaştırma politikalarıdır” dedi. özel işlem vergisi konulmuştu. Öte yandan, toplanan mil Bu vergiler arasında yer alan ve yarlarca liralık vergiye rağmen cep telefonu hizmetlerinden ke Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Konutların yarısında DASK yoksilen Özel İletişim Vergisi (ÖİV), verilerine göre Türkiye genelin 1 yıllığına yüzde 25 oranla geçici olarak uygulamaya konsa da 25 Aralık 2003’te AKP hükümeti tarafından kalıcı hale getirildi. ÖİV’den 20 yılda toplam 66 de 6.7 milyon adet depreme karşı riskli konut bulunuyor. İstanbul İnşaatçılar Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, “Riskli binaların dönüş Beyanname süreleri uzatıldı Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) Yönetim Kurulu üyesi ve Türkiye Sigorta, Reasü yüzde 62.9 olarak hesaplandı. Son değişiklikle depreme bağlı hasarlarda eşya hariç yapı hasarını karşılayan DASK’ta bir mes milyar TL toplandı. Yıllara göre dolar/TL kuru üzerinden hesaplandığında rakam 36 milyar dolar oldu. Vergi ile yol yapıldı Eski Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2011’de toplanan deprem vergilerinin “sağlık, eğitim ve duble yollara” gittiğini itiraf etti. Şimşek, 2014’te başka bir açıklamasında ÖİV’nin kaldırılacağını söyledi ancak 2018’de mobil internet hizmetinde ÖİV oranı yüzde 5’ten yüzde 7.5’e yükseltildi. Sabit telefon, sabit internette de ÖİV şu an yüzde türülmesinin bir rant aracı ola rans ve Emeklilik Şirket rak görülmemesi gerektiği kabullenilmeli” dedi. Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ferdi Erdoğan da “Avrupa Birliği üyesi ülkelerden farklı olarak deprem kuşağında yer alan ülkemizde, güçlendirme/yenileme çalışmalarının ihmal edildiğini görüyoruz” derken GYODER Başkanı Feyzullah Yetkin ise, depreme karşı binaların güçlendirilmesi gerektiğine işaret etti. l Ekonomi Servisi Gelir İdaresi Başkanlı leri Birliği (TSB) Genel rlszeeMöniıkllrdegeenbdaatayğretcrdeleaiimiameıyenrneyprneİdeaikigasrnarnnkeufeietniaBıydaeagzlvgnmnneamvlneaneüedüarkveltbğnermi,neamateriue3İnlülıgnssmiree.ull0rg’togliMvsudrısheavvğiineoEzilaültüneeeiıuaysrban’zbknromrritünlslueemgiüemauılnaraleanyrildlleesrili’eraayöPnlekdıliaeb.ensdvaedafakbktielnrdezakeaeieitglHyaanaiedmraiyöemralmaranaehtatdnrezvraeaegneütenbiernkssnlaekkaameurkieülaeelfmeireulmebılnimvnplnkeeveedeslbeleefeüaabrrni,kn, olu1no3SdusEmrlİ7eenkstdı2dssrukoöpoeoiutise5naglarğynrlrya.dl6ioeenzaullnouyeeuotrmnbıbdntetddt,srtıuaieruiıeaTno6ds.lisn2’üpnol6idaıTMu7glrrr1üouam9rke9otyekrlaimrüdidbhkimyeastllzuaeiyemiaednnydismoğp’sle,edyeeizunı6rgdoaeootegon9o5ri3nrmAnezlu1ar02ua1otkn7n.na54if ken için verilebilecek azami teminat tutarı 215 bin TL oldu. Ayrıca DASK kurulduğu günden buyana; 20002019 arasında yaşanan depremler nedeniyle 25 bin 491 hasar dosyası için 191.8 milyon liralık ödeme yapıldı. Öte yandan yine TSB’nin raporlarına göre, DASK’ın karşılamadığı hasarlarla ilgili sigorta kullanımı da çok düşük. Verilere göre her 4 konuttan 3’ünün bu tür sigortası yok. Zaten DASK hariç yangın ve doğal afet sigortalarında yılın ilk 6 ayında yüzde 6.9’luk düşüş görüldü, poliçe sayısı 3 milyon 823 bin 731 adede indi. Yoksulun enflasyonu tırmandı Mehmet Nuri Ersoy Yeni hedef gelir ve pazar odaklı model Turist hedefini 2023 için 50 milyondan 75 milyona revize edip, gelir beklentisini 65 milyar dolar olarak belirleyen Türkiye bu hedeflere ulaşmak için turizm stratejisinde değişikliğe giderken, “gelir ve pazar odaklı büyüme” modeline geçecek. Türkiye’nin 2023 Turizm Stratejisi’ni açıklayan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un verdiği bilgilere göre, ülkenin tanıtımı için ayrılan bütçede de önemli artışa gidecek olan Türkiye, geçen yıl 18 milyon dolar olarak gerçekleşen tanıtım bütçesini önümüzdeki yıl 10 kat artışla 180 milyon dolara çıkaracak. Yüksek harcama potansiyeli olan turistleri odağa almayı planlayan Türkiye, mevcut durumda ziyaretçi başına 647 dolar seviyesinde bulunan ortalama turizm harcama tutarını da 2023 itibarıyla 867 dolara çıkarmayı hedefliyor. l Ekonomi Servisi 24 bin 465 Türkten AB’ye iltica talebi Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre 2019’un ikinci çeyreğinde 149 bin 230 kişi Avrupa Birliği (AB) ülkelerine ilk kez sığınma başvurusunda bulunurken, Türkiye 5 bin 415 kişiyle en fazla başvurunun olduğu 8. ülke oldu. Listede Suriye, 15 bin 175 kişiyle ilk sırada, Venezüella 10 bin 690 kişiyle ikinci sıra da yer aldı. Türkiye’den AB’ye Haziran 2018Haziran 2019 döneminde toplam ilk sığınma başvurusu sayısı 24 bin 465 oldu. AB’ye son bir yıldaki toplam başvuru 606 bin 475 olurken, bunun 71 bin 980’i Suriye’den geldi. l Ekonomi Servisi Elektrik ve doğalgaz faturaları katlandı Elektrik ve doğalgazda gelen zamlar yurttaşların fatura yükünü katladı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, nihai tüketicilerin 2019’un ilk altı aylık döneminde tüm vergiler dahil olmak üzere 1 kilovatsaat elektrik için ödediği ortalama değer geçen yılın aynı dönemine göre konutta yüzde 19.5 artışla 45 kuruştan 53.8 kuruşa, sanayide yüzde 59.2 artışla 30.2 kuruştan 48.1 kuruşa yükseldi. Nihai tüketicilerin tüm vergiler dahil olmak üzere 2019’un ilk aylık döneminde 1 metreküp doğalgaz için ödediği ortalama değer geçen yılın dönemine göre konutta yüzde 26.7’lik artışla 113.9 kuruştan 135.6 kuruşa, sanayide yüzde 60.2 artışla 104.2 kuruştan 167 kuruşa yükseldi. Elektrik ve doğalgazda 2019’un ikinci yarısında gelen zamlarla nihai tüketicilerin konutta ve sanayide elektrik ve doğalgaz için ödediği ortalama değerler daha da artmış oldu. l Ekonomi Servisi Mutfaktaki yangın her geçen gün alevleni yor. Birleşik Kamuİş Konfederasyonu’na göre, yılın ilk 9 ayında gıda fiyatlarında top lam yüzde 31.9 yükseliş kaydedildi. Halkın en yoksul yüzde 20’lik kesiminin harca ze harcamalarında ise bir önceki aya göre yüzde 14.5 ora malarının üçte birini oluştu nında yükseliş yaşandı. Sal ran gıda harcamalarında ya ça, zeytin, bal, çay, tuz ve şanan artış eğilimi eylülde benzeri gıda maddelerinden de sürdü. Eylülde bir önceki oluşan diğer gıda fiyatların aya göre yüzde 1.3 artan gı da yüzde 3.5 artış oldu. da fiyatlarında bu yılın ilk 9 aylık döneminde yüzde 31.9, Sebzeye büyük zam son bir yılda ise yüzde 38.9 Geçen yılın aralık ayına artış yaşandı. göre ekmek, un, bulgur vb. Birleşik Kamuİş Konfede gıda ürünlerinin fiyatları rasyonu’nun ArGe birimi yüzde 12.3, et ve balık fiyat KAMUAR’ın, “halkın enf ları yüzde 5.9 arttı. Süt ve lasyonu” araştırmasının ey süt ürünlerinin fiyatların lül sonuçları açıklandı. Ey da yüzde 36.2, meyve fiyat lülde, ekmek, un, bulgur, pi larında yüzde 39.5, sebze fi rinç, makarna fiyatlarında yatlarında yüzde 55.7, bak bir önceki aya göre, ekmek liyat fiyatlarında yüzde 9.6 fiyatlarına bağlı olarak yüz artış oldu. Eylül 2019 itiba de 0.2 artış yaşanırken, et rıyla son bir yılda ekmek, balık harcamalarında yüzde un, bulgur, makarna ve 1.4 oranında artış gözlendi. benzerlerinin fiyatlarında Eylülde süt ve süt ürünleri yüzde 18.1, etbalık fiyatla ile yumurta harcamaları yüz rında yüzde 12.5, süt ve süt de 3.6 oranında azalırken, ürünleri ile yumurta fiyatla katı ve sıvı yağ fiyatlarında rında yüzde 29.6 artış kay yüzde 2.2 oranında yükseliş dedildi. Meyve fiyatları yüz kaydedildi. de 50.7, sebze fiyatları ise Meyve harcamalarının yüzde 79.7 artış gösterdi. yüzde 9 azaldığı eylülde seb l ANKARA Vestel’e AB’den fon desteği Vestel Elektronik, Horizon 2020 programı kapsamında yürütülen ve üretim teknolojilerine odaklanan KYKLOS 4.0 projesiyle fon alma hakkı elde etti. Vestel Üst Yöneticisi (CEO) Turan Erdoğan, Vestel City’de yapay zekâ, robotlar ve nesnelerin interneti gibi teknolojileri kullanarak üretim yapıyoruz. Uzun vadede gelecek vizyonumuza baktığımızda da Endüstri 4.0 kavramı ile ‘Mobilite’ ve ‘Bağlanabilirlik’ teknolojileri, Vestel’in ArGe çalışmalarının da önemli bir ayağını oluşturuyor” diye konuştu. 10 milyon kişi için kredi raporu Kredi Kayıt Bürosu (KKB) tarafından 5 yıl önce, birey ve kurumlara kredi notu vermek için başlatılan Findeks sistemiyle bugüne kadar yaklaşık 10 milyon kişi için kredi raporu hazırlandı. Findeks’le ilgili dün toplantı düzenleyen KKB Başkanı Kasım Akdeniz, bu raporların 9.6 milyonunun gerçek, 300 bininin de şirket gibi tüzel kişiler için alındığını belirtti. Her geçen gün ilginin arttığı Findeks sisteme üye aktif kişi sayısı ise 2.9 milyonu gerçek, 300 bin tüzel olmak üzere 3.2 milyon kişiye ulaştı. Türkiye’nin Findeks Kredi Notu ortalaması ise temmuz ayı itibarıyla 1413 puan. Bu not geçen yılın aynı ayında 1409 puandı. Akdeniz ayrıca, iş dünyasından gelen ‘çeksenetle yürüyen ticari hayat durdu’ açıklamaları nı değerlendirerek, sundukları “Kare kodlu Çek” hizme tiyle, sadece 60 ku ruşa alınabilen çek raporlarının bu tica reti yeniden ha reketlendi rebileceği ni, güveni artıraca ğını be lirtti. l Eko nomi Servisi Kasım Akdeniz Birileri aklımızla, tanıklıklarımızla dalga geçiyor İstanbul’u, özünde işe yarayacak bir uyarı, tatbikat tadında, denizin derin diplerinden 5.8’le sallayan Silivri depremini, sevgili eski dost, sendikacı Artvinliler Hizmet Vakfı’ndan İlhan Altıntaş’ın Zincirlikuyu Camii’ndeki öğle namazı duasıyla çakıştığı için duymamışım. Mezarlıktan çıkış yolu üstündeki pek çok eski dostun da taşlarını okuya okuya, anılarla, derin sevgiyle öncelikle akla gelenleri saya saya, Gayrettepe metro hattını kilitleyen lüks gökdelenlerin önüne gelmiştim ki.. Borsası, ünlü uluslararası bankası, üniversitelerinin başınızı kaldırdığınızda üst katlarını göremediğiniz lüks betonarme yapılarının yükseklikleri karşısında, daracık kalmış küçücük çıkış kapılarının önünde toplanmış, giderek daha da kalabalıkları oluşturan, şık giyimli kadın ve erkeklerin gerilimli asık suratlarıyla yüzleştim. Önce “Ne kadar da çok sigara tiryakileri varmış, öğle arasında dışarıya akın etmişler” diye şaşkınlıkla söylenecektim ki, yüz yüze geldiklerimin aralarında çok korktukları depremden, siren uyarıları ile korunmak için, yakın tarihlerde de yapılmış tatbikatlar gereği de, kendileri için belirlenmiş deprem toplanma alanlarında, yaşadıkları dehşetin paniğini atamadan bekleşiyor olduklarını öğreniverdim.. Elimdeki cep telefonu kamerası ile çok şiddetli sallandıklarının korkusunu çığlıklı tanıklıklarla anlatmaya çalışanların, gerçekten söz konusu binaların herhangi bir yerinden düşecek bir parça betonun altında nasıl cansız kalabilecekleri gerçeğini görüntüleyemeyeceğimi bildiğim için, gazetecilik refleksi ile bir istasyon ilerdeki Cumhuriyet’in merkezinden teknik yardım isteyebileceğimi umdum. Benden önce kaygıyla yakınlarına ulaşmaya çalışmış talimat gereği kapı önünde bekleşmenin ötesinde bir şeyler yapamayacaklarını düşünen bilişim uzmanı gençler, biraz gülerek, biraz da eğlenerek, “Boşuna uğraşmayın, iletişim kaput. Biz uyarıldığımız gibi bilgisayarlarımızdan almamız istenen, ilk saklanacak bilgilerin teknik parçaları ile yeni bir talimata kadar burada beklemek zorundayız. Merak ettiğimiz sevdiceklerimizin hiçbirinden, hiçbir bilgi alamadık..” cümleleri ile durumlarını özetleyiverdiler. Çaresiz metro ile Cumhuriyet’in Şişli’deki merkezine geçtiğimde, ben de sevdiceklerimden hiçbir bilgiye ulaşamadığımı görmüş olarak, televizyonlardan kimi ayrıntıların peşine düştüm.. HHH Başkan Erdoğan, Amerika’dan özet bilgi vermede öncelik kaparken, on binlerce önceden belirlenmiş deprem toplanma alanlarının varlığından, deprem sonrası vatandaşların ilk yapılacak en çok kendilerine, en yakın çevrelerine dönük ilk yardım çalışmaları için AFAD tarafından uzun soluklu eğitimlerden geçirildiklerini duyuruyordu. Kimilerinin yeni inşaatların durumlarına göre yerlerinin değişmiş olabileceği notunu da düşerek on binlerle deprem toplanma alanlarının varlığından söz ediyordu. Sayısız deprem yıldönümleri taramalarının sonuçları ile de İstanbul kenti savunması, TMMOB odalarının çalışmalarının sonuçlarına göre ise yalnızca 77 toplanma alanı kalmıştı. Benim fotoğraf içinde teknik olarak kanıtlayamadığım acı tabloda da görüldüğü üzere Gayrettepe metro istasyonunun iki yanında kalmış gökdelen betonarme inşaatlarının önlerindeki daracık kalmış bahçeler, toplanma alanı olarak kabul edilirlerse, gerçek bir uyarı tatbikatı tadında kalan, 5.8’lik şiddetteki deprem yerine söz konusu binalardan en küçüklerinden beton parçaları kopsa da altta toplanmaları istenen çalışanların canlı kalmalarından söz edilebilir miydi ki? Sahi acaba kimler aklımızla, tanıklıklarımızla dalga geçmenin akılcı çözüm olabileceğine hâlâ inanabiliyor? HHH Canlı yayınlarda bilimsel veriler üzerinden konuşmak zorunda kalan deprem uzmanları, Sarayı, tek adam rejimini zora sokacak söylemlerden kaçınmada ne kadar özen göstermede çaba gösterirlerse göstersinler, kamuoyuna güdüleme, uyutma sanatının zirvesindeki yayınlarda, depremden sonra yapılacaklara ilişkin depremzedeler için hazırlanmış kamu spotları baskın yayınların ardı arkası kesilmiyor. Kuşkusuz hiçbir uzman yıkılmış binanın enkazının altında canlı kalabilmiş olanlar için hazırlanmış paketlerin önemi, yararlarını yadsımaya kalkışmaz. Büyük depremde TMMOB bilim dalları uzmanlıklarından oluşmuş gruplarla, tüm deprem bölgelerinin taramalarında dolaşırken, yıkılan yapıdan oluşan tozlardan boğulma riskinin, ölümün yaygınlığı karşısında bir pet şişe suyun değerini, gözlerin kapatılması, nefes alınmaması, düşen parçalara hedef olmamak adına cenin pozisyonunda savunmaya geçmenin yararlarını deprem sonrası önlemlerde yok sayan olamaz. Ancak deniz dibinden 5.8 gibi uyarı niteliğindeki bir depremde bile rantvurgun düzeni adına seçilmiş dev modern gökdelenler betonarme yapılaşmanın seçilmesi ağır suçu, katliam projeleri gerçeğinde, ağır uğultulu deprem seslerinin geldiği betonarme gökdelen yapılardan panik içinde çıkmak zorunda bırakılan bilişim dehası, uzman çalışanların acıklı tablolarını nerelere oturtacağız? Bilim söz konusu koşullarda bu yapılaşmada en alt katlardaki titreşim şiddeti ile en üst katlarınkilerinin en hafif ile 20’lerle katlandığı gerçeğini ortaya koyarken.. Yine söz konusu son bilimsel veriler, Silivri açıklarındaki kırılmalarının ortaya koyduğu gerçeklerle, zamanı bilinmeyen ancak İstanbul için şiddetinin 7.2’lere çıkabileceği hesapları ortaya çıkmışken.. İstanbul’un çevrelendiği deprem faylarının, İstanbul’a dönük etkilerinin hesaplarında bütün çözüm arayışları, asla rantvurguna dayalı betonarme gökdelenlerin değil, yatay mimarinin seçilmesi zorunluluğunu ortaya koyarken.. İmar affı cinayetleri ile üstüne tuz biber ekilen Kartal ölümlü yıkım örneği sadece bir ayrıntı. Büyük depremin ardından toplanmış vergilerle bizden alınanları bile vurgun ranta kullanma suçlarının hesaplaşmaları nasıl olabilecek?