Katalog

SAYFA CUMHURlYET 20 MART 2004 CUMARTESİ 10 IRAK'A SALDIRENIN BÎRÎNCİ YILI dishab(g cumhuriyet.com.tr ABD'nin başlattığı saldırı birinci yılını doldururken ülke tam bir kargaşaya sürüklendi elirsizükkıskacındakiülke: Irak İŞCALİN KRONOLOJİSİ 20 Mart 2003: ABD, "Irak'a Ozgüriük" adını verdiği operasyonu başlattı. Amerikan uçaklan günlerce sürecek hava bombardımanına başlarken ABD ve tngiliz kara kuvvetleri, Irak'ın güneyine girdi. 23 Mart: 5 Amerikalı savaş esiri Irak televizyonunda gösterildi. 26-28 Mart: Bağdat'ın kalabalık bir mahallesi ve bir pazaryeri bombalandı, 44 kişi öldü. 31 Mart: Işgal güçleri ile Irak Cumhuriyet Muhafızlan Necef yakınlannda karşı karşıya geldi. 4 Nisan: ABD güçleri Bağdat havaalanını ele geçirdi. 8 Nisan: ABD güçleri gazetecılerin kaldığı Filistin Oteli'ne tank ateşı açtı, 2 gazeteci öldü. 9 Nisan: Bağdat düştü. 11 Nisan: Kerkükten sonra Musul da ABD'nin eline geçti. 21 Nisan:ABD'nin geçici sivil yöneticısi emekli general Jary Garner Irak'a geldı. 1 Mayıs: Zafer ilan eden ABD Başkanı George Bush, asıl çatışmalann bittiğini açıkladı. 2 Mayıs: ABD \e Ingıltere "uhıslararası istikrar gücü" kurma çalışmalanna başladı. 6Mayıs: Paul Bremer ABD'nin Irak'taki sivil yöneticısi olarak atandı. 6 Temmuz: Bremer, Geçici Hükümet Konseyi kurulmasını onayladı. 22 Temmuz: Saddam Hüseyin'in oğullan Uday ve Kusay ABD güçlen tarafından Musul'da öldürüldü. 19 Ağustos: Bağdat'taki BM merkezıne yönelik intihar saldınsında BM temsilcisi Sergio Vîeira de MeDo dahil 22 kişi öldü. 29 Ağustos: Necef'te Hazreti Ali Camisi'nin önünde bombalı bir araçla düzenlenen intihar saldınsında aralannda Şıi lider Ayetullah Muhammed Bâkır El Hakim'in de aralannda bulunduğu 83 kişi öldü. 3 Eytül: Saddam Hüseyin sonrası ilk hükümet kuruldu. ABD ve Ingiltere'den sonra Polonya, 5 işgal bölgesinin yönetimini aldı. 2 Ekim: ABD'nin Irak Gözlem Grubu ülkede kitle imha silahı bulunmadığını açıkladı. 16 Ekim: BM Güvenlık Konseyi, ABD'nin. uluslararası bir gücü öngören, ancak Washingtonun Irak üzerinde kısmi denetimini de benimseyen çözüm planını kabul etti. 26 Ekinı: Bağdat'ta ABD Savunma Bakanı Paul Wolfowitz'in kaldığı otele roket saldınsı düzenlendi. 1 ABD askeri öldü, Wolfowitz saldından yara almadan kurtuldu. 27 Ekim: Uluslararası Kızılhaç Örgütü'ne \e 4 karakola düzenlenen saldınlarda 43 kişi öldü. 30 Ekiın: BM, Bağdat'tan çekildiğini açıkladı. 7 Kasım: Türkıye, Irak'a asker göndermeyeceğini bildirdi. 12 Kasım: Nasınye'deki ttalyan üssüne düzenlenen saldında 19'u Italyan 28 kişi öldü. 15 Kasım: İktidann Iraklılara devrinin takv imi konusunda anlaşmaya vanldı. 17 Kasım: Bush Bağdat'ta ABD birliklerini ziyaret etti. 13 Arahk: Saddam Hüseyin Tikrit yakınlannda bir çiftlikte yakalandı. 23 Ocak 2004: Irak'ta kitle imha silahlannı arayan Irak Gözlem Grubu Başkanı David Kay ülkede silah olmadığı gerekçesiyle istıfa etti. 1 Şubat: Erbıl'de KYB ve KDP bürolanna düzenlenen intihar eylemlerinde 100'den fazlakişi öldü. 10-11 Şubat: Irak güvenlik güçlerine karşı düzenlenen 2 saldında 100'den fazla kişi öldü. 2 Mart: Kerbela ve Bağdat'ta Şiilere yönelik saldmlarda en az 170 kişi öldü. 8 Mart: Geçici Anayasa imzalandı ve 30 Haziran'da iktidann Iraklılara devrinin yolu açıldı. • ABD ve îngiltere'nin kitle imha silahlan bulundurduğu ve terörü desteklediği gerekçesiyle başlattığı saldınrun 1. yılı dolarken ne yasak silahlar bulundu ne de El Kaide bağlantısı kanıtlandı. Ülkede güvenlik ve istikrar sağlanamadığı gibi Irak'ta ve bütün dünyada terör daha da canlandı. ABD 30 Haziran'da yetkiyi Iraklılara devretmeyi planlıyor ancak ülkenin geleceği bilinmezlerle dolu. MİNE ESEN ABDve tngiltere'nin "kitle imhasilahlanıu yok etmek" için Irak'a karşı başlattığı saldın ve işga- lin birinci yılı dolarken yasak silahlann buluna- madığı gerçeğinin dışında. ülkenin geleceği tam bir soru işareti. Belirsizlikler, hem Irak halkı hem dünya tarafından kaygıyla izleniyor. tşgale karşı başlayan dıreniş hareketi güçlenerek sürüyor Uzun yıllar bir yanda baskıcı Saddam Hüseyin rejimı dığer yanda Bırleşmiş Milletler (BM) yap- tınmlan arasında sıkışıp kalan Irak halkı işgalin bir an önce sona ermesıni istiyor. Ancak ülkede gü- venlik ve istikrann sağlanması hiç de kolay değil. ABD liderliğinde 34 ülkenin katılunıyla sürdü- rülen işgalin etkilerini sadece Irak'la sınırlamak Irak işgaline, ABD liderliğinde 34 ülke, yaklaşık 156 bin askerle katıldı. Irak'taki işgal askerlerinin ülkelere göre dağılımı 2003 sonu itibanyla şöyle mümkün değil. ABD'nin 11 Eylül saldınlan son- rası önce Afganistan'a ardından da Irak'a yöne- lik saldınlan, terörü yok edeceğine daha da kö- rükledi. Irak işgali sonrasmda El Kaide örgütü- nün misilleme olarak birçok ülkede düzenlediği saldınlar tüm dünyada "terörle savaş" adı altın- da izlenen politikalan ve güvenlik kavramını bir kez daha tartışmaya açtı. Cüvenllk safllanamadı Siyasi gözlemciler, Irak işgalinin yaratacağı böl- gesel etkilerin en aza indirgenebılmesi içuı ülke- de güvenlikten egemenlik devrine, yeniden yapı- lanmadan sağlığa kadarpek çok sorunun bir an ön- ce çözülmesi gerektiği görüşünü paylaşıyorlar. Saldınnın başladığı geçen 20 Mart'tan bu ya- na bombalann patlamadığı, silah seslerinin du- yulmadığı neredeyse tek bir gün bile geçireme- yen Irakhlar işgal güçlerine karşı büyük bir öfke duysalar da, kimileri her şeye karşın güvenlik ve istikrar sağlanana kadar bu güçlerin ülkede kal- ması gerektiği düşüncesinde. ABD öncülüğün- deki güçlerinse bir yıllık işgal sonunda güvenli- ği sağlayamadıklan ortada. Bugün Iraklılann sadece yüzde 39'u ülkelerin- de yabancı asker istiyor. Uluslararası kuruluşla- nn yaptığı bir kamuoyu araştırmasına göre. Irak- lılann yüzde 41 "i işgalin iilkeyi küçük düşürdü- ğünü söylerken yüzde 49'u işgali gerekli bulu- yor. Halkın yüzde 56'sı işgal öncesi dönemden da- ha iyi yaşadığını düşünüyor. ALDIRIGEREKÇESİ Yasak silahlann izi bile yok ABD ve Ingiltere tarafından saldınnın asıl gerekçesi olarak gösterilen kitle imha silahlan (KİS) aradan geçen bu bir yıl ıçınde bulunamadı. Irak'ta köşe bucak her yeri arayan işgal güçleri KlS izine rastlayamadı. KlS'ler konusunda uzman isimler tarafından yapılan açıklamalar işgalin yasallığı konusundaki tartışmalan kızıştırdı. Işte bu açıklamalardan bazılan: Irak'ta denetimlerde bulunan BM Silah Denetim Komisyonu'nun eski başkanı Hans BBx: "ABD ve tngiltere'nin Irak'a müdahalesini haklı gösterecek hiçbir neden buhınmadığma hep inandım ve hâlâ inamyorum. Biz Irak'ta kitle imha silahı bulunduğunu hiçbir zaman söylemedik." İşgal sonrası Irak'ta silah arayan uzmanlar ekibinin eski başkanı David Kay: "Ben dahil hepimiz, Irak'ın kitle imha silahı olduğuna inanarak \anildik." Irak'ta daha önce görev yapan BM denetçilerinin başkanı ScottRitter: "ABD ve İngiltere KİS'ter konusunda yalan söylediklerini itiraf etmefi." . şgal güçlerinin Irakblara yönetik insan haklannı çiğneyen uygulamalan dünya kamuoyunda tepkhie karşüanıyor. Başına çuval geçirilmiş halde gözaltma alman bir babanın, çocuğunu sakinleşürmeve çahşması ise savaştan geriye kalan acı görüntülerden sadece birL. 10 bin sivilyaşamınıyitirdi Araştırmada ortaya çıkan bir diğer sonuç ise halkın. yabancılann özellikle siyasi sürece ka- nşmasuıdan hoşnut olmadıklan yönünde. Iş- sizlik, güvenlik ve su, elektrik gibi temel hiz- metlerhakkında endişelerini gizlemeyen Irak- lılann yüzde 79'u ülkede merkezı yönetim is- tiyor. Araştırma sonuçlanna göre, Irakhlar hiçbir lidere ülkeyi emanet edebılecek kadar güvenmiyor. Araştırmanın en ilginç sonucu ise, savaş esiri olarak ABD'nin elinde bulunan devnk lider Saddam Hüseyin'in, gözde 6 si- yasetçi arasında yer alması. Irak'ta siyasi açıdan son günlerde yaşanan en önemlı gelişme ise uzun tartışmalann ar- dından 8 Mart'ta imzalanan Geçici Anaya- sa oldu. Yasaya göre .ABD, 30 Hazıran 2004'te iktidan Iraklılara devredecek ve ülkede en geç 31 Ocak 2005'e kadar seçimler yapılacak. BM'nın Irak'ta sorumluluk almasını isteyen Was- hington bu çerçevede Irak Geçici Hükümet Kon- seyi'nı BM'yı Irak'a yeniden çağırması yönün- de ikna etmeyi başardı. Etnik gruplar arasında birlik yok Irak'ın 25 milyonluk nüfusunun yandan fazla- sını oluşturan \ e Saddam Hüseyin dönemınde ik- hdardan uzaklaştınlan Snlerin yeni yönetımde güç- lü bır konumda olacaklan açık. Sünniler ise yöne- timde yetennce söz sahibı olamayacaklan konu- sunda endişeliler. Sünnı ve Şıı Araplann çoğunlu- ğu merkezi bir hükümet ısterken yönetimde güç- lü olmak isteyen Kürtler etnik temele dayalı fede- rasyondan yana. Siyasi gözlemciler rejımın dev- nlmesinden bu yana Şii-Sünni beraberliğı- nin güç günler geçırdiği düşüncesıni payla- şıyor. tç savaşa dönüşecek bır Şıi-Sünni ça- tışmasından söz etmek için henüz erken ol- sa da dini lıderleri ve işgal güçlenni hedef alan her saldından sonra ülkeyi yeni tehlike- li gelişmelerin beklediği ortada. 2 Mart'ta Bağ- dat ve Kerbela'da Şıılerin Aşure kutlamala- nnı kana bulayan saldınlarda 170'ten fazla kişi yaşamını yitirdi. Bu ağır bılanço Saddam Hüseyin rejiminın devrılmesınden sonra Irak'ta yaşanan en çok can kaybına yol açan saldınlar olarak tarihe geçti. Irak'ta sulann durulmamasının bölge için ne kadar tehlikeli olabileceğınin bır ka- nıtı da geçen pazar Suriye'de yaşanan ve çok sayıda kişinin ölümüne yol açan Kürt- Arap çatışması. Bu olaylar, "Irak'taki ka- nşıktağın komşu bir ülkeye sıçraması" ola- rak yorumlanıyor. Irak'ta iç dengelerde Türkmenlerin ve Sünni Araplann dışlanmasının iç çatışma- lara neden olabileceğini belirten Ankara, Kürtlere tanınan ayncalıklardan da rahat- sız. Türkiye. Geçici Anayasa'nın Irak'ın bö- lünmesıne yol açabılecek unsurlar içerdi- ği görüşünde. Ote yandan ABD ve Ingiltere Irak'tan kı- sa dönemde çekilmeyecek. Washington 100 bin kadar askerin 2 yıl daha Irak'ta kalma- suu öngörüyor. Ingiliz yetkililer de en az 2 yıl daha Irak'ta kalmayı planlıyor. ABD'li yetkililer yıl sonunda Iraklılardan oluşan 100 bin kişilik polis gücü ve 40 bin kişilık or- dunun hazır hale geleceğıni söylüyor. 20 Mart 2OO3'te Irak'ın başkenti Bağdat'a düşen ilk .Amerikan füzeleri, Washington'ın uzun zamandır planladığı işgalin resmen başladığını tüm dünyaya duyuruyordu. ABD'nin "Irak'a Ozgürlük" admı verdiği operasyon birinci yılını doldururken topraklannda 156 bin yabancı ülke askeri bulunan Irak'ta son bir yılın faturası da çok ağır oldu. Uluslararası Af Örgütü'ne göre, aralannda çocuklann da bulunduğu 10 binden fazla Iraklı sivil saldınlarda yaşamını yitirdi. Sağlık, temız su, gıda, bannma ve ısınma konusunda yaşanan yetersizlikler yüzünden milyonlarca kişinin yaşamı tehlikeye girdi. İşgal güçlerinin tutsak aldığı binlerce kişiden aylarca haber alınamadı. Irak'ta ciddi insan haklan ihlallerinin sürdüğünü belirten örgüt gösterilerde, kontrol noktalannda ve ev baskınlannda aşın ya da gereksiz ölümcül güç kullanması nedeniyle çok sayıda silahsız kişinin öldüğüne dikkat çekiyor. Cazetecller de hedef oldu Dünyada geçen yıl öldürülen 36 gazeteciden 13'ü de Irak'ta yaşamını yitirdi. Geçen perşembe yerel Diyala televizyonunun servis aracına düzenlenen silahlı saldın sonucu üç televizyon çalışanı öldü. Önceki gün de El Arabiye televizyonunun iki muhabiri Amerikan askerlerinin açtığı ateş sonucu yaşamını yitirdi. Savaşta ve sonrasındaİd çatışmalarda 6 bin Irak askeri ve 600 polis öldü. 20 Mart'tan bu yana ölen ABD askerinin sayısı 500'ü aşrı. Başkan George Bush'un savaşın bittiğini resmen ilan ettiği 1 Mayıs 2003'ten bu yana 264 asker saldınlarda. 150 asker ise çatışma dışı koşullarda öldü. Irak'ta savaşta ölen ABD askerlerinin sayısı 115, savaş bittikten sonra ölenlerin sayısı ise 264. Irak'ta 58 tngiliz askeri ve diğer ülke birliklerinden 42 asker öldü. Her talnıtla birlikte Bush'un desteği eriyor SADDAM HÜSEYİN 'SAVAŞ ESİRİ'- 24 yü boyunca süren Saddara Hüse>in iktidan. 9 Nisan'da ABD güçlerinin Bağdat'ı işgal etmesiyte sona crdi. Saddam Hüseyin'in heykelinin de\Tİlmesi rejimin çöktüğünün habercisiydi. VVashington tarafından başına 25 mihon dolar ödül konan Saddam Hüseyin'i yakalamak için o tarihten itibaren ABD askerleri operasyonlanna hız verdi. Irak'ın dnrik lideri 13 Arahk 2003'te doğum yeri Tikrit'te ABD güçlerinin bir çiftiik e\ine düzenledikleri baskında ele geçirildi. Şu anda Irak'ta yeri bilinnıe>en bir yerde hapiste tutulan Saddam Hüseyin'in nasıL nerede ve hangi' suçlardan yargılanacağı belirsidiğini koruyor. ABD, Saddam'ı "savaş esiri" ilan etti. Irak'ın işgalinin ardından terörün daha da şiddetlenmesiyle işgale des- tek veren ülkelerde halkın liderlere yönelik tepkisi de büyüyor. ABD ve îngiltere'nin en yakın müttefıki ts- panya'nın halkı. Madrid saldınla- nndan 3 gün sonra yapılan seçim- lerde, Başbakan Jose Maria Aznar hükümetini sandıkta cezalandırdı. Seçimi kazanan Sosyalist Işçi Par- tisi, Irak'taki askerlerini çekecekle- rini açıkladı. Şimdi gözler ABD'nin diğer müt- tefiklerine çevrilmiş durumda. Ingil- tere Başbakanı Tony Blair'i kendi partisi de eleştirmeye başlarken baş- bakanın gelecek yılkı seçimler ön- cesi istifa etmesi gerektiğini söyle- yenlerin sayısı artıyor. ttah/a Baş- bakaru Sflvk) Berlusconi ile Avustral- ya Başbakanı John Howard için de aynı eleştıriler yapılıyor. Işgal güçlerinin lideri ABD'de ise gözler kasımda yapılacak başkan- lık seçimine çevrilmiş durumda. \1\- ke güvenliği ve Irak konulannın damgasını \'urması beklenen seçim- lerde. Irak'ta işler şu anda Bush'un aleyhine gehşiyor. Ülkeye dönen her asker tabutuyla biraz daha destek yitiren Bush, uyguladığı savaş yan- lısı politikalar yüzünden ağır bir şe- kilde eleştirilıyor. Ptnvell'a protesto Savaşın 1. yıldönümü dolayısıy- la dün Irak'a giden .ABD Dışişleri Bakanı CoünPovvefl ise Irak'taki ko- alisyonun, tspanya'nrn çekilme ni- yetine rağmen "sapasağlam durdu- ğunu" söyledi. Powell konuşması- na başlamadan Arap gazeteciler toplantıyı terketti. 2 Iraklı muha- birin önceki gün Amerikan güçle- rince öldürüldüğü gerekçesiyle Po- vvell'ı protesto eden Arap gazeteci- ler , basın toplantısını terk ettiler. Protestoculari, öldürülen gazeteci- ler için açık bir soruşturma istedık- lerini belirttiler. ABD'nin 'demokrasi Ihraç' çabaları Washington, bütün bu gerginlikler, belir- sizlikler, çatışmalar arasında. işgal daha bi- rinci yılını doldurmadan dünya kamuoyu- nun karşısına Büyük Ortadoğu Projesi adı- nı verdiği yeni bir planla çıktı. Kuzey Af- rika'dan Asya'ya uzanan bölgede "demok- ratikleşmevi insan haklanna saygıyı güçlen- direrek bölgesel istikrarsızhğı sona erdirip enerji kaynaklarının güvenliğini sağlanıayT hedefleyen plan gelecek 50 yılı şekillendir- meyı amaçlıyor. .Ancak bölge ülkeleri, ken- dilerine dışandan ihraç edilecek bir demok- rasi dayatmasının şiddeti arttırmaktan baş- ka bir işe yaramayacağını ve kendi gelecek- leriyle ilgili söz söyleme hakkının başka bir ülkenin tekelinde olamayacağını belirterek plana karşı çıkıyorlar. Ortadoğu"da çözüm bekleyen öncelikli konunun Filistin-Israil sorunu olduğuna dikkat çeken uzmanlar, planın başlıca ama- cmuı ABD'nin bölgedeki siyasi. ekonomik ve askeri güç egemenliğini arttırmak iste- ği olduğunu ifade ediyor. Dünya dlken iistünde Öte yandan, kitle imha silahlan bulundur- duğu ve terörü desteklediği savıyla Irak'a saldıran .ABD, terörün daha da canlanması- na yol açtı. "11 EylüTden sonra ABD'nin Irak'ta başlattığı savaş dünyada terorizmi durdumıadr diyen BM silah denetçilerinin eski başkanı Hans BHx, şunlan söylüyor: "Tam tersine demir \oımruğun sonucun- da terör daha da canlandı. Terörie sadece baskıcı önlemler alarak mücadele edilemez, terörün nedeninin araşünlması gerekir. ABD, 11 Eylül'den sonra İslanı dünyasına gücünü göstermek için tek taraflı önleyki savaşla uluslararası ilkeleri ihlal etti." Son dönemde, özellikle Suudi Arabistan, Türkiye ve 11 Mart'ta Madrid'de El Kaide tarafından düzenlenen saldınlar Blix'in ne kadar haklı olduğunu gösteriyor. Madrid'de- ki saldınlann ardından özellikle Irak'ın iş- galinde ABD'ye destek veren ülkelerde yo- ğun güvenlik önlemleri alınıyor.