Katalog

30 ARALIK 2001 PAZAR CUMHURİYET SAYFA kultur(« cumhuriyet.com.tr 15 Birçok tiyatro, sezonu mart ayında kapattı. Farklı deneylere açık alternatif topluluklann oyunlan başanlıydı YASAKLAR, İLKLER VE FARKLI SAHNELEM ELER Zafcr Diper'in Bizinı Tiyatro'da oynadığı 'ölüm Uykudaydı' çıktığı Anadolu turnelcrindc pek çok kez yasaklandı. (solda) 27 Mart Diinya Tiyatrolar Günü'nde Eskişehir, Şehir Tiyatrosu'na kavuştu ve ilk olarak lUrgut Özakman'ın 'Bir Şehnaz Oyun'uyla açü perdelerini. (ortada) Mustafa Avkıran'ın rejisiyle sahnelenen 'Troilos ve Kressida' Istanbul Şchir Tiyatrosu'nun yüz aklarından biriydi. (sağda) Tartışmalarla geçen bir yıl TİYATRO hele de ülkede olan bitene değinmeyi suç sayan, tiyatroyu akşam yemeğinden sonra gidilecek renkli bir eğlence sanan bir siyasi zihniyet varken.. Ferhan Şensoy'un tiyatrosunu pazar çahşma ruhsatı olmadığı için kapatmaya yeltenen anlayış, Bizim Tiyatro'da Zafer Diper'in sahnelediği Cuma Boynukara'nın oyunu 'Öliim Lyudaydı'yı da çıktığı Anadolu turnesinde engelledi. Bir diğer yasaklama da Güneş Tiyatrosu'nun Ahnıed Arifin 'Terketmedi Sevdan Beni' kitabından uyarladığı oyununa geldi. Festlvaller 1961 yılında bir Şehir Tiyatrosu geleneği olarak başlayan Rumeli Hisarı Tiyatro Buluşması'nda tiyatroseverler Ankara, tzmit ve tstanbul'dan sezon oyunlannı Hisarsahnesinde izleme zevkini yaşadılar. Rumeli Hisa MELTEMKERRAR Yıl dönümleri, yıl bitimleri, yeni başlangıçlar, geride kalanlar. Bir nedenle soruyoruz, geçen zamanda neler oldu? 2001 yılında da bitmedi, tiyatro bitti, bitiyor, öldü, ölüyor söylentileri. Üzerine bol kriz muhabbetli yakınmalar da eklendi söylentilerin ama, söylenenlere kulaklarını tıkayıp, herşeye karşın tiyatro yapmayı savunanlar da hiç de azınlıkta değildi. Uluslararası Istanbul Tiyatro Festivali 'nin ekonomik olanaksızlıklardan ötürü yapılamaması 2001 'in tiyatro adına en üzücü olayıydı ama öyle fırtınalar da kopmadı ortalikta. Festivalin bundan sonra iki yılda bir yapılacak olması, nedenleri, niçinleri, bugüne nasıl gelindiği tartışılmadan üstü kapandı konunun. Gerıde kalan yılın belleklerde yer eden tartışması Afife Jale Ödülleri'nin ardından yaşandı. Ruhat Mengi'nin köşesinde jüriyi aile şirketi olarak değerlendirmesi ve Hıncal Uluç'un futboldan modern sanata pek çok konuyu irdelediği köşesinde, Haldun Dormen dışında, tüm ödülleri 'dandik' bulduğunu söylemesi ve Afife Jale Ödüllerini, 'Câvurakçesiyle3otuzpara etnıez' olarak nitelendirmesi ortalığı kanştırdı. Prof. Dr. Dikmen Gürün yazdığı yazıda ödüllerin o güne dek, Yıldız Kenter, Memet Baydur, Şükran Güngör, Sevda Şener, Selim Naşit Özcan gibi sanatçılara verildiğini hatırlatmış ve Hıncal Uluç'un sarf ettiği sözlerden utanç duyduğunu belirtmiş ve eklemişti:"T'abii ki eleştirmek yasak değildir. Ama eleştiri, donanım, birikinı, üslup, sağduyu ister." n'nı tiyatro olarak Istanbul'a kazandıran Muhsiıı Ertuğrul'un ruhu şad oldu bir anlamda. 6. yılına ulaşan Uluslararası Ankara Tiyatro Festivali'nde yerli yabancı çok sayıda topluluğu izleme fırsatı bulan Ankaralı izleyici, geçen yıl AST'ta, LeventÜlgen rejisiyle salınelenen Dario Fo'nun işçi kesimi ile aile ortamında yer alan parasızlık odaklı bir fars olan 'Ödenmeyeeek! Ödemiyoruz!', ve Behiç Ak'ın 'Aynük' oyunlannı izledi. Fa ruk Tank Güvenç kardeşlerin çabalanyla başkente yeni bir sahne kazandıran Ekin Tiyatrosu'nun yerleşık sahnesindeki açılış oyunu ise, Hasan Uysal'ın 11 yıl önce yayımlanan aynı adlı romanından Senıih Çelenk'in sahneye taşıdığı işkence olgusuna güldürünün uzak bakış açısıyla yaklaşan'GiziiÖrgütNasılKurulur?' oldu. 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü'nde Haller Gençlik merkezi binasında açılan Eskişehir Şehir Tiyatrosu geçen yıl Eskişehır'den gelen ilk sürprizdi. Tiyatro perdelerini Engin Orbey rejisiyle sahnelenen Turgut Özakman'ın 'Bir Şehnaz Oyun'uyla açtı. Eskişehir'in bir başka sürprizide 1993 yılında kurulan Türkiye'nin ilk üniversite tiyatrosu Tiyatro Anadolu'dan geldi. Topluluk, yıllarönce Gülri/Sururi, Engin Cezzar'ın oynadıklan, Haldun Taner ustanın 'Keşanlı Ali Destanı'yla izleyici karşısındaydı. DİKKAT ÇEKEN OYUNLAR .umpanya 10. yılına Ash Mertan'ın mesaj kaygısı taşımayan bir tiyatro dili içinde, açık kapılan olan, izleyicinin kendi yolunu bulabileceği, 'Ayşegül Kanada'da' oyunuyla girdi. îstanbul 'da neler izledik? Tiyatro Stüdyosu'nun festivale hazırladığı Nazizme özgün bir eleştin getiren 'Dünyanın Başkenti' oyununu çoğu tiyatro perdelerini kapamak üzereyken izleme fırsatı bulduk. Oyunlannı kendi sahnelerinde izlemeyi sabırsızlıkla beklcdiğimiz Zuhal Olcay vc Haluk Bilginer'in Oyun Atölyesi'nde Işıl Kasapuglu'nun sahneye koyduğu 'Aynlış' izleyici ve eleştirmenlenn ortak beğenisiydi. Dostlar Tiyatrosu'nda lankred Dorst'un 'Oyuncu'suyla Genco Erkal virtüözitesini gösterdi bir kez daha. Değişmez kadro Cüneyt TüreL, Tilbe Saran, Köksal Engür ve Işıl Kasapoğlu'yla hcr yıl farklı deneylerle kendini sınayan Aksanat Prodüksiyon Tiyatrosu, JorgeGoldenberg'in 'Bay Kneep'iyle izleyici karşısındaydı. Burak Sergen'in performansıyla dikkat çektiği, yine bir Işıl Kasapoğlıı rejisiyle Tiyatro Kare'de sahnelenen Tuncer Cücenoğlu'nun 'Neyzen'i ve Müşfik Kenter ve Oğuz Aral'ı buluşturan 'Huysuz thtiyar' da 2001 'in en beğenilenlerindendi. Ortaoyuncular yine Ferhan Şensoy oyunlanyla izleyici karşısındaydı. 'Sahihinden Sahlık Birinci El Ortaovunu' internet dünyasını hıcvederken Şensoy'un yıllardır sürdürdüğü yolda, ortaoyununu dijıtal ortama taşıyordu. Yıl boyunca, bir Ferhan Şensoy klasiği 'Ferhangi Şeyler'in yanında, 'Felek Bir Gün Salakken', 'Fişne Pahçesu', Derya Baykal'ın oynadığı 'Şu An Mutfaktayını' oyunlannı sahneleyen tiyatro, özgün bir kriz komedisi olan 'Kökü Bitti Zjkİam Zulada'yla yıl bitmeden izleyicisini yeni oyuna kavuşturdu. çok konuşulan oyun: Kobay Bir Ali Poyrazoğlu vakası olarak, 'Kobay' çok konuşuldu.. Kendisinin dc hcr fırsatta övünçle söz ettiği gibi 'pek çok' ödül aldı oyun. Poyrazoğlu yılın sonlarına doğru aynı adlı kendi kitabından sahneye taşıdığı 'ödünç Yaşamlar'la da beklediği ilgiyi topladı. Poyrazoğlu'nun standup'çılara karşı tez olarak tanımladığı, her akşam değişen yapısıyla sanat dünyasından 'top sccret' dedikodular içeren oyunu televizyon dahil olmak üzere her türlü medyada yer buldu. Medyanın ilgi gösterdiği bir başka konu da Haldun Dormen'in ekonomik kriz nedeniyle tiyatrosunu kapatmasıydı. Medya, Ali Poyrazoğlu'nun, Dormen Tiyatrosu'nun kapanış nedeninin kötü işler yapmak olduğunu söylemesini DonnenPoyrazoğlu polemiğine çevirdi ama, bunu her iki sanatçı da iyi dost olduklannı bir kez daha yineleyerek kabul etmedi. zleyicinin alternatifi olmak Devlet Tiyatrosu, Şehir Tiyatrosu ve belli başlı özel tiyatrolar... Kimilerine göre alternatif, kimilerine göre öteki tiyatro olan başka bir tiyatro daha var olanların dışında. Çoğu zaranna oynuyor, kimileriyse bu problcmi çoktan çözmüş, başka yollardan para kazanıyor, oradan sağladıklan gelirle tiyatro yapıyorlar. Kumpanya, bu tanıma en çok uyanlardan. Seyirci, gösteri, mekân ilişkilerini sorgulayan yapısıyla, Kumpanya 10. yılına Aslı Mertan' ın mesaj kaygısı taşımayan bir tiyatro dili içinde, açık kapılan olan, izleyicinin kendi yolunu bulabileceği, 'Ayşegül Kanada'da' oyunuyla girdi. Geçen yıl kapılannı açan İSM 2. Kat, tiyatro dolu günlerle geçirdi 2001 yılını. Ev sahibi Tiyatro Oyunevi'nin geçen yıl en dikkat çeken çalışması, Koltes'in 23 sayfahk tek bir cümleden oluşan oyunu 'Ormanların HemenönündekiGece'ydi. Kafka'nın 'Ceza Kolonisinde' ve Genet'nin 'Hizmetçikr' oyunlannı geçen yıl da sahnelemeye devam eden tiyatro, bahar aylarında, tiyatrolann çoğu sezonu çoktan kapatmışken 14 günlük bir çahşma sonrasında Gogol'ün 'Evlenme' adlı oyunuyla izleyici karşısındaydı bu kez... Sahnelediği oyunlan zanıan, mekân ve hareket bağlamında ele alan 5. Sokak Tiyatrosu da, İSM 2. Kat'ın farklı sesli bir başka alternatifi. Mustafa Avkıran'ın konseptini Naz Erayda ile birlikte hazırladığı, Özen Yula'nın 'Ay Tedirginliği' oyunu, mayıs ayında Europa 2001 Festivali kapsamında Viyana'da sahnelendi. 5. Sokak'ın bahar sürprızı 'Seven Kalp Böyle Yanar' 1930'lann Türkiye'sinden üç kadının öyküsünü, müzik, mekân, zaman ve hareket ilişkileri içinde anlatıyordu. Tiyatro Grup, Dario Fo ve Franca Rame'nin kısa oyunlannı kadın karakterler kadar monitörlerin de başrolde olduğu bir sahneleme anlayışıyla, yine İSM 2. Kat'ta sahneledi. Sandımay Sokak Tiyatrosu ve Tiyatro Oyunevi organizasyonuyla Hollandalı sanatçı Frans Custers, bir haftalık bir workshop'un ardından sunduğu 'The Fundament' ve birkaç gün önce 'Hellish Heaven' adlı çalışmasıyla yine aynı mekândaydı. Türkiye'nin ilk sokak tiyatrosu Sandımay, 'Ölüm, Annma, Doğum' oyunuyla Kıbns, Romanya, Macaristan ve tspanya'yı dolaştı. Oyuncular Tiyatro Grubu, Kafka'nın öykülerinden başanlı bir grup çalışmasıyla kendi oyunlannı kurdukları 'Sokağa Bakan Pencere'yle, 2001 'de avangard tiyatronun en başanlı örneklerinden birini verdi. Bagaj'ın Roxy'de sahnelediği Bernard Marie Koltes'in 'PamukTarialannın Yahuzhğında' adlı metinden uyarlanan 'Panıuk Tarlalan' yoğun bir izleyiciye ulaşamasa da, ses, müzik ve hareketi aynı konsept içinde düşünen yapısıyla pek az örneğini görebildiğimiz yapunlardan biriydi. llkçağdan günümüze uzanan metinlerin kolajıyla insanlığın ortak yazgısını sorgulayan ve 'Şehir Uykuda' oyunlanyla Zeynep ve özgürErkeklide 2001 'in akılda kalan isimlenndendı. Sehlr Tiyatrosu Mustafa Avkıran ve Naz Erayda'nın yaratıcı zekâlanyla Shakespeare'in ülkemizde ilk kez sahnelenen oyunu 'Troilos ve Kressida', Mehnıet Ulusoy'un sahneye koyduğu Büchner'in 'Woyzeck'i ve yurtiçi ve yurtdışında aldığı ödüllerle öne çıkan genç kadrolu 'Sabaha Az Kala' Şehir Tiyatrolan'nın yüz aklanydı. Devlet Tlyatrosu Geçen yılın ödül rekortmeni Cüneyt Çahşkur'un sahnelediği Martin McDonagh'ın 'Leenane'in Güzellik Kraliçesi', eleştirmenlerce de en iyiler arasında gösterildi. Yılın son günlerinde Işıl Kasapoğlu ise Büyük Sahne'de Cyrano de Bergerac'tan sonra thsan Oktay Anar'ın 'Efrasiyabın Hikâyeleri' ile yeniden karşıladı bizi Büyük Sahne'de. Yenl gruplar ve mekânlar Mimar Sinan'lı bir grup genç tarafından kurulan ve şimdiden kendi yazdıkları üç oyunla izleyici karşısında olan Stüdyo Drama Topluluğu, Köksal Engür, Yıldıray Şahinler, Nergis Çorakçı'yı bir araya getiren Tiyatro SiyahBeyaz, Işıl Kasapoğlu'nun yeni yılda perde diyecck Semaver Kumpanya adına Çevre Tiyatrosu'nu 10 yıllığına kiralaması ve Taksim'e yeni bir sahne kazandırmasının yanı sıra, farklı alanlardaki atölye çalışmalarıyla da yaşayan bir tiyatro mekânı olmaya aday Maya Sanat 2001'in gülümseten gelişmeleri oldu. Bir tiyatro kenti: Izmit Anadolu'nun ilk ödenekli tiyatrosu olarak kurulan tzmit Şehir Tiyatrosu, Işıl Kasapoğlu'nun genel sanat yönctmenliğinde Koltes, Shakespeare, Turgut Ozakman, Çehov, Memet Baydur, Perihan Mağden, Aristophanes, Bilgesu Erenus gibi Türk ve dünya tiyatrosunun farklı seslerinin yanında geleneksel Türk tiyatrosunun bir parçası olan gölge ve kukla tiyatrolanndan da yapıtlannı içeren çeşitli bir repertuvar oluşturdu. 2001 yılının ilk ayında, 11. Uluslararası tstanbul Tiyatro Festivali'nde prömiyer yapan Işıl Kasapoğlu'nun sahnelediği Koltes'in 'Roberto Zucco'sunu yeniden sahneleyen tiyatroda yıl boyunca, Bertolt Brecht'in 'Üç Kuruşluk Opera' MoItere'in 'Don Juan', Dario Fo ve Franca Rame'nin 4 kısa oyununun yer aldığı 'Kaduı Oyunlan'nı sahneledi. Cüneyt Çahşkur'un yönettiği Civan Canova'nın 'Sokağa Çıkma YasağT, Jean Pierre Cournouüle'in sahnelediği Nâam Hikmet in 'Sevdah Bulut' ve Melih Düzenli'nin yönettiği 'Kuvayı Mifliye', Emre Koyuncuoğlu'nun sahnelediği Özen Yula'nın 'Hayat Devam Ediyor', Ahmet Yaşar özveri'nin sahneye koyduğu Aziz Nesinüı 'Hadi öldürsene Canikom' ve iki çocuk oyunu, Melih Düzenli'nin yönettiği Işıl Kasapoğlu'nun 'Bin VarmışHiç Yokmuş', ve Aslıhan Ünlü'nün yazıp Ebru Kara ve Camel Dekhli'nin yönettiği 'Şahmeran Hikâyesi', tiyatronun 200l'e sığdırdığı yerli oyunlar arasındaydı. Şehir Tiyatrosu, Almanya'nın en büyük tiyatrolanndan biri olan Schaubühne tiyatrosuyla ortak çalışmalar için ilk adımı attı geçen yıl. tzmit'in ev sahipliği yaptığı, uluslararası yapısıyla farklı bir tiyatro atmosferi oluşturan sokak festivalinin bu yıl 4.'sü yapıldı. Festivale Türkiye ve yurtdışından toplam 172 sanatçı katıldı. Memet Baydur 'u yitirdik Tiyatromuzun en yaratıcı zekâlanndan gazetemiz yazan, Memet Baydur, 41 yaşında aynldı aramızdan. Temel izleği özgürlük olan oyunlannda kendini ve yaşadığı ülkeyi anlattı hep sakınmasız diliyle. Geriye 20'ııin üzerinde oyun, deneme ve çeviriler bıraktı.' Yalnızhgın Oyuncaklan\ 'Güne Bakan KınklanYDüdüklüdc Kıymalı Bamya', 'Kamyon', 'Yangın Yerinde Orkideler', 'Yeşil Papağan Limited' yazann oyunlanndan bazılan. Yasaklar Olanlar hep sevindirici değil elbet. Yasaklar tiyatrocu için olmazsa olmaz cngellerden, hele de Türkiye'de, AYRILIŞ Işıl Kasapoğlu'nun Oyun Atölyesi'nde sahnelediği 'Ayrıhş' beğeni topladı.