Katalog

19 ARALIK 2001 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI / ekonomic cumhuriyet.com.tr 11 Istihdam maliyeti arttı • ANKARA(ANKA)1 ürkıye'de bir kişiye iş yaratnıanın ortalama maliyeti 105 milyar liraya yükscldi. Ha/ine Müsteşarlığı'nın ocakekım 2001 döneminde teşvik belgesıne bağladığı toplam 9 katrilyon 401.3 trilyon liralık 1855 yatırım projesi kapsamında 89 bin 183 kişilik istihdam yaratılacağı bildirildi. Buna göre yeni yatınmlarla yaratılacak her bir kişilik istihdama düşen yatırım tııtarı 105.4 milyar liraya geldi. Emeklilikte tehlike çanları • Bozulan denge sonııcu bugün 2 aktif sigortalıya bir emekli düşüyor. En az 60 bin kişinin daha emekli edilmesi gündemde. Bu durum, SSK'nin bir süre sonra maaşları ödeyemeyeceği ve emekliliğin artık bir garanti olmaktan çıkacağı kaygısına yol açtı. OLCAYBÜYÜKTAŞ Bir yandan son 25 yılda Sosyal Sigortalar Kurumu'nun (SSK) aktifpasif dengesi ciddi bir oranda bozulurken bir yandan da Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) isteği ile 100 bin ya da en az 60 bin çalışanın emekli edilmesinın gündeme gelmesi, sistemin bir süre sonra yükümlülüklerinı yenne getiremeyeceği endişesini doğurdu. Hükümetin bir yıl önce SSK'nin dengeleri bozuldu diye emeklilik yaşını yükseltirken bugün en az 60 bin çalışanı emekli etmeye kalkması büyük bir çelişki olarak yorumlandı. 1975 yılında 7 aktif sigortalıya bir pasif sigortah düşerken bugün 2 aktif sigortalıya bir pasifsigortalı düşer hale geldi. Yani 25 yıl önce 7 sigortah prim öder bir emekli maaş alırken, bugün 2 sigortah prim öder, bir emekli maaş alır durumda. Her ne kadar "Bu oranda bozulan dengeye 60 bin emeklinin eklenmesi büyük değisikliğe yol açmaz" iddiaları olsa da bu gidişin devam etmesi halinde sistemin çıkmaza girerek emeklilere olan yükümlülüklerini yerine getiremeyeceği ve emekliliğin artık çalışanlar için bir garanti olmaktan çıkacağı endişesini doğurdu. Kayıt dışı ekonomi, kaçak çalışma, prim kaçaklan, prim aflan, borçlanma yasalan ve sık sık değiştirilen emeklilik yasalan, kurum dengesini bozarken kurumun ileriye dönük oluşturması gereken fonlarda da bazı zaafiyetlerin oluşmasına yol açtı. SSK yılhklanndaki yeriler, özellikle uzun vadeli sigorta koİlan açısından bulundurulması gereken matematik karşıhğını ayırabilme olanağının zayıfladığını ortaya koydu. Uzmanlara göre bunun en büyük nedeni ise SSK alacaklannın tahsıl edılememesi ve kurum kaynaklannın etkın biçımde değerlendirilememesi. Bakandanitiraf Aktifpasif dengenin bozulmasıyla gelir gider dengesi de bozulan SSK'nin geçen yıl geliri 4.9 katrilyon lira olarak açıklanırken gideri 5.3 katrilyon lira olarak gerçekleşti. Çalışma ve Sosyal Güvcnlik Bakanı Yaşar Okuyan'ın bütçe konuşmasında açıkladığı veriler de kurumun içinde bulunduğu durumu özetledi. Geçen yıl sigortah sayısının 6 milyon 565 bine çıktığını söyleyen Okuyan'ın 2001 için öngördüğü gelir 7.3 katrilyon lira iken aynı yıl için öngörülen gider de 8.5 katrilyon lira. 1975 yılından bugüne emekli sayısı yüzde 400 artarken emekli aylığı alanlann oranı yüzde 1400 yükseldi Yasa herkes için değişmedi Anayasa Mahkemesi'nin 4447 sayıh kanunun emeklilik yaşına geçiş hükümlerini düzenleyen maddelerini iptal etmesi, tüm çalışanlarda yeni bir beklentiye yol açtı. Oysa söz konusu iptalin gerekçeli karan incelendiğinde, iptalin tüm çalışanlan etkilemediği görülüyor. Yasanın yürürlük tarihinden önce sigortah olanlann ise emeklilik yaşları kademeli olarak arttınlmıştı. Yasanın 81. maddesinin A fıkrası anayasaya aykırı bulunarak iptal edilmedi. Yani 8.9.1999 tarihi itibanyla 18 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olan kaduılar, 23 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olan erkekler, önceki hükümlere uygun olarak yaşa bağh olmaksızın, kadın sıgortalılar 20 yıllık, erkek sigortahlar 25 yıl sigortalılık süresini doldurup 5 bin gün prim ödeme koşulunu yerine getirmeleri halinde emekli olabilirler. Aynca 50 yaşını doldıırmuş kadın ve 55 yaşını doldurmuş erkek sigortahlar da 15 yıl sigortahhk süresi ve 3 bin 600 gün prim koşulunu yerine getirerek emekli olabilirler. İkİ VVU!j.\NA 1 1 IMKMA 22 milyon kişîye vergi numarası • ANKARA(ANKA)Kayıt dışı işlemler ile vergi kaçağı ve kara paranın önlenmesi amacıyla başlatılan ve 1 Eylül'den itibaren her türlü bankacılık ve mali hiznıet işlemlerınde beyanı zorunlu kılınan vergi kimlik numarası alanlann sayısı 22 milyonu aştı. Maliye Bakanhğı'ndan edinilen verilere göre, 1 Eylül'den bu yana 4 milyon 340 bin 161 kişinumara aldı. Yıllar 1975 1985 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Artış Toplam Sigortah (SSK) 1.677.471 2.399.236 4.410.744 4.624.330 6.376.982 6.721.169 6.355.639 6.565.167 391% Emekli Aylığı Alanlar 240.004 991.752 2.225.132 2.424.614 2.731.793 2.930.752 3.148.826 3.339.327 1391% Aktif/Pasif Dengesi 7.0 2.4 2.0 1.9 2.3 2.3 2.0 2.0 Kaynak: SSK TİCARETTEİLK SIRADA AlmanyOy Sanayici karamsar • ISTANBUL(AA)tstanbul Sanayi Odası (tSCMYönetimKurulu Başkanı Tanıl Küçük, önümüzdeki yıl iç pazarda bir talep artışı beklemenin miimkün olmadığını savunarak "2002 yılında birdenbire her şeyin değişebileceğıne inanmak, çok iyimser düşünmek yanlış" dedi. Küçük, Türkiye'nin en büyük probleminin üretim olduğunu vurguladı. Türkiye'nin en büyük ortağı Hükümet reklamdan yararlanmalı SİBEL KIZILIŞFK Reklamcılar Derneği Başkanı Faruk Atasoy, hükümetin, knze çözüm getinci program ve yaklaşunlarını, kamuoyuna doğru bir şekilde anlatabilmek için reklam tekniklerinden yararlanması gerektiğini belirtti. Uluslararası alanda da "ttctişinı boşluğıT bırakılmaması gerektiğine dikkat çeken Atasoy, "Türkiye, yurtdışında da düzenli ve bilinçli bir ilctişim faaiiyeti yapmadığı için dünya kamuoyu, Kıhrıs, ErnıenL, Kürt sorunlannda her şey i bizim REKLAMCILAR DERNEĞİ BAŞKANIATASOY: Noel çîçeği • AMTALYA(AA)Antalya Kesme Çiçek lhracatçıları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Osman Bağdatlıoğlu, Noel kutlanıaları için Rusya, Ingiltere, Hollanda ve Japonya'ya 20 milyon dal cerbere karanfıl ıhracatına başlanıldığını söyledi. Bağdatlıoğlu, "Türk kesme çiçek ihracatçıları olarak, Noel etkinlikleri nedeniyle Avrupa pazarından oldukça unıutluyuz." diye konuştu. TÜPkiye'den Zenginler de krize yenildi • İSTANBUL(AA)Yaşanan ekonomik kriz, pahalı düğün törenlerini de vurdu. Istanbul'daki 5 yıldızlı otellerin bırçoğunda gerçekleştirilen lüks düğün törenlerinde azalma yaşandı. Hyatt Regency yetkilileri, Türkiye'nin içinde bulunduğu ekonomik krizin, yüzde 30 düşüşe neden olduğunu açıklarken KJassis Resort Otel'de yapılan düğünlerde de geçen yıllara oranla bu yıl azalma oldu. İSTANBUL (AA) Türkiye ile tarihi bağları uzun yıllara dayanan Almanya, ülkemizin aynı zamanda en büyük ticaret ortağı konumunda bulunuyor. Almanya dış ticaret hacminde, yatınm yapan yabancı firma ve turist sayısında ilk sırada geliyor. Türkiye'nin genel ihracatı ve ithalatı açısından birinci sırada gelen Almanya ile geçen yıl 12 milyar 377 milyon dolarhk ticaret hacmi gerçekleşti. Bu yılın ilk sekiz ayında Almanya'ya ihracat yüzde 5.2 artarak 3 milyar 565 milyon dolara çıktı, ithalat da yüzde 22.6 azalarak 3 milyar 537 milyon dolar seviyesinde kaldı. Bu dönem itibanyla Almanya'nın ihracattaki payı yüzde 17.5, ithalattaki payı ise yüzde 13 oldu. özellikle 1980 yılından sonra Alman yatınmcıların Türkiye'ye ilgisi büyük ölçüde arttı ve 1980lerde Türkiye'de faaliyet gösteren Alman firma sayısı sadece 26 iken bu rakam 2000 yıh sonu itibanyla 95 l'e, 2001 Haziran sonu itibanyla da 995'e yükseldi. Söz konusu firmalann toplam sermayesinin Türkiye'deki mevcut yabancı sermaye içindeki payı yüzde 9.61. Alman yatınmlan finna sayısı açısından 1., sermaye miktan açısından ise 3. sırada yer alıyor. Alman yatırımlan, otomotiv ve yan sanayii, elektrikli aletler, lastik, gıda, haberleşme, finans, inşaattaahhüt ve turizm alanlannda yoğunlaşmış durumda. TürkAlman İş Konseyi Başkanı Yavuz Zeytinoğlu da gerek ticari, gerek sınaı ışbırlığı açısından Almanya'nın son derece önemli bir ortak olduğuna dikkat çekti. lki ülke arasındaki mevcut durumun potansiycli yansıtmadığını belirten Zeytinoğlu, iki ülke ticaret hacminin orta vadede 20 milyar dolann üzerine cıkabileceğini bildirdi. lunduklan haldc Ankara'dan hiçbir tepkı gelmemesini eleştirdi. Atasoy, Türkiye'de bu tip iletişime para aynlmadığmı, hatta kimi zanıan da bir zaaf olarak algılandığım belırtirken reklam tekniklerinin, belirh bir sistematik ve disiplin içinde iletişım yapma olanağı verdiğini vurguladı. Krizi reklamla atiaün Atasoy, "Toplam saüşlar bazı ürün gnıplannda çok azalsa bile tüketim hiçbir /aman durmuyor, hayat devam ediyor" dedi. Krizin ekonomik çözümünün üretimin artmasına bağh olduğunu vurgulayan Atasoy, "Ekonomik canlılığın ve üretimin gcrçekleşmesi için de talep artünlmaİL Çünkü mali piyasalarda başlayan kriz, bir talep kri/inc dönüştü. Türkiye'de tüketicinin elindcki para kaybolmadı, sadece kullanım ya da degerlendirme sekli değişti" diye konuştu. Harcanandan daha fazla parayı ellerinde tutmalan ve bir kısmı da bankacılık sisteminde olan bu paranın ekonomide de kullandınlmaması nedeniyle harcamanın düştüğüne dikkat çeken Atasoy, şöyle devam elti: "Gelir yaraülamayınca, gelirler karşılıklı olarak düştü. Yani elde (ıılulaıı nakdimi/i arttınrken gerçeklcn artan bir değer olmadıgına göa> hep beralıer fakirleşiyonı/. Bu nedenlcharcanıalaruı arttınlması ancak talep artünlmasıyla miimkün olur. Reklam da talebi arttınrr Marka anımsatilmalı Krizde şırketlerın reklam yapmasının kendileri için de doğru olduğuna dikkat çeken Atasoy, "Kânıı düşmesi, nakit problenıleri ve piyasaya yeterince nıal verilmesindcn çckinüdiği için şirketler reklama yatınm yapmaktan kaçındı. Oysa ınarkanın anımsablmasının sağlannıası bir yana sirketlerin düşen sauş hacmi içinde daha büyük bir pay almalan, daha yüksek bir pazar payı ve kârlılık da yine reklamla mümkündür. Pazar payı kaybedenlerin kriz sonrasında yitirdiklerini geri almalan için yapacakları yatınm, krizde yapacaklanndan çok daha fazla olacakür" dedi. Arjantin'de açlık süpermarket yaktırdı Hükümetin "kemerakma" politikasıyla bunalan Arjantin'de halkın haftalardır sürdürdüğü protesto eylemleri sertleşti. lşsizliğin yüzde 18'le rekor düzeye çıknıası, kamu çalışanlannın ücretlerinin yan yarıya kısıtlanması ve bankadan para çekme miktannın 250 pezoyla sınırlanması nedeniyle geçinemeyen halk, önceki gün süpennarketİer önünde birikerek kendilerine bedava gıda verilmesini istedi. Taleplerinin karşılanmaması üzerine, eylemciler yaktıklan lastikleri marketlerin park alanlanna attı. Polisin, yeni şiddet eylemlerini önlemek amacıyla süpermarketlerin çevresinde güvenlik zinciri oluşturduğu kaydedildi. Bu arada, Ekonomi Bakanı Domingo Cavıdlo, 2002 bütçe tasarısının parlamentoya sunulduğunu açıkladı. 132 milyar dolarhk borç yükünü özellikle kamu alanındakı kısıtlamalarla gidermeyi planlayan Arjantin hükümeti, yeni bütçede kamu harcamalannın bu yıla oranla yüzde 20 azaltılmasını öngörüyor. Hükümetin bütçe planına göre, bu yıl 48.8 milyar dolar olan harcama miktan 39.6 milyar dolara indirilerek 9 milyar dolarlık bir tasarruf sağlanacak. uzlemyu(o)yahoo.com Faruk Atasoy. dışınıı/daki kişilcrdcn, kuruluşlardaıı, ürgüücrdcıı dinlcdi. Şinıdi de oluşan bu yanlış inıajı nasıl değiştiririz diye dertleniyoruz" dedı. Faruk Atasoy, halkın, kriz sonrası uygulanan ekonomik programı, Devlet Bakanı Kemal Derviş'i, bürokratlan dinleyerek ve gazetedeki haberleri okuyarak öğrendiğini söyledi. Hükümetin, programda sadece yapılacaklan anlattığını ifade eden Atasoy, "Hükümet neyin, niçin yapıldı^nı, yapılacaklann da belirli bir zaman sonra neler getireceğini ise açık bir şekilde anlatıuadı, cleştiriler karşısında hangi zorunluluklann birtakuıı acı reçetelerde rol oynadığını söylcmedl' Işin sahibı' konuşmadığı için de başkalan konuştu. Kamuoyu da neyc bakıp neyi kabııl edeceğini kestiremedi. Ekonomik progranıla ilgili çok daha fazla spekülasyon yapıldr diye konuştu. Atasoy, reklamcılarve iletişım platformu olarak bu konuda önerilerdc bu İLGİ TOPLUMUNA DOĞRU / ÖZLEM YÜZAK Yıllar boyu ABD'nin en yaratıcı şirketi unvanına sahip oldu. Yönetim kalitesi açısından daima liste başı idi. İş dünyasının guruları, yatırım uzmanları ve medya "21. yüzyılın en büyük şirketlerinden" biri olarak tanımladılar. Sonra aniden çöküverdi. Iflası, yalnızca milyonlarca küçük yatırımcıyı, 5 bini aşkın çalışanı, emekliyi mahvetmekle kalmadı, liberal ekonominin günümüzde döndürdüğü çarkın çarpıklığını da gözler önüne serdi. Sözünü ettiğimiz şirket, ABD'nin enerji devi Enron. Bir ahtapot gibi. Kolları dünyanın her yerine ulaşmış. Vetabii Türkiye'de defaaliyetleri var. Gama ile birlikte ortak kurduğu, Trakya Elekthk AŞ adıyla faaliyet gösteren Marmara Ereğlisi (Enron) DoğalgazÇevrimli Elekthk Santralı. Ayrıca petrol dağıtım şirketi Opet ile ortaklık anlaşması. Iflası ile birlikte Enron dünyanın gündemine, üstelik 11 Eylül sonrasıymış, Afgan savaşıymış, tınmadan, bomba gibi düştü. En büyük mali skandal olarak tanımlandı. Baba ve oğul Bush ile yakın ilışkileri ile, dünyaca ünlü denetim şirketi Andersen'in hataları ile ve bizzat ABD Kongresi'nin başlattığı dev soruşturma ile kamuoyuna yansıdı. öykü, bundan 16 yıl önce, 1985'te Houston'da iki küçük doğalgaz şirketinin birleşerek Enron adını almasıyla başladı. Kurucusu ve CEO'su Vietnam Savaşı sırasında Pentagon'da ekonomi danışmanı Meğer Kral Çıplakmış... olarak görev yapan Kenneth Lay'di. Enron, Lay'in "büyük!!' gayretleri ile büyüdü. Zira Lay yıllarca enerji sektörünün özelleştirilmesi ve yeniden düzenlenmeABD'nin Kalifomıya eyaletınde sürekli yaşanan ve hayatı felce uğratan elektrik kesintileri, bu düzenlemelerin yerel yönetimleri devre dışı bırakması sonucunda meydana Esnaf kepenk kapatıyor • ADANA (AA)Adana'da, yılın 11 ayında, 2 bin 53 esnaf ve sanatkânn kepenk indirdiğı, faaliyetıne devam eden her 4 esnaflan 3'ünütı de icralık olduğu bildirildi. Adana Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Başkanı KazımBanşık, 1994 ve 1998yıllanndaki ekonomik krizler, Haziran 1998'deki Adana depremi ve 2000 yılında uygulamaya konan istikrar programından sonra, krızlerin esnaf ve sanatkârların "belini büktüğünü" söyledi. Eniyi denetimcüere sahip Değerien yüksek hisselere sahip 1. sınıf destekçitere sabip Asla batmaz si(ü) için lobicilik faaliyetleri doğrultusunda federal yetkililere milyonlarca dolar saçtı, siyasi kampanyaları finanse etti. Doğalgaz piyasasının kurallarını istediği doğrultuda degiştiren Enron, elektrik piyasasındaki düzenlemeleri de aynı taktikle gerçekleştirdi. Geçen yıl Dünyanın en büyük enerji şirketi geldi. Ünlü ekonomist Paul Krugman, San Francisco Chronicle'da yer alan 12 Aralık 2001 tarihli "Enron için ağlama, Arjantin" başlıklı makalesinde, tıpkı Arjantin'in, devleti sistemin dışına çıkartan ve müdahale etmesinı engelleyen kur heye ti (currency board) gibi, Enron da özgürce faaliyet gösterdiği "kuralları belirli bir kara delik" yarattı. "Ben piyasaların şeytan olduğunu düşünen ya da kâr etme mantığının yanlışlığını savunan biri değilim. Tam aksine piyasaların yararlı olduğuna inanırım. Ancak 20. yüzyılda yaşadığımız örnekler, piyasa sisteminde hükümetlere sanıldığından çok daha fazla gereksinim olduğunu kanıtladı" diye yazdı. HaftalıkThe Economist dergisi, iflastan bir yıl kadar önce, teşbih yaparak, Enron'u "mezhep", Kenneth Lay'i ise mesih olarak adlandırmıştı. Bugün kralın çıplak olduğu ortaya çıktı. Enron ile birlikte gözler, muhasebe hesaplarını tutmak için yıllık 25 milyon dolar, danışmanlık hizmetleri için 27 milyon dolar alan, ardından ise denetiminden sommlu olan dünyanın 5. büyük denetim şirketi Anderson'un üzerine de çevrildi. (15/127 2001 Financial Times) Türkiye'de ise Enron'un öyküsü nedense hiç mi hiç ilgi çekmedi. Sanki, bir yandan elektrik ve doğalgaz piyasasında ust kurullar oluşturma çabası, öte yandan her ay katlanarak artan elektrik ve doğalgaz faturaları, peş peşe iflas eden yapişletdevret modelleri, devir hakları iptal edilen santralları hiç yokmuşçasına. Sanki Enron'la ilgili gelişmelerden ders çıkarmaya hiç gerek yokmuşçasına!.. Sosyal Destek Projesi Ozelleştirme mağdurlarına umut ANKARA (AN KA) Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), kriz ve ozelleştirme mağduru yaklaşık 32 bin işsizin yeniden istihdam edilmesine ımkân tanımak için "ozelleştirmeSosyal Destek Projesi" başlatıyor. lŞKUR'un2002yılıbaşından itibaren başlatılacak projesinden ozelleştirme nedeniyle işten çıkarılan ve ışten çıkarılma olasılığı olan çalışanlar ile uygulanmakta olan ekonomik programdan olumsuz etkılenen IŞKLJR'da kayıtlı işsizler yararlanacak. Yeniden işe yerleştirme ayağı ozelleştirme tdaresı Başkanlığı'nın koordinatörlüğünde yapılacak projeye Dünya Bankasf ndan 250 milyon dolarhk krcdinin sağlandığı vurgulanırken 2004'te tamamlanması bekleniyor. Projenin tazmınatlar ayagı da bulunuyor.