Katalog

SAYFA CUMHURIYET 14 AĞUSTOS1993CUMARTESI DIZI BEYAZ Haraşo'dan Nataşa'ya BERAT GÜNÇIKAN (FOTOĞRAFLAR: SUAT KOZLUKLU) 8 • Şimdi, 1920 ile 1993 'ün, Beyazlar 'la Kızıllar 'ın, Haraşolar la Nataşaîar 'ın buluşmazamanı. Bu, Kızıllar için geleceğe, Beyazlar içingeçmişe yolculuğım başlangıcı. Aynı dilde, aynı dinde ama başka topraklarda sürdürülmüş ve sürdürülecek olan yaşamlar, şimdi birbirine denk düştü... Tellioğluyetmişsekizinde. St. Petersburg doğumlu. Annesi iki çocuğuylageldiği Yalta'da Rizeli Rasim 'le tanışıyor ve evleniyor. İkikardeşi daha oluyor. Sonra Rize 'ye ordan ver elini İstanbul... Aya Andrea Kilisesi'de kızkardeşi ile kalıyor. O camiye, Lidya kiliseyegidiyor. • Lidyanın annesinden tamyetmiş yıl sonra Vitaliy ve Taisiya Gudsenko çiftinin deyolu İstanbul'a düşer. Komünist rejim çökmüş, üstüne üstlük Çernobil kazası olmuştur. Kiev 'den ayrüırlar. Biryıldır istanbul"dalar. Tek korkulan pasaport ve iş izni. Aya Andrea'da hep birlikte oturuyorlar... Biz bu devrimî niyeyaptık? Yeni baba Rizeli Rasim... I Merdı\enler soğukvesessız Kokoreç- çılenn çığlıklan. hamallann her yuk ındı- nştekı denn solukianmalan. taksı şofor- lennın kuturlen hırdavatçı çıraklannın ıkı buvruk arasında şakalaşmalan. koş- turmalar bekletmeler. sarhoşlar. herşey ama her^ey. dışarda kaldı Zaman Aya Andrea"nın bır gırdabı andıran merdı- venlennde durdu Şımdı. 1920 ile 1993'un. BeyazlaT'la Kizıllar'ın. Haraşolar'la Nataşalar'ın bu- luşma zamanı Bu Kızıllar ıçın geleceğe Beyazlar ıçın geçmışe volculuğun başlan- gıcı Aynı dılde aynı dınde ama başka topraklarda surdurulmuş \e surdurule- cek olan yaşamlar şımdı bırbınne denk düştu Aya Andrea Kıhsesfrun ayınden ayıne açılan toplantı odası Masalann uzenn- dekı bevaz ortuler bugune ozel P A E Fukara Perver Dernegı Başkam Aleksandr Sı- muhın. Turkçe ile Rus- ça nın. ıkı dılın an- laşılırhğını sağlayacak Lıdya Tellıoğlu ile Aleksandra Vasılıyev- na Manjosina Bey ızlar'ı. Vıtalıy veTaısı- ya Gudzenko Kızıllar ı temsıl edıyor Kızıllar a daha son a ısıımız \e resımsız bır başka Rus katıluor Lıdy a Tellıoğlu y etmış sekızınde. uzun boy lu bır kadın Yetmış y ıl Lenıngrad ol- duktan sonra yenıden e>kı îstnını alan St Petersburg doğumlu Annesi Mana. Lıd- ya ya hamıle kaldığında Rusya'da ken- dısını Bınncı Dunya Sav aşı nın ıçınde bu- luyor Baba Peter cepheye gondenhyor Doğuma az bır zaman kala gecıyor kart- postal Mana nın ekne "Kocamz Peter. cephede vuruldu \e oldu ' Savaş bıtme- den. bu kez Bolşevık Devnmı başlıyor Mana nedendır bılınmez yenııkıyaşına basmış Lıdya yla beş yaşındakı Alek- sandr ı alıp Yalta \a kaçıyor Burada fınn sahıbı Rizeli Rasim Tellıoğlu yla tanışıyor Memlekettekı kansı olunce Rasım'ın kendısıne yaptığı evlılık teklıfinı gen çevırmı- yor Mana Ondan ıkı kızı oluy or. Mıne ve Bah- nye Mana'- yla ılk evlılı- ğınden olan çocuklannın ne ısımlennı ne de dınlen- nı değrçtır- melennı ıstı- yor Rasim "Dınsız ol- mayın yeter' dıyor Kuzey Kafkasya da, Novoçer- kosk'ta gıdıyor, ılk ve ortaokula Vete- nner Okulu'nun ıkıncı sınıtına geldığın- de, Rasim, Rıze'ye gen donmeye karar venvor Aleksandr, Rusya'da kalıyor Mana. Lıdya, Rasim, Mıne ve Bahnye birlikte Rıze'nın Mapan kazasınayerleşı- yorlar Lıdya, burada bır yıl kaİdıktan sonra çalışmak uzere Istanbul'a gelıyor Çocuk bakıcılığını Behzat Rezvanı Çorap Fabnkası'nda ışçılık ızlıyor An- nesmı babasmı ve kardeşlennı vanına alıyor daha sonra Aya Andrea nın ıkı odasında bannılıyor Rasim, bırkaç yıl dayanabılıyor Istanbul'a Gen donuyor Lıdya kazandığıyla hem annesıne bakı- yor hem kardeşiennı okutuyor 1977 de SSCB yegıdıp Armavır'de oturan ağabe- yıyle buluşuyor Pasaport suresını uzat- mıyorlar donuyor Son yıllannı vatalak geçıren Turkçe tek bır kelıme bılmeyen annesının bakı- mı. kardeşlennın eğıtımı, evlenemıyor Lıdya Fsteyenlen sevdığı olmadı değıl ama zorunluluklar onu bağlıyor Lıdya hâlâ Aya Andrea'nın bır odasında, kar- deşı Bahnye'yle birlikte oturuyor Bahn- ye Musluman O camiye, Lıdya kiliseye gıdıyor Aynı odada, yalnızlıklannı pay- laşıvorlar Aleksandra Vdsıiıyevna Manjosına, Batum gazhanesının ustabaşısı Mıhaıl Başlaycv ın torunu 1924 Fstanbul do- ğumlu Aynı kentte avnı mdhdllede bu- yumuş dnnesı Tdlydnd ile bdbası Vdsıl- nıkı yı istanbul da Gdlata Koprusu karşılaştın- yor Aleksandra Avusturva Kız Lısesı'nı bıtırdık- tcn sonrd uluslararası bır finnadd sckrctcr olarak çahşıyor 1949'ddRum KonsUntın Pdvmdyevıç'- le cvlcnıyor Uç çocukldn olduktan sonra ayn- lıyorldr Aynıyıllardd bdbaVdsılnıkıdeTdtydnd'- ddn dvnlıp Rusyd yd Ndlçık d gen donuyor Tdtydnd I986'dd Istanbul'dd Vasılnıkı ısc 1987 dc Ndlçık td oluyor Gemılerdeçalışan oğul- Un bırer bırcr cvlcnıp Yunanıstdn'd gıdıyor On yıl \dr kı gormuyor oğullarını Alcksdndra Ayd Andrca'nın bırodasında yalnız yd^ıyor Tdisıyd vc Vıtalıy scssı/ vc yorumsu/ dınlıyor Lıdyd ılc Alcksdndrd'nın dnldttıklannı Bıldıklcrı bırkdç Turkçe so/cuklcnclcr dnldtıldıgınidnldmd- yd vdlıyyortar ama anldmsı/lık dğır bdsıyor Ko- nuynd sırdsı onldrda Elcktronık ustdsı Vılalıy'lc hcmşırc Taısıyd'yı İstdnbul'a dtdn ncdcn Çernobil facidsı Yoksa Kı- ev'de ışicrı yolundd Vıtdlıy'ın Kcndınc aıt bır şır- İsimsiz, resimsiz bir Rus ı Haraşo'larla Nata^a'ların \olları 70 >d sonra bırleştı. 19201erdebinlercebaron,ba- ronese, muzis\ene,fahişe\e kapılarını açan Aja Andrea Manastırı'nın kapıları bu kez zengin ulmanın, farklı yazmanın duşlerini kuranlara aralandı. Ne ülkelerinden vazgeçebilhorlar ne de kuçuk Amerika olarak gördükJeri Türkiye'den... Onlar bir- birlerinin dilinden anlıyorlar... Soldan sağa Kiev'B Vitaliy ve Taisiya Gudzenko, 1924 İstanbul doğumlu Aleksandra Vasilijevna, Fukara Perver Demeği Başkanı Aleksandr Sımuhın ve Lid\a Tellioğlu.(Fotoğraf H ATTCE TUNCER) ketı uç arabası, ıkı daıresı, topraklan, bır maden suyumembası bırdekuçuk ormanı var Gerçı son yıllarda ış yapmak zorlaşmış, bazı mal varlıklan- na, Vıtalıy e gore ışbırlığı halmdekı KGB'yle maf- ya cl koymuş Buna, yuzdc sckscn bcş oranındakı vergıler de eklenınce elı kolu bağlanmış Gınşımcı Yetmiş yıl sonra yola dûşenlep... I ruhu zcdclcnmış Çcrnobıl'dcn sonra araldnndd ydkınldnnın bulunduğu yuzlerce kışı kanse- rc ydkdldnınca korku sanyor Gurcnko'lan Otuz sckız, kırk ydşlannddkı bır-ıkı yakının olumu,dort yaşınddkı kuçuk oğul Dcmid'nın zayıflıgı vc Taisiya'da rad- ydsyona bağlı gudlr Unısı uzerınc Kıcv'den dyn- Imdktdn başkd çarc buldmıyorldr Hcmşırc oku- lundd okuydn Tdtydnd Kıcv'dc bırakılıp, Istdn- bul'a gçlınıyor Ncdcn radyasyond bır gun uzak- lıktdkı İstdnbul9 Bılıncn, ısmı duyuldn, vakınlann gıdıp gcldığı bır kcnt Hcpsı o kadar Onumu/dckı ay Istanbul'dd bırınci yıllannı dolduracak Gurenkolar Ilk dort ay Kanarya'da 500 Evler'de kıralık evlerde geçıyor Gunlük, kuçuk ışler her an yakaldnma korkusu bırdkmı- yorpeşlennı Bır kılıse anyorlar Bırbınne eklenen ddresler, onlan Aya Andrcd'yd vc P A E Fukara Perver Derneğı Başkanı Sımuhın'e gotüruyor Gldsnost onccsı Ukraynd'yı vc yaşamı anlatı- yorlar Komunıstlcnn zıhnıyctı surcklı fakırlık Vı- talıy'e gore Çunku bır memleket zengin oldu mu ıdarectmek zorlaşıyor Bunun ıçındır kı Gorbaçov ıklıddrd gcldığındc saboldjldnn drdı drkdsı kcsıl- mıyor Ornek mP Erkek çorapkn bırden yok olu- yor pıyasaddn Sonradan oğrcnıyorldr kı ormdna golurulup ydkılmış Buyuk çalışma makınalan dd aynı dkıbctı payldşıyor Koylcrc gıdılıp koylulcr tarldlardd çalışmamdk uzcrc kışkırlılıyor Vıta- lıy'ın orneklen anldtmdkld bıtmıyor Ne kdddn doğru'' Vıtalıy ı doğruldydcak dd yok, ydldnldyd- cak dd Alcksdndrd sık sık kdnşıyorsozc Işlc. tdnh on- lan doğruladı Vıtaly, glasnost oncesı ve sonrası ckonomık yaşdmı anldtırken Aleksandra'nın coş- kusunu kınyor Bır memurun, ışcının aylık ka- zancı glasnost oncesı beş dolar ama yıyecek mad- delen alabıldığıne ucuz Sonrasında once ekmek pahalılaşıyor Gıyım, her donemde pahalı Üste- lık, buyuk, tcmız bır kent Kıcv Tıyatrolar, muzeler, sırkler, tıyat- ro opera, balc. sınemd Sosyal ydşamı sonridyd gerck vdr mı9 "Ama" dıyor Vılalıy, "Bu komu- nısllenn ıdaresındc asırlardan gclcn kultur yok edıldı Bundan sonrakı kultur komunıst propa- ganddsı uzenne ınşa edıldı" Glasnosttan sonra ta- nh kıtdplannda ydpıldn yanlışlıklar bırcr bırcr or- tayd çıkıncd, komunısllere de kendı ydzdıkldn kı- tdpldrı ydkmdk duşuyor Yd eğıtım' Dcvlct okul- lannın ucrctsız olduğu gunlcr drlık lanh Şımdı dc dcvlct okulldn yok dcğjl dnu bugun gozdc olan özel okulldr rulara Pekı, memnunlar mı Turkıye'ye geldık- len ıçın 9 Vıtalıy ıçın de Taisiya ıçın de Kıev'de yaşamın daha rahat olduğu tar- tışma göturmez bır gerçek Bu rahatı bo- zan tek şey radyasyon İstanbul da ol- maktan da hoşnutlar Tek sorunlan pa- saport ve çalışma ızınlen Bugun. der- neğın yardımıyla yaşamlannı surdurebılı- yorlar Amaçabşmakısüyorlar Gelme- den once Taısıya'nın gozunu korkutmuş- lar, "Türkıye'de ışsızlık çoktur, yapa- mazsınız" Bır yıîlık gozlemlenyle Türkı- ye'de ışsızlık dıye bır sorunun oİmadığma kanaat getırrruş Taisiya tş çok, yeter kı ınsanlar tembe! olmasın Hemşırelık okulunu bıtınnce Tatyana da Istanbul'a gelecek Gudrenkolar ıçın artık Kıev'e donuş yok Konuşmalar surerken, odaya kırklı yaşlannın uzennde mavı gozlü bır adam gınyor Ne bır merak ıfadesı var gozlennde. ne de korku Butün yuzle- n tek tek ıncelıyor Vıta- lıy ile Taisiya, konuş- malannı tamamladığında sessızce yanaşı- yor O ısmını vermeyecek resım de çektır- meyecek Eşıyle birlikte o da neredeyse bır yıldır istanbul da Once belkı de ak- raba olduğumuzu söyluyor Eğer varsa, akrabalığımız 1640-1660 yıllanna daya- nıyor Bu yıllarda LJkrayna ile Rusya ara- sındakı savaşta. yuzlerce Ukraynalı ço- cuk, savaştan etkılenmesınler dıye Ana- dolu'ya gondenlıyor Belkı. buyuk bu- y uk büyuk babalanmızdan ya da annele- nmızden bır gobek bağımız var onunla Dort dıploması var,jeolojı, hıdrojeolo- jı, felsefe ve ekonomı tstanbul'da ne mı anyor9 Bılgı Eskıden ona anlatılanlar, Türkıye'nın çok gen kalmış bır memleket olduğu Geldıkten sonra goruyor kı, Tur- kıye Ukrayna'dan daha ılen Ve bu ne- denle, Ukrayna. Türkiye'den yardım al- madan ekonomık ışlennı yoluna koya- maz Bu nedenle de araştınyor. Turkıye ekonomısı nasıl çalışı- yor0 Bundan sonrakı adımı. Turk- lerle ortak bır şırket kur- mak olacak Serbest eko- nomıden ne anlıyor bu ısımsız, re- sımsız Rus9 Serbesthk eğer ınsanlar onu kullan- mayıbılırseıyıbırşey Bırhurnyet İyıya da kotu taraflara çeİcılebılır bır humyet 9 Allah bılır, Ukrayna bu hurnyetı nasıl kullanacak0 Ama o hümyetten yana Sorular bırbınnı ızlıyor Ukrayna nın neye ıhtıyacı var 9 Once serbest pazar eko- nomısıne ve doğru çarklarda oğutmeye Türkıye den de ılk oğrenılecek olan bu ol- mab Turkıye yedı-sekız yıl ew el bu etap- tan geçtı Bu perestroyka hastalığının aa- lannı çektı Ûkraynalılar ıstıyor kı daha az acı çekılsın Bu yolda daha az kan do- kulsun Başarabılecekler mı 9 Bılmıyor, ısımsız ve resımsız Rus Konu kadınlara Haraşolarla Nataşa- lar a donuyor Taisiya, Turklenn v'uzde doksan dokuz nokta dokuzu ıçın bır Na- taşa olduğundan habersız Butun Nata- şaîar'a bır fahışe gozuyle bakıldığından ıse hıç haben yok Lıdya ve Aleksand- ra'nın yadırgar ama yorumsuz bakışlan arasında dınlıyor soruyu. "Rus kadınlan- nın bır bolumu Türkler ıçın bedenlen parayla takas edılebıhr bır nesne Sence doğal mı bu9 " Soruyu yanlış algılıyor önce Taisiya Kesınlıkle oyle bır kadın olmadığını an- latmaya cahşıyor Doğru anladığında ılk tepkısı "gunah" Bırkaç kez gunahını vurguladıktansonra." fakat 'dıyor.' Eko- nomık durum o kadar kanşık kı Onlar hakkında bır hukum veremem" Konuşmalar noktalandığında Aya Andrea'nın bulunduğu ışhanının kapıcı- sı. sade gazoz ıkramında bulunuyor So- futursuzca venldığı duşünulen vanıtlar, Devlet okılları tarih ıMu I şımdı kaygı yaratıyor Ya Kızıl Ruslar'ı sınır dışı ederlerse 9 Ya bu nedenle Beyaz Ruslar'ın başı derde gırerse 9 Aleksandra ve Lıdya, "Aman" dı- yorlar, "Bız onlara alışlık, onlan bızden ayıracak şeyler yazmaym' Vıtalıy ıse tek ısteklenmn ıyı yaşamak olduğumı, kımseye zararlan dokunma- yacağını söyluyor Bırbırlennın dilinden anlıyorlar Bır mesleğı de muzık oğretmenlığı olan Taısıya'nın henuz pıya- nosu yok Ama olduğunda onlara Çaykovsky'ı yorumlayacak Bır tşe gınp çalışacaklar, ızın aldıklannda Burada da evlen olacak. ışyerlen, mallan, mulklen Lıdya ve Aleksandra ıse yıllar sonra kendı dıllennden msanlarla yalnızlıklanna did verecck Yıllar once kendılenne kucak açan bu mdnastırda şımdı kendılennın başkalanna kucak açıyor olmasının hazzını tada tada BİTTİ