Katalog

3 TEMMUZ 1989 CUMHURtYET/7 M.AIi Aybar Leninist teori iflas etti Sovyet ekonomisi zor durumda. Denize düşen yılana sarılırmış. Gorbaçov da kapitalizme sanlıyor. Yalnız Sovyetler değil, tüm sosyalist ulkeler kriz geçiriyor. Gorbaçov olayı Leninist "öncü"ler teorisinin iflas ettiğinin yeni bir kanıtıdır. Sovyetler Birliği'nde işçiler köylüler değil, öncüler iktidardadır. Bundan dolayı da gerçek anlamda sosyalizm kurulmamış, sömürü de gerçek anlamda son bulmamıştır. MEHMET ALİ AYBAR Macanstan'ın başkentı Budapeşte'de geçen 16 hazıranda, onbınlerce kışı alışılmadık bır cenaze torenıne katıldı Katafalkia altı tabutvardı Beşının ıçınde, yıllar once gomulduklerı çukurdan çı kartılmış ınsan kemıklerı Altıncısı tse boştu Kemıkler lmre Nagy ve arkadaşlarmın kemıklenydı Boş olan tabut ıse 1956'dakı halk avaklanmasının ısımsiz kahramanlanna aıttı Hatırlanacağı gıbı bundan 33 yıl önce bağunsızlık, ozgurluk ve demokrası ıçın avaklanan Macar halkı, Sovyet askerlerının ulkelerınden çekılmesını ıstemış ve zamanın Başbakanı lmre Nag> ıle. dort arkadaşı halkın yanında yer almışlardı Sovvet tankları duzem (!) sağlaymca da Nag> ve arkadaşları ıle ayaklananlardan 300 kışı ıdam edılmışierdı Macar ayaklanmasını Polonya, Çekoslovakya olaylan ızledı Ve Macanstan'da olduğu gıbı hepsı, Sovyetler'ın şu ya da bu şekıldekı müdahalelerıyle bastırıldı Çın'de bugun demokrası ısteyen gençler ve halk yığınları ıse yaşlı lıderlenn buyruğundakı ordu ta TARTIŞMA3 100. yılında Sosyalist Enternasyonal SORU: Sosyalist ülkelerdekf son gelişmeler ye Marksizme ilişkin güncel tartışmalar nakkında ne düşünüyorsunuz? ışaretı sayılabıleceğı ıçın, bu açık lamalar hıç değılse, geleceğe donuk olumlu oır ışaret olarak yorumlanabıtır Metanet AH Aynar • 1906 Istanbul doğumlu 1936 da Istanbul MukukFakultesı nı bıtırdı, 1939'da hukuk doktoru okiu 1946 da sıyasal yazılan nedenıyte ünıversıteden uzakiaştırıldı 1947 de 'Zıncırlı Hürnyet"ı çıkardı, cumhurbaşkanına hakaretten 4 yıl ağır hapıs cezasıaldı 1950'deaflaserbestkaldı, avukatlık yaptı 1962'de TIP Genel Başkanı oldu 19651969 Istanbul mtlletvekılı 1971 'de partden ıstfa ettı 1975 te SDP'yı kurdu Halen yenı bır sosyalist partı ıçın çalışmalar yürütüyor Toplumsal ve sıyasal konularda bırçok esen bulunuyor rafındanhızayagetınhyor Asken mahkemelerden geçırılen genç devrımcıler, enselenne kurşun sıkılarak olduruluvorlar Vıetnam'da, Kampuçya'da, Kore'de de hep "oncu"ler burokrasısı ıktıdarda Afnka'da da durum aynı. Kuba'da da o>le, Gorbaçov'u ağırlayan Fıdel Castro, "Her sosyalıst ulke bir tur laboraıuvardır" derken, Gorbaçov da "Devrim ve karşı devrim ihracından vazgeçilmelidir" dıye konuştu. Perestroyka veglasnost bızım ıç sorunumui demek ıstedı Ama Gorbaçov ne derse desın, Marksizme dayanan bır ulkenın, hele bu ulke Sovyetler Bırlığı olursa, polıtıkasındakı değışıklıkler, tum Marksıstlen, tum sosyalıstlerı ve de herkesı ılgılendırır Nıtekım ılgılendırmıştır, ılgılendırmektedır Gorbaçov neden >enı bır polıtıkaya gerek duydu 7 Polıtıka, ekonomınır. uzantısıdır Ama polıtıka da ekonomıyı etkıler Gor baçov köyluye toprak dağıttı, ışçıyı fabrıkaya ortak ettı. Bunu Marksıst teorıyle bağdaştırmak olana.ksız dememek ıçın, son derece zor dıyelım Çunku bu teonye göre, uretım araçlarının kamulaştınlmasının ekonomıye sağ layacağı olanaklar, toplumun maddesel ve kulturel gereksınımlerıne artan bır hızla yanıt verır Sosyalızmın amacı ınsandır lnsanın yabancılaşmalardan kurtularak, ınsanlığını her geçen gun bu>uyen boyutlarda gerçeklestırme sıne olanak sağlamaktır Şımdı tarımda ve endustnde, şu ya da bu ölçude kapıtalızmedonuluvorsa, bu hayal kırıcı olay hepımızı, tum Marksıstlerı, nerede yanlış adım atıldığını araştırmaya sevk etmelıdır Sanıyorum Gorbaçov'un Marksızmı, şımdılık de olsa bır vana bırakarak, ulkesının sorunlarına çözum aradığı tartışılamaz Ama bu donuşu olmayan bır yoldur Toprak sahıbı olan koylulerden bu topraklann gen alınması ıçın, yenıden devrim yapmak gerekır Durun>bu olunca, ilk kurulan sosyalist ulkenın yenı başkanı ve partı genel sekreterının, boyle bır nskı goze alması gerçekten şaşırtıcıdır İnsan ıster ıstemez Gorbaçov'un açıklamadığı bırtakım hesapları olduğunu duşunuyor Ama hemen ardından bunların neler olabıleceğını de duşunmeye başlıyor Ve kapıtalızm deneme Sayın Gorbaçov ıse, kapıtalıst ışletmecılığe yonelıyor, ama boylesme önemlı bır adımın nedenlerını açıklamak gereğını duymuyor Gorbaçov olayı, Leninist "oncu'Mer teorisinin iflas ettığının yenı bır kanıtıdır Sosyalızmı ışçıler, koyluler, emekçıler kurar Sosyalizm onların duzemdır Aydınlar yardımcı olma\ a çahşırlar sınden olumlu sonuç aldıktan Sosyalızmde kol emekçılendır soz sonra, Gorbaçov'un venı bır ya ve karar sahıbı olan pılanma hamlesı ıle sosyalızme dönmeyı tasarlamış olabıleceğı bıLenın bılındığı gıbı bunun tam le, çok zavıf bır ıhtımal de olsa tersını savunur, Ne Yapmalı adlı akla gelebılıyor Merkez komıte kıtabında devrımın, deneyımlı, sındekı 110 muhalıfim, lerevağm bılgılı bır avuç "oocu" tarafından dan kıl çeker gıbı, ıstıfa ettırmış gerçekleştırıleceğını, ışçılerın ıse olması, bır pazarlığın söz konu sendıkalarda örgutleneccklerını su olabıleceğını duşunduruyor ın ılerı surer (Bk Que Faıre 'Ne sana Yapmalı', s 112128, Ed SocıaAnlaşılan Sovyet ekonomisi zor le, 1947) Ne var kı, 19O2'de kadurumda Denize düşen yılana sa leme alınan bu teorı uyarınca orrılırmış Gorbaçov da kapitalizme gutlenen Rus ıhtılalcılen, 1917'de sarılıyor Almanya'ya vaptığı zı ıktıdarı ele geçırdıkten sonra ayyarette, ış adamlarından ulkesıne nı ılkeler doğrultusunda kurulan yatınm yapmalarını ıstedı Bu bel ve sosyalist dunyada 72 yıldır lıkı koyluve toprak dağnmaktan da derlığını surduren Sovyetler Bırlığfnde, ışçıler, koyluler değil, tehlıkelı bır yoldur Yalnız Sovyetler değil, tum sos "oncu"ler iktidardadır Bundan yalist ulkeler krız geçiriyor Kımı dolayı da gerçek anlamda sosyaeskı modelde dırenıyor, kımı ka lizm kurulamamış, somurü de, pitalizme açılarak bır çıkış volu gerçek anlamda son bulrnamıştır 1 arıvor Ama bıldığım kadarıyla, Çunku somuru, ancak ışçıler, koyluler, urettıklen değerlenn bohıçbırı bu hale neden duşulduğunu araştırmıvor Lenın ve Stalın luşumunu kendılen yaptıkları zadonemınde, en basıt uvgulamalar man ortadan kalkar ıçın "teorik" açıklamalar yapılırÇıkmazdan kurtulmanın yolu dı Bılımcıhkten kaynaklanan bu Sovyet emekçılerırun ıktıdara gelaçıklamaların çoğu kez, Rosa Lu melerınden geçer Gorbaçov'un, xemburg'un behrttığı gıbı bılımle, kapıtalızmle flort etmenın tehlıketeon ıle bır ılışkısı yoktu Ama yo lerını, bır an once gormesını dınetıcılerın sorumluluklarının bır lerım Insan hakları ve temiz çevre 9 SE'nin ağırlıklı konuları: 3 ŞAHİN ALPAY "İnsan haklan. sosyalist kimliğin temel ogelerinden bindir. Sosyalizmin ana hedefi, herkesin guven içinde olmasıdır. İnsan haklan çıgnendıgı surece bu hedefe ulaşılamaz." Sosyalist Enternasyonal'ın 2022 hazıran tanhlen arasında Stockholm'de yapılan 18 kongresınde kabul edılen İnsan Haklan Platforrau bu sözlerle başlıyor Son kongrede kabul edılen otekı onemlı belgeler, SE Çevre Komıtesı'run Çevre Guvenliğine Doğru: Uzun Vadeli Varoluş İçin Bir Strateji başlığını taşıyan raporu ıle orgutun sıyası programı mahıyetındekı İlkeler Bildirisi. Uzun yıllar suren çalışmalar sonunda hazırlanan ve tum uye partılerın göruşlerı alınarak oybırlığıyle benımsenen bu belgeler, SE'ye uye partılere ızleyeceklerı polıtıkalarda yol gosterecek ve aralarında eşgudum sağlayacak tavsıyeler nıtelığını taşıyor Bu yazımızda SE'nin gunumuzun en acıl sorunlan arasında yer alan ınsan haklan ve çevre konularındakı tutumunu yansıtan belgeler hakkında bılgı \ermeye çalışacağız Ertuğrul Kürkçü Var olan sosyalizmlerin bunalımı, sosyalizmin iflas ettiğini mi göstehyor? Ben tersini düşünüyorum. iflas eden sosyalizmi kapitalizmle aynı tarihsel perspektif üzerinde bir "milli kalkınma projesi" olarak hayal eden "milli komünizm" teorisinin uygulamalandır. Sosyalizm ancak dünya çapında erişilebilir bir projedir. ERTUĞRUL KÜRKÇÜ iflas eden ^millî komüııizııı munıst partılerı, ıktıdarı ele aldıkları andan başlayarak, ashnda tarihsel olarak kapıtalızm tarafından yenne getınlmış olması gereken bir sürecı tamamlamaya çahştılar: Maddı üretıcı guçlen gelıştırmek ve sanayı ulkelerı halıne gelmek Bunun ıçın gereken sermaye bırıkımının yoksunluğu ıse ya dış borçlanma ıle ya da kö> lü mülkıyetının tasfiyesı, tüketımın kısıtlanması ve ışçı sınıflannın aşın çalışmasıyla gıdenlebılırdı. Sovyetler BırlığTru abluta yoluyla çökertmeye dayalı emperyalist stratejı koşullannda mümkun tek yol, ıkıncısı olarak gözuktu Nufusun buyuk çoğunluğunun kendı kendısını tasfiye eden ve aşırı çalışma talep eden bır >önetıme gönullü olarak onay vermesı söz konusu olmayınca da eskı devletın despotık yönetım rrurası yenı yönetımlerce devralındı Yonetenlerle yönetılenler arasındakı bu kopuş ıse burokratık iktıdar bıçımlerıne yol açtı. İnsan Hakları Platformu Platform, "İnsan haklan, insan varlığına ilişkin genış ve dinamik bir kavramdır. Sosyal ve kulturel unsurlarla sureklı .olarak zengınleşen bu kavram medeni, siyasi, sosyal, ekonomik ve kulturel haklan kapsar; kadınlar ve erkekler için eşit olarak geçerlidir. Geiecek kuşaklann haklan da vizyonumuza dahildir" dedıkten sonra, ınsan haklarının gerek demokrasının, gerekse ekonomık kjlkınma ve sosyal refahın guven altına alınması açısından vazgeçılmezlığı uzennde duruyor. Ikıncı Dünya Savaşı'ndan sonra ozellıkle medenı ve sıyası haklar konusunda sağlanan uluslararası antlaşmaları onemlı bır kazanım olarak nıtelendıren platform, gelecektekı tartışmaların sosyal adaletın sağlanması uzennde odaklaşması gerektığını, zengın ve yoksul ulkeler arasındakı uçurumun bu alandakı buyuk başansızlığı vansutığını söyluyor. Adaletsızlığın gı lı bakan Birgitta Dahl'in başkanlığındakı Çevre Komıtesı tarafından hazırlanan rapor Hızlanan sılahlanma yarışını; zengın ve yoksul ulkeler arasında gıttıkçe buyuyen uçurumu ve doğal çevrenın tahrıbı ve kırletılmesını bırbırlerıne bağlı ve bırbırlerını ağırlaştıran vahım sorunlar olarak nıteleyen rapor, bu gelışmelerın temelınde "hırs ve açgozluluk mantığı"nın yattığını, bunların ınsanlığın kaçınılmaz kaderı olmadığını, halklar arasında "dayanışma manbğı" ıle bu olumsuzlukların' alt edılebıleceğını vurguluyor 1980'lerın sonunda karşı karşıya olduğumuz en onemli çevre sorununun, Kuzey ıle Guney arasındakı gıttıkçe buyuyen uçurum olduğunu belırten rapor, 1980'lerde çoğu Uçuncu Dunya ulkelennde kışı başına mıllı gelırde hıçbır artış sağlanamayışına, azgelışmış ulkelerden gelışmış ulkelere doğru borç ödemelerı, tıcaret hadlennde kotüleşme, uluslararası malı kaynakların azalması ve sömurucu ıııtelıkte yatırımlar bıçımlerıne bürunen kaynak .transfennın devam etmesıne dıkkat çekıyor Zararlı kımyasal maddeler ve radyoaktıf artıklann yoksul ulkelere atılmasına da karşı çıkan rapor, "çevresel somurgecilik" kavramınm çoğu kez hakh olduğunu söyluyor. Bu bağlamda rapor, en azgelışmış ulkelenn borçlannın sılınmesı, borçlann uzun vadeye yayılması, azgelışmış ulkeler ıçın daha duşuk ve ıstıkrarh faız hadlerının sağlanması, yoksul ulkelerden zengın ulkelere ıhra catın kolaylaştırılması, yenı teknolojılerın transferı, ekonomık yardımlann arttmlması ve otekı önlemlerle KuzeyGuney uçurumunun gıderılmesının en temel uluslararası görevlerden bın olduğunu vurguluyor Bunun toplumsal anlamı nufusun büvük çoğunluğunun köyluler ve Sovyetler Bırlığı'nde ve ötekı küçuk burjuvalardan, kuçuk bır sosyalist ülkelerde yer alan sureç oranının ıse modern sanayı ışçılenn dolaysız olarak bır bunalımı lerın den oluşmasıdır Bu ulkeleaçığa vurduğunu söylemek müm nn paylaştıklan sıyasal / kulturel kün. Bu bunalımın tarihsel, eko mıras da az çok benzeşıktır Genorruk ve teonkpolıtık kökenle cıkmış ve yukarıdan burjuva devnvar Ekonomık ve teonkpolıtık nrrüen, despotık yonetım geleneksureçler her bır sosyalist ulkenın len. kendı özgul gelışme duzeyıne göSosyalizm ıse teorik olarak re farklı çehşmelen ve bu çehşmeyuksek derecede gelışmış bır urelerın farklı gerçekleşme bıçımletıcı guçler toplamını ve buüretıcı nru yansıtsa da bu ulkelenn tümugüçlenn nufusun çoğunluğunu nun bırden paylaştıklan bır ortak oluşturan ışçıler tarafından toptarihsel karakterden söz edılebılumsal olarak mulk edınılmesını lir. Var olan butun sos>alızm praşart koşan ya da varsayan bır uretıklen, kapıtalızmın en gen bıçımtım tarzıdır Dolayısıyla, bu ulkelerınden devralınan bır tarihsel / lerde ıktıdarı ele alan komünist toplumsal temel üzerinde gerçekparulennın tumunun karşı karşıleşmıştır. ya kaldıklan ılk bunalun, tarihAlmanya Demokratık Cumhu sel olarak var olmayan bır temel nyeti ve bir dereceye kadar Çe üzerinde sosyalizm kurma zorunkoslovakya dışında, sosyalızmın luluğuydu ve kanımca bu bunalım kuruluşu surecıne gıren ulkelenn yaklaşık 70 yıldır butun sosyalist devraldıklan ortak ıktısadı yapı ulkelenn toplumsal hayatının ayözelhğı, tanmsal uretımm yaygın rılmaz bır parçası olmaya devam edıyor. ve dkel, sınaı uretımın ıse çok dar ve gen bır temele dayanmasıydı. Butün sosyalist ülkelerde ko Halil Berktay Sosyalizmin sorunu Stalînizm IVet olalım: Sosyalist ulkelerin sorunu "kapitalizm", "burjuva liberalizmi" veya ' 'revizyonizm'' değil, Stalinizmdir. Sosyalizmin inşası deneylerinin Ekim Devrımi'yle başlayan ilk dalgası kesinlikle sona ermiştir. Yeni bir çağ açılıyor. Insanlık , gebe. mezken, bu ortalayıcı tavnn ıkı yanında şoylrbır manzara belırıyor: Glasnosta soğuklukları olçusunde, "antire\iz>onist" perspektıften goz kırpılan Kuba ve Doğu Almanya (artı 1%8 mudahalesının urunu Çekoslovakya, artı Alı Sırmen'ın deyışıyle "çoban sosyalisti" karakten hıçbır şekılde "KruşcevGorbaçov revızyonizmi"ne bağlanabılır gozukmeyen Bulganstan), Çm yonetımını klasık bır tarzda arkalıyorlar, buna karşıhk Pekin'e tepki. StahncıBrejnevcı geçmışı en çok eleştıren ulke, akım ve kışılerde, Yugoslavve Macar >önetımlerınde, Yeltsın, Sakharov ve Medvedev'lerde, Lech Waleca'da, hatta Polonya hukumetmın Dayanışma Sendıkası ıle bır koalıyondan yana olan reformcu kesırrunde voğunlaşıyor Başka bır deyışle, sosyalıst sıstem ıçınde "revizyonizm" ıskalasında ne kadar ılerıye gıdılırse Çın'dekı kıtle hareketıne o kadar taraftar ve yonetımın reaksıyonuna o kadar karşı, Stalınızm ıskalasında ne kadar genye gıdılırse de O kadar tersı olunuyor Bu saflaşmanın orneklen sonsuza dek çoğaltılabılır Geçen haftaların bır dığer buyuk olayı, 1956 Macar avaklanmasının "utanç verici bir despotiznT'e karşı "ulusun haklı başkaldırısı" olduğunun resmen tescılıvdı Kımdı ya da hangı donemdı o "utanç verici despotizm"ın mıman Knışçev mı, Stalın mı') lmre Nagy'nın ceııaze sının yenıden kaldırılması torenıne temsılcı gondermeyen Arna vutluk, Kuzev Kore ve Romanya, kuşkusuz bu sorunun (.cvabını çok lyı bılıyorlar Ama gunumuzde kım, sosyalizm adına, sosyalızmın bu en gcrı, en ılkel, en despotık, en pederşahı bıçımlerını 9 orııck alır Ve nn,ın Macar vonetımı, tam da 1956 ayaklanmasını (her turlu 'dış guçler n parmağı' masalının otesinde) gerçek yenne oturturken (gene aynı tur masallarla savunulmak ıstenen) Tıenanmen katlıamına karşı, butun so»yalıst ulkeler ıçınde en ferah tutumu benımsev^ebılıyor? * • • Net olalım Sosyalist ulkelenn sorunu "kapitalizm", "burjuva liberalizmi" veya "fevizyonizm" değil, Stalinizmdir. Sıyasal demokrası ıle el ele gıtmeyen pıyasa ekonomiM denemeierı, olsa olsa henuz bır iktıdar tekelleşmes m ı n v e mevkıye gore boluşum sıstemının kotuluklerı bertaraf edılmeden, bunun uzerıne, halk tarafından denetlenmeyen bır ozel ekonomı genışlemesının kotuluklerını ekledığı, boylece "para gucu"nu hazır mevcut "iktidar gucu"nun emrıne verdığı ıçın, ıkıncıl bır anlam taşıvor Nıtekım. bu yuzden her verde kıtleler, teorik adıyla sosyalist meta ekonomısının bastırılmasını değil, fakat sıyasal reformlarla kurumlaşmış bır demokrasıyle, ancak resmı veya tıılı bır çokpartılılığm gerçekleştırebıleceğı bır denetım ıle bırleştınlmesını gundeme getırıyorlar Sosyalızmın inşası deneylennın, Ekım Devrımi'yle başlayan ve daha çok gen ulkelerde kok salan ılk dalgası, kesinlikle sona ermiştir Yenı bır çağ açılıyor lnsanlık, bambaşka denevlere gebe 1930'ların "hızlandırılmış sanayıleşme" ve "zorla kolektivizasyon" cebrı yuruyuşu ıçınde, yukarıdan aşağıva uygulanan bu\uk merkezı dısıplın ve şıddet ortamında sondurulen demokrası, ellı kusur yıl sonra, çok değışık bır dunyada, bınbır yabancılaşmanın çevreledığı, acılı ve dolambaçlı vollardan, sosyalızme gen gelıyor Bırlıkte ışleyen bu iki sürecın sonunda ıkı şey oldu: Bınncısı, bu ülkelerde yurtırlüğe sokulan devasa sanayıleşme projelen sonucunda gerçekten ışçı sınıflan nufusun çoğunluğu halıne geldıler, ama uretıra sureçlen üzenndekı denetımlerını ve iktıdar konumlarını da ayncalıklı bır burokratık kasta devrettıler Bu gelışme modelının bağnnda taşıdığı çelişkıler, bunalımın bugunkü evresınde bır dızı tepkıye Ertuğrul Kürkçü 1948 doğumlu ODTÛ Mımartık 4 sımftayken ceza evıne gırdı 1969'da OOTU Sosyalist Fıkır Kulubü başkanı 1970'te Dev Genç genel başkanı oldu THKPC kuruculanndan 12 Mart ta ıdama mahkum oldu Cezası 1974 affıyla 30 yıla ındı 19721986 arası cezaevındc kaldı 1987 yıhndan ben llettşım Yayınlan'nda çalışıyor Sosyalizm ve Toplumsal Mucadeleler AnsMopedısı yayın yönetmenı yol açıyor Bınncısı, hâlâ kapıtalızmın gensınde bulunan teknolojı ve tuketım mallan uretımı, sınaı gelışmeyı cıddi bıçımde duraksatıyor tkıncısı, Rusya dışındakı Sovyet cumhunyetlennde ve Doğu Avnıpa ulkelennde çok buyuk ölçude dışsal bır hegemonva sıstemme eklemlenen yönetımlerın burokratık tabıatlanndan oturu meşruıyetlerını yıtırmelerı, mıllıyetçı tepkılenn tabanını genışletıyor Ikıncısı, gelışen, sayıca çoğalan ve kendı kımlıklerının ıdrakıne daha çok varan ışçı sınıflan, gerçek bır ışçı demokrasısı, bır sosyalist demokrası talep edıyorlar Uçuncusu, duşunce hayatının burokratık bır denetım altında gelışmesme karşı aydınlar duşunce özgurluğu ıstıvorlar Bunların tumu toplumsal ve ekonomrk gelışme ıhtıyaçları ıle rejım arasında bır karşıtlığı ıfade edıyor. "Var olan" sosyalizmlerin bu bunalımı, sosyalızmın iflas ettığını mı gostenyor? Ben tersını duşunuyorum Bu ulkelerde sosyalizm, gerçekleşmesının tarihsel ımkâıılarına daha yenı yenı kavuşuyor. Bu ulkelenn hıçbmnde ışçıler kapitalizme gen donulmesıru talep etmedıler, yanlış bır devnm yaptıklannı tleri surmedıler Tersıne, sosyalızmde, kapıtalızmde olandan müyon kere daha fazla ozgur luk olmasını, kımıenın kendılenıu yönetmemesını, kendılerin n efendısı olmayı ıstıyorlar Bu> sa sosyalızmın bın yıllık özlemınden başka bır şey değil İflas eden, sosyalizmi kapıtalızmle aynı tanhsel perspektif uzennde bır "milli kalkınma projesi" olarak hayal eden "milli komünizm" teonsımn uygulamalarıdır Sosyalizm, ancak dunya olçeğınde enşılebıhr bır projedir. Ancak böyle tasarlanabılırse hem tanhsel ımkânlaıa hem de mantıksal açıklanışına kavuşabılır Kapıtalızmın hegemonyasındakı tek bır dünya ekonomisi çerçevesıııde, kısmı bır sosyalizm bunabmlarla yaşamaya mahkum olacaktır Bunalımdan çıkışın yolunu, kapıtalızmden devralman yontemlerle uretım artışı sağlamakta goren burokrasüenn egemenlığı surdukçe "var olan sosyalizm"lerın bunalımı aşmaları beklenemez Çevre ve sanayıleşme' Raporun ılgınç bölumlerınden bın, kalkınma ve sanayıleşme ıle çevre sorunlan ve kaygılan arasındakı ıhşkıyı ele alıyor Sosyal demokrat hareket ıçın ekonomık buyumenın asla kendı başına bır amaç olmadığını, yalnızca halkın refahını arttırmanın bır aracı olduğunu vurgulayan rapor, şöyle dıyor "Biz koşulsuz, hiçbir sınırlama tanı SE bildirgesinde şöyle deniyor: "İnsan haklan, uluslararası bir sorumluluktur. Bu nedenle tüm hükümetler dünya topluluğu önunde hesap vermek zorundadır. İnsan haklarını ihlal eden ulkelere silah ve baskı araçları ihraç edilmemelidir. Hükümetler insan hakları için yasalarını yenilemelidir." denlmesı ıçın uluslararası ekonomı sıstemınde reforma ıhtıyaç olduğu, Kuzey 'ın zengın ulkelerınm bundan bırıncı derecede sorumlu olduklannı vurguluyor mayan bır ekonomik buvumeyi kabul edemeyiz. Bizim ıçın onemli olan 'Nasıl bir ekonomik buyumc' ve 'Kimın için ekonomik bujume' sorularıdır." Çevre ıle ılgılı kaygılann ekonomık gelışme ıle çelıştığı, kalkınma hedefının çevre kaygılanna göre öncelıklı olduğu şeklındekı goruşlerın reddedıldığı raporda, çevrenın korunmasımn kendı başına bır ekonomık değer olduğu; çevrenın tahrıbı haIınde ıstıkrarlı ekonomik gelışme ıçın gerekli koşullann da ortadan kalktığı savunuluyor Evrensel standartlar Insan haklarının ev rensellığını ve cınsıyet, dın ve ırk gozetmeksızın herkes ıçın geçerlı olduğunu belırten belge, bazı hukumetlerın bu alandakı evrensel staııdartlara uvmaktan kaçınmalannı; ınsan haklan alanındakı uygulamalannm tartışma konusu yapılmasını "ulusal egemenliğe mudahale" olarak yorumlamalarını eleştırıyor tnsan haklan uluslararası bır sorumluluktur. bu nedenle tum hükümetler dunva topluluğu onunde hesap vermek zorundadır dıvor Bırçok hukumetın "milli guvenlik" kavramı ardına sığınarak ınsan haktarını ıhlale devam ettığını, olağanustu hal yasalarımn ve terore karşı yasaların barışçı sıyası laaıyetlerı bastırnıak amacıvla kullanıldığını, demokrası ve oz gurluğu savuamak adına alınan onlemlenn demokrası ve ozgurluğu ayaklar altına aldığını belırtıyor Insan hakları ıçın mucadelenın hıçbır zaman tam olarak ka zanılamayacağı, bu alanda her gun ve her yerde sureklı muca dele ve'memn zoruniu oiduğu uzennde duran belge, sonuç bolumunde hukumetlere somut çağrjlarda bulunuyor Butun hukumetlerın yasalarını, ınsan haklarını guven altına almak amacıvla sureklı olarak yenılemelerı, her ulkede ınsan hakları ıhlallerı konusundakı şıkâyet lenıı ıletıleceğı bır ombudsman' lık kurumunun oluşturulması, okullarda ınsan hakları eğıtımı verılmesı, ıns>an haklarını ıhlal eden ulkelere sılah ve otekı baskı araı,lannm ıhraç edılmemesı. ınsan haklarını savunan bırov ve orgutlerııı korunmasım sağlayacak ozel uluslararası onlemlenn alınması, SE Insan Hakları Plallormu'nun tum hukumetlere vaptığı vağnlardan bazıları SL'nın son kongresınde onaylanan en kapsamiı belge, İsveç HALİL BERKTAY Ben uzun sure, sosyaljst sıstemın kötu ve aksak yanlarım Stalın'den sonra ortaya çıkmış gıbı goren bır akımın ıçınde yer aldım. Bu duşunuş tarzına bakılırsa, Stalın/Komıntern donemının "dogru çizgi"sınden "sapma" olarak belırlenen bır "sağ revizyonizm"ın (önce Yugoslavya'da "Tıto revızyonızmı"nın, sonra ve çok daha önemlısı, SSGB'de "Kruşçev revızyonızmı"nin) ıktıdara gelmesıyle, Dcğu Avrupa ulkelen bır "kapitalist restorasyon" yaşamışlardı Dolayısıyla duzelme, emekçı kıtlelenn bu, "revizyonist karşıdevrim"ın doğurduğu "yeni burjuva dıktatorluğu"nu, aşağıdan yukanya, "antiKruşçevci" bır muhtevayla yıkmaları sonucu gerçekleşebılırdı Sosyal demokrası ve nükleer enerji Raporun enerjı ve çevre sorunlarına ayrılan bolumu, nukleer enerjının temız bır enerjı türu olup olmadığı ve nukleer enerjıden yararlanıp yararlaıımama konusunda bır ha\ lı bölunmuş gorunen Turk sosval demokratlan bakımından ozellıkle ılgınç olmalı Rapor bu konuda şunları sovluvor "Nukleer enerjı başlangıçta dunya enerjı sorununa genel bır çozum olarak gonıldu. Ne var ki bu ivinıser goruş. 1979'da Three Mıle Island ve 1986da Çernobil kazalanndan sonra degişıklıge ugradı. Nukleer enerjide uranvum çıkanmından radyoaktif artıklann depolanmasına kadar tum uretim sureci sorunlarla doludur. \skerı ve sivil nukleer programlar arasındakı ılişkı başka bir tehlıkoı ıçerir. Birçok kimse hâlâ nukleer enerjınin geleceğin çozumu olduguna inanıvor, fakat gerçek odur ki, tum dunvada fosıl yakıtlann yerine nukleer enerjınin ikame edilmesı halinde uranvum rezenleri 510 vıl içinde tukenecektir. Hem nukleer enerjı hem dc fosil >akıtlar çevrevı lehdit elmektedir. Gelecekteki enerji sistemı olarak ne nukleer enerjıye ne de fosil yakıllara guvenebiliriz. Çozumu guneş, ruzgâr ve otekı venilenebilir enerji kavnaklannda aramalıvız." HaJII Berktay 1947 Izmırdoğumlu, 1968de Yale Unıversıtesı Ekonomı Bölümü nü bıtırdı 196771 ve 197883 dönemlennde SBF ekonomı tanhı , . asıstanı 197174 arası T1IKP davasmda mahkumıyet Halen Sosyalist öırlık "^neylere Dergısı Yazı Kurulu üyesı Polıtk ve ekonomık konularda çeşıtlı eserten bu lunuyor restorasyon"un durdurulmasını, "proletarya diktatorluğu"nun pekışünlmesını mı ıstıyor'' Ne gezer! Son seçım sonuçlarını "45 yıl boyunca suren komunist iktidarla bir hesaplaşma" olarak anlatan VValesa, "gerek ekonomi gerek politikada hukumetın tum refonncu adımlannı desteklemek"ten, "çogulcu bir sistem"e ters duşen eylemlen ıse boykot etmekten sozedıyor Açın, okuyun Çınlı öğrencı ve aydınların "Demokrası Bıldırgesı"nı Orada, "sınıf savaşı siyasal kulturunden tamamen kurtulmak zorundayız" denılıyor Eğer Deng, Kultur Devnmı yıllarının Mao'suna kıyasla "revizyonist" ıse bu gençlenn hakıkaten "superrevizyonist ve hatta karşıdevnmci" olmalan gerekır' kultur Devrımı'nde, "Liu Şaoşi yardakçılan" dıye hedef seçılırlerdı sırf bu yuzden Ve ılgınçtır: Deng Şıaopıng yrtneıımı de bu gudumsuz, gerçekten kıtlesel ha başgösterıyor, ama hangı muhte9 vayla Polonya'da, Çın'de, Macanstan'da, Sovyetler Bırhğı'nde tekrar tekrar görulen şu Yukarıdan aşağı başlatılan reformlar ıle taban ırusıyatifleu arasındakı dıyalektıkte, kıtleler daha az reform değil, tam tersıne, daha çok reform talep edıyorlar ve yöneticilerie, bunlar bir yerde geçmise sanldıklan, yani muhafazakâr kaldıklan olçude çatışmaya gırıyorlar Muhafazakârlık üe halk arasındakı bu mucadele, demokratık hak ve ozgurluklerın kurumlaşması noktasında, çokpar,tılılık noktasında, "proletarya diktatörluğu" teorisinin uygulamada aldığı biricik ve zonınlu tarihsel biçim olarak sunulan tek parti rejimlennin devam edip etmeyecegi noktasında duğumlenıyor Onyılı aşkın bır suredır DaBu, gerçeklikk, olgularla butun yanışma Sendıkası, sosyalist sıstemasını kaybetmiş bır hayal âle temdekı kıtle hareketlerının en raidir. Evet, sosyalist sıstemde çarpıcı örneğını meydana getırdı aşağıdan yukarı kıtle hareketlerı Solıdarnosc, faraza "kapitalisl Aynı doğrultuda, bugun de Sovyetler'de ve Çm'de emekçı kıtlelerin, "kapitalizmin geri getirilmesinin sonuçlan"na karşı ayaklanmaları öngörulmekteydı Mayıs ayında Çin'de başgösteren buyuk gençlık hareketıne, ışte böyle bır "antirevizyonist" ıçerık yuklenmek ıstenıyordu Guya oğrencıler, "Kultur Devrimi'nin yolunda" ılerlıyor, "ikinci bir Mao" anyorlardı. Sonunda yonetımın göstencılere uyguladığı vahşet ıse "yeni burjuvazinin diktatörluğu" gıbı bır şablona oturtulmaktaydı Ustelık, olayın berabennde getırdığı uluslararası saflaşma, sözumona, "Gorbaçov'un Deng'i topyekun desteklemesi"ne ındırgenerek halka karşı bütün 'revizyonist refonncu'lann el ele verdığı ızlenımımn uyandırılmasına uğraşılıyordu. reketı, tam bu gerekçeyle suçluyor ve ezıyor; dahası, sosyalist sıstemın en muhafazakâr rejımlerı tarafından, muhafazakârlıkları ora nında, aynı koyu "proletarya dtktatoriuğu/sınıf mucadelesı/karşıdevrim" soylemıyle desteklenıyor Kısacası, "proletarya diktatorlugu altında devrimın surdunılmesi" perspektıfine bağlılık ıle Çın'de ve dığer sosyalist ülkelerde başgösteren yem kıtle hareketlennı desteklemek arasında buyuk bır tutarsızlık uçurumu açılmaktadır. Uluslararası saflaşmaya gelındığinde ıse StalınıstMaoıst ongorulenn absurdluğu doruğaçıkıyor Gösterılerının en canlı anında, Çınlı oğrencıler Deng'ten, Gorbaçov'un sıyasal reformlarını örnek almasını ısterlerken ve SSCB'nın bugunku karışık yelpazesı ıçınde özel olarak Gorbaçov (ÇHG ıle yenı onanlmış dostloğunu kollamak ıhtıyacıyl.. bırlıkte) Tıenanmen katlıa mını destekleyıcı tek söz sarf et SÜRECEK SIRECEK