Katalog

6 NİSAN 1989 YÖNETENŞAim ALPAY KÜLTÜRYAŞAM HAYVANLAR ISMAÎL GÜLGEÇ CUMHURİYET/5 Bilim, iktisat ve piyasa Kitabevı, İstanbul 1989, 236 s. Ayşe Bn|ra'nın geçen haftalarda yayımlanan kitabı, ulkeınizde benzeri bulunmayan bir çalışma. tktisatçılar ve İnsanlar: Bir Yöntem Çaiışması adıru verdiği bu kıtabında Buğra, iktisatta vömem sorunlarını, yani "iktisat bilgisinin niteliğı, nasıl edinildiği ve nasıl kullamldığıy la ilgılı" sorunlan ele alıyor. Dolayısıyla bilim felsefesi, sosyal bilim felsefesı ve iktisat felsefesınin iktisat biliminin 18. yuzyılda Adam Smith'le bırlikte ortaya çıkışından günumuze, bırbirleriyle etkileşim içındeki geüşimini inceliyor. Inceleme, "lktisatçılar neden kişisel çıkar durtusunu temel davranış ılkesı olarak kabul etmişlerdi?" sorusundan yola çıkarak, iktısatçıların "bilimsel" ve "siyasıahlaki" amaçlarının, "farklı dönemlerde farklı ağırlıklar taşıyarak, iktısatçıların yöntem konusundaki yaklaşımlarını belirlemiş" olduğunu göstermeye çalışıyor. Bu ana temaya bağlı olarak, uç onerali yan temayı ele alıyor: 1) Yöntemsel bireycilik yöntemsel holizm tartışması, yani "toplumsal olguların tek tek bireylerden ve onların davranış özelliklerinden mi, yoksa toplumun butununu oluşturan kurumlar ve değerlerden mi yola çıkarak açıklanması gerektıği" sorusu; 2) Yöntemsel monizm yöntemsel düalizm tartışması, yani "sosyal bilimlerin doğa bilimleriyle aynı yöntemi paylaşıp paylaşmayacaklan" sorusu ve 3) Ekonomide serbest piyasa mudahaJecilik tanışması, yani amaçlanan sosyal ve ekonomik sonuçlara ulaşmak için "kendiliğinden" duzene müdahalenin gerekip gerekmediği sorusu. Buğra, bu sorulan çok geniş bir yazına ve göruşlerini geliştirdikleri ortamı da dikkate alarak, Adam Smitta ve J.S. Mill'den Keynes, Hayek ve Friedman'a; Kant ve Hume'dan Popper. Lakalos ve Feyerabend'e kadar, ele alınan konulann hemen hemen tüm önemli düşünürlerine başvuraıak tartışıyor. GONtNSiH . .. H£ Z4MAN O iGfStfiç. tctP.NiN NVfcfc İktisatçtlar ve İnsanlar / Ayşe Buğra, Remzi ustalıkla açıklamayı başanyor. Buğra'nın incelemesinın ortaya koyduğu özel olarak sosyal bilimcılerimiz, genel olarak toplum sorunlan uzerinde duşunen aydınlanmız açısmdan son derece dikkate değer olan gerçekten pek çok onemli sonuç var. Bunlardan üzerınde durulmasım oncelikle gereklı gorduğum bazılarını şu noktalarda toplamak mumkun olabilir. • Yuzyılımızda bilimin mutlak doğnılardan ve mutlak gerçeklerden oluştuğu anlayışı terk edilmiştir. Bilimsel bilgılerimiz, yanlışlıklan gösterilene kadar doğru kabul ettiğimız bilgilerdir. Bilimin gelişmesı için en onemli koşul, bilgilenn/kuramlann eleştirilerek doğruluklanrun sınanabildiği eleştiriye açık, özgür bir tartışma ortamının varlığıdır. Bu nedenle bilimin ilerleyebilmesi için özgurlük aşılması, determinist (yani, doğa ve toplum olaylarırun evrensei geçerli yasalar tarafından belirlendığını ongören) kuramlarm sorgulanmastru gundeme getirmiş; sosyal bilimlerdeki (Ayşe Buğra'nın ifadesiyle) "kaderci" kuramlann, toplumların gelışımirun ınsanların iradelerinden bağjmsız olarak, "tarih yasaları" ya da "doğal durtüler" tarafından belirlendiğıni öne suren determinist teorilerin temellerı sarsılmıştır. Boğazıçı Unıversıtesı öğretım üyesı Doç Dr Ayşe Buğra Bilim ve özgiirlük Buğra'nın, büyuk ölçude, iktisat biliminin öykusünü temel alan bir bilim tarihi niteliğindekı çalışması. bilim ve sosyal bilim felsefesiyle; iktisadın, sosyolojinin ve siyaset biliminin temel sorunlanyla ilgilenenler için son derece bilgilendirici ve duşündürücü bir kitap. Buğra, konusunu iyi bilen bir yazann sahip oLduğu rahathkla, haylı karmaşık ve çetın konuları çü bir demokrasiye gereksınim vardır. • Bilimin mutlak doğnılardan oluştuğu anlayışının terk edilmesiyle birlikte, katı bilimsellik 61çutleri de terk edilmiş; bilimi diğer "bilme yollan"ndan (metafizik, ahlak, sanat, ilham, sezgi, vs.) ayırma çabalannın geçerliliği tartışılır hale gelmiştir. Bilimin gelişmesi için farklı bilimsel kuramlara olduğu gibi bilimsel olmayan kuramlara da hoşgörüyle bakmak gereği savunulur olmuştur. • Bilimin yanlışlardan annarak ilerleyen bir geçici bilgiler bütunü olduğu anlayışının yerleşmesiyle beraber, bilimsel faaliyetin amacıru, doğanın ve toplurnun gelişimini yönlendiren evrensei geçerlüiğe sahip, değişmez, tartışılmaz yasalann (doğa ve toplum kanunlarırun) keşfedilmesi olarak tanımlayan bilim anlayışı (genel bir ifadeyle, pozitivist bilim anlayışı) da geride kalmışur. • Pozitivist bilim anlayışının hıp insanlar taraftndan kabul ediliyor. Hem sosyal demokrat hukumetlerin başta olduğu Batı ulkelerinde hem de Doğu Bloku ulkelerinde, pıyasanın ve piyasa davranışiarını belirleyen kişisel çıkar durtusunun gıderek daha çok cıddıye alındığını goruyoruz. Pıyasanın başaramadığı (zaten başarma ıddıasını da gutmedıği) şey, insan haklarıyla ilgilı... Ekonominin işleyişı insan haklarını etkılediğı ve piyasa kurumu insan haklarım savunma işlevıni yerıne getirmeye musait bir kurum olma"Kurulmuş" toplum dığı ölçude, ekonominin butunuy• Pozitivıst ve determinist yak le piyasa tarafından yönlendirıilaşımlann, toplumu insan irade mesi guçleşiyor." sinden bağımsız kuvvetlerin (tarihin, doğal durtülerin vs.) urunu j n s h a k l a n v e p i y a s a olarak gören "doğal" toplum an!Z layışının reddedilmesinin genel Buğra'nın bu bolumde kısaca olarak sosyal bilınüerde ve özel ele alıp tartışüğı, gerçekleştirilmeolarak iktisat bilimi açısından si pıyasaya bırakılmayacak temel önemli sonuçları olrauştur. Top insan haklan, esas olarak bireylumun insanların fıkirleri, amaç lerin sağlıkla, eğitimle, çevreyle, ış olanaklarıyla, sosyal guvenlikle ilgili sosyal ve ekonomik hakAyşe Buğra'nın iktisat lan. Burada yazar piyasa kunımu ve düzeni ile başta söz ve orgutbiliminin öykusünü uzere, temel alan bir bilim lenme özgurlukleri olmakseyahat kişi dokunulmazlığından tarihi niteliğindeki özgurluğune kadar uzanan temel çaiışması, son derece siyasal haklar arasındakı ilişkı konusuna girmiyor. Oysa, piyasa bilgilendirici ve kurumu ve duzenı lehıne ıleri suduşündürücü bir rulen temel tezlerden birı, iktisakitap. Buğra, di kararlann pek çok sayıda birim konusunu iyi bilen bir arasında dağıldığı, sıyası ve ıktiyazann sahip olduğu sadi gücun aynı ellerde toplanmasına izin vermeyen, ademirahatlıkla, hayli merkeziyetçi bir karar alma sistemi olarak piyasanın, temel siyakarmaşık ve çetin sal haklann yaşatılabildıği özgürkonuları ustalıkla lukçü demokratık düzen açısınaçıkhyor. dan yeterli olmasa da gerekli bir koşul oluşu; ademi merkeziyetçi bir siyasal sistem olarak özgurları ve bilinçli çabalan tarafından İUkçu demokratık duzenin ancak biçimlendirildiği, "kurulduğu" ademi merkeziyetçi bir ekonomi anlayışı, ekonomik düzenin düzeni olarak piyasa düzeni ile siyasiahlaki amaçlara (özgürluk, birlikte var olabileceği. Hayek ve adalet, eşitlik, dayanışma, barış, ötekı "Laissez faire" liberallerivs.) uygun olarak değiştirılebile nin, tarihsel deneyımleri de dikceği ve değıştinlmesi gerektiği gö kate alarak, piyasa duzenine kaprüşünün temelini oluşturmuştur. samlı müdahalelerin temel hak ve özgürlükler açısından arz ettiği Ayşe Buğra'nın baştan sona bi tehlikeler konusuııda ileri sürduklim felsefesi ve iktisat duşüncesi leri görüşlerin çok sınırlı bir bıile ilgili bu sorgulamayı izleyen kı çimde tartışılmış oluşu; sonuç botabı, kendi ifadesiyle, kaçımlmaz lumunde piyasa düzeninın yerine olarak, bu düşüncelerin içinde ge merkeziyeiçi bir ekonomi düzeni liştiği kişisel çıkar dürtüsü teme kurmuş olan toplumlann siyasal linde işleyen piyasa toplumuyla ve ya da sosyal ve ekonomik insan piyasa kurumu ile ilgili bir sorgu haklan açısından performansına lamayı da içeriyor. Buğra, piya ilişkin bir taıtışmanın bulunmasa ile ilgili yargılannı en açık bir yışı çalışmasının bir eksikliğı olabiçimde kıtabımn "Yeniden Eko rak görülebilir. nomiler ve Toplumlar" başlığıru verdiği sonuç bölümünde dile getktisatçılar ve tnsanlar ulkemiztiriyor ve şöyle diyor: "Kişisel cı de sosyal bilim öğrenimı gorenler kar dürtüsü temelinde işleyen bir kadar sosyal bilim öğretenler bakurum olarak piyasanın insan ih kımından da vazgeçilemeyecek bir tiyaçlanm karşüamakta son dere kitap. Bu nitelikte bir çalışmarun ce başarüı olduğu Doğu'da ve Ba Türkiye'de Turkçe olarak yazıltı'da, her türlü siyasal göruşe sa mış olması kıvanç verici. Ş.A. KİM KİME DUM DUMA BEHIÇ AK PİKNİK PİY4LE MADRA HIZLI GAZETECİ ISECDETŞEN KlZLARl [İBP 3AŞKAIARI KAPMIŞ BİZB KBIBKLERİ KÛLPI MAALBSBF KISA KISA KIZGIN DAM ÜZERİNDE DİPLOMASİ Semih Günver, Milliyet Yayınları, ocak 1989, 309 s. 19751982 yılları arasında Türkiye'yi Avrupa Konseyi nezdinde temsil eden emekli Buyükelçi Semih Günver, Kızgın Dam (jzerinde DipJomasi: Avrupalı Olabilmenin Bedeli başlığını verdiği kıtabında, bu görevde bulunduğu sure içindeki çalışmalannı ve gözlemlerini aktanyor. Günver kitabım sunarken şunları yazıyon "Bu kitap, 1974 temmuzunda Kıbrıs'a yapılan askeri mudahaleden 1983 genel seçimlerine dek uzayan devre içinde Strasbourg'da, Avrupa Konseyi'nde ve Avrupa Parlamentosu kulislerınde, Batıdan kopmamak ve ulkemizde gerçek demokrasinin bir an önce kurulabilmesine yardımcı olabilmek için yaptığımız çetın mücadelenin, acı ve tatlı yanlanylajçten^ve gerçekçi öykusüdur?' İKTtSAT VE StYASET Korkut Boratav, BDS Yayınları, mart 1989, 128 s. Prof. Dr. Korkut Boratav, 1987 ve 1988 yülannda çeşith dergilerde yayımladığı "eleştirel iktisat ve *.«...„.. siyaset" yazılannı bir kitapta topladı. tkrisat ve Siyaset Üzerine Aykın Yazılar başlığıru taşıyan kitapta, iktisat dışı yazüardan ikisi, Boratav'ın 2mbabwe Üniversitesi'nde Öğretim üyesi olarak bulunduğu yıllardaki gözlem ve incelemeleri temelinde kaleme aldığı Afrika vaalan. BELGELERLE FtLlSTİN Ribhi Halloum, Alan Yayıacılık, mart 1989, 383 s. kitabı Türkçeye çevnldi. Filistin tarihi, tsrail ve Siyonizm, Filistin Kurtuluş örgütü ve gelişimi üzerine bilgiler ile Filistin sorunu konusunda uluslararası belgeler ve BM raporlan kitabın ana bolümlerini oluşturuyor. Kitabın Ingilizce aslı Belge Yayınlan arasında eylül 1988'de yaytmlanmıştı. yasal Duşunceler Tarihi" dersinin bir urunu olarak kaleme aldığı kitap, Eskı Yunan'da t.ö. 4. ve 3. yuzyıllar arasında kalan ve Batı duşüncesimn temellerinin atıldığı dönemde eskı Yunan siyasal duşuncesinı ırdeliyor. ÇİZGİLİK KÂMİL M4SARACI ESKÎ YUNAN'DA SİYASET FELSEFESİ Mehmet Ali Ağaoğulları, Teori Yayınları, Ankara, 1979'dan bu yana Füistin Kurnisan 1989, 311 s. tuluş Örgütü'nun Turkiye temsilciliğini yapan Ribhi Halloum'un Doç. Dr. Mehmet Alı Ağaoğul(Abn Fîras), Filistin davasını çe lan'nın A.Ü. Siyasal Bilgiler Faşitli yönleriyle tanıtan kapsamlı kultesi'nde vermekte olduğu "Si DAR^LER îvei AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHA\ YURTD1ŞINDAN istanbuVun yerel yönetimi Türkiye'de yerel yönetim konusunda, editorluğünü Prof. Dr. Metin Heper'in yaptığı araştırmalar dizisinde uçüncu kitap, Friedrich Ebert Vakfı'nuı desteğiyle Ingiltere'nin Routledge Yayınevi tarafından basıldı. Local Government in Turkey: Governing Greater tstanbul (Türkiye'de Yerel Yonetım: Büyük tstanbul'un Yönetimi) başlağını taşıyan kitapta Prof. Dr. Ersin Kalacıoğla ile Prof. Dr. ÜstöB Ergüder'in katkılan tstanbul anakent yönetimi ile ilçe belediyeleri arasındakı sorumluluk ve yetki paylaşımını; Doç. Dr. Yümaz Esmer'in incelemesi ise tstanbul yerel yonetiminde mali kaynakların dağılımı konusunu ele alıyor. Sunuş ve sonuç bolünıleri Metin Heper'e ait. Bu araştırmalar dızısinın Friedrich Ebert Stiftung tarafından basılan ilk kitabı, Dilemmas of Decentnüizing: Municipal Government in Turkey (Ademi merkezıyetçiliğe Geçişte Karşılaşılan Sorunlar: Türkiye'de Beledıye Yönetinıleri) başhğıyla 1986'da; tngilterenin Eothen Yayınevi tarafından basılan ikincı kitabı Democracy and Local Governmeot: İstanbul in the 1980's (Demokrası ve Yerel Yonetim: 1980'lerde tstanbul) ise 1987'de çıkmıştı. lx>cal Government Governirç Greater IstanLul E4ıudl> Metin Hepcr DARBELER VE G1ZL1 SERVISLER: 195'1988/Cuneyt Arcayurek, Bilgi Yayınevi, mart 1989, 419 s. Cüneyt Arcayiirek yeni kitabında "olayların içinde yaşayan, artık bir çeşit görgü tanığına dönuşen elliye yakın yetkiliyle" yaptığı görüşmelere dayanarak Turkiye'deki askeri darbelerde gizli servıslerin, CIA ve MtTin ilişkisi konusunda ışık tutmayı amaçlıyor. Arcayurek kitabım sunarken şunlan söyluyor: "CIA'nm Turkiye1 nin siyasal yazgısında çok değişik bir yeri var. CIA, Türkiye'de hem gizli servis MİT'le, hem de devletin duyarlı ust kademeleriyle iç içe... Türkiye, ABD'nin yaşam alanına girdiği, ABD'nin ulusal yararlan için anahtar bir ulke olduğu için CIA burada bu ana oğelerin zarara uğramamasını sağlayan her hareketin içinde." S1YASAL YAZILAR Rosa Luxemburg, Çev.: Zafer Üsküt, V Yayınları, şubat 1989, 140 s. Komunist hareket içinde Lenın'ı despotça eğilimleri nedeniyle eleştiren; devrımci Marxizmin önde gelen kuramcılarından Rosa Luxemburg'un (18701919), 1917 ve 1918 yıllannda sosyalist devrım uzerıne yazdığı yazılar dilimize çevrildi. Onbir yazıdan oluşan bu derlemede "Rus Devrimi" başlığıyla yer alan makale, 1917 Ekim Devrimi başiığıyla ayrı bir kitap olarak da yayımlandı. (Çev. Fent Muzaffer, BDS Yayınları, nisan 1989, 54 s.) GARFDELD JM DAVIS KİTAP DİZİSİ DEMBC Dl/E AAE EDBZDfM. Ben Devletim BDS Yayınlan'nın, 12 Eylül'den bu yana yurürlüğe konulan temel hak ve ozgürlüklerin kısıtlanmasına yönelik yasal önlemlere ve uygulamalara ışık tutmak amacıyla bir sureden beri yayımlamakta olduğu "Ben DevletinTbaşlıkh kitapçıklar dizisinde dort yeni çalışma çıktı. Halil Nebiler'in Ben Devletim: Sakat Bırakınm (Şubat 1989, 71 s.) adlı kitabı, 12 Eylül'den sonra güvenlik guçleri tarafından gozaltmda bulundurulduklan sure içinde işkenceye maruz kalarak sakat bırakılanlardan bazılarının oykülerini kapsıyor. Bahar ve Koray Duzgören'in Ben Devletim: Çevreyi Kirletirim (Şubat 1989, 52 s.) adlı çalışmaları, ulkemizde devletin doğal çevreyi tahrıp etmede öncu rolunun bir örneği olarak Muğla ılımızdekı termik santrallar konusunu ele alıyor. Önder Aker ve Şükran Keteuci'nin Ben Devletim: Köleleştiririm ortak başlığıru taşıyan kıtapları (Mart 1989, 110 ve 125 s.) ise 12 Eylul sonrasında işçilerin temel hak ve özgürluklerinin bastınlması yonündeki yasal önlemleri ve uygulamalan inceliyor. Aker ve Ketenci'nin çalışmaları ile ilgili bir tanıtma yazısını önümuzdeki haftalarda yayımlayacağız. CUMHURtYET KİTAP KULÜBÜ'NDEN HABERLER AYIN EN ÇOK SATAN KİTAPLARI 1.3.198931.3.1989 Sıra: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Koi: 117.233 002.349 066.076 191.015 002 310 064 107 102 088 021397 217 016 027 054 Kttabı» AoVYazan: Turi: Turgut Nereden Koşuyor?/Emın Çölasan Inceleme Nah Kalkımnz/Azız Nesın Öyku Sosyalızm. Türkiye ve Gelecek/Murat Belge Inceleme Nasıl Bir Eğıtım Isöyoruz/Server Tanıllı Inceleme Butun Sıırlerı/Ortıan Velı Sıır Yeni Trafık Kuralları/Nızamettın Ateş Başvuru Yuzyılların Gerçeğı ve MırasıIV/Server Tanıllı Inceleme Salpa/Yılmaz Guney Roman Ben Devletim Sakat Bırakırım/Halıl Nebıler Röportaı Alıstirmalı Türtee Oılbılgtsı Dıl Yeteneğı Testlen/Tahs.n Yavaş Yardımcı Ryat: 60004500 8000 40009500 7500 10 0003000 • 30001000 TARİHTE BUGÜN MIMT4Z 4RlkA!S 192O 'OE 6 Nisan ANADOLU AJANSl KURULDU.. ACTANSI OLAN AAJADOUJ AJANSl KUeULMUfTU.MiLLl MUCAO£L£AJ/*/ YURTTX l/e yu&T Orfr/VPA t>OĞKli SlÇlM&E Ouruei/CABlLMESI AMACfytA MUSTAFA 4ZEMAI. TA&AF/NDAfiJ KU/2.ULAM J BU tX> ÇUNKÜ, YASANCI AJAAJ£LA&tN HABEGLE/Sl ÇOĞU ZAMAA1 y/^NILriCI VEX4 ZyARAeU SONUÇVE/S4IEKTEYDI. KUfZuUJŞ SERMAYESt 2O LlRA OLAIU ANADOLU ATAMSı, tSLZS'T~E, % +9 'u pevLEre AIT gtt> ANOMIM oentKuSA DONUŞTUGUlMUÇru. Sağdar tfurt dıçmdalcı A A fui>aler,nm hantası gorutuyor 4 Nısarnfakı TanUfe Sagun'de, Kurf M/eıfl'in 'yl" değıl'rayl" o(<*cak+t