Katalog

30 NtSAN 1989**** HABERLERİN DEVAMI CUMHURİYET/17 KİMLİK KARTI BREZİLYA Nüfus: 153 milyon 992 bin. Yüzölçümü: 8 milyon 511 bin km : . Resmi dil: Portekizce. Yönetim biçimi: Federal Cumhuriyet Sanayi: Çelik, otomobil, tekstil, gemi, makine, petrokimya. Madenler Demir, altın, manganez, elmas, kömür, petrol. Kişi başına gelir: 1523 dolar (1978) Dışalım: 14 milyar dolar (1986) Dışsatım: 22.4 milyar dolar. Brezilya, ilk kez 1500 yılında Portekizli denizci Pedro Alvarez Cabral tarafından bulundu. 1822'ye kadar Portekiz sömürgesi olan Brezilya, o yıl bağımsızlığına kavuştu. 20. yüzyılda ise, ülke birbiri ardından gelen askeri diktatörlükler tarafından yönetildi. 1956'da kurulan demokratik rejim ise ancak 1964'e kadar yaşayabildi. 1985'te yapılan seçimlerle demokrasiye dönüldü ve işbaşına sivil yönetim geldi. ARDENDAKI (Baştarafı 1. Sayfada) Latin Amerika rüzgârı (Baştarafı 1. Sayfada) hemen yanında hararetli bir tartışma yapıyor. Son aylarda Güney Amerika'da esen 'demokrasi rüzgârlan"nın çarpıcı bir kesitini oluşturuyor bu görüntüler. Venezuela'da halkın yaşarn pahalıhğına gösterdiği sert tepki, Brezilya'da yaygınlaşan grevler, Arjantin'de 14 rnayısta yapılacak seçimlerle, halkın oylarıyla işbaşına gelen bir cumhurbaşkanınm yaklaşık 50 yıldan sonra ilk kez yine seçimle görevini devredecek olması, Uruguay'da askeri dönem olaylarmın tartışümaya başlanması, Şili'de 20 yıl aradan sonra bu yıl içinde yapılacak seçimler "ABD'nin arka bahçesi"ni heyecana sürüklüyor. bulmuş değil. 14 aralıkta yapılacak devlet başkanlığı seçimi için adaylann en geç temmuz ayına kadar belirlenmesi gerekiyor. 20 yıldır seçim yapılmadığı için bu partilerden en güçlüsünün hangisi olduğunu gösterecek herhangi bir veri de yok. Halen Hıristiyan Demokratların Başkanı Patricio Aylwin 17 partinin sözcülüğunü yapıyor. Hıristiyan Demokratlar kamuoyu araştırmalarının en güçlü tabana kendüerinin sahip olduğunu gösterdiğini belirterek Aylwin'in başkan adayı olması gerektiğini öne sürüyorlar. Sol taban adaylık tartışmasının bir an önce son bulmasını istiyor. Santiago'da üniversite öğrencisi Rene Araya bu konudaki beklentiyi şöyle dile getiriyor. "Halkoylamasında yiizde 54'lük hayır oyunun bir blok halinde sandıga yansıması gerekiyor. Bunun için de 17 partinin tıpkı halkoylamasında oldugu gibi biriikte hareket etmesi şart. Ancak temmuza kadar olumlu bir sonuç alınacağına inamyorum." Şili'de son gunlerdeki bir diğer tartısma konusu da 1980 anayasası. Ortak hareket eden 17 muhalefet partisine göre birçok antidemokratik maddeleri bulunan anayasanın değişmesine Pinochet de yeşil ışık yakınca hükümetin oluşturduğu komisyon bu konuda çalışmalara başladı. Komisyon partilerden görüş alarak ortak bir nokta bulmaya çalışıyor. Gündemde sendikal hakların arttırılması ve Güvenlik Konseyi'ndeki sivil sayısının askerlerden daha çok olmasımn sağlanması var. Şili'de anayasa değişikliği için mayısta halkoylaması olasıhğı büyük. emeklilere "indirhn" sağlayan yasalar ve eğitım alanında atılan adımlar birçok kişinin dilinde. Jose Martin adlı bir emekli bu konulara değinirken, "Askeri dönemde ve sonrasında bizim için yeni bir şey yapılmadı" diyor. Seçimlerde amaçlarının "sol tabanın" olabildiğince genişlemesini sağlamak olduğunu vurgulayan Arjantin Komünist Partisi Merkez Komitesi üyesi Jorge Prigosmin şu değerlendirmeyi yapıyor: "Ekonominin tam bir krize girdiği Arjantin'de yeni bir iktidar değişikliği ciddi bir çözüm olmayacak. Gönınen o ki Arjantin yeni bir Peronist dönem bekliyor. Ancak kullandıklan sloganlardaki pembe tablolan gerçekleştirmeleri kolay değil. Bütün Güney Amerika'da gittikçe daha etkin bir konuma giren sol. Arjantin'de de güçleniyor. Bu güçlenmenin artarak süreceğine inanıyorum." İki iddialı parti kullandıklan sloganlarda herhangi bir hedeften çok adaylannı öven cümlelere yer veriyorlar. Peronist parti Menem için "Ülke onu seviyor. Ülke onu istiyor" sloganlarıyla sokaklan donatırken Radikal Parti, "Bu ülkeye Angeloz gerek" diyor. Arjantin'de seçime katılan 15 parti son derece centilmence bir propaganda çalışması yürütüyor. Sokak başlarında Menem ve Angeloz yanlılarının birkaç adım arayla broşür dağıttıklannı ya da yayın yaptıklarını görmek mümkün. Guney Amerika'nın yaklaşık yarısını oluşturan Brezilya'da grevler dalga dalga yayılıyor. Banka ve birçok büro işçisinin katıldığı grevler polis müdahalesi ile karşılaşırken ücretlerin hızla eridiği Brezilya'da önümüzdeki günler yeni toplumsal hareketlere gebe. Ücretlerdeki dengesizlik en büyük tartısma konulanndan birisi. Hafta başında Rio de Janeiro'da binlerce işçinin katıldığı grev günlük yaşamı da etkiledi. Rio'nun dünyaca ünlü Copacabana plajının hemen arkasındaki bürolarda gün boyunca çeşitli sloganlar atarak işyerlerinden aynhnayan işçiler polisle de sık sık tartıştılar. 1970"li yülardaki "Brezilya mucizesi", "Gelecegin ttalyası" değerlendirmeleri bugün için oldukça gerilerde kalmış görünüyor. Yıllardır başanlamayan toprak reformu hâlâ gündemde. Kırsal kesimdeki Uluslararası Af Orgütü'nün de rapor halinde getirdiği korkunç olaylarda çok sayıda köylü yasamım yıtınyor. Brezilya'da yeni bir anayasa hazırlanması için oluşturulan komisyon da halen çalışmalannı sürdüriiyor. Yüksek enflasyon nedeniyle cruzadostan atılan sıfırlar, artınca özellikle turistlerin yanılmaması için para değerlerinin gerçekte ne kadar olduğu büyük kentlerin bellibaşlı yerlerine panolar halinde asılıyor. Temsilciler Meclisi'nde ve Senato'da az üyeleri olmasına karşın Brezilya Komünist Partisi, Işçi Partisi ve Sosyalist Parti ülkede son dönemde yükselen toplumsal muhalefette oldukça etkin rol oynuyorlar. ŞİLİ Nüfus: 12 milyon 866 bin Yüzölçümü: 736 bin km1 Resmi dil: İspanyolca Sanayi: Çelik, tekstil, kereste Madenler: Bakır (dünya rezervlerinin %27'si), demir, kömür, petrol Kişi başına gelir: 1950 dolar Dışalım: 2.9 milyar dolar Dışsatım: 4.2 milyar dolar Şili'de 1970'te yapılan seçimlerde Marksist Salvador Allenue işbaşına geldi. Büyük şirketlerle yabancı firmaları millileştiren Allende yönetimi, özellikle fakir halkın hayat standardını iyileştırmek için çaba harcadı. Ancak Allende'nin icraatından çıkarları bozulan iç ve dış çevreler yoğun bir kışkırtma kampanyası başlattılar. İçeride gösteriler yaygınlaştı ve Allende, 11 Eylül 1973'te General Augusto Pinochet'nin düzenlediği darbe ile devrildi. Darbeciler, Marksist başkanın intihar ettiğini bildirdiler. Ülke, 1973'ten bu yana Pinochet diktatörlüğü altında yaşıyor. ARJANTİN Nüfus: 32 milyon 617 bin Yüzölçümü: 2 milyon 780 bin km ! Resmi dil: İspanyolca Yönetim biçimi: Cumhuriyet Sanayi: Et, tekstil, makine, otomobil. Madenler Petrol, kurşun, demir, bakır. Kişi başına gelir 2300 dolar. Dışalım: 4.7 milyar dolar (1986) Dışsatım: 6.6 milyar dolar. Arjantin'de 19301946 dönemi askeri darbelerle doludur. 1946'da yapılan seçimde devlet başkanlığına General Juan Peron seçildi. 1955'te yapılan bir darbe ile devrilen Peron ülke dışına sürgüne gitti. 1973'te geri dönerek tekrar devlet başkanı oldu. ölünce, yerine eşi Isabel geçti. 1976'da yapılan askeri darbe ile tsabel devrildi Bu dönemde binlerce solcu öldürüldü ya da "ortadan kayboldu." Hızla bozulan ekonomik durum ve 1982'de tngiltere karşısında alınan Falkland yenilgisi cuntanın sonunu getirdi. GERÇEK nedir? Türkiye'nin demokrasiye yönelik havasımn son günlerde kasıtlı olarak baltalandığı izlenimi güçlenmektedir, Başbakan özal, 1 Mayıs'ta yürüyüşe geçerse ana muhalefet liderini gözaltına alacağım televizyondan ilan edebilmektedir; Şanlıurfa Belediye Başkanı gözaltmdadır; hapishanelerde olaylar ve basküar artmıştır; tstanbul'un göbeğinde gösteri namazlannm gündeme girmesi bu tabloya tuz biber ekmektedir. Gerilim politikasından yarar ve çıkar umanlar kimlerdir? Son haftalarda işçilerin eylemleri heryana sıçramakla birlikte toplumun her kesiminin desteklediği haklı isteklerin kendine özgü ve barışçı yollarla dışa vurumu sayılıyordu. Geçim sıkmtısmm yarattığı ücret arttırımı taleplerinin çağdaş demokrasilerdeki yeri bellidir. Cağaloğlu'ndaki gösteri namazında dışa vuran saldırganlık eğilimleri neyi yansıtıyor? Türkiye'de ibadet özgürlüğü yok mudurya da kısıüı mıdır ki böyle eylemlere gerek görülüyor? Kuşkusuz bu gibi sorulan kendi kendilerine sormalan gereken kesimler arasmda, politikalannı dinsel renklerle dile getirmeye çalışan siyasel çevreleri başta gelmektedir. Türk Ceza Kanunu'ndaki 163. maddenin kaldınlması yolunda demokratik bir eğilim güçlenirken patlak veren olay kimlere yarayacaktır? Ya da erken seçim tartışmalan sürerken bütün ilgileri bir başka yöne çekmeyecek midir? Istanbul'un göbeğinde, caddede ve meydanda yurttaşm yürüme özgürlüğünü engellemek için kutsal namazı bahane etmek, hangi cin fikirlilerin marifetidir? Öyle görünüyor ki, demokrasi yolunda yiirümek kolay olmayacak. Herşeyden önce neyin ne olduğunu birbirinden ayırabilecek bilinçli bir kamuoyunun olayları dikkatle veyakmdan izlemesi gerekiyor. Çünkü namaz kılmayı bile amacından saptırarak kullanabilecek olanlara karşı toplum uyamk bulunmak zorundadır. Uygar, laik, çağdaş bir toplum olmak ancak toplumun o düzeye layık olmasıyla gerçekleşebilir. Türkiye'nin de hiçbir zorlamaya başvurmadan o düzeye erişebileceği umudunu taşıyoruz. Şüi'de geleneksel cephe 5 Eylül 1988'de yapılan halkoylarnasıyla Şilililerin Pinochet'ye "hayır" demesinin ardmdan başlayan demokratik süreç devam ediyor. Yaklaşık 20 yıl boyunca "Ulegal" olarak çalışmalannı sürdüren partiler birbiri peşi sıra yasallaşıyor. Bu yeni heyecanı Santiago sokaklannda görmek mümkün. 150 yülık dernokrasi gelenekleriyle övünen Şilililer seçim ortamına şimdiden girmiş görünüyor. Duvarlarda sık sık "Adios General" (Güle güle general) yazılannı görmek mümkün. Bu sloganların altındaki imza ise sadece "Şili". Kasetçilerin vitrinlerini Victor Jara'nın resimleri, kasetleri süslüyor. Hediyelik eşya satan küçük dükkânlarda en çok ilgiyi Allende'nin değişik posterleri ve resimleri görüyor. Duvarlarda sadece rock müziği konserlerinin değil politik konulardaki konferans ve organizasyonlann duyurulan da yer alıyor. Carmen Caddesi'nin başlangıcındaki boş alanda kurulu elişi eşya satan dükkânlar son günlerde iyice 197073 yıllarının havasını yansıtıyor. "Allende Yaşıyor" altyazılı posterler, küçük halılar, barış, özgürlük ve demokrasiye ilişkin şür ve sloganlarla süslü pastel çalışmalar bu dükkânların başlıca ürünleri. Sokaktaki bu görüntülerin yansımasını ülkenin genel politik yapısında da görmek mümkün. 1970'te Halk Cephesi'nin adayı olarak seçimlere katılıp zafere ulaşan Salvador Allende'nin mirasını bugün kuruluş çalışmaları bazı farklılıklarla son aşamaya gelen 4 sosyalist parti paylaşıyor. özellikle halkoylamasında "Pinochet'ye hayır" sloganıyla toplumsal muhalefeti oluşturan 17 parti bugün de ortak hareket ediyor. Bu partilerin ortak hedefı, halen "yaşayan en kanlı diktatör" unvanını taşıyan Pinochet. Ancak anayasaya göre yeniden aday olamayan Pinochet'nin poütikasıru benimseyecek bir adaya karşı 17 partinin ortak adayı kim olacak sorusu henüz yanıt Pinochet'yî ne bekliyor? (Baştarafı I. Sayfada) seçim sonrasında ordu komutanlığı görevini sürdürecek. Ancak ortak hareket eden 17 muhalefet partisi bunu kabul etmiyor. şikliği düşünmediği bazı bakanların ağzından gazetelerin manşetlerinde yer aldı. Ancak böyle bir tartışmanın olması bile birçok kesimi rahatsız ediyor. Önceki hafta içinde kamuoyuGeçen hafta sonunda Pinoc nu meşgul eden konularâan birihet'nin yeniden adayhğını sağla si de "Yüksek Rütbeli Askerier yacak herhangi bir anayasa deği Bildirisi" idi. Bildiride yurtdışın daki bazı komünist örgütlerin Pinochet'ye ilişkin açıklamalarına sert bir tepki yer ahyordu. "Pinochet'ye yapılan saldın ve kendisine yönelik çirkin hareketler bize yapılmış sayılacaktır" denilen bildirinin ardından bir benzeri de genç subaylar imzasıyla yayımlandı. Arjantin'de yeniden Peronizm mi? Arjantin'de 14 mayısta yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimi için propaganda çalışmaları kıyasıya sürüyor. Peronist Adalet Partisi'nin (Partid Custicialista) adayı Carlos Menem ile halen iktidardaki Radikal Parti'nin (Union Civica Radikal) adayı Eduardo Angeloz çekişiyor. Ancak Peronist paninin 1987'de yapılan eyalet valiliği seçimleri de dikkate alındığında biraz daha önde olduğu görüşü hâkim. ' Buenos Aires sokaklan son günlerde çok hareketli. Ancak bu hareketlilik sadece siyasi partilerin propaganda çalışmalanyla sınırlı değil. Özellikle işsizlerin sık sık yaptığı gösteriler trafıği büyük ölçüde aksatıyor. Ellerinde "Queromos Seguir Trabajando" (çalışmaya devam etmek istiyoruz) yazıb pankartlar taşıyan işsizler en çok Çalışma Bakanlığı önünde gösteri yapıyor. Enflasyonun yüzde 1000'lere tırmandığı Arjantin'de yeni bir Peronist dönemin başlaması söz konusu. Peronlar döneminde Benzîn mesaisiyapmak istemeyen işçilerin de Çok 1.sıfırlı enflasyon hükümetin do ilişkin hiçbir obryin soruşrnrulma(Baştarafı 1. Sayfada) (Baştarafı Sayfada) sai bir diğer sorun da, yakıt sıkıntısının akşama doğru kısmen giderilmesini sağladı. Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası Genel Sekreteri Hasan Ali Goksoy, sıkıntının yalnızca dolum çalışmalarının aksamasından değil, rafinerilerde üretimin düşmesinden de kaynaklandığını söyledi. Petrol Ofısi'nin Türkiye düzeyine yayılmış 100'u aşkın işyerinde 4 gün, Shell, Mobil ve BP işyerlerinde iki gün sürdürülen toplu vizite eylemlerinin yol açtığı akaryakıt sıkıntısı, Petrol Ofısi işçilerinin dün çalışmaya başlamalanyla daha fazla büyümeden önlendi. Petrollş Sendikası ile kamu işveren sendikası Kamusen arasında Petrol Ofısi, Tüpraş ve TPAO'nun işyerleri için sürdürülen toplusözleşme görüşmelerinde ücret zammı ve üçlü sosyal yardım paketi (izin, bayram, yakacak yardımları) dışındaki konularda önceki gün anlaşma sağlandı. Anlaşmanın ardından Petrol Ofisi Genel Müdürü Mehmet Gültekin'in Haramidere'ye gelip önceki gece işçilerle görüştüğü ve fazla mesai yapmalarım sağladığı bildirildi. Bu arada fazla meişten çıkarılmakla tehdit edildikleri öne sürüldü. Gültekin'in girişimleri sonucu Petrol Ofisi işçileri dün fazla mesai yaptılar. Istanbul ve Trakya bölgesine akaryakıt dağıtımı yapan Haramidere'de günde 450 tanker olan dolum kapasitesine ulaşüması, aynca dolum çalışmalanrun gece geç saatlere kadar sürdürülmesi bekleniyor. Öte yandan kamu işyerlerinde çalışan işçileı hafta boyunca çeşitli eylemlerle dile getirdikleri hükümete ve kamu işveren sendikalarına yönelik protestolannı dün fazla mesaiye kalmayarak sürdürdüler. Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Ankara Şubesi, işçi eylemlerini desteklemek amaayla 2 mayıs salı sabahı saat 10.0012.00 arasında tüm işyerlerinde i.«'erin yavaşlatılacağını bildirdi. Ankara Tabip Odası (ATO) sağlık hizmetleri ve doktorlar adma öne sürülen haklar karşısında yetkililerin çözüme yönelik adım atmadıkları gerekçesiyle 15 mayıstan itibaren bütün hastanelerde toplu nöbete kalma kararı aldı. yüzde 100 ile Ekvador geliyor. Zengin maden yataklarına sahip, tanm için de oldukça elverişli olan Güney Amerika ülkelerinde kalkınma hızı da ortalama yüzde 1.5. Yüksek enflasyon özellikle dolar spekülatörlerinin işine yararken çalışan kesimin ücretlerini de erozyona uğratıyor. Ülke paralarının dolar karşısında sürekli değer kaybetmesine karşın asgari ücretler aynı oranda yükselmiyor. Güney Amerika ülkelerinin birçoğunda yüksek enflasyon yüzünden kredi kartı sistemi de sekteye uğruyor. Birçok büyük mağaza, kendi ülkesinin parasıyla kredi kartlı alışveriş yapmak isteyen müşterilerine olumsuz yanıt veriyor. Özellikle Arjantin'de yaşanan tngiltere'de tngilizce'yi ucuza öğrenmek için guvenilir tek yol AUPAİR'lik yapmaktır. llgilenen 1727 yaşları arasındaki lise mezunu bayanlar: Türkiye'nin ilk AUPAİR acentesi Derin Limited'e başvurunuz. Beşiktaş, Mazharpaşa Sokak 2/9 1158 53 42 1161 43 87 lar için belirlediği resmi kunın piyasanın altında kalması. Arjantin'de dolar 70 austali bulurken resmi kur 35'lerde. Bu durum çiftçilerin eline yarı yarıya daha az para geçmesine neden oluvor. Uruguay'da "askeri döneme ması" konusunda önceki hafta yapılan halkoylamasında vatandaşların yüzde 57'sinin evet oyu kullandığının açıklanması Şili'yi de sarstı. Muhalefet partisi ileride Pinochet döneminin hasıraltı edilemiyeceğini vurguluyor. EVET/HAYIR OKTAYAKBAL (Baştarafı 2. Sayfada) dönüm yeri olmasıdır. 27 Mayıs'ı, öteki elkoyma olaylanyla karıştırmak büyük bir yanılgıya düşmek olur. 27 Mayıs tepeden inme bir 'darbe' değildir. Gençliğin, bilim, sanat, kültür, basın çevrelerinin, genç aydınların öncülüğünde Türkiye'nin yazgısını çağdaşlığa, uygarlığa, demokrasiye dönüştürmek eylemidır 2829 nisanın 29. yıldönümünde bu gerçeği bir kez daha anımsatmakta yarar görüyorum. 28 Nisan 1978'de 'Cumhuriyet'te çıkan bir yazımı şöyle bitirmişim: "Yeni 28 nisanlar yaratmakla görevli olduğumuzu bilmeliyiz. Bunları demokratik hukuk devletinin gereklerine göre yapacağız. Halkla biriikte... Oy silahımızı yerinde, zamanında kullanmasını bilerek... 28 nisan bir dönüm noktasıdır. Aradan geçen yıllar bugünün önemini, değerini azaltmış değildir. Tam tersine daha da güçlendirmiştir. Daha anlamlı, daha sîmgesel yapmıştır." Bu Kolaylığa Dikkatle Bakın Fırın alacaksınız, buzdolabınızı değiştıreceksiniz... Oğlunuzyakında dünyaevine girecek, sız de biraz masrafa gıreceksiniz... Eşinize otomatik çamaşır makinası hediye edeceksiniz..^^ Herkes renkliye geçti, siz hâlâ televizyonu siyahbeyaz seyrediyorsunuz... Bulaşık makinası da artık ihtiyaç... Küçük kızın okul taksitleri var... Eğitimi için bir de ev bilgisayarı istiyor... Mobilyalan yenilemek gerek..} Kışlık körnürü de yazdan almakta fayda var... Sağlığınız önemli, bir checkL yaptırmanın tam vakti... Personal Computer almak için geç bile kaldınız... Vakıfbank'tan Vakıfbank İhtiyaç Kredisi, gerçek sosyal kredi. Memurdan işçiye, emekliden serbest meslek sahibine, doktordan mühendise, özel sektör çalışanlarından esnafa... tüm ihtiyaç sahiplerine, tüketicilere hemen, kolayca veriliyor. Vakıfbank'tan 500.000 liradan 5.000.000 liraya kadar İhtiyaç Kredisi alın, ihtiyaçlanmzı kolayca karşılayın. Ve ödeme gücünüze göre 312 ay arası uygun taksitlerle ödeyin. Bu kolaylığa dikkatle bakın. Dilediğiniz ürünii, hizmeti daha ucuza, Vakıfbank'ın desteğiyle alın. En yakın Vakıfbank şubesine uğrayın. Vakıfbank İhtiyaç Kredisi'nden yararlanın. İhtiyaç Kredisi VakrfBönk Türkiye Vakıflar Bankası