Katalog

27 NİSAN 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 ISMAİL GÜLGEÇ YAYIN DÜNYASINDA SANATEDEBIY&T Murathan Mungan'dan 'Eski Kırkbeşlikler' ve 'Yaz Sinemalan' HAYVANLAR Ses kuşağında, şiir! KİM KİME DUM DUMA BEHİç AK FÜSUN AKATLI Eshi Kırkbeşlikler / Murathan Mungan / Remzi Kitabevi / 62 s. Yaz Sinemalan Murathan Mungan / Remzi Kitabevi/ 100 s. Çokları Murathan Mungan'ı çok yönlü bir sanatçı olarak tanımbyorlar. Adet üzre ikiye ayınyorlar önce: Tiyatrocu (dramaturg ve rejisör) ve yazar. Yazarlık deyince de çoğalıyor Mungaıı. Oyun, öykü, metin, senaryo, şiir, şarkı sözü yazıyor. Listede bir roman eksik kalıyorsa, onun da eli kulağındadır. Benim düşüncemi sorarsanız, bütün bu etkinlikleri ile hep aynı ana damarı beslemektedir o. Sanatın el attığı her dalına şair duyarhğını ve şiir işçiliğini taşıması bakımından, kaynakta duran Mungan'ın, şair Mungan olduğuna inanıyorum. Şubat ayı içinde şair, dördüncü ve beşinci şiir kitaplanru üst üste yayımladı: "Eski Kırkbeşlikler ve Yaz Sinemalan. Eski kırkbeşlikler i Osmanlıya Dair Hikâyal. Kum Saati ve Sabtiyan'la bir araya koyup okursaruz, Mungan'ın şiir seriiveninin ilk dönemini tanımış olursunuz. Yaz Sinemalan ise şiir işçiliğinde yepyeni bir kanala girdiğini gösteriyor onun. Artık kendine kurduğu şiir dilinde ve duyarlık iletiminde yararlanageldiği anlam katmanlannı yapılandırmada öncekilerden farklı bir olgunluk ve kararlıhk söz konusudur. Osmanlıya Dair Hikâyal'ta dil kurma, Kum Saa Şiir işçiliğinde yeni bir kaııal • Murathan Mungan, geçen şubat ayında dördüncü şiir kitabı "Eski Kırkbeşlikter" ile beşinci şiir kitabı "Yaz Sinemalan' nı art arda yayımladı. "Yaz Sinemalan", Mungan'ın, şiir işçiliğinde yepyeni bir kanala girdiğini gösteriyor. (Fotoğraf: Merih Akoğul) tl'nde belli bir tarih ve coğrafya içinde şiirle söz alma, Sahtiyan'da ise imgelerden örülü bir atmosfer yaratma kaygılan öne çıkmaktaydı. Kuşkusuz, bu söylediklerimin Mungan'ın şiir birikimine tüketici bir yorura getirme savıyla uzak yakın bir ilgisi yok. Kalın çizgıli bir özet çizemdir (şerna) bu yalnızca. Yaz Sinemalan'mn art düzlemini kodlamak amacıyla verilmiş ipuçları sayılmalı. Yaz Sineraalan'nda ise şiirin dili kendi içinde bütünlenmiş ve yeni boyutlarla biçimlenmek üzere açık uçlar da bırakarak şairinin imzasını sentaksı içine almıştır. Şimdiye dek, daha çok semantik düzlemde saptanabilir olan Mungan kimliği, bu son kitabıyla sentaksa da damgasım vurmuş görünüyor. Şairin, şiiri ile okur arasında anlam katmanlan aracılığıyla kurmaya yöneldiği ortak duyarlık zemini de, bu kitapta artık yükünü kavram ve imgeler üzerinden kaldırmış, şiirin iç yapısına taşmmış. tmgeler, yine her zarnanki gibi Mungan şiirinin kilit noktalarını oluşturuyor, şiirin tüm dokusu imgelerden açılan yollann eklemlenmesiyle örülen desenleri barındırıyor. Ama Yaz Sinemalan'mn aytrt edici ve Murathan Mungan'ın şairliğinde ye natçının doğumunun yüzüncü yılının kutlandığı şu günlerde, sinema kitaplığımıza katıldı. New York'ta mali bunaJımlar, Japonya'da, Şili'de depremler var; tngiltere tmparatorluğu'nun en kalabalık iş merkezlerinde otomobil kazaları, FATMA ORAN Danimarka kıyılarında deniz kazaları... Günler geçiyor, hiçbir çocuk gülmeyi becereÜnlü Fransız eleştirmen ve sinema kuramcısı Andre Barin'in Chaplin üzerine çeşitli dönemlerde miyor. Ama bir akşam, öylesine, rasgele, mutluyazdığı yazılardan derlenen Charlie Chaplin, sa lukla, ufukta Şario'nun belirdiği görülüyor: Dünyanın tüm sevinçleri bir bir uyanıyor. Sabah sevinci, gece sevinci, yıldızların sevinci, atların sevinci, kırmızı balonlann sevinci, buharlı makinelerin sevinci. Şario'nun fırlattığı yalın bir sevinç, düpedüz bir sevinç panl parıl ucuşuyor havada... Yanm yüzyıldan bu yana iki adam dünyanın çehresini değiştirdi: Mekanik üraş rnakinesini icat eden sanayici Gillette ve "Şarlo bıyıgı"nı yaratıp yaygınlaştıran sinemacı Charies Spencer Chaplin... Sesli sinemanın ortaya çıkışından önceki yıllarda dünyanın her yerinde insanlar, özellikle de entelektüeller ve yazarlar, sadece bir panayır eğlencesi ya da önemsiz bir sanat olarak gördükleri sinemaya dudak büküp küçümsemişlerdi. Bir tek örnek dışında: Chaplie Chaplin. Şarlo'yu ortaya çıkaran ve Şarlo'yu Şarlo yapan nedir? Elli yıl boyunca sinemaya nasıl ve niçin damgasım vurabilmiş, onu etkileyebilmiştir? Charies Spencer Chaplin, herkesin bildiği kısa adıvia Şarlo üzerine dilimize çevrilmiş ikinci kitap Chariie Chaplin... Yıllar önce Teoman Akturel tarafından, Philippe Soupault'nun Şarlo adlı denemesi de sinemaseverlere kazandırılmıştı... Chaplin'e Şarlo ve efsanesiyle açıklık getiren Bazin, Şario'yu, Chaplin'in ve onun yönetmenliğinin ışığında incelemeyi yeğleyen Eric Rohmer, Fransız yönetmen Jean Renoir ve önsözüyle François Tnıffaut, Chaplin üzerine yazılmış bu önemli başvuru kitabında yerlerini almışlar. Kitabın sonunda Charlie Chaplin'in filmografisi de var. Cfcvtle Şarlo'yu Şarlo yapan Charlie Chaplin / Andre Bazin, Eric Rohmer / Çeviren: îlkay Kurdak / Afa Yaymları / 146 s. Sinema ustalarının gözüyle Charlie Chaplin ni bir dönemi başlatıcı özelliği, bence, imge öğesinin karşı konulmaz çekiciliğine karşı verilen şiir içi savaşımdan, bütünselliği ve belirgin bir kimliği olan bir biçemin (uslup) galip çıkmasıdır. Yaz Sinemalan'mn pırıltılı ve vurucu imgeleri, olanca çekiciliklerine karşın, artık şiirin öğeleri, yapı taşları değil; çok daha temel bir işlev üstlenmişler: Bir şiir ikPİKNİK PtYALE MADKİ limi oluşmuş bu imgelerle. On yılı aşkın bir süredir emek verilen bir birikimin, yaşamayı dile geçirme ve şiirle kenetleme uğraşımn yetkin bir örneği Yaz Sinemalan. "Bu şiirde düşünce mi yogun. duygn mu?", "Görsel yanı ağır basan bir şiirle mi karşı karşıyayız, yoksa bir iç ses midir bizi kavrayan?" sorularını kovmuş Murathan Mungan, son kitabını okuyacak olanların yolundan. Bunud'le açılıyor, sokaklar, sokaklar boyu kâh kare kare kâh dolaşık şeritlerin ucundan tutarak ilerliyor, piyaniste ateş ederek ayak değiştiriyor ve... bitmiyor Yaz Sinemalan. "Kısa Metraj Bir Yaz tçin Fılm HIZLI GAZETECİ NECDETŞEN Metinleri" ve "Yaz Sinemalan" başlıklı iki bölümden oluşuyor kiZAVALU PEL6/M. tap. Birinci bölümün, hepsi de SEti "öne M YAPİ'M, çok tanıdık pek çok konuğu var. Mİ YAPİİM ? Onlann fılmlerinin şiircesini şaiIKIhllP SlK/NlRlcbıv \ı rin "vizi>r"ünden okumakla gepAKl? GİPİYO.. J) geniş bir ufka açılsanız da, döner, 0i &ÜN AtÜARSIN altını çizerek: "Yaz geçer, ömiir YİTİROİde / gecmeyen nedir, geçer göriinen / sessiz parklar kirasesizliğinde / ya başka kentlere gitmiş insanlar / ya sokağa çıkmıyoriar / kimsesiz ögle sonralan / kirasesiz ögle sonralarında / yaz sinemalan" diye okursunuz. Yani "film metinleri" de sizi götürür "yaz sinemalan"nın kapısına bırakır. "Kısa Metraj" dönmemek mümkün değildir, ama kitapta yer alan sanki sarmal, tek ÇtZGİLÎK KÂMtL MASARACI bir şiirdir, tekrar tekrar dönersiniz. Son sözü şairin ağzından alıp şöyle söyleyeyim: "Seyyar bir fotografçının dikkatiyle ve başkalannın elyazıianyla yazdığı kitabı, / filme aiıyormuş gibi, cebinde çocukluğu geçmişi, yıiregini koyarak filmin her karesine / tamamlamış kendini." Türk şiirinde Murathan Mungan'ın, Murathan Mungan şiirinde Yaz Sinemalan'mn özel yerini saptamak, "büimsel" yanı olan bir çaba. Ama asıl önemli olan, bir şiir deneyimine, tamklık ötesi bir katılımı sağlamak. Ben bu yazıyı bunun için yazdım. ÂAU MIMOZ4 f. GÜZBLLıeiN ATAKLIâ/NLA A$\K ETTİH Ç£Hİ KENPİNE İ N ÖZLBMEY£ AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KEMAL GÖKHAN GÜRSES YAYES RAPORU Erhan Bener LOŞ AYNA yıllanna bakan çocuk gözlerimin izlenimleri, özyaşam öykümdür" diyor. Vitrindeki Kaplan'da, Yunanistan'daki sekiz kişilik bir ailenin çevresinde gelişen olaylar duru bir dille aktanlıyor. Aydın ve hali vakti yerinde bir ailenin kızı olan Alki Zeis, vahşetinden uzakta yaşadığı savaşı anlatırken olabildiğince alaycı bir üslup kullanıyor. Furuğ SONSU/.GUNBA'llMl TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI3 Hazırlayan: Nurer Uğurlu/ Örgün Yaymlan/496 s. LOŞ AYNA Yazan: Erhan Bener/Cem Yayınevi/191 s. Daha önce iki cildi yayımlanan Türk Dili ve Edebiyatı'mn elimizdeki üçüncü ve son cildi beş ana bölümden oluşuyor: Türk Dili ve Edebiyatı, Batı Uygarlığında Türk Edebiyatı, Dünya Edebiyatı, Batı Edebiyatı ve Doğu Edebiyatı. Öğrenciler için hazırlanan kitapta çeşitli yazarlara ait metinler yoluyla açıklamalar yapılarak, tür, şekil, dil ve yazım konusunda araştırma yapmaya yönelik bilgiler aktarıhjor. Yapıtın sonunda bibliyografya ile birlikte, metinlerde geçen bazı kelimelerin öztürkçe karşılıklannı iceren bir sözlük yer alıyor. Yapraklar Dergisi'nde yayımlamışlardı. Sonsuz Günbatımı'yla birlikte, aym zamanda Iran edeoiyatının en güzel aşk şiirlerini de yazan Furuğ, Türkçede kitaplaşmış oluyor. Sonsuz Günbatımı, aslından büyük bir titizükle yapılmış usta işi bir çeviri. Kutlar'ın, kitabın başına yazdığı "Sunu" ise, başlı başına bir öykü aslında. Yalnızca bir şiir çevirisinin nasıl doğduğunu anlatan bir önsöz değil, aym zamanda ya da aslında derin bir dostluğun ve benzersiz bir aşkın öyküsü. ISSIZ KADINLAR GARFIELD JM DAVIS 3AK ODİB, BUKJUKJ ! Ş E C/GIMI WlÇ SANMIVOPU/Vl KtEPEM BAŞKÜ BİİR >ÖNTeM OfVEMIVOP Sesler, Acemiler, Kedi ve Ölüm, Baharia Gelen, Yalnızlar, Elif'in Öykiisü, MaceUos Da Vincü'nin Akıbdmaz Seravenleri, Oyuncu, Böcek, Ölü Bir Deniz, Sisli Yaz, Ortadakiler gibi yapıtlanyla insan psikolojisini derinliğine irdeleyen özgün bir yer edinen Erban Bener'in yeni romanı. Bener, Loş Ayna'da bir yandan 1960 öncesinin çalkantılarına bir yönüyle değinirken, bir yandan da farklı yapılara sahip bireyler arasındaki çokyönlü ilişkileri, cinsel CUMHURİYET sorunlardan kaynaklanan bunahmlarını gerilimli bir olay örgü Kod: KitabM Adı: sü içinde anlatıyor. VİTRİNDEKİ KAPLAN Yazan: Alki Zeis/Çeviren: Niki Stavridi/Boyut Yaymları/136 s. Alki Zeis, Yunanistan'da 1988'in üzerinde en çok konuşulan yazarlarından biri. Vitrindeki Kaplan, Alki Zeis'in ilk kitabı. Alki Zeis "gençler için roman" diye adlandırdığı Vitrindeki Kaplan için, "bu kitap benim İkinci Dünya Savası ve İç Savaş 007.426 007.425 016.076 022.365 022.366 043.010 SONSUZ GÜNBATIMI Furuğ'un şiirleri/ Farsçadan çevirenler: Onat KutlarNevra Bucak, Issız Kadınlar adlı uzun anlatısında olay kahramanCelal Hosrovşahi/Ada Jarı Gaye, Sibel ve Müge'nin kiYaytnları/58 s. Genç yaşta ölen İranlı kadın şair Furuğ Femıhzad'ın şiirleri. Furuğ'un "Şah dönemi işkencelerine ve ) eryıızündeki tüm haksızlıklara karşı yiikselttiği karanlık bir çıglık olan" Yeryüzii Ayetleri'ni yıllar önce Onat Kutlar ve Celal Hosrovşahi birlikte çevirmişler ve şiliklerinde, değişen defer yargılannın ışığında terk edilmiş ve yalnızlığa itilmiş kadınlan anlatıyor. Issız Kadınlar'da, yazar kadın olmamn da verdiği bir birikimle kahramanlarının iç ve dış dünyalanm çevreleriyle ilişkilerini kısa bölümler halinde sade bir dille okura aktarıyor. Yazan: Nevra Bucak/Nurdan Yaymları/118 s. KİTAP KULÜBU'NDE YENİ KİTAPLAR Yazar/Çevirmen: Stephen King/G.Suveren Jules Verne/N.K. Yiğitler Der: Miloş Nikoliç/K.Emiroğlu/Y.Ûner Vedat Türkalı A.Turan Oflazoğiu Osman Keskioğlu R.Kapuscinski/O.Döşemeci Anthony Burgess/R.Hakmen Osman Tekin Osman Tekin Şait Faik Ûmer Seyfettin Alexander Koyre/K.Dinçer Oral Sander Yayınevi: T i r Altın Altın Belge Roman Çocuk İnceleme Röportaj Oyun Flyat: 11.0005.5009.000.4.5003.000.16.500.3.5004.0001.500.1.5004.5003.0005.5008.800 TARİHTE BUGÜN MÜMTAZ ARIKAN SU6ÜN, BATf AFR.İKA ÜLKEL£RİNOtM GAtJA'NiN il KWAME NKSMMAH (ENKRUMAH), 63 y# Ö Ü Û ' Ö Ğ İ İ COUV VE &N MAMLAYAN NKgUMAH, 1947'O£ 6ANA (O ZAMAHKÎ A&ryo* AcrıN K/yrSİ) rA PÖMMÜÇTV. İNSİLIZ EGEMENLİ&İME KARÇı BAÇlArTTĞt POLİr/K. MÜCAOBLEYi HAPSB GtRME BAHASIHJA SÜKOOKMÜf, YAP/CAAJ SEÇİMLEG/ DE KAZANUIŞTI. 19S7 >7İ.INM,G*MA BAG/MSfZL/Ğ/M ELX>E PA PEt/L£ NİU İKİNCİ ŞMOsÜLKeSf /ÇİN S&SYAUZMİ /yGULAMAYA KOYMAK KAI&lfZ/NPAYOi. ANCAtz, İÇTEM ^/ V P(ŞTAAJ GBLEN 8AGKIL4R., &4Ş/}RtYf ENGELİ.İYOIIŞ G KILR., &4ŞR NGELİ.İYOI VE C OU. Bl'lS YURTCHŞI SEZİSİMİ FresAr SİIMN ASHERLER,YÖN \ NETtMf ELE GEÇJGEREK (İ966) NK&JAA4H VE SOSYAİJZMİ 27 Nısan NKRUMAHIN SOSYALİZM DENEMESl. 19?2'PE 079.070 079.071 186.054 186.055 152.451 152.452 308.013 308.014 Azrail Koşuyor Yeşıl Işık 21 Yuzyılm Eşiğinde Sosyalizm Savunmalar Gardiyan Kuranı Keıim'in Türkçe Açıklaması Şahların Şahı Bir Elin Sesi Var Memo ve Gul Kara Guvercinleri Dünyanın Bitmemiş Senfoni Di! Konusunda Yazılar Yenıçağ Biliminin Doğuşu Sıyasi Tarih Cem Cem Eren Metis Metis Broy Broy Bilgi Bıigı Oın İnceleme Roman Şiir Şiir Oyku Deneme inceleme inceleme Ara Ara