Katalog

23 SUBAT 1989 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 DÜNYASINDA İNr.FJ.EMK4RASTIRMA HAYVANLAR ISMAİL GÜLGEÇ 6 Meclisİ ytebusan re da tam bir hayal kınklığıdır. ÇunAyân Reisi Ahmed Rtza kü Bedî Şehsuvaroglu tarafından hatıralar Beg"in Anıları. Arba Yay,derlenen bu sonraki birson derece Çok tarihte yaİsianbul. 1988, 88 s. özettir. olmanın sorunlarını taşırzılmış Sadrazâm ve Harbiye lar ve çeşitli şahıslar hakkında ve\azırı Mahmut Şevket rilmiş olan kanaatler bu nedenle Pafa'nıtı Gtinlüğü Arba bir hareket içi eleştiri niteliğinde Yay, Istanbul, 1988, 218 s. Kurtanlan hatırat Terakki ve Ittihad Programı (bu tarihte yayımlanan bir de Meşveret çıkıyor ortaya) gibi hatalara düşüldüğünü anlamak kolay olmuyor. Ayrıca en azından Ahmed Rıza Bey'in Le Journal gazetesinde yayımlanan (12 Nisan 1896) ve kendisince verilen biyografisine başvurmak, hatta onun bir tercumesinı vermek daha yararlı olabilirdi. Bunun yanı sıra hatırat dipnotlarla açılacak ve biyografik noktalar okuyucuya iletilecekse, bunun en iyi yapıldığı Şerif Mardin'in, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri kitabının da kullanılması yararlı olabilecekti. Anlaşılması guç diğer bir nokta da Şehsuvaroğlu tarafından bölümler arasında verilen açıklamalann ve bazı belgelerin kitapçık haline getirilirken çibelirtilmesi mutlaka gereken nokta, Ahmed Rıza Bey'in, hatıralarından çok daha önemli bir yakın dönem siyasal şahsiyeti olduğudur. YÖNETENŞÂHÎN ALPAY 9 En kritik dönem Mahmud Şevket Paşa'nın gunluğu ise yakın dönem tarihimizin ilginç hatıratından biridir. Osmanlı yöneticileri arasında pek de yaygm olmayan gunlük tutma alı*kanlığına sahip olduğu anlaşılan Paşa'nın, kısa gunlük notları tabii ki sonradan yazılmış bir hatırata göre çok daha önemli bir tarihi kaynağı oluşturmaktadır. Ustelik notlar, Paşa'nın Bâbı Âli baskını sonrasında Sadaret'e gctirilmesi ile katledilmesi arasındaki, belki de yaşamı boyunca bulunduğu en önemli vc kritik dönemdeki izlenimlerini ortaya koymaktadır. Balkan Savaşı'nın ilk evresi sonundaki uluslararası arenadaki çabalar, iç politika çekişmeleri bu notlarda ilginç bir şekilde karşımıza çıkıyor. Tabii hatıratın genel olarak ortaya koyduğu sonuç, aslında Mahmud Şevket Paşa'nın kendisini İttihad ve Terakki'nin üzerinde görmesi ve bu örgütün yoneticilerine biraz şımarık genç çocuklar biçiminde yaklaşmasıdır. tttihad ve Terakki ile ilişkileri çok tartışılan Paşa'nın bu alanda yazdıkları, konuyu açıklığa kavuşturucu mahiyettedir. Oldukça anlamlı dipnotları ile biraz daha açık hale getirilen bu notlardaki temel sorun ise Paşa'nın aslında kendisinin çok attında ve recrubesiz gordüğu ittihatçı liderlcrin çizdiğı çızginin dışına çıkamadığını fark edememesidır. Başka bir deyişls, Mahmut Şe\ket Paşa, Ahmed Rıza Bey'in tersine notlanndaki kadar önemli bir şahsiyet ve tek yönetici olmamıştır ve İttihatçı liderler aslında ülkenin kontrolunü büyıik ölçüde ellerinde tutnıuşlardır. Ancak gene de Paşa'nın katlınden sonraki tttihad ve Terakti diktatörlüğu duşünüldüğunde onun bir geçiş döneminin sadrıâzâmı olduğunu da teslim etmek gerekir. >*.. J ayotf Çok bir olmayıp, yalmzca bir sonradan değerlendirme özelliğini taşırlar. Üstelik, hatıraiarda yakın dönem siŞÜKRÜ H A N İ O Ğ L U yasal olaylan hakkında sahip olYakın dönem Osmanlı siyasal duğumuz bilgilerin dışında ve yeyaşamında önemli roller oynamış ni hiçbir malumat da butunmaz. siyaset ac'amlannın hatıralarının Hatıratın Ali Fual Tiirkgeldi'nin bir bölümıi kısa süre içinde kıtap Göriip İşiıtiklerim. Başmabeyinlaşırken, diğer bir bölumu gaze ci Lülfi Bey'in, Osmanlı Saravının telerin sütunlarında kaldı. Bu ha Son Günleri ve Ali Ceval Bej'in lıratlann kitaplaşması da belirli Fezleke'si ile desteklenen dipnotbir önem sırasına göre gerçekleş lara kavuşturulması da hatıratın medi. Örneğin Ali Haydar Midhal anlamını arttmcı >önde biı fa\da Be>'in anıları kitap haline gelirken, vakın dönem tarihimize ait. gazetelerde tefrika edilen en m. akın dönem Osmanlı siyasal yaşamında önemli önemli \e en geniş gunlukhatırat roller oynamış siyaset adamlannm hatıralannm bir olan Cavil Be>'in notları Tanin Gazetesi'nin iç sahifelerinde kalbölümü kitaplaşıyor. Bu hatıralann, ilk dı. Son zamanlarda bu alanda bir basımlarmdan bu yana yayımlanan çeşitli eserlerin yayın faaliyeti göze çarpıyor. Bu ışığı altında notlanması, gerçeğe uymayan alanda yaymcılık oldukça zahmetyönlerinin belirtilmesi, yazıldıkları dönemin siyasal siz bir iş olduğundan, yayınevleri ortamını çizen birer önsözle takviyesi, bunları daha tarafından uzun sure ihmal edilanlamlı bir hale getirirdi; antak birazcık zahmete miş anılar kıtaplaşarak okuyuculann eline ulaştınlıyor. Ancak bu • mal olurdu. yaymcılık gerektiği gibi yapılsa bir hayli zorluğu beraberinde getirebilirdi. Bu hatıralann, ilk basımlarından bu yana yayımlanan çeşitli eserlerin ışığı altında notlanması, gerçeğe uvmayan yonlerinın belinilmesi, yazıldıkları dönemin siyasal ortamını çizen birer önsözle tak\i\esi, bunları daha anlamlı bir hale getirirdi; ancak bırazcık zahmete mai olurdu. Burada ele aldığımız her iki kitaplaşma olayında da böylesine bir gayret gözuk'müyor. Ama buna rağmen yakın dönem tarihimizle ilgilenenlerin gazetelerin eski sahifelerı arasında kalan hatıralan bir kitapçık şeklinde ellerinde tulmaları da önemsiz bir hizmet değil. KİM KİME DUM DUMA BEHlç AK Yöreği/v parça/antyor bv çocujv öfiunce I Haoaffa kk tnr arzvsu var ocfa gerçekteşfngor garih'n... /VSfflo? { • ' ' P İ K N İ K PİYALE MADRA Ahmed Rıza ve Jön Türkler Ahmed Rıza Bey, Jön Türk hareketindeki büyıik rolü, II. Meşrutiyet sonrasmdaki faaliyeti ve Mutareke döneminin zor koşullan altında A\rupa kamuoyunu etkileme çabaları ile hiç kuşku yok ki yakın dönem tarihimizin en önemli simalarından birisidir. Pozitivizme karşı duyduğu ilgi ve gerek Meşveret ve Şurayi Ümmel gerekse de Mechverel Supplement Français'deki yazıları ile de Jön Türkler içinde öne çıkan düşunürlerden biri olan Ahmed Rıza Bey1 in 1950 yılında Cumhuriyet Gazetesi'nde yayımlanan hatıratı aslınSadrtzâm ve Harbiye Naan Mah,r.ut Şevtet p«;2 (18561913,. sağlamamış. Bu konuda donem >e . Ahmed Rıza Bey hakkında pek çok bilgi veren kitaplara, meselâ Tank Z.Tunaya'nın Tiirkiye'de Siyasal Partiler kitabının yeni basılan I. ve II. ciltlerine başvurulmayışını anlamak doğrusu zor. Aynı şekilde, Ahmed Rıza Bey'i tanıtan biyografik bilgiler de son derece bilinen ana çizgileri vermekle birlikte burada neden 1895 yılında kurulan Terakki ve tttihad Cemiyeti, 3 Aralık I895'te yayımtanan i Ah^ R ^ Bsy {18591930} kartılmı> olması. Bunun ga>esi Şehsuvaroğlu'nun hiç adının geçmediği bir metin hazırlamak ise, kanımızca bir işe emek veren bir kimsenin adının her şartta zikredilmesi gerektiğini ve böylesine dağınık notları bir araya getiren, ona yorumlar ve bulduğu belgeleri ekleyen, transkripsiyonunu yapan bir kimsenin adının yok varsayılmasının da pek hakşinaslık olamayacağını belirtmek gerekir. Ancak bütün bunların ötesinde sutunlarından kurtarılan ıkı hatırat hakkında temelde söylenecek sözler bunlar oluyor. Ancak burada bir dilaği de söz kor.usu etmek istiyorum ki, o da yakın tarihimiz bakımından çok büyuk önem taşıyan Cavit Bey'in notlarının gazete koleksiyonlarından kurtanlarak kitaplaştırılmasıdır. • Doc.Dr. Şükrü Hanioğlu, I.Ü. Siyasal Bilgiler Fakiıltesi öğretim liyesidir. Yakındönemdegazetevederg, fflZU GAZETECİ !\ECDET ŞEV ., 0EŞ AY OâUA GSÇİCEK.. AGHeAle ve. *ö PA IUTİY'ACIM PIİCBC SANti ZANW SOHSUZAHJŞ v ETMSK İ Oİ0f KISA KISA sinin üçüncü cildi de yayımlandı. Osmanlı devleti öncesinde Türkleri ele alan 1. cilt ve 1600 yılına değin Osmanlı tarihini kapsayan 2. cildi izleyen bu ciltte Metin Kunt ve Sina Akşin, 16001908 tarihleri arasında Türkiye'nin siyasal tarihini; Zafer Toprak iktisat tarihini; Hiiseyin Yurdaydın düşünce ve bilinı tarihini; Ayia Ödekan da mimarhk ve sanat tarihini inceliyor. Yayımlanacak olan 4. cilt 19081980 dönemini kapsayacak. olarak elde edebilirler. Isteyenlerin, adlannı, adreslerini ve her nüsha için 300 liralık posta pulunu bize göndermeleri yeterlidir" duyurusunu yapıyor. Hacıkadiroğlu'nun adresi: Panorama Oteli, Alanya. nüyorum: Bu kitap yalnızca edebiyat alanında yer alan bir deneme diye nitelenemez. Nedeni şu: Bu kitabı, genellikle edebiyat kavramı altında toplanan şeyleri aşan öğeler, konular, kuruluşlar, tutumlar işleyişier, söyleşiler, amaçlar da kımıldatıyor yer yer; baştan sona değilse de zaman zaman, içten içe. Şöyle ki edebiyatla olduğu kadar bir yandan bilimle, öte yandan felsefeyle akrabalığı var bu kitabın." İKTİSATÇILAR VE İNSANLAR Ayşe Buğra, Remzi Kitabevi, İstanbul 1989,236s. Remzi Kitabevi'nin "Buyük Fikir Kitaplan" djzisinin son kitabı, Ayşe Buğra'nın tktisatçılar ve tnsanlar başlığını taşıyan çalışması. Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Doc. Dr. Buğra, bu kitapta iktisatın öyküsünü, bilimsel bilginin ve iktisat bilgisinin tarihsel süreç içindeki gelişimini inceliyor. Bir Yöntem Çalışması altbaşlığını taşıyan eser, iktisat bilgisi, siyasiahlaki değerler ve ekonomi düzeni arasmdaki ilişki konularını dermliğine işleyen, bu alanda Türkiye'de yazılmış ilk kitap. Ayşe Buğra'nın bu önemli çalışması üzerine bir değerlendirme yazısım ileride yayımlayacağız. GUNLÜK HAYATIN ELEŞTİRİSİ Bruce Brown, Çev. Yavuz Alogan, Ayrıntı Yayınları, Ocak 1989, 155 s. Bruce Brown'ın özgün adı Marx, Freud and the Critique of Everday Life: Toward a Permaoent Cnlturai Revolution (1973) olan kitabı dilimize çevrildi. Prof. Dr. Ünsal Oska> kitaba yazdığı önsözde: "Gundelik hayatı inceleyen ve bütün yönleriyle ortaya koyabilen analizler yapdmadıkça, günümüz toplumlarındaki siyasal iktıdar ilişkilerinin kavranılması mümkün değildir... Gelecekteki insan hayatının farklı olabilmesi için bugünkü hayat içindeki davranışlanmızın dalja bugünden farklılaşmaya başlaması gereklidir" diyor. ÇtZGİLİK KÂMİL MASARACI TÜRK KİTAP TARİHİ Alpay Kabacalı, 2. Basım, Cem Yayınevi, Ocak 1989, 158 s. TÜRKİYE T A R İ H İ Cilt 3, Haz. Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul 1988, 472 s. Prof. Dr. Sina Akşin'in editörlüğünü yaptığı ve tamamı dört ciltten oluşacak olan Törkiye Tarihi başhklı incelemeler derleme 2000 Yılında Türkiye Türk Siyasi İlimler Derneği 'nden Alpay Kabacalı'nın ilk kez 1987'de basüan ve Gazeteciler CeİLKÇAĞ FELSEFESİ miyeti "Basın Üzerine Araşürmalar" ödülünü kazanan, TARtHİ başlangıçtan Tanzimat'a kadar W.K.C. Guthrie, Çev. Türkiye'de kitap yayımcüığını koAhmet Cevizci, Gündoğan basılYayınları, Ankara 1988, 199 nu alan incelemesi yeniden Yayın dı. Kitabın Uk baskısı Türk ş: Tarihi başhğıyla yapılmış ve yalCambridge Üniversitesi felsefe nızca Gazeteciler Cemiyeti üyeleri profesörii W.K.C. Guthrie'nin arasında dağıtılmıştı. Gözden getlkçag Felsefesi üzerine yedi cilt çirürniş olan yeni baskıya örneklik dev eserinin bir taslağı niteli lpr HP pklpnmi«: hıılıınııvor. ğinde olan The Greek Philosophers from Thales to Aristotle (1950), tlkçağ Felsefesi Tarihi başlığıylaTürkçeyeçevrildi. Yine Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Bölümü araştırma görevlisi Ahmet Cevizci tarafından dilimize kazandınlan başka bir kitap ABD'i felsefeci Lazslo Versenyi'nin Sokrates ve Insan Sevgisi (özgxln adı: Socratic Hurrranism, 1963V FELSEFE ~~ TARTIŞMALARI 4. Kitap, Panorama Yayınları, Eylül 1988, 106 s^ Vehbi Hacıkadiroğlu'nun editörlüğunü yaptığı dizinin dördüncü kjtabında yer alan katkılar arasında tlham Dilmanın "Wittgenstein ve Kendimden Başka Insanların Varlığı"; "Arda Denkel'in "Gerçekçilik Için Smırlar"; Harun Rızatepe'nin "Uslamlama Üzerine Yazışma" ile Cemil Akdogan'ın "Bilimin Felsefeden Kopuşu" başhklı yazıları dikkat çekiyor. Hacıkadiroğlu, "Lise felsefe öğretmenleri, Felsefe Tartışmalan'run 1. ve 2. kitaplanmn eümizde kalan nushalannı ücretsiz İK.( T^İTMCIIK AĞAÇ YAŞKEN EĞİIİR KEMAL GÖKHA* TARİHTE BUGUN MÜMTAZ ARIKAN 23 Şubat Ahf Ytlmaı'm yintfiiğı "eemo'fitmincte rurkin Çormy *e FH+Hk oynatmfH. BtLBAŞARIN ANADOLU OYKULERL. 1983'TE 8UGİİH, UNLÜ YAZAK KEM4L BİLBAŞAK 73 TRffNOA ÖCMÛŞrü. OSRETMEN OL4GAK GÖ&EV YAPTfĞI YTLLAie&A /LK ÖrtCUL££İAZMAyA tCOYULAN erLSAŞAIS, BUNLAfZrti ÇO ĞUNU EPesiyAr PGK6/CERINO£ rAYiMiATM/şrr. Türk Siyasi İlimler Derneği, çağdaş Türkiye'nin siyasal gelişmeterini konu alan iki Ingılizce kitap yayımladı. Bunlardan biri, derneğin 1819 Haziran 1987 tarihinde İstanbul'da duzenlediği, "2000 Yılında Türkiye" konulu uluslararası seminere sunulan bildirilerden oluşuyor. Bildiriler arasında, Prof. Dr. Ergun Özbudun'un "Türkiye'de Demokrasinin Gelişmesi ve Yerleşmesi"; Prof. Dr. Jlter Turan'ın "Türkiye ve AT"; Duygu Sezer'in "2000 Yılında Türk Dış Politikası"; Şerif Mardin'in "Türkiye'de Kültur ve Din" konulu incelemeleri yer alıyor. Derneğin öteki yeni kitabı, Perspectives on Democracy in Ttırkey (Türkiye'de Demokrasi Uzerine Goruşler), Ergun Özbudun, Üstun Erguder, Ersin Kalaycıoğlu ve tlter Turan'ın katkılarından oluşuyor ve Türkiye'de seçimler, siyasal partiler ve yasama organı gibi temel demokratik kurumların gelişimini çözumleyici bir yâklaşımla ele alan makaleleri kapsıyor. Derneğin adresi: Ahmet Rasim Sok. 27, ÇankayaAnkara. BUNALIMDAN YAŞAMA KÜLTÜRÜ Nermi Uygur, Ara Yayıncıhk, Ocak 1989,466 s. İÜ Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümü Felsefe Tarihi Anabilim Dalı Başkanı ve değerli felsefeci Prof. Dr. Nermi Uygur'un yeni kitabı, yaşamı ve eserleri üzerine uzun bir "deneme". Uygur, kitabı için şöyle diyor: "Yazdığıma 'deneme' derken şöyle duşü GENELU'KLE, KONULA&fNl KIHSAL *£XİMP£N, KÜÇÜK K£Nr VE KAS4&İLAB.MN ALAN YA2AH, Sü Yeei£f/A* g/RfML£/ZİN0E »t?4y/W İUSANLA&IN SOGUMOieaV/, GELEfJEK YE fA/AAIÇO4G/Mt, AŞKLA&M, GESÇEICÇİ &'* TAZZC* MZM/Ş77. ANADOLU 'NUU SArtSfNPAN OLOUĞU GİB', OO. SUSUUPAN PA BAZI TEMALAKI /ŞLEM/ŞT7. *CEMO" IfE "HAEMO" HOMANLAfZt gÖYL£ KONUIA*. İÇEGME/CTEYP/. B/UgAŞAe, 'C£MO" İLE 7İ/GK D/L *X/&VM{J ÖOÜUJ'MÜ HA SOtJÜA BU ROMAN.AYNt ADLA FİLME ÇEKİtMtÇTİ.. 60 YIL ONCE Cumhuriyet Bundan sonra Iffet ömer Hanım Cihan tarihinin mühim bir piyano ile Şopenden birparça dönüm noktasım teşkil eden . Konservatuvar talebesi tarafından çalmıştır. "İstanbul Fethi" hakkında tam dün Türk Ocağmda ve mükemmel bir eser yoktur. Müteakiben Avni B. Zeybek Ali muvaffakıyetli bir konser isimli besteyi, JülideH. Hendetin verilmiştir. Bu musiki Argosunu, Maade veJülide müsameresinde davetli olarak bir Hammlar da Mendelsonun çok zevat hazır bulunmuştur. BarkarolünU lugannı etmislerdir. Havantn dunku muhalefetine "Cumhuriyet" baştan başa rağmen genç musikişinaslara karşı Pakize H. kemanla Danklanın üçüncü solosunu çalmış, buıuı resimli olarak tefrikasına gösterilen bu rağbet müteakip Hadiye H. viyolonsel ile başlıyacağı "İstanbul Fethi"nde Konservatuvar talebesini çok Kilinğelin konçertosunu çalmıştır. mevcut Türk ve ecnebi bütün memnun etmiştır. Genç talebenin çaldığı ve taganni eserlerden, el yazma Musamereye Pakize, Mediha, ettiği herparça samiın tarafından kitaplardan, hazineyi evraktaki Hadiye Hanımlann istirakiyle vesaikten isüfade edilmişür. şiddelle alkıştanmıs vegeç vakit Mendelsonun bir parçasıyla musamereye nihayet verilmiştir. Vaktiyle yazılan tarihlerde, başlanmıştır. Sultanlarm neşrine mani Genç san'atkârlar büyük bir oldukları bir çok esrarengiz muvaffakiyetle bu besteyi ikmal vekayi yeni tefrikamızda istanbul nasıl fethedildi?. etmişler, alkışlanmışlardır. 23 Şubat 1929 nakledılmektedir. Bir iki güne kadar başlıyoruz. Dünkü konser CUMHURİYET KİTAP KULUBU'NDE YENİ KİTAPLAR 004.117 021.394 022.356 075.135 079.064 090.058 117.234 126.077 152.445 152.446 152.447 200.037 303.010 304.009 11.Tez9 Aykın Ûykuler Nâzım'la Söyleşi Türk Ad ve Soyadı Söduğu Oefter8 Çocuk Ruh Sağlığı Fenerbahçe Cumhuriyeti Nâzım Hikmet'in Gerçek Yasamı5 llyas Efendı Yorgun Çanlar Vatan Kurtaran Şaban Sınek Olmak Zor Şey Kadınlık Arzuları Parti Kongre Raporlan (19521956) UtabıaMı TazarÇevtnMi Tahsin Yücel Vera T. Hikmet M. Ketnal Çalık Atalay Yörukoğlu Yak;m Doğan Kemal StJlter Muzaffer Izgü Ahmet Yurdakul Haldun Taner Tulay Ferah Rosalind Coward/Alev Turker SBKP/İsmaıl Yarkın YaynNVİTur Alan Dergi Can Oykü Cem Kastaş Meös Özgür Tekin Yalçın Bilgi Bilgi Bügi Boyut Aynntı Inter 60005000.10000.Ara SMuk 4000Dergi 3000Inceleme 9000 inceleme 6500 Biyografi 5000 Mızah 8500.Roman 8 5 0 0 Oyun 5000Roman 3 3 0 0 inceleme 5 5 0 0 . Belge 5500. Ryatı Birikigüne kadar Veresiye kürk MaınoUr istanbul Fethi 1685