Katalog

CUMHURİYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER manı, Vatan Türkusü, Vatan Mersiyesi, (yine) Vatan Mersiyesı, Hilali Osmani, Bir Muhacir KiZin tstimdadı, Vatan Şarkısı, Vaveyla, ..hep aym özlemle yazılmış şiirlerdi. Gazete sütunlarını da agora gıbi kullanıyordu. Gur bir sesle, ama hep kursüde konuşan bir hatip gıbi yazdı. Devletin ve toplumun birçok sorununu burada ele aldı. Siyasal alanda, meşrutiyetin ılamyla siyasal zaferin elde edıleceği hayalini de bu sütunlarda canlandınyordu: Siyasal yapı değişmeliydi. Tek adamın egemenliği yerini, halkın egemenliğine bırakmalıydı. Bu da meşrutiyet demektı. Bunlar ve özgurlüklerin her çeşidi hukukun koruduğu temel kavramlardı. Devletin uyacağı temel kurallar, ılan edilir, meşveret yolu da açüırsa, çok şey çözumlenmış olurdu. Şeriatı da unutmamak gerekirdi. Namık Kemal, yazılannda daha önceleri padişahJan defıştirmenin, ayaklanmalarda yönetenlerin kellelerinı almanın bir şey getirmediğine işaret eder. Ona göre sorun sistemdedir. Sistem değişe^ rek meşveret ve temsil yoluna gidilmedikçe, devlette bocalama surecektir. Tarihten örnek verir: "Altı yuzyüda birkaç yüz kez ihtilal yaptık, hepsınde yönetenler değişti, ama yönetim sistemı aynı kaldı" der. "Gülhane Hattı"nı da eleştirirken "usuli meşveret"i ilan etmemesinin de Tanzimat'ın temel yanlışlanndan bıri olarak görür. Tarık Zafer Tuna'ya hocanın anlatımıyla Namık Kemal, bu eleştirileriyle Tanzimat'ın dunya görüşü karşısında yer alır. kazandırıyordu. Bu niteliklere onun doğuştan gelen o büyük yeteneği de eklenince toplumda kahraman mertebesine yukseltilecek, o da toplumu daha da etkileyebilecekti. Öyle yaptı: Butun yaşamı boyunca o büyük etki gücünü toplumun ilerlemesi cağdaş bir yuzu aklık içinde yaşaması uğrunda kullandı. Ahmet Hamdı Tanpmar'ın "Namık Kemal, Tiırkiyc'de insan baklannın bayrağını ilk kaldıran adamdır" demesi bundandı. Namık Kemal'in etkisı ve ona karşı beslenen hayranlık, şaırin ölumünden sonra da sürdu. "Namık Kemal okulu" ya da "Namık Kemal okulunun devamı'', bazı yazarlan anlatıyordu. Namık Kemal 'i cumhuriyet soruasında üslup yönunden temsil edenîerden biri de Atatürk olmuştu. Falih Rıfkı "Nutuk, Namık Kemal okulu üslubundadır diye yazar. Namık Kemal etkisi genç Mustafa Kemal'i akademi sıralannda sarar. Mustafa Kemal, vatan şaırinin şiirlerini yalnız kendi ezberlemekle kalmaz, gizli gizli arkadaşlarına da okur, okutur, onlan ezberlemeye yönlendirir. Ezberinde kalanlan Kurtuluş Savaşı gunlerinde yeri geldikçe kullanır. O gunlerin Meclis tutanaklannda da milletvekillerinin sırası geldikçe Namık Kemal'den şiirler okudukları görulür. 3 ARALIK 1988 Naıııık Kemal, Yüreklerî Coşkuyla Titreti> ordu Namık Kemal, içinde bulunduğu çağın dışında yaşayan Müslüman Osmanlı toplumuna vatan sevgisini, özgürlük duygusunu, ulus olmanın anlamını vermeye çalışmıştır. Değişmenin, yenileşmenin bir ölüm kalım sorunu olduğuna bazı toplum kesimlerini ve gelecek kuşaklan inandırmayı da başarmıştır. DÜNDAR AKÜNAL HukukçuTarihçi Bu yılın son iki ayı, iki büyük ölüm yıldönümüne rastladı. 10 kasım Atatürk'un ellinci, 2 aralık da Namık KemaJ'in yüzüncü ölüm yıldönümü idı. Namık Kemal bundan yüz yıl önce, yurdun uzak bir köşesinde, Sakız Adası'nda, ikinci kez yakalandığı zaturreeden kurtulamayarak öldü. Kırk sekiz yaşındaydı. "Millete ümmid ettiği feyzi görmeden ölmemek" dıleği de gerçekleşmedi. Bu dilek, gerçekte Namık Kemal dönerai Osmanlı kültür düzeyinin düşüklüğüne bağlanır. Geçen yuzyılın, kültür hareketlerinin başlayışı 60'h yıllara girerken bilim ve kültur alanında Batı toplumlannda olan birçok şeyin Müslüman Osmanlı toplumunda olmadığı görülür Hepsınden önce, Osmanlı topluluğunda Batı kültürünün, uygarlığının kendisine çok şey borçlu olduğu roman yoktur. öykü yoktur. Tıyatro, opera ve bunlann metinlen yoktur. Bireyler dergı Ue karşılaşmamıştır. Toplum heykele, resme, karikatüre, güzel sanatlara yabancıdır. Iraparatorluk akademiden, konservatuvardan, ünıversiteden yoksundur. Çağdaş kültür kurumları yoktur. Bu yoklann ne olduğunu ögretecek bir ansiklopedi de yoktur. Yirmi beş yü kadar sonra, Namık Kemal öldüğü zaman, bu yoklardan bir çoğunun altında onun imzası olduğu görülecektir. Bu arada Müslüman Osmanlı kesımınde Hıristiyan değil okur yazar oram da yuzde ikinin altmdadır. tmparatorluğun ekonomısi, sanayisi de kültur düzeyinin üstünde değildir. PENCERE Liberal Arıyorum... Lıberalızmın her kavram gıbi dunü bugunü, tarıhsel serüvenı, değışımı donüsumü var ama sıradan bır sozlüğu açtığınız zaman tanımı bellıdır "Uberalızm, toplumda ozgurluğun ve serbestlığın uygulanmasını ongoren siyasal ve ekonomık doktrındır, genış goruşluluğu ve hoşgoruyu ıçerır Ya liberal kımdır? "Kışı ozgurluklerınden yana olan, hosgorulu, açık fikırlı, demokrat " •k kurtulur" sorusu olur. Yanıtlarda nedenlerden biri, ülkenin Batıya, Batının kültunlne, bilimıne, sanaüna, kısacası Batı uygarlığına kapalı kalması, siyasal kurumlara ilgi duyulmaması olarak gösterilir. Namık Kemal buna katılır. Sonralan bunu genişletecek, bir yandan da kendimiz kalmak, şeriata önem vermek, Batıda olup da kendimızde bulunanlan ortaya çıkarmak.. gibi sınırlamalar ya da yorumlar getırecektır. Zamanın Eğitim Bakanı Saffet Paşa, Batıya kapalılığın sonuçlannı şöyle özetler o gt'iüerde: " . . . Eğer Avrupa'nın uygar ve külroriü uluslan Ue Hiski kurularak içlerine girümiş ve biriikte ilerieme yolunda yurunmuş olsa idi, bngrin devletimiz çok daha baska dunımda olur, obur ulusiann bilim ve sanayideki Uerlemeleri bizde de aynı olgunluğa erişmiş bulunurdu (...) BUimin ilerlemesini geciktiren nedenlerden biri, belki en bu Başkaldırı yugu doşunce alışverişine girismeyerek, bir iki yüz Görunen odur ki, Namık Kemal, içinde bulunyülık bir sure, sanki inziva halinde imişcesine ken duğu çağın dışında yaşayan Müslüman Osmanlı di kendimize yasamış olmamızdır." toplumuna vatan sevgisini, özgürlük duygusunu, ulus olmanın anlamını vermeye çalışmıştır. Değişmenin, yenileşmenin bır ölüm kalım sorunu olduBatıyı anlama yolunda... ğuna bazı toplum kesimlerini ve gelecek kuşaklan Namık Kemal, bu "kendı kendimize yasamak inandırmayı da başarmıştu. "Degişmez fen mi varzincirini daha önce, Sofya'da kaldığı yıllarda gör dır, müstakar eşya mı kalmışür?" derken gerçekdüklenyle bir ölçüde kırnuştı. "Tercüme odası'mn te, halka pek çok seyle anlatılamayam anlatıyorakademik havası, edindıği Fransızca onun Batıyı du. anlamasına daha da yardım etti. Yirmi üç yaşında Kalemini bir araç olarak kullanmayı secmişti bir elde ettiği ve çok kısa zamanda buyuyup yaygınlakez. Kuşkusuz bu, sanatının lehine değildi; olmaşan ünunu artık toplumun sorunlarında kullanadı da. Ama onun yapmak istediği, kıtlelerı uyanNamık Kemal, bu ortarada yazı dünyasına girer. bilirdı. Edebiyatın bütün turlerinı denedi. Divan şi dırmaktı. Büyük yeteneğı ile seslendiği toplumu Devlette de görev almıştır. Yinni yaşlanndadır. irinın yıpranmış, eskimiş bıçimini yeni bir içerik, canlandıracak, coşturacak 'ses'i yakaladı, sonuna Sonradan yereceği dıvan şiirine öykünerek yazdı yeni bir sesle doldurdu. Gazelden devnm marşlan kadar da yitırmedi. ğı, bir daha da dönmek ıstemeyecegi şürıerin de şa çıkarıyordu. Bu şıirlerde dağ tepesınde esen rüzgâr uğultusu vardı. "Vatan, millet, hürriyet" kavNamık Kemal'in şürlerinde, yazılanndaki başiridir. ramları ana motiflerini oluşturuyordu bu şiirlerin. kaldırı havası yanında, yaşamının yurtiçinde yurtSiyasal alanda, Namık Kemal'in önde karşılaş Böyle bir vatan sevgısı ile dolu, böyle bir sıcaklık dışında hapıslerde sürgünlerde geçmiş olması datığı sonın yülardan berı değişik ölçülerle de olsa ta ve içerikte sıirlere rastlanmamıştı tarihımizde. ha sonralan vatanın uzak bir köşesinde ölmesi ona sürekli ortaya atılan "çökmekte olan devlet nasıl Adı "vatansever"likle özdeşleşiverdi. Vatanı Os halk gözünde bir eylem adamı olma görünümünü Yürekleri titretiyordu Namık Kemal bazı eleştiriler alır. Şeriat karşısındaki tutumu, lslam birliği duşuncesi.. eleştirilir. Fakat kişileri günün koşullanna göre değerlendirmek gerekir. Herhalde Namık Kemal'den laık cumhuriyetin savunucusu olması ısteneraezdı. Namık Kemal'de beğendiklerimiz vardır; alınz, benımserız. Beğenmediklenmiz vardır; kendisinde bırakırız. Ama beğenmediklenmiz var dıye beğendiklerimizı almamazlık edemeyız. Beğendiklerimiz var diye de beğenmedıklenmizi görmemezlikten gelemeyiz. Bunu genel bir kural yaparsak, kişileri değerlendirirken tek yanlı olma yanhşmdan kendımizi kurtarmış oluruz. Namık Kemal öldüğünde on dört yaşında olan Huseyin Cahit Yalçın, kendi kuşağımn ona neler borçlu olduğunu edebiyat amlannda alatır: "...Bir gençlik ki vatan sözcüğünu söylemekten yoksun (...). Yalnız 'vatan ve millet' sözlenni ışıtmek, söyleyebilmekle kalplerimizin ne kadar titrediğini, ruhumuzun derinliklerine kadar nasıl sarsıldığını anlayabilmek için o sıkı yoksunluk ve yasaklılık yaşamının içinde bulunmak gerekir (...) Gençlerde vatan ve hürriyet sevgisini uyandırmak bakımından Namık Kemal'e bu memleket ebedi bir şükran duygusu beslemelidir." Bu, Hüseyin Cahit'ten sonraki kuşaklann da dileği olur. EVET/HAYIR OKTAY AKBAL SHP Merkez Yönetım Kurulu oybırhğı ile 7 ılın başkanlarını ve yönetim kurulu uyelerını görevden aldı Gerekçede söyle denılıyor "Burada bır siyasal yonetım takdırı soz konusudur" Orgütlerı gerçek bır duzen ve dısıplın içinde tutmak gerekıyormuş, bu görevden alınma ıse 'orgutler ıçın bır dınlendırme ve onarma' yolu ımış1 Istanbul, Dıyarbakır, Bursa, Sıırt, Içel ve Malatya ıllennın başkanları ve yonetım kurulları dınlendırme ve onarma amaciyla görevden alınıyor, yerlenne merkezden 'dınlenmış ve onarılmış' kışıler atanıyor1 Geçen yazımda da dedığım gıbi, Küçük Kurultay'da partı tabanının güven uyandıran, onarılma ve dınlenmeye gerek duymayan ınsanların elınde olduğunu yaptıkları konuşrnalarla gozler önüne serdıklerını soylemıştım Notlanmı karıştırdım, şımdı (Arkası 15. Sayfada) OKURLARDAN Esentepe'deki gökdelen inşaalı Esentepe'deki Nimet Abla Camisi'nin yanındaki biskuvi fabrikasımn yerine bir inşaaı sirketi tarafmdan yapılacak gökdelen inşaatının hazırhkları sırasında an arda çevreye saygısızlık ornekleri sergilenmektedir. Once, butun yaz boyunca suren temel hafriyatında kullandıklan kaya delme makinesiyle, şimdi de inşaat çukuruna dolan suyu bofaltmak için kullandıklan motorlu pompayla, abartmasız geceyarısına bazen de sabahakadar suren ve insanın fiziksel dayanma sınırını asan bir gurultuyle. vaslı insanların çoğunhıkta olduğu çevre apartmanlarda oturanlan aylardır rahatsız ediyorlar. Cumhunyet gurultusunu kesecek teknolojiyi Gökdelen teknolojisini uygulamayı gozune kestiren bu de isterse uygulayabileceğinden kusku yok. şirketin, sozkonusu aletlerin Diğer bir saygısızlık orneği de ağaç kesimi. Kendi mulkiyetleri dışındaki alanda kalan ve 25 yü once dikilmis ulu ağaçlan birer birer kesiyorlar. Ustelik nedense çevrede oturanların fark etmeyeceğini duşünerek bu isi gece yapıyorlar. Kendilerine onerimiz son kalan ve asü kesime hazırhk olmak uzere bir dalını budadıhları ağacı günduz kesmeleridir. \asıl olsa bu ağaçların hesabını kimse sormayacak. Hem zaten, bir gokdelenin yanında 510 ağacın hesabı mı olur? G.AKIN Esentepe/tST Yanlış Uygulamanın Hesam Sorulur... KıtapKulutou c Cumhuriyet Kitap Kulübü Bakırköy Temsilciliği Karye Kültür ve Sanat Merkezi İMZA GÜNÜ 3 Aralık Cumartesi 15.0018.00 İLHAN SELCUK İstanbul Cad (Adlıye karusı) Babrköy Tel 542 11 72 Sosyal demokrat, liberalden de ılerde kişı demektır. daha soldadır Bır ülkede tutukluya zıncır vuruluyorsa ve mahpus unıforması gıydırılıyorsa, bu uygulamaya karşı çıkmak ıçın "solcu, aşırı solcu, sosyal demokrat" olmak gerekmez, liberal olmak yeterlıdır, cunku ışın içinde hukuk, ınsan hakları var Ne yazık kı cezaevlerımızde bu nedenle yapılan açlık grevlerıne coğu kışı arka çıkmadı Demokrat olduğunu soyleyenler, liberal olmakla ovunenler, sozde sosyal demokrasıyı savunanlar, basında ve siyasal hayatta sankı elbırlığı ettıler Açlık grevlerı gız'j orgut talımatıyla yapıhyor; ştddet eylemıdir. Ne var kı açlık grevlerı surdu, en sonunda yönetim uzlaşma yollannı aradı, başta Dıyarbakır olmak uzere çesıtlı cezaevlerınde grevcılerın ısteklerı benımsendı, eylem durduruldu Beğenmedığımız yonetım, SHP yonetıcılerınden daha ılerde ve anlayışlı çıktı • Liberal olmak kolay değıl. Ekonomıde serbest pıyasayı savunmak liberal olmaya yetmez, ınsan hakları ve demokrasıyı benımsemek gerekir kı Türkıy^ nın gundemınde bırıncı madde budur SHP yonetımı son gunlerde dış ve ıç sermaye egemenlerıne şırın gorunmek ıcın çalışıyor, 'alternatıf" dıye sunduğu polıtıkanın altını çızıyor "Bız de pıyasa ekonomısınden yanayız." Guzel Pıyasa ekonomısınden yana olabılırsın; ama cezaevınde tutukluya vurulan zıncıre, gıydırılen mahpus unıformasına goz yumdun mu, ANAP'tan ne farkın kalır' Liberal olmak, her antıdemokratık uygulamaya karşı çıkmak demektır Solculuk bundan sonra başlar. * Dıyojen gunumuzde dırılse. elıne fenerını alıp gundüz vaktı yola duşer Ne yapıyorsun Dıyojen 7 Bır liberal arıyorum. Nerede o liberal'' ANAP ta, SHP'de, DYP'de var mı? Basında var m ı ' Son gunlerın gazetelerını karıştırın bakalım, insan haklarına kaç yazar sahıp cıkmış' Solculuk bır yana. Liberal nerede? 10 aralık gunu Batı Avrupa'da yaşayan siyasal mültecılerden bır bolumu Türkıye'ye gelıyor Kım bunlar^ Kım olurlarsa olsunlar, 12 Eylul'den sonra Batıya sığınmış yurttaslanmız Şımdı Batıdakı siyasal multecıler uçağa bınıp Istanbul'a veya Ankara'ya ındıklerınde ne olacaklar"? Devletin yasaları mı ışleyecek, yoksa havaalanlarından alınıp birer "semtı meçhule" mı götürülecekler? Işkence odalarına mı tıkılacaklar, yoksa hukuk mu ışleyecek? Lıberallere soruyorum Solcu olmak bır yana, liberal olduğunu ılerı surenler. Bu durumda ne yapacaksınız? Işte bır ınsanlık sınavı daha istediği kadar çekici olsun " • ••tlepsinin yeri ayrı. Benim gardırobum bütün elbiselere açık... Ne bileyim, klasik olduğu kadar spor olanı da var. Hatta birkaç tanesi çok çarpıcı. Ama bir konuda çok tutucuyum ben. Elbise istediği kadar çekici olsun, kumaşını gözüm tutmazsa kimse bana o elbiseyi giydiremez!,. İyi b i r e l b i s e n i n s ı r r ı kumaşında gizlidir.