Katalog

11 EKİM 1988 EKONOMt CUMHURİYET/9 TÜRKİYEUen AITKOÖVİZ SERBEST PİYASADA DÜN Dtfar (satoş) 18SS Maık (satş) 1010 Ata Ura (satış) 165.500 M . B A N K A S I ' N D A BUGÜN (döviz alış) 1788.32 (efektif satış) 1810.00 Mark (döviz alış) 964.42 Maık (efektif satış) 976.11 Interbank faiâ: 54.05 Demirçeükte Dövize büyük müdahale 4. zam: %15 %Â KARABÜK KDZ. EREĞLİ (Cumhnriyet) Kamu demirine, beklenen yılın dördüncü zammı dün gerçekleştirildi.Karabük, lskendenın ve Ereğli Demir Çelik Fabrikalan'nın ürünlerine yüzde 15 dolayında zam yapldı. 814 mm inşaat demiri 8 mm teik. 8 nnn inşaat (femiri ftfd Y«l 460 530 Merkez Bankası, döviz interbankına yaptığı ilk müdahale ile, dün sabah 1845 liraya kadar fırlayan dolan 1810 liraya çekebildi. Ancak müdahaleye rağmen dolardaki günlük artış 42 lirayı buldu. 485 560 475 548 450 517 yiin Bankaların Tahtakale'den döviz taleplerinin dün desürmesi, doların bu piyasada da tırmanışını sürdürmesine neden oldu. ABD para birimi, 25 lirahk artışla 1885 liraya çıkarak 1900 liraya dayandı. Emisyon 35.8 milynr genişledi ANKARA (ANKA) Emisyon hacmi 7 ekimde 35.8 milyar Ura genişleyerek 4 trilyon 574.6 milyar liraya ulaştı. Merkez Bankası verilerine göre aynı gün, bankalarm mevduat munzam karşılıkları 3 trilyon 6.6 milyar Ura, serbest tevdiatlar ise 490.1 milyar Ura düzeyinde gerçekleşti. Yatınm programı ANKARA (ANKA) 1988 yılı yatınm programmda yer alan yanlışlıklar düzeltilerek, bazı projelerin başlama bitiş tarihiyle yatınm tutarlan revize edildi. Yuksek Planlama Kurulu'nun programda düzeltmeler yapümasını Ongören raporu Bakanlar Kurulu'nca kabul edilerek Resmi Gazete'de yayımlandı. Toplam 255 düzeltmenin yapıldığı Bakanlar Kurulu karanyla, bazı projelerin toplam proje tutan arttınldı, bir ktsmımn azaltıldı. Hervârtu inşaat demiri 470 541 b » profil 495 570 Türkiye Demir ve Çelik Katot profll 550 632 lşletmeleri Genel Müdür ince köşebent 445 512 lüğü, Karabük ve lskende K*n köşebent 465 535 nın Demir Çelik Fabrika Parça kutük dentif 410 472 lan'nda üretilen yuvarlak Standart kutuk demir 430 496 240 276 inşaat demiri, köşebent, Hemat» 1 püo 235 270 profil ve kütük demiri çe Hematik 11 pW 205 235 şitlerine, döküm sanayiin ÇeBkptki 148 170 de kullanılan pik demiri ile Dökum kok dumuru 108 125 kok kömürü çeşitlerine Cevfc kok kömöru 887..1.020 yüzde 15 zam yaptı. Kuru Pres natta*) 1.186.1.365 luşun Karabük ve lskende Pulnaftafc 420 483 nın Demir Çelik Fabrika KsiWTolW 300 345 lan ile yurdun çeşitli ke Kreozot 345 395 simlerinde bulunan demir Motor benzoiu 378 435 satış depolannda yeni fi Saf benml yatlarla satışlara dün sabahtan iti rikanın soğuk sac mamullerine baren başlandı. Kamu demirine yüzde 15.115.6, sıcak rulo mayüın üçüncü zammı 29 ağustosta mullerine yüzde 15. l 15.4 ve levyapılnuştı. Demir Çelik yetkilileri, yeni zammın çeşitli girdilerde meydana gelen fiyat artışiannm dikkate alınarak yapüdığım, aynca serbest piyasadaki aşırı demir fiyatlannın frenlenmesi amacma yönelik olduğunu söylediler. öte yandan, Ereğli Demir Çelik Fabrikalan'nın ürünlerine de zam yapıldı. Buna göre 918944 bin lira dolayında satılan çeşitli kahnhklardaİd tenekelerin fiyatlan yaklaştk yüzde 14.314.8'lik artışla 1 milyon 50 bin 1 milyon 79 bin liraya yükseldi. Aynı fabhalarına da yüzde 15.315.5 zam yapıldı. Bu arada, Türkiye Demir Çelik Işletmelerinin yüzde 15'lik zammının ardından, özel sektör kuruluşlanndan Metaş da ürünlerine yüzde 2.3 4.2 zam yaptı. Metaş ürünlerine kilo başına 1545 lira olarak yansıyan zamdan sonra, 590 liradan satılan 8'lik inşaat demiri 610 liraya, 555 liradan satılan 1218'lik demirin kilosu 600 liraya, 640 Ura olan 8'lik nervürlü demirin kilosu 655 liraya ve 610 lira olan 1218'lik nervürlü demirin kilosu da 625 liraya yükseldi. 2432 mm inşaat demiri 1622 mm irtşaat demiri 460.."...«538 Ekonomi Servisi Merkez Bankası, ağustos başında açılan döviz piyasalarına dün ilk kez doğrudan müdahale etti. Merkez Bankası'nın döviz fiyatlanndaki artışı ve liradan kaçışı önlemek için bankalararası döviz piyasasuıda 85 milyon dolarhk döviz sattığı, TL interbankında ise 300 milyar lira satın aldığı bildi rildi. Merkez Bankası'nın müdahalesine rağmen, dolann bugün geçerli olacak efektif satış fiyatı 42 liralık bir artışla 1810 liraya çıkarken, Tahtakale'de döviz fiyatları dün de hızla yükseldi. Tahtakale piyasasında dolar cumartesi gününe göre 25 liralık artışla 1885 liraya çıkarken, Federal Alman Markı da cumartesiye göre 10 lira değer kazandı ve 1010 liradan satıldı. Bankalararası döviz piyasasında dolar dün sabah 1850 liradan açıldı. Merkez Bankası saat 10.30'da dolar 1845 lira düzeyindeyken piyasaya müdahale etmeye başladı. Saat 15.3O"a kadar 85 milyon dolar satan Merkez Bankası, döviz piyasasında dolann 1820 liraya gerilemesini sağladı. Piyasada son işlem 1820 liradan yapıldı. Daha sonra yapılan "denge koru belirteme seansında" ise dolann değeri 1810 lira olaıak belirlendi. Böylece Merkez Bankası dolar kurunu 42 lira arttı Bu arada, Merkez Bankası gözetimin de de sürdü. Piyasada dolar cumartesi rarakjbugün geçerli olacak efektif satış de faaliyete geçen döviz ve efektif piya gününe göre 25 lira artarak 1885 liraya kurunu 1810 lira olarak açıkladı. Merkez Bankası'nın müdahalesi ile dö salanna iki yenisi daha eklendi. "Döviz çıktı. viz piyasasında markın 980, tsviçre Fran depolan" ile "IX depolan döviz Tahtakale'de dolar cuma günü 1843 gı'run da 1155 liraya gerilediği bildirildi. depolan" piyasalan dün çalışmaya baş liradan satılmıştı. Tahtakale'de cumarteMerkez Bankası'nın TL interbankına da ladı. si günü ilk kez 1000 liradan satılan mark, dün 1010 liraya alıcı buldu. müdahale ederek 300 milyar lira satın alTahtakale dığı belirtildi. Tahtakale'de İsviçre Frangı 10 liralık Cumhuriyet Ankara Bürosu'nun habeTahtakale piyasasında geçen hafta baş artışla 1178, Ingiliz Sterlini de 30 liralık rine göre, Merkez Bankası yetkilileri dö layan hızh tırmanış, haftarun ilk günün artışla 3180 liraya çıktı. viz piyasasının fazla spekülatif olduğunu belirterek müdahalenin amacının döviz fiyatlarındaki artışı ve liradan kaçışı önlemek olduğunu belirttiler. Merkez Bankası'ndan bir üst düzey yetkili döviz piyasalannda spekülasyona izin vermeyeceklerini vurgulayarak döviz piyasalanna müdahalenin devam edeceğini belirtti. Yetkili, piyasalara müdahale için 450 mukbank genel müdürlerinin çağnldığı BİLAL ÇETtN rnilvon dolarhk rezerv aynldığını ifade etöğrenildi. ti. Merkez Bankası'run döviz piyasasına ANKARA Hükümetin bankacılık müdahalesini değerlendiren bir bankamn Toplantıda, Türk parasından kaçışı sektörü, para ve döviz piyasalannda yedöviz pozdsyon yetkilisi ise asıl müdahani bir operasyon hazırlığına girdiği öğ önlemek, tasarruflann altın, döviz ve le edilmesi gereken piyasanın TL interrenildi. Mevduat faiz oranlannın ya benzeri spekülatif alanlara kaymasım bankı olduğunu savundu. Yetkili, piyayükseltilmesi ya da tümüyle serbest bı engeliemek amacıyla alınacak önlemlesada bol lira olduğu için dolara talebin rakılması düşünülüyor. rin de bankacılarla tartışılacağı ve bir devam ettiğini, Merkez Bankası'nın piyaAnkara'da bugün Merkez Bankası yandan döviz fîyatlarının aşın yükselsadan lira çekerek interbank faizini yükBaşkanı Rüşdü Saracoğlu'nun başkan mesi diğer yandan da Türk parasından seltmesi gerektiğini ve böylece lira kaylığında yapılacak toplantıya; Ziraat kaçışı durdurabilmek için alınacak önnaklanmn dövize akışının engellenebileBankası, tş Bankası, Yapı Kredi Ban lemler konusunda ortak görüş oluşturulceğini belirtti. kası, Emlak Bankası, Akbank ve Pa masına çalışılacağı öğrenildi. Faiz ve bankacılık operasyonu gündemde Kargo pazarı kızıştı Uluslararası kargo taşımacılığı piyasasına DHL, XP ve Skypak'tan sonra UPS'nin de girmesi rekabeti kızıştırdı. Pazarın en büyüğü olan DHL yeni firmayı "hodri meydan" diye karşılarken, piyasaya büyük kolilerde fıyat kırarak giren UPS "pazar pay lannın değişeceğini" savundu. Ekonomi Servisi Uluslararası kargo taşımacıhğında rekabet kızışıyor. Türkiye pazanrun önemli bir bölümünu elinde bulunduran DHL, XP ve Skypak'tan sonra, United Parcel Service de (UPS) piyasaya girdi. Pazarın yüzde 70'ine sahip DHL yeni firmayı "hodri meydan" diye karşılarken, yeni firma UPS'nin yetkilileri piyasaya girmeleriyle pazar paylannın değişeceğini savundular. Dış ilişkilerdeki gelişmeyle birlikte, giderek önem kazanmaya başlayan uluslararası kargo taşımacılığı, yeni firmalarla birlikte Eximbank kredisi artıyor ANKARA (AA) Eximbank'm ihracatçılara kullandırdığı sevk sonrası ihracat kredisinin miktan arttınlıyor. En az 50 bin dolarlık ihracat gerçekleştirenlere, FOB bedelinin ytizde 10'u tutannda sağlanan sevk sonrası ihracat kredisinde oranlar ve miktar değişiyor. Merkez Bankası ve Eximbank ortaklığında yaptlan çalışmaya göre en az ihracat sıntn 50 bin dolardan 25 bin dolara çekilirken, FOB bedelinin ytizde 10'u oranmdaki kredinin de FOB bedelinin yüzde 20 veya 25 civanna çıkanlması hazırhğı yapüıyor. m s s a s ^ AkÇlfTMfTtt) AnadotuCam Arçstk Bnjhş itEMi IMt BugunU Bugüntü Bugtatt I0M1 Ençokste ansüpan en du$Ok 01)08* kapn* fflMsn Yaptlan fy 5590 5400 5600 5450 5650 5300 1850 3650 2200 3800 6S50 8550 1200 4000 1125 1275 4350 8100 830 920 5060 1550 17300 6500 4875 3725 2300 6000 640 1175 680 1175 1325 2960 4000 2925 2700 700 1650 510 1250 1850 3650 2150 3925 6900 8500 1100 4000 1150 1275 4325 7900 840 910 5050 1525 17100 6550 4800 3800 2325 5950 650 1125 700 1200 1300 2900 3800 2900 2625 690 1625 500 1225 1875 3650 2150 3950 6900 8600 1100 4025 1150 1275 4375 8050 840 920 5100 1525 17100 7100 4850 3800 2350 6000 700 1150 700 1200 1325 2925 3800 2950 2675 700 1650 520 1250 1875 3660 2150 3925 6900 8500 1100 4025 1150 1275 4375 8050 840 920 5100 1525 17100 7100 4825 3800 2350 5950 700 1125 700 1200 1325 2900 3800 2925 2675 690 1650 500 1250 2300 950 1870 3200 900 3440 125 1900 200 2000 1073 1678 606 960 451 5650 50 1600 3050 430 1800 589 8780 5100 1200 100 6699 1935 100 1329 2091 4640 2430 86640 543 1875 3650 2150 3925 6900 8500 1100 4000 1150 1275 4360 7900 840 910 5050 1525 17100 6600 4825 3800 2350 5950 700 1150 700 1200 1325 2925 3800 2950 2675 690 1650 500 1250 Borsada işlemler ÇkMt CİGMdrik DenU Cam Uktas E Bası Yat. EfleGübre EraOfi 0.CGoodYe«r GObnU). brtrO.Ç nocMi K*tons*> Kav K«p«zEWdıfk Kortsa Korura Tınıtı KoçYıtmm Ussa Mataş Nm$ Bankaların dövizi artıyor ANKARA (ANKA) Ticari bankalarm yılın ilk haftasında 2 milyar doların altına inen ve bu düzeyi ancak 12 ağustosta aşan serbest döviz mevcutlanmn yükselmesi hızlandı. Merkez Bankası verilerine göre serbest döviz mevcutları 23 eylülde 2 milyar 159.8 milyon dolara ulaştı. Ticari bankalarm 31 arahkta 2 milyar 240.5 milyon, l ocakta ise 2 milyar 34.9 milyon dolar olarak belirlenen serbest döviz mevcutları, 12 ağustosa kadar 2 milyar dolarlık sınırın altında kaldı. Sn5 PmSut tobak Sırtuysjn Sitof T.OamMfc. TeWn T.kn(«s<mz) T.Şt»eCam ifynrm ort.fiy. 5421 1866 3650 2150 3934 6900 8521 1100 4007 1150 1275 4353 7955 840 912 5072 1525 17100 6648 4830 3800 2342 5962 693 1141 700 1200 1324 2912 3800 2932 2662 691 1640 506 1245 ma tarafından paylaşdıyor. Uluslararası kargo taşımacılılığında rekabet çanlannın çalması, kuruluşlan yeni bir pazar kapma savaşına sürüklerken, "eski'Mer ve "yeni'Mer olaya değişik yorumlar getirdiler. Pazarın yüzde 70'ine sahip olan DHL'nin Yönetim Kurulu Başkanı Nafız Yazar, "Daha iyi hizmet veren başanlı olacaktır" görüşünde. Yazar, UPS'nin belli bir ağırlıktan sonra kendilerinden daha ucuz fiyat uygulamasıyla pazara girdiği hatırlatıldığında, "Bu bizi ilgilendirmez. Bizim komünisl tilkeler dahil 175 iilkede faaliyetimiz var. Onlar ise 40 iilkede faaliyet gösteriyor. Hizmet bizden. ukdir AlUluslararası kargo firmalan bundan böyie, kolilen daha hızlı ulaştırmaya ça lah'Un. Hodri meydan" yanıtını lışırken, rakiplerinı de geride bırakmaya çalışacaklar. vererek rekabete hazır olduklanm belirtti. gulaması getirdiği gözleniyor. Örneğin Amerika'ya gönderilen yanm kiloluk koliler için DHL 14 dolar alırken UPS 33.50 dolar alıyor. Yine Amerika'ya gönderilen 10 kiloluk gönderiler için ise DHL'nin fiyatı 280 dolar iken, UPS'nin bu ağırlıktaki gönderiler için saptadığı fiyat 194.50 dolar. Türkiye'deki uluslararası kargo taşımacıhğında faaliyet gösteren bir diğer büyük firma ise XP. Bu kuruluş pastanın yüzde 20'sini elinde bulunduruyor. XP'deıı başka, diğer yüzde 10'luk pay da Skypak ve diğer birkaç küçük fir oyunu Ekonomi Servisi Petrolün varili uluslararası piyasaiarda, 1986 yılındaki OPEC krizini hatırlatırcasına 10 dolann altına inip 9 dolara doğru giderken, Körfez'deki petrol çevreleri, S. Arabistan'ın, Petrol Ihraç Eden Ulkeler Teşkilatı (OPEC) üyelerinin üretim kotası anlaşmasına uymaları için, kendi petrol üretimini bilinçli olarak arttırıp, fiyatların düşmesine yol açtığım savunuyorlar. •oMb .231971.112 kızışan birrekabetesahne oluyor. DHL, XP ve Skypak gibi firmaların elinde bulunan Türkiye pazarma yeni giren UPS'nin fıyat politikası piyasada çekişmenin ana eksenini oluşturmaya aday gözüküyor. UPS, yanm kiloya kadar ağırlıktaki kolilerde yüksek fiyat uygularken, diğer tüm koli gruplannda düşuk fıyatlarla piyasaya giriyor. Piyasaya yeni giren UPS'nin, düşük gramajlardaki kolilerde DHL'ye oranla yüksek fiyatla hizmet vermesine karşın, yüksek gramajlı kolilerde düşük fiyat uy DÛYİZ KURLARI Dovizin Cinsı 1 ABD Dolan 1 Avustralya Dolan 1 Avusturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanda Rorini 1 Isveç Kronu 1 isviçre Frangı 100 itatyan Lireti 1 Japon Yeni 1 Kuveyt Dinan 1 Steriin 1 S.Arabistan Riyali Döviz Alış 1788.32 1439.60 137.15 964.42 46.03 250.99 409.60 283.18 855.85 281.47 1136.30 129.49 13.53 6203.40 3064.28 476.88 Dftviz Satış SOVYETLER BİRLİG1 1791.90 1442.48 137.42 966.35 46.12 251.49 410.42 283.75 857.57 282.03 1138.58 129.75 13.56 6215.83 3070.42 477.84 Yasakh müteahhitler ANKARA (AA) Milli Savunma Bakanlığı, sözleşme koşullanna uymadıklan gerekçesiyle 16 müteahhiti daha • cezalandırdı. Yeni cezalarla birlikte bu yıl başmdan itibaren ihalelere katılması yasaklanan müteahhitlerin sayısı 897'ye ulaştı. Etektii Alış 1788.32 1415.13 137.15 964.42 45.25 250.99 402.64 283.18 855.85 281.47 1136.30 127.29 13.30 6097.94 3064.28 468.77 Efektif Satış 1810.00 1457.05 138.81 976.11 4659 254.03 414.57 286.62 866.23 284.88 1150.08 131.06 13.70 6278.62 3101.43 482.67 Açıklık politikası bütçeyi de açtı SSCB Komünist Partisi yayın organı Pravda'da yer alan bir haberde, bu yılki bütçe açığımn 116 milyar dolara yükseleceği tahmin edildi. Ekonomi Servisi Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov'un glasnost (açıklık) politikası, ülkenin mali yapısında daha büyük acıklara neden oluyor. SSCB Komünist Partisi yayın organı Pravda gazetesine göre 198788 mali yılında bütçenin en az 73 milyar ruble (116 milyar dolar) açık veırceği hesaplandı. The Economist dergisinin haberine göre ise Washington'da bir araştırma kuruluşu olan PlanEcon ise Sovyetler Birliği'nin 1987'deki bütçe açığımn 95 milyar nıble, bu yılki açığın ise 120 milyar ruble olacağını tahmin ediyor. PlanEcon'a göre 198085 döneminde Sovyetler'in gayrisafi yurtiçi hasılasının yüzde 3'ü olan bütçe açığımn bu yıl yüzde 14'e çıkması bekleniyor. ABD'de bütçe açığımn gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı ise yüzde 3. The EcoBomist dergisi kamu harcamalarının hızla artmasının bütçe açığımn en büyük nedeni olduğunu vurgulayarak, Gorbaçovun sanayiyi modernleştirmek amacıyla yaptığı büyük yatırımlarla, destek kazanmak ıçın işçi ücretlerini arttırmasına dikkat çekiyor. SSCB Komünist Partisi yayın organı Pnrvda gazetesi ise Politbüro'nun 110 milyar dolardan fazla olan bütçe açığımn gelecek mali yılda daraltılması için çalışmalar yürüttüğünü yazdı. Haberde, ekonominin her alanında harcamaların azaltılmasına yönelik planlara rağmen, Politbüro'nuıı, 19881989 mali yıhnda gıda malları başta olmak üzere tüketim malları arzımn arttınlmasım ve dağıtımının iyileştirilmesini kararlaştırdığı belirtildi. Pravda, Komünist Partisi yürütme organı Politbüro'nun, Sovyet para birimi Ruble'nin konver Kaynaklar, S. Arabistan'ın bazı OPEC üyeleri çok zor durumda kalıp üretim kotası anlaşmasına uyuncaya dek, günlük petrol üretimini yükseltip, fiyatlan düUPS'nin Türkiye temsilciliğini şürmeye kararlı göründüğünü beüstlenen UNSPED'in sahibi Ha lirttiler. Aynı çevrelere göre, S. luk Ündeğer ise, "Bu piyasaya gi Arabistan, her ne pahasına olurriyornz ve büyük bir şirketiz. sa olsun, pazar payını yeniden elMüşteriler UPS'yi tanıyor. Her de etmek istiyor ve indirimli fiyathangi bir kuruluşu bedef almak tan petrol ihraç ediyor. S. Arabisgibi bir düşüncemiz >ok. Müşte tan'ın, günlük petrol üretimini 4 r rinin büinci şu anda bize yetiyor" milyon 343 milyon varilden 4.9 dedi. Şimdiye kadar kargo taşı milyon varile çıkardığı tahmin macılığının bir iki kuruluşun te ediliyor. "Middle East Economic kelinde olduğunu ve müşterilerin Survey (MEES) Dergisi de S. Araister istemcz bu kuruluşlarla ça bistan'ın günlük petrol üretimini hştığını vurgulayan Ündeğer, pi bu ay 5.7 milyon varil ile 6 milyasaya girmelerinin, pazar payla yon varile yükseltmeyi planladınnı değiştireceğinı de sözlerine ek ğını yazdı. ledi. Dergi, S. Arabistan'ın, üretimin arttınlmasına ilişkin karan, "Iran ve Irak da dahil diğer OPEC üyelerinin, fiyatlann hızla düşmesine pek dayanamayacaklan ve alü hafta içinde üretim kotası anlaşmasına uymak zonında kalacaklan" varsayımıyla aldığını ileri sürdü. tibl hale getirilmesinde izlenecek S. Arabistan'ın tutumunu deyollan da ele aldığını kaydetti, an ğerlendiren bazı OPEC yetkililecak daha fazla bilgi vermedi. ri, bu Ülkenin günlük petrol üreBazı Sovyet ekonomistler, rub timini 7 milyon varile çıkarması lenin konvertibl hale getirümesi halinde petrol piyasalanrun çökenin, ülkenin dış ticaretine canlıhk ceğini iddia ettiler. getirmekle birlikte, rublenin önemli para biriınleri karşısında hızla değer kaybetmesi sonucu, enflasyon hızının görülmemiş boyutlara ulaşacağma dikkat çekiyorlar. Bu arada Bahreyn yönetimi, petrol fiyatlanndaki düşüşün önlenmesi için Körfez ülkelerini, poliükalannı koordine etmeye, Libya da, OPEC üyelerini acilen topîanmaya çağırdı. Irak Petrol Bakanı Issam AbdülRabim AlÇdebi önceki gün yaptığı açıklamada, OPEC Fiyat Izleme Komitesi'nin, ortak strateji belirlenmesi amacıyla gelecek hafta Madrid'de toplanacağını bildirdi. ÇAPRAZKURLAR S S $ $ 1,8542 B Alman Markı 6,3150 Fransa Frangı 2,0695 Hollanda Fkırini 1,5738 İsviçre Frang i 1381.04 halyan Lireti $ 132.15 Japon Yeni t 3.7500 S. Arabistan RryaJ £ 1,7134 I ALTIN GÛMOŞ Alış Cumhuriyet Reşai 24 ayar attın SERBEST PİYASADA DÖVİZ ABD Dolan Batı Alman Markı Sovietskaya Rossiya gazetesi de ülkenin temel ihraç mallanndan petrolün fiyatının uluslararası piyasalarda hızla düşmesi, votka gibi alkollü içkilerin satışımn kısıtlanması sonucu devletin gelirlerinin azaldığını yazdı. 162 500 167 000 24 700 22 090 18.525 370 Satş 165 500 175 000 Alış 1880 1007 1173 Sabş 1885 1010 1178 887 3180 295 KISAKISA • SÜMERBANlCın ihraç kumaşı Merinos, tüm Sümerbank mağazalannda satışa sunuldu. • SILK CUT marka sigaranın 1984 yılmdan bu yana Ingiltere'de yürütülen reklam kampanyası Türkiye'de de sürdürülecek. Hafif sigara pazannda dünyanm ikinci btiyük markası durumundaki Silk Cut'ın reklamlannı Saatchi and Saatchi hazırhyor. KONUK YAZAR 22 ayar bıleak 18 ayar altın 900 ayar gumuş 24 850 23 800 18 635 405 İsviçre Frangı Hollanda Flonnı Ingıliz Stertını Fransa Frangı 883 3150 293 Gelire bakılmadan vergi konuşulmaz BULENT SOYLAN Mali Damşman körebecilikten başka bir şey olmaz ve kaynaklar tahrip edilir. Yetersiz de kalsa, şu anda devleti finanse eden toplumumuzun gelir dagüımına bir bakalım: Acaba kimlerin ne kadar gücü var? Son yülarda yapılan bir araştırmaya göre (x) Türkiye'nin gelir dağılımı tablosu şöyledin Nüfusun yüzde 20'si toplam gelirin yüzde 2.63'ünü ahyor. İkinci yüzde 20'lik grup gelirin yüzde 6.93'ünü; üçüncü yüzde 20 gelirin yüzde 12.59'unu; dördüncü yüzde 20lik grup yüzde 21.39"unu alıyor. En zenginlerden oluşan yüzde 20'lik beşinci grubun milil geiirden aldığı pay ise yüzde 55.93'tür. Bu gelir dağılımı tablosu çok çarpıktır. Türkiye nüfusunu 60 milyon kişi kabul edersek, en üst gelir grubundaki 12 milyon kişi, tüm Türkiye gelirlerinin yüzde 55.93'ünü alırken; en alttaki 12 milyon kişi, toplam gelirlerin sadece yüzde 2.63'üne sahip olabilmektedir. Gelir dağılımı konusunda ufak bir bilgi sahibi olduktan sonra dönelim vergi yükü konumuza ve soralım: Konmuş vergileri alamadıklanmızdan bir kısmı sakın bu "en alttaki yuzde 20" içinde olmasın? Bu yurttaşlar var olan yük altında bocalarken sa Fotokopi makineleri Istln&ul 133 03 49 133 1 «nkara: 117 21 15 S lul Urnlı ; ; 31 53 K J I U 35391 TC ZİRAAT BANKASI 11 B d M 1988 UrtHİMDEJd DÖVİZ KURUUH Adaletsiz vergi, her zaman kaynaklarını kurutur, yükümlüleri üzerinde tepki, direnme, mutsuzluk yaratır. Ama maalesef, vergicilikte kolay ve hızlı çözümler arayışı yüzeysel vergiciliği getirmiş, "kaçınlabilir" varsayımı ile kazansın kazanmasın bir kısım esnaf, "sıradan " vergilendirilmiştir. bile bile; hayat standardıydı, peşin vergiydi diye kamunun yükünü yıkmak, sonra da mevcut ya da ek vergilere rıza göstermelerini beklemek, kurumayacak bir vergi kaynağı olduklannı düşünmek ne kadar doğrudur? Ne zamana kadar mümkündür? Kamu giderlerini karşılamada herkesin mali gücüne göre vergi ödemek zonında olrnası, anayasalann temel hükümlerinden biridir. Bu hükmün temel özelliği, vergi ödemede herkesin mali giicönü esas alrnasıdır. Türkiye'de herkesin mali gücünün ne olduğunu daha önce görmüştük: Nüfusun yüzde 20'si milli gelirin ancak yüzde 63'ünü alıyorsa, en az 12 milyon yurttaş; en alttaki yüzde 20 ile ikinci yüzde 20'nin toplamı olan nüfusun yüzde 4O'ı, milli gelirin yani bütün kazançlann ancak yüzde 9.56'sım ahyorsa, 24 milyon yurttaş, tüketim sırasında alman vergilerin de sadece yüzde 9.56'sını ödemeliydiler. Oysa onlar, yemek yerken, sigara içerken, ilaç alırken, dilekçe verirken, telgraf çekerken, "Herkese eşit vergi, işte KDV" politikasıyla, toplanan verginin yüzde 40'ını ödediler. Halbuki herkes mali gücüne göre vergi ödeseydi, nüfusun bu yüzde 4OTık kesiminin vergisi, istenen verginin yüzde 40*1 değil, yüzde 9.56'sı olarak kalacaktı. Yine toplumun en yüksek gelirli yüzde 20'si, milli gelirin yüzde 55.93'ünü aldığına göre, tüketim sırasında toplanan vergilerin de yüzde 55.93'ünü ödemeliydi. Bu çarpıkhkta düşük gelirli yüzde 40'ın ödediği fazla vergi, tüketim vergilerinin yüzde 30.44'ü kadardır. En yüksek gelirli yüzde 20 nüfus ise, yükün yüzde 35.93'lük kısmım daha düşük gelir gruplanna yıkmıştır. DÖVİZİN CİNSİ 1AMMJUM 1 AraiMLYA NUM 1 MTI AUUa MARKI IKdKAFRAMI 1MMMAMUKR0M 1F*MAttXA$! 1 nıatrr raıaoı 1 MUMM flMM 1 bVEÇKMN 1 tSVtÇKHUMI 1N İTALYAI ÜKTİ 1 JAFNYHtf 1 KAMAM NLAM inVETTBkUM 1MRVEÇU0NU 1JTBU» 1 S. ARAlbTAII RİYALİ DÖVİZ AUŞTL 1791.90 1439.60 137.42 966.35 46.03 250.99 409.60 857.57 281.47 1138.58 129.49 13.53 1482.24 6203.40 260.84 3070.42 476.88 SATIŞ T L 1795.48 1445.36 137.69 968.28 46.21 251.99 411.24 859.28 282.59 1140.85 130.00 13.58 1488.18 6228.26 261.88 3076.56 478.79 EFEKTİF AUŞTL 1791.90 1412.29 137.42 966.35 46.03 250.99 401.83 857.57 280.90 1138.58 127.03 13.27 1454.12 6085.74 255.89 3070.42 467.83 SATÇTL 1809.81 1456.90 138.79 976.01 46.58 254.00 414.52 866.14 284.85 1149.96 131.04 13.69 1500.06 6277.98 263.97 3101.12 482.61 BüGÜN ~ iArarom$Uri • 1989 Türkiye Ekonomisi Cenajans tarafından düzenlenen "1989 Türkiye Ekonomisi" konulu panel saat 10.00"da Ajanshn Taksim'deki merkezinde başlıyor. TÜSİAD Başkanı örner Dinçkök'ün yöneteceği panelin konuşmaalan Prof. Dr. Erdoğan Alkin ve Yılmaz Karukoyunlu. 46423004 no.lu sağlık fişimi yitirdim. Geçersizdir. GÜLER SÜRMELİ Hüviyetimi kaybettim. Hükümsüzdür. Mustafa CEBECİ T.C. ZİRAAT BANKASI "Gücüne erişilmez" Türkiye'de önemli bir vergi yükü bulunmaktadır ve bu yük önünde sonunda biz Türk yurttaşlannca kaldınlacaktır. BUtçelerimiz açık, borçlanmız yüksek, enfiasyonumuz almış başını gidiyorsa yapılacak başka bir sey yok. Adına, ama vergi diyelim, ama bilet ücreti, jeton parası, sigara zammı, okul harcı diyelim, sonunda devlet organizmasının gerektirdiği kaynaklar toplumdan alınıp kamuya aktarılacak. tşte, asıl önemli konu da burada ortaya çıkıyor. Kamu idaresi ya da devlet alacak. Ama "verecek" dediğimiz toplumun içinde "kün" ne kadar verecek? Şu anda kim veriyor? "versin, vermeyeni cezalandıralım" derken kimin ne kadar yük çektiğini, çekebileceğini biliyor, araştınyor muyuz? Vergi yükü konuşması yapmanın birinci koşulu, "gelir dağılımı" gözlüğünü takmaktır. Eğer vergi ve benzeri gelirlerin toplanmasında yetersizlikler varsa, araştırmacımn önce kimlerin, yani toplumun hangi kesimlerinin ne ödediğini, hangi kesimlerin ek yük çekebilecek kadar gelir sahibi olduğunu görmesi gerekir. Aksi halde, olay kın onlara da "eşitliğe uygun olarak" yeni yükler gelmesin? Adaletli davranmak, vergiciliğin temelidir. Bu bir sosyal politika geregi değil, doğrudan doğruya "vergi toplayabilmenirı" gereğidir. Çiftçi, sulak bir çayınn otlannı yılda dört kere biçerken, verimsiz çayırlan bir kere bile biçemez. Çünkü ikısinin verimi farkhdır. Çorak çayırlan ikinci kez üpranladığımızda çayınn kökünü kaarsınız, sonunda ondan da olursunuz. Bu nedenle adaletli, dengeli vergicilik, sosyal adalet için değil; sadece başanlı, uzun ömürlü vergicilik için gereklidir. Siz vergiciliği "doğru" uygularsanız, sosyal adalet kendiliğinden gelir. Adaletsiz vergi, her zaman kaynaklarını kurutur, yükümlüleri üzerinde tepki, direnme, mutsuzluk yaratır. Ama maalesef, vergicilikte kolay ve hızlı çözümler arayışı, yüzeysel vergiciliği getirmiş, "kaçırabilir" varsayımı ile kazansın kazanmasın bir kısım esnaf, "sıradan" vergilendirilmiştir. Bugün süpermarketlerin mağazalar zincirlerinin köşeleri tuttuğu bir dönemde, onbinlerce küçük esnaf dükkânını kapamakta; kapatmamakta direnenler, sağlıklı yılların birikimlerini ucundan kenarından kemirerek umudunu sürdürmeye gayret etmektedir. Onlara zarar ettiğini (x) Sayın Prof Merih Celasun'un çalışması