Katalog

19 EYLÜL 1987 CUMHURÎYET/15 Ferhan Şensoy duruşmasını banda alıyor ANKAfcA (ANKA) Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanı Melin Emiroğlu, başkanlığını Scmra Özal'ın yaptığı Türk Kadıîstanbul Haber Servisi Şan Tiyatrosu 'nun nını Guçlendirme Vakfı'nın topyanmasıyla gösterimine ara verilen "Muzır lantılarında kullandığı papatyalaMüzikal" oyunuyla ilgili olarak, "müstehcen nn, bakanlığına bağlı kız meslek ve dini tahkir edici" oyun yazmak, yönetmek liselerinde yaptırıldığını açıkladı. ve oynamak savıyla iki yıla kadar hapsi isteDışışleri Bakanı Vahit Halefoğnen Ferhan Şensoy'un yargılanmasma devarn lu ise, SHP İstanbul Milletvekili edildi. » Giinseli Özkaya'nın, kendisine yöŞişli 2. Asliye Ceza Mahkemesi'ndeki duruşmada, sanık avu nelttiği "Federal Almanya Bıiyıikatı Tayfun Akçay, eski savunmalannı yinelediğini belirterek, kelçuiği'mizde bayan sefirenin dütüm kamuoyunu ilgilendiren bu davada, hukukun üstünlüğü zenlediği çayda TKGV adına gi>doğrultusunda karar verileceğini umduğunu söyledi. Olayın savsi toplama kampan\ası açılous mıcılık iddianamesinde geçtiği gibi TCY'nin 426. maddesiyle ilgili dır? Bu\ukelçflik mensuplan, gi>si olmadığtnı savunan Akçay, hazırlık soruşturması sırasındaki ku toplamış mıdır \e bu ghsiler kime rulraporunda, "cinselbir durumun"olmadığınm belirtilmesiteslim edümistir?" sorularına gönne karşm, müstehcenlikten bahsedildiğini bunun da çelişik bir deıdiği >anıtta, yurtdış.ındak,i büdurum olduğunu anlattı. Ferhan Şensoy'un, konuşmaları tey yükelçi eşlerinin, çeşitli sosyal be kaydettiği duruşma, 3166 sayıîı Küçükleri Muzır Neşriyat amaçlı çalışmalar düzenledikleritan Koruma Yasası hakkındaki Anayasa MaHkemesi'nin iptal ni, Bonn Büyükelçiliği'nin aynı kararmın, Resmi Gazeıe'de gerekçeli olarak yayımlanıp yayıtn amaçla surdurdüğu sosyal faaiilanmadığının sorulması için ileri bir tarihe bırakıldı. yetlerin de "bu çerçevede mülalaa (Fotoğraf: ALİ TEVFİK BERBER) edildiğini" bildırdı. Papatyalam liseler yaptı 720 No'lu sokağın çocukları ADAS'A (Cumhuriyet Güney tüeri Bürosu) "Kurtar bizl pislikttn öldük"ya da "Bizirn adımız yok, oyumuz var"diye yakınanlann mahaüesL.. Kucağında çocuğuyla dizini isaret eden Mardinli Halise Jltrgut, "Kıs gelince bu mahalleye girilmez oluyor" diyordu eğri ve stabilize dahi olmayan sokağı anlatırken. "Ben isimsizim" diyen bir başkası ise celallenmiştU "Yazdımz da n'oldu, kanal mı geldi?" Türkiye'nin 4. büyük kentinde orta büyüklükteki bir ilçeye denk 32 btn nüfusuyla Dağlıoğlu mahallesinın 720 Solu sokağmın çocuklannın yüzlerindeki yaralar, sokak ortasmdan akan bulaşık ve çamaşır sulanntn izleriydl. İSTANBUL (UBA) İstanbul Su ve Kanalizasyon Işleri (İSKİ) Genel Müdürlüğü, su ve kanalizasyon arızalannın bildırileceği bir telefon servisi kurdu. Arızalara Hızlı Çözum adlı servisin telefon numarası 068. 068 servisi, cumartesi, pazar ve bayram günleri de dahil olmak üzere, günun 24 saatinde hizmet verecek. Su ve kanal konusundaki şikâyetler yeni kurulan servise iletildikten sonra, şikâyet bilgisayara kaydedilecek ve şikâyete bir numara verilecek. Şikâyet sahibi, verilen bu reklamasyon numarası sayesinde arızanın giderilip giderilmediğini de kolayca sorup, öğrenebilecek. Arızalara Hızlı Çözüm Servisi, aldığı arıza ya da şikâyetleri telefonla İSKİ bölge müdurlükîerine ve teknik şefliklerine ileterek en kısa zamanda giderilmesineçalışacak. Su arızalarını 068'e büdirin Yaz. mevsimini yavaş yavaş geride bıraktığımız şu günlerde hava sıcaklıklannın hâlâ yüksek olması, çarşı içinde dolaşan yerli yabancı herkese, zaman zantan serin bir köse aratıyor. Türkiye'den daha sıcak Ulkelerden gelen Arap turistler bile, bir köşede oturmanm keyflni çıkarabiliyor. Takvim güz, mevsim yaz HABERLERİN DEVAMI duğunu belirterek, bu konuda Türkiye'nin dışanda tutulmaması gerektiğini anlattığını, Türki(Baştarafı 1. Sayfada) ye'nin mutlaka yapılacak görüşmelerde bulunması gerektiğini hop oturup hop kalkardık. Bu vurguladığını kaydetti. Ecevit, na karşılık en büyük kentimizde "Denetleme görevi düşecekse 100 milyon harcanarak sünnet Turkiye bu göruşmelerde somut düğünü yapüması da "Bir ucu olarak görev almalıdır" diye Hindistan 'da, bir ucu konuştu. Belçika'da"yaşayarı Türkiye'de bozulan gelir dağılımıyla bırlik Kıbns konusunda Cumhurbaşkanına düşünce sunduğunu te umursamazlığm iç içeliğinî belirten Ecevit şöyle devam etti: vurgulamaktadır. "BM'de yapılacak göriişmede Denebiltr ki, toptum seçim ortamına girmiştir, bu olguya göz Kıbns Türklerinin dışanda tutulerini çevırmiş bulunan kamuo lacağı biliniyor. 1974 yılında Yuyunu başka olaylar ilgilendirmi nanistan, İngütere ve Türkiye'nin yor. Bu bakımdan geçici bir sü yaptıklan anlaşmada Kıbrıs'ın rede ne enflasyon, ne terör, ne iki toplumlu olduğu tescil edilekonomi, ne anarşi ön plana çı mişti. Oysa şimdi Kıbns Türklekabilir. Toplum sandıktan ne çı rinin dışanda bulunması büyük haksızlık olur. Turkiye bu konukacağını beklemektedir. da bütün agıriıgını koymalıdır. Doğrudur; demokratik yaşam Bu konuda gorüşlerimi Sayın biçimini benemsemiş ulkelerde Cumhurbaşkanına arzettim." sorunlann çözumleri halkın iktidarları beiirlemesiyle bağınnlı Ecevit, ANAP'ın getirdiği sedır. Ancak seçim koşullarmm da çim sisteminin son derece adalethalkın eğilimlerini tam anlamıyla siz olduğunu Cumhurbaşkanının sandığa yansıtmasını engelleye "takdirleıine" sunduğunu kaydecek biçimde duzenlenmesine ne derek, "Bu konuda Özal'ın Türkiye'de bir rejim bunalımı demeli? doguracağını, bu yeni yasayla Anlamsız bir referandumla bunca sure çalkalanan Türkiye' halkın üçte birinden yetki almade, belirsizlik, en azından bir bu yan bir çoğunluk iktidannm oluçuk ay daha sürecektir. Güney şabileceğini, ayrıca halkın beşte doğu 'da yaşayan yurttaşlarımıza birinden o> almış bir parlinin bu zaman içinde öldürulmemek Mecliste temsil edilemeyeceğini için ellerinden ne gelıyorsa yap arzettim" dedi. "Bu acayip secim sistemi kitni malanm öğütleriz. Çünkü yaşanan cinayetlehn ardmdan hiçbir iktidara getirir, bu belli değildir. bakân ya da yüksek görevli zah Belki de Özal. kendi kazdıgı kumet edip de Ankara'dan Siirt'e yuya düşecektir. Kim iktidara geyurttaşlan teselli etmek için de tirse gelsin bu seçim sistemini benimsemek mümkün degildir" diolsa gitmeyecektir. ye konuşan Ecevit, Cumhurbaş• * • kanına TRT'nin adaletsiz biçim OLAyLAREV Sıcak görüşme ARDENDAKI (Baştarafı 1.darece sevindirici ol de ifade ettiğini kaydetti. Ecevit, Sayfada) Özal tarafından kullanıldığısından son nı 22 kilo eroin ele geçirildi devleti döneminde bu sistem hatalar yüzünden sıkıntı yaratmıştır. Yapişletdevret anlasmalarının iyi denetlenmesi gerektiğini arzettim" dedi, ayrıca enerjide dışa bağımlıhk tehlikesinden söz ettiğini belirtti. Cumhurbaşkanlığına gorüşmeye giderken tedirgin olduğu, ancak çıkışta son derece rahat olduğu gozlenen Bülent Ecevit, daha sonra basın mensuplannın çeşitli sorularını yanıtladı. Bülent Ecevit'e yöneltilen sorular ve yanıtları şöyle: 7 yıl sonra ihtilal lideriyle görüsmek nasıl bir duygu yaratıyor? Ben ruhen geçmişin uzerinde durmama eğilimindeyim. Ruhen böyle bir insan değilim. Geçmiş acı ve tatlı yönleriyle bir sorun ya da çekici olmamıştır. Sayın Cumhurbaşkanı ile görüşmenizde diğer yasaklar konusuna degindiniz mi? Şu aşamada bir yarar görmedim. Pratikte bir yararı yoktu. Ancak, koalisyonlardan korkulmaması gerektiğini, koalisyondan Türkiye'nin hiçbir zarar görmediğini söyledim. Rahmetli İnönü'nün bunaJımlı dönemde kurduğu koalisyonla bu bunalımın aşıldığını, aynı zamanda benim başımda bulunduğum koalisyon döneminde Kıbns ve Ege sorununun çözüldüğünü izah ettim. Turkiye, koalisyon döneminden değil cephe hükümetlerinden çekmiştir. Cephe hükümetlerini önlemek için getirilen yasa ise, kendisi cephe içinde olan bir partinin iktidannı yaratmıştır. Sayın Cumhurbaşkanımız sadece sizi dinlediler mi? Yoksa duşüncelerinize karşılık verdiler mi? ECEVtT Hayır, karşılıklı konuştuk. Çok güzel sohbet oldu. Siz Cumhurbaşkanından randevu isteyip bu görüşmeyi sağlamakla 12 Eylül Harekâtını aklamış olmuyor musunuz? ECEVİT (Sinirli bir şekilde) Bu, rejimin bazı bakımlardan yerli yerine oturduğunu gösteriyor. Ben devlet gorevi için uzerime düşeni yaptım. Ben gerektiğinde protesto, gerektiğinde mücadelemi, gerektiğinde de üzerime düşen görevleri yaptım. TKT görüşmeden çekim yaparak 20.30 haberlerinde verdi. EvrenEcevit görüşmesi Cumhurbaşkanlığı köşku fotoğrafçısı tarafından görüntülendi ve gazetelere dağıtıldı. Bu uygulama Evren'in liderlerle yaptığı göruşmelerde ilk kez uygulandı. Aynca, gazetecilerin çıkışta Ecevit1 le yaptıklan konuşmayı ve gazetecilerin soracağı sorulan merak eden Cumhurbaşkanlığı Koruma Müdürü ile basın müşavir yardımcısı izlediler. MERStN (Cumhuriyet) Ortadoğu ile Avrupa arasında uyuşturucu kaçakçtlığı yapan bir şebekenin 6 elemanı 22 kilo eroinle birlikte yakalandı. Aralannda Iranlıların da bulunduğu şebekeye bazı milletvekili aday adaylarının da adının karıştığı bildirildi. Içel Emniyet Mudürü Hüseyin Çapkın, uyuşturucu madde kaçakçılığının ortaya çıkanlmasıyla ilgili gelişmeleri şöyle anlattı. "İran'dan > üklenen eroinlerin Mersin üzerinden A\mpa ülkelerine gonderildiği yolunda ihbar alınmasından sonra Kaçakçılık, İstihbaral Hareket Daire Başkanlıgı Merkez Narkotik Şubesi ekipleriyle Mersin Eraniyet MUdürlüğu konu ile ilgili arastırmalara başladüar. Ortak çalışma sonucunda İran'dan akaryakıt tankerlerine yüklenen ve Mersin üzerinden Avrupa ülkelerine uyuşturucu sevkiyatı yapan bir şebekenin bulunduğu saptandı. 5 aylık istihbarat çalışmalannın sonucunda alıcı kılıgına giren narkotik şube elemanlan, 22 kilo eroin alımı için daha önceden belirlenen kişilerle ilişki kurdular. Daha sonra malın teslim edilecegi Nizip ilçesi yakınlanndaki bir sosyal tesise giden polisler, burada Adem Akın yonetimindeki 21 AD 368 plakaiı yakıt tankerinin deposunda gizlenmiş olan 22 kilo eroini aldılar." Emniyet Müdürü Hüseyin Çapkın'dan alınan bilgiye göre, narkotik şube ekiplerine, eroini teslim eden tanker şoförü Adem Akın'ın suçüstu yakalanmasından sonra daha önce adları belirlenen Abdurrahman Öncü, Zahit Akşahin, Metin Yeter, Bayram Yeter ve Abdulkadir Kurt da gizlendikleri yerlerde ele geçirildiler. GERÇEK "Her gün fiilen Özal, İcraatın tçinden programı yapmaya TRT'yi zorluyor. Öteki partilere de fiilen bu olanağın tanınması gerektiğini izah ettim. Sayın Cumhurbaskamna, 1983'te askeri yonetim varken bile seçim sisteminin daha adaletli olduğunu, rejimin 1983'e göre ileriye degil geri>e gittiğini belirterek bu düşüncelerirai sundum. Aynea. fonlann denetimsiz kulianımı, Meclisin bircok konuda hukümetçe devre dışı bırakılmasının rejim açısından kaygı yarattığını sundum" diye konuştu. Bülent Ecevit, yapişletdevret formüliınü gecenlerde Başbakan Özal'ın anlattığıru ve bunu kendi buluşu olarak sunduğunu belirterek, "Oysa, bu sistem Osmanh'nın çöküntu yıllarında başlamıştır. tlke olarak buna karşı değilim. Ancak Osmanlı Seçim Hukukumuz ve Sorunları Barajın daralması 4 Doç. Dr. HİKMET SAMİ TÜRK TABLO 1 27 milletvekili çıkaracak seçim çevrelerinde baraj oranlan Milletvekili sayısı 2 3 4 5 6 7 Baraj oranı % 50 % 33.33 % 25 •t 20 f % 16.66 •h 14.28 UĞURMUMCU GÖZLEM 10 Haziran 1983 tarih ve 2839 sayılı Milletvekili Seçim Kanununa göre engelli koşunun ikinci etabı, seçim çevresı barajıdır. Bu baraj, bir seçim çevresinde kullanılan geçerli oylar toplamının o çevreden çıkacak milletvekili sayısına bölünmesiyle elde edilecek sayı olarak belirlendiği için, "basit seçim sayılı baraj" olarak da adlandırıhr. Ashnda Türkiye'nin 1961'de d'Hondt usulü nispi temsil sistemine geçerken tanıdığı ilk baraj yöntemi budur. Gerçekten önce 27 Mayıs 1960 Devrimi'nden sonra oluşturulan Kurucu Meclis tarafından 25 Mayıs 1961 tarih ve 306 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 32. maddesiyle kabul edilen, daha sonra 1%5'te "milli bakiye" usulü benimsenirken kaldınlan, ancak 20 Mart 1%8 tarih ve 1036 sayılı "Eskiye rağbet olsaydı, bit pa kanunla yeniden yürürlüğe konulan basit seçim sayıh çevre barajı, (Baştarafı 1. Sayfada) Anayasa Mahkemesi'nce demokratik hukuk devleti, seçimlerin serSorunun karşılığını aramak zarına nur yağardı"... üzere geceyarısı telefona sarılı Bu amaçla getirilen on yıllık bestliği ve çok partili siyasal düzen ilkelerine aykırı, aynca seçme yor, "Genelkurmay Baskanı Or siyaset yasaklannm aradan beş ve seçilme hakkını zedeleyici nitelikte görülerek 3, 4 ve 6.5.1968 tageneral Kenan Evren"iarıyor. Te yıl geçtikten sonra halkoylama rih ve E. 1968/15, K. 1968/13 sayılı kararla iptal ediimişti (1). Ne varki Yüksek Mahkeme'nin bu kararı siyaset ve bilim çevrelerinin lefona Evren'in başyaveri çıkı sıyla kaldırılışı... yor. Ecevit, Evren'le konuşmak Yani, Evren açısından da "ya yoğun eleştirilerine konu olmuştur. istiyor. "Yönetime el koyamn nm kalan bir senaryo". tşte seçim hukukumuzda oldukça eski ve tartışmalı bir yeri olan doğrudan ordu üst kademesi mi, Şimdi, bu 'iki insan" karşı basit seçim sayılı çevre barajı, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanuyoksa ordu içinde sağ bir grubun karşıya. Bundan yedi yıl önce nu ile bir kez daha yürürlüğe konmuştur. Bu kanunun son olarak mu yönetimi ele geçirmekte bu "namluyu çeviren el" iİe "nam 23 Mayıs 1987 tarih ve 3377 sayılı kanunla değişik 32. maddesinin lunduğu söylentilerinin" doğru lunun devirdiği insan" el sıkışı 2. fıkrasına göre, "Bir seçim çevresinde, kullanılan geçerli oyların luğunu araştırdığını belirtiyor. yor. thtilali yapanla ihtilalin mu toplamının, o çevreden çıkacak milletvekili sayısına bölünmesiyle elde Başyaver bir an duruyor. Tele hataplarından biri el sıkışıyor. edilecek savıdan az oy alan siyasi partilere ve bagımsız adaylara milfonda bir sessizlik... Bırakınız "demokrasi" kavra letvekili tabsis edilmez." Evren telefona çıkmıyor. mını, bırakınız olayın siyasal bo Çevre barajının nasıl işlediğini görmek için daha önce klasik Başyaver "ordunun yönetime yutunu, "iki insan arasmdaki d'Hondt sistemini açıklamak için verdiğimiz örneğe dönelim (bk. el koyduğunu ve askeri harekâ dramatik ilişki" çok daha dikka örnek 1.1). Seçime katılan A, B, C, D ve E partilerinin aldıkları oytın ordu komuta kademesi tara te değmez mi?.. Dunya tarihin ların toplamı 99.000+75.000+54.000+42.000 + 30.000 = 300.000, fmdan gerçekleştirildiğini, hare de herhalde eşinepek rastlanma o seçim çevresinden çıkacak milletvekili sayısı 6 olduğuna göre; bakâtın başında da Evren'in yer yan bir olay. thtilali yapanla ih sit seçim sayısı, dolayısıyla çevre barajı, 300.000: 6 = 50.000 oydur. aldığtnı" bildiriyor Ecevit'e... tilalle düşen iki insanın aradan öyleyse daha önce ülke çapında %10 oranındaki genel barajı aştşte, EvrenEcevit arasmdaki yedı yıl geçtikten sonra yeniden mış olmak kaydıyla bu seçim çevresinde bir siyasal parti veya ba"son temas", tarihteki bu vapel sıkışmaları. Buradaki 'İnsani ğımsız adayın d'Hondt usulüne göre milletvekilliği tahsisi hesabına rak. boyut", buradaki 'iki insan ara girebilmesi için en az 50.000 oy alması gerekir. örneğimizi buna göArdmdan dönemin siyasal li smdaki dramatik ilişki" çok da re yeniden inceleyelim: derlerinin Hamzakoy ve Vzuna ha çarpıcı. Siyaset tarihi açısında'da "zorunlu ikametleri"... dan olduğu ölçude bu 'insani ÖRNEK 2.1 Partilerin kapatılışı... Ecevit için öğeden" dolayıdır ki, dünya siÇevre Barajlı d'Hondt Sistemi hapislik günleri... E B D A C yasal tarihine geçecek bir sahne. Bölen I 30.000 99.000 (1) 75.000 (2) 54.000 (3) 42.000 Daha öncesinde, 1980 ocak Biryanda "eskı lıaerlere artık 2 49.500 (4) 15.000 27.000 21.000 37.500 (5) ayında ünlü "24 Ocak ekonomik yer yok" kararını sık sık vurgu3 33.000 (6) 18.000 14.000 10.000 25.000 kararları" açıklandığında, Ece layan ihtilalin liderı, ama bugün 4 13.500 10.500 7.500 24.750 18.750 vit'in "Bu Güney Amerika moartık "yasaklann kaldmlmasmı delidir" diyerek getirilen ekono içine sindirmiş bir CumhurbaşGörüldüğü gibi, bu örnekte zaten klasik d'Hondt sistemine göre mik sistemin ardmdan "askeri kanı", oteyanda 1980'liyıllarda biryönetimin geleceğine" ilişkin partismi iktidara taşımak ısteyen,seçim eşiğini geçememiş olan E partisinden sonra çevre barajını aşadoğruyu tahmin edişi... ama bugun artık "her şeyimi mayan D partisi de yanşma dışı kalmakta ve sandalye dağıtımı, baEcevit açısından "yanm kalan kaybettim, her şeye yeniden rajı aşan A, B ve C partileri arasında yapılmaktadır. 1,4 ve 6. milletbir senaryo". Çünku o gunlere başlıyorum" diyen yeni bir par vekilleri A partisine, 2 ve 5. milletvekillikleri B partisine, 3. milletvekilliği C partisine tahsis edilecektir. Tahsis dışı kalan toplam oy göre politik yaşammı sona erdi tinin ö'nderi... oranı, %24'e çıkmıştır. (E partisi %10 + D partisi Vol4). Partilerin ren ünlü on yıllık siyaset yasakBirbiriyle böylesine çelişen kazandıkları sandalye sayıları şöyledir: ları... duygu ve duşünceleri taşıyan 'İki 12 Eylül'U gerçekleştiren lider insanın geçmiş olayları ve hatta olarak, Milli Guvenlik Konseyi ihtilali içlerine sindirerek " yedi ÖRNEK 2.2 Sandalye dağılımı Başkanı Orgeneral Kenan Ev yıl sonra el sıkışmaları... A B C D E Toplam ren'in eskilere donük, eskı poliTürkiye'de siyasetin kuralları 6 tikacılara dönuk suçlamalan. bir başka turlu işliyor. Belkı bu 3 2 1 1981 sonlannda Bursa'da söyle nedenle Turkiye dunyaya bir Dikkat edilirse, klasik d'Hondt sistemine göre D partisine tahsis diğı unlu sozu: başka siyaset orneği sunuyor. edilen 1 milletvekilliği (krş. örnek 1.2), bu partinin çevre barajını aşamaması nedeniyle A partisine gitmiş; böylece çevre barajı, büyük partileri yararlandırmak işlevini yerine getirmiştir. Burada çevre barajını etkisiz kılacak, başka bir deyişle, işlemez duruma getirecek bir olasılığa da değinmek yerinde olacaktır. Bu, ERGENEKON CAD 42/2 PANGALTIISTANBUL 130 65 73 seçime katılan partilerden hiçbirisinin çevre barajını aşarnamasıdır. Böyle bir durumda milletvekilliklerinin partiler arasında barajsız klasik d'Hondt sistemine göre dağıtılmasından başka çare yoktur. Nitekim 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 32. maddesinin son însan hakları mücadelesinde toprağa düşen fıkrasında bu yolda bir hükme yer verilmiştir. Ülke çapında yüzde oranlı genel baraj ile basit seçim sayılı çevre barajı aynı biçimde hesaplanmadığı için aralarında bağlantı kurmak ve karşılaştırma yapmak, ilk anda güç gözukebilir. Ashnda basit seçim sayısı bir seçim çevresindeki geçerli oy toplamının o çevreden çıkacak milletvekili sayısına bölünmesi suretiyle bulunduğuna göre, çevre barajını da yüzde oranlı olarak ifade etmek olanağı vardır. Örneğin basit seçim sayılı baraj yönteminde baraj sayısı, 2 milletvekili unutmayacağız. çıkaracak bir seçim çevresinde toplam geçerli oyların 1/2'si, yani ( Eskişehir Özel Tip Cezaevinden 7o5O'si; 7 milletvekili çıkaracak bir seçim çevresinde ise toplam gebir kısım tutuklular ve dava arkadaşlan adına çerli oyların 1/7'si, yani *7ol4.28'i olacaktır. Öyleyse 27 milletvekili çıkaracak seçim çevrelerindeki basit seçim sayılı çevre barajlan, yüzde RIZA ALTUN oranlı olarak şöyle sıralanabilir: AHKARA'dan YALÇIN DOĞAN Görüldüğü gibi, en yüksek çevre barajı 2 milletvekili çıkaracak seçim çevresindedir. Buna karşılık seçim çevresi büyüdükçe, başka bir deyişle, seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısı arttıkça çevre barajı oranı düşmektedir. Nitekim Türkiye'nin üç büyük ili alt seçim çevrelerine bölünmeksizin birer seçim çevresi olarak kalsaydı, önümüzdeki milletvekili genel seçiminde çevre barajı oranı, Izrrtirde 1/19 veya %5.26, Ankara'da 1/26 veya %3.84, Istanbul'da 1/45 veya °7o2.22 olurdu. Demek ki basit seçim sayılı baraj yCnteminde küçük partiler için büyük seçim çevreleri daha elverişlidir. Küçük seçim çevreleri ise büyük partilere daha çok avantaj sağlar. 3. Seçim çevrelerinin kiiçültiilmesi (daraltılması) Aslında seçim çeyresi barajı olmasa bile nispi temsil sistemlerinde küçük partiler için elverişli seçim çevreleri, geniş olanlardır. Çünkü küçük partiler, sınırları dar çizilmiş seçim çevrelerinde değerlendiremeyecekleri artık oylan geniş çevrelerde birleştirme ve milletvekilliğine dönüştürme olanağı bulabilirler. Ne var ki, 2389 sayıh Milletvekili Seçimi Kanunu'yla izlenen amaç, büyük partileri avantajlı konuma getirmek olduğu için; bunun tersi yapılmış ve seçim çevrelerinin küçültülmesi, başka bir deyişle, daraltılması yoluna gidilmiştir. Bu amaçla önce 306 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 2. maddesindeki her ilin bir seçim çevresi olması ilkesi terk edilmiş; onun yerine 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 4. maddesiyle bir seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısının en çok 7 ile sınırlanması, 7'den fazla milletvekili çıkaran illerin birden çok seçim çevresine bölünmesi ilkesi benimsenmişti. Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu'nca hazırlanan Milletvekili Seçimi Kanunu Tasansı'nın "madde gerekçeleri" arasında bu degişiklik için gösterilen dön nedenden ikincisi, daraltılmış seçim çevrelerinin küçük partilerin milletvekili çıkarmasım zorlaştırması; tasan gerekçesindeki anlatımla "seçim çevrelerinin çıkaracağı milletvekili sayısı azaldıkça, o çevrede mahalli partilerin milletvekili sayısı çıkarması ibtimalinin azalmasıdır" (2). Ötc yandan yukarda seçim çevresi barajı ile ilgili açıklamalardan anlaşılacağı üzere, seçim çevresinin küçültülmesi çevre barajı oranını yükseltmekte ve daha etkili bir duruma getirmektedir. Nitekim bir seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısının 7 ile sınırlanmasından sonra en düşük çevre barajı oraru, 1/7 ya da % 14.28 oluyordu (Tablo 1). Fakat bu da yeterli görülmemiş olacak ki, 3377 sayılı kanunla seçim çevreleri barajı biraz daha daraltılmış, bu kanunun 7. maddesiyle 2839 sayüı Milletvekili Seçimi Kanunu'nun 4. maddesi değiştirilerek bir seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısının en çok 6 ile sınırlanması, 6'dan fazla milletvekili çıkaracak illerin birden çok seçim çevresine bölünmesi ilkesi kabul edümiştir. 3377 sayılı kanunda seçim çevrelerinin küçültülmesine o kadar önem verilmiştir ki, illerin seçim çevrelerine bölünmesinde göz önünde bulundurulan ilçelerin mülki bütünlüğünün korunması ilkesine 6'dan fazla milletvekili çıkaracak ilçeler bakımından istisna getirilmiştir. O nedenle Yüksek Seçim Kurulu'nun mılletvekilliklerinin illere dağıtılmasma ve seçim çevrelerinin belirlenmesine ilişkin 26.6.1987 tarih ve K.265 sayılı kararında açıklandığı üzere, Türkiye'nin iki büyük ilcesi, Istanbul'un Bakırköy ve Izmir'in Merkez ilçeleri de birden çok seçim çevresine bölünmüştür (3). Böylece 6'dan fazla milletvekili çıkaran il ve ilçelerin birden çok seçim çevresine bölünmesiyle 6 ilimizin tamamında oluşturulan seçim çevresi sayısı 104'e ulaşmıştır. Çıkaracakları milletvekili sayısına göre bu seçim çevrelerinin toplu dökümü şöyledir: TABLO 2 Milletvekili sayısına göre seçim çevreleri Milletvekili sayısı Seçim çevresi sayısı 2 3 3 35 4 18 5 21 6 27 Toplam 104 Seçim çevrelerinin çıkaracağı en çok milletvekili sayısının 6'ya indirilmesi sonucunda en düşük çevre barajı oranı da, biraz daha yükseltilmiş 1/7 veya %14.28'den 1/6 veya «7oI6.66'ya çıkarılraış oluyordu (Bk. Tablo 1) Ama bununla da yetinilmeyecekti. 1) Anayasa Mahkemesi'nin anılan kararı için Bk. Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi, S. 6, s. 169175, 177. 2) Danışma Meclisi, S.Sayısı 386 'Milleıvekili Seçimi Kanunu Tasansı" ve Anayasa Komisyonu Raporu (1/672), s. 13 3) Yüksek Seçim Kurulu'nun anılan kararı ve ekli cetveller için bk. Resmi Gazete, 7.7.987, SJ9510, s.1533. DİŞHEKİMİ SELMAKAYHAN DİDAR ŞENSOY'u StRECEK (Baştarafı 1. Sayfada) koylamasırida seçmen sayısı az gösterilmiştir. Son halkoylamasında da aynı kuşkular söz konusudur: Nasıl olmasın ki, halkoylamasından önce ve sonra açıklanan kayıtlı seçmen sayıları, birbirini tutmamaktadır. Aradaki farkın, gümrük kapılarında oy kullanan "gurbetçi" sayısı kadar olması gerekrnektedir Gümrük kapılarında oy kullanan "gurbetçi" sayısı 253 bin 725'dir. Halkoylamasından önce YSK'nın açıkladığı seçmen sayısı, 25 milyon 95 bin 630'dur. Aradaki fark, 363 bin 630'dur. 363 bin 630'dan "gurbetçi oy" sayısı olan 253 bin 725"i çıkarırsanız, 109 bin 560 sayısını elde edersiniz. Evet ve hayır oylan arasmdaki fark, yalnızca 75 bin 55'dir. YSK, bu farkın sandık kurullannın başkan ve üyelerinin hem kayıtlı bulundukları seçmen kütüklerinde hem de görevli bulundukları sandıklarda ayn ayrı yazılmalanndan kaynaklandığını ileri sürmektedir. Toplam sandık sayısı 98 bin 557'dir. Her sandıkia yedişer görevli olduğuna göre, bu sayı 689 bin 899'u bulur. Bu 689 bin 899 kişi hangi sandıklarda oy kullanmışlardır? Bunun "aritmetik dökümü" yapılmadıkça, halkoylaması sonjçları üzerindeki kuşku bulutları kaldırılamaz. Bu olgu, bir seçmenin birkaç kez oy kollandığı kuşkusunu doğurmaktadır. Kaldı ki, anayasanın geçici 16. maddesine göre halkoylamasında oy kullanmaması gereken binlerce kişi oy kullanmıştır. Evet ile hayır arasmdaki farkın 75 bin 55 olduğu bir oylamada bütün bunların "sonuçlara etkisiz" görülmesini anlamaya olanak yoktur. Daha önceki yazılarımızda açıkladığımız bu sayıları, niçin yeniden yayımlıyoruz? Şu nedenle: ANAP'ın hukuk açısından "yok hükmünde" sayılması gereken 'I^ece yansı yasası" ile yapılması planlanan erken seçim, "seçim hileleh"ne en elverişli ortamı oluşturmaktadır. Bir seçim bölgesinde birkaç yüz fark, bir partiye, söz gelişi 3 milletvekili kazandırırken, 300'den az alan bir parti o bölgede tek bir milletvekili bile çıkaramayacaktır... Kimin seçmen olduğu, kimin olmadığı bilinmeyen sağlıksız seçmen kütükleri seçim hilelerine kolaylıkla yol açabilecektir. 1957 yılında DP'nin seçim yasalarını değiştirerek yaptığı erken seçimde Gaziantep ilinde olanları akla getirmek bile bu erken seçimin ne gibi hilelere elverişli olduğunu anlatmaya yetecektir. Seçim gecesi, CHP'nin Gaziantep'te 700 fark ile seçimi kazandığı belli olmuştu. Ancak sabaha karşı köylerden gelen sandıklardan çıkan oylarda DP 300 fark ile CHP'yi geçmişti. Köylerde açılan sandıklarda tutanaklar değiştirilmişti. CHP bu tutanaklara itiraz etti. Tutanaklar incelenmek üzere Gaziantep Adliyesi'ne getirildi. Ancak bilinmeyen eller, adliye binasını ateşe vermişler, tutanaklar da bu arada çıkan yangında kül olmuştu... Bu olaylar nedeniyle Gaziantep'te CHP'liler, kent içinde gösteri yürüyüşleri düzenlediler. CHP'li Cemil Sait Barlas ve Ali İhsan Göğüş, bu olaylar nedeniyle tutuklanıp, yargılanmak üzere Yozgat'a götürüldüler. Ülke genelinde DP, azınlıkta kalmıştı, muhalefetin toplam oylan DP'den fazlaydı. Ancak seçim sistemi azınlık partisine 424 sandalye kazandırmıştı. 1957 yılında yapılan erken seçim, azınlık oylan ve yapılan seçim hileleri ile DP'yi iktidara getirmiş "tekparti tekeli" böylece kurulmuştu. Seçim barajlan ilke olarak, elbette demokrasiye aykırı değildir. Ancak s arajın oranı önemlidir. 1957 seçimlerinde DP, hiç olmazsa toplam oyların yüzde 47.3'ünü almıştı. Bu barajlar ise yüzde 35 oy alan bir partiyi iktidara getırecektir. Böyle bir sonucun "tek parti tekeline" yol açması kaçınılmazdır. Bu seçmen kütükleri ve bu barajlar ile erken seçime gitmek, azgelişmiş demokrasimiz için sonu acı ile bitecek yeni serüvenlere yol açacaktır. Yüksek Seçim Kurulu, seçimlerle ilgili "yolsuzlukları, şikayet ve itirazlan" inceleme ve kesin olarak karara bağlama yetkisi ile donatılmıştır. Anayasa Mahkamesi ise TBMM işlemlerini denetleyecek tek yetkili organdır. Bütün bu konularda sorumluluk, mesleklennin doruklarına ulaşmış, deneyirnli, seçkin ve saygıdeğer yargıçlanmızın omuzlarındadır. 1957 seçimleri bir başlangıç değil, bir sonuçtu. 1960 yılı 27 Mayıs sabahında DP'lilerin karşılaştıkları o dramatik son, 57 yılının seçim yasaları ve hilelerinin verdiği "zafer sarhoşluğu" içinde, aslında o gece Gaziantep'te başlamıştı. Umarız, Türk demokrasisi, bir daha böyle serüvenler ve acı olaybr ile karşılaşmaz ArtiK siyasette ne ruzgârlar ekilr, ı. ne tırtınalar biçilsin!