Katalog

28 HAZİRAN 1987 EKONOMİ CUMHURİYET/11 EKONOMIDE DIYALOG OSMAN ULAGAY Emre GÖNENSAY 1937'de doğdu. Master derecesini ABD'de Columbia Üniversitesi'nden alan Gönensay doktorasmı London School of Economics'de verdi ve aynı kuruhtşta bir süre öğretim üyeliği yaptı. Halen Boğaziçi Üniversitesi'nde öğretim üyeliğini sürdürtn Gönensay, aynı zamanda Türkinvest Yatınm ve Finansman kuruluşunun yönetim kurulu başkanı. Nimetleripiyasa değil, Ankara dağıttı kü artık parlamcntoda oimak eskisi kadar enteresan olmayabflir. Yani. bazı kişileri bazı yerlere tayin ettirmek, bazı büyük nimetleri kendi grupiarına vermek vb. şeyler, iyi işleyen piyasa ekonomisinde mümkün değil. Binaenaleyh, parlamenterlerin ücretlerini attırmamızda yarar var. Çünkü eskisi kadar belki prestijleri olmayacak, ama orda belki birtakım piyasa ekonomisi kararlarına toptan snyın Ozol ve Sayın Gönensay, pi katılacaklar. Bireysel olarak bazı şeyleryasa ekoaomisine geçme lafı çok edildi den uzak kalmalan gerekecek, çünkupiSOB yillarda. Bu açıdan Türkiye'deki ge yasa kendi nimetlerini kendisi dağıtacak. tişmeleri ve hükumetin performansını na Bu noktaya gelinmeden altyapı yatırımlan, barajlar, köprüler, birtakım büyük sıl deferiendiriyorsunuz? ÖZOL Ben önce şunu belirtmekte nakliye projeleri, politikacıya çok enteyarar görüyorum: Piyasa ekonomisi po resan gözükebilir. Bunlan da muhakkak litik açıdan nötrdur. Piyasa ekonomisi yapmak istediğiniz takdirde bütçeniz de ni yöneten hükümetlerin, "Beo bu piya müsait değilse, ya iç borçlanma ya dış borçlanma yoluyla yapacaksımz. sa ekonomisini yönetiyonım, size şunu sagiadun" diyerek seçmenden açıkça oy GÖNENSAY Sayın özol'un söyleistemeleri imkânı pek sarih değüdir. Bi diği çok doğru bir şey. Yani piyasa ekonaenaleyh, piyasa ekonomisine dogru nomisi yaygınlaştıkça gayri şahsileştikçe, açıldıkça, politikacımn önemi azalmak politikacımn etkisi olmadıkça, aslında tadjr. Bu bakundan biz bu tecrübeyi he daha munis, daha rahat bir demokratik nüz yeni yapıyoruz. Piyasa ekonomisi uy sisteme geçilir. Ama bu olmadı maalesef. gulamaları ilerledikçe politikacımn öne Keske olsaydı. Tam tersi oldu son dömi sanki halkın gözunde azalacak gibi bir nemde. Nimetler Türkiye'de hiçbir döendişe başladı zannediyorum. Bunu ön nemde olmadığı şekilde Ankara'dan dalemek için de birtakım büyük projelere ğjtıldı... Liberal sisteme ana hatlanyla geismimizi vermek ve bu sayede belki hal çilmedi. Bütün ana fıyatlar; faizdi, dökın desteğini sağlamak istiyonız. Çünkü viz kuruydu, destekleme fiyatlan, ihraç politikacı yönünden maksimlze edilmesi fiyatları hepsi Ankara'da tespit edildi ve gereken şey oydur sadece. Onun için oy tstanbul'dan basın yoluyla da faiz kuru larla seçmenin ilgisini her halukârda kur böyle mi olsun şöyle mi olsun diye lobi ması lazım. Bizim toplulumuz piyasa yapıldı. Devamlı bir politik meseie oldu. ekonomisine alıskın değil. Yani, parla Ankara böyle bir mozaik gibi işlemeye mentoya gidenler bile biliyorlar ki, bir sü çalıştı ekonomiyi. O mozaiğin şöyle verü nimetler Aukara'da dağıtılıyor. Hal ya böyle olmasım isteyenler de devamlı buki, piyasa ekonomisi ilerledikçe bu An olarak mudahale ettiler, şu parçayı şurakara'da değil, piyasada dağjtılacak. Bu ya, şunu buraya gibi. Yani piyasa ekona kendimizi alıştırmamız lazım. Bu ba nomisinden uzak bir devir yaşadık benkımdan belki de parlamentoda obnanın ce. Ve bunun da tabii siyasi etküeri olnormal ücretlerini attırmak lazım. Çün du... Ekonomide nimetlerin her zamankinden fazla A nkara 'da dağmldığı bir dönem yasadık. Piyasa ekonomisi gerçekten işleseydi, nimetleri piyasa dağıtacak ve Ankara'mn, politikacımn önemi azalacaktı. Politikacılar, galiba bunu da istemedikleri için, büyük projelere giriştUer, böylece halkın desteğini sağlamak kaygtsına düştüler. Ertuğrul Ihsan ÖZOL 1930'da doğdu. Ankara Siyasal Bilgüer Fakültesi'ni ve Ankara Hukuk Fakültesi'ni bitiren Özol, daha sonra ABD'de VVüUams College'da master derecesini aldı ve Yale Üniversitesi'nde doktora kurslannı ikmal etti. Bürokraside önemli görevler üstlenen Ertuğrul thsan Özol 1980'den bu yana TÜSİAD genel sekreteri olarak görev yapıyor. (Fotoğraf: ALİ HASDEMÎR) Dövize endeksli senet çözüm degıl, çozumsuzlııgün ıtıraıı Ulagay sordu, Gönensay ve Özol yanıtladı "Ekonomide Diyalog"un bu haftaki konuklan TÜSİAD Genel Sekreteri Ertuğrul thsan maya girdi. Kâr yaratıp, özkaynaklarını artözol ve Prof. Emre Gönensay. Ekonomideki gelişmeleri yakından izleyen bu iki değerli tırıp bu dengeyi kuramadı. Bir kısır döngüye yakalandı. Eğer enflasyon düşürülebilseyuzmanla konuşmamızın ilk bölümünde finans kesiminde ve özellikle kamu fınansmanı di, bu kısır döngüden çıkılırdı. Enflasyon cephesindeki sorunlan ve çözüm yollannı tartıştık. Konuşmamızm yarın yayımlanacak duşürülemediği için bu kısır döngu bugüne bölümünde ise özel sektörün sorunlanm ele alacağızkadar devam etti. Giderek kötüleşti. Ve her Efendim, bugiin Tıırkiye ekonomisinin sıyla özel sektöre verilmeyip, daha fazla mik gün biraz daha kötüleşerek devam ediyor. finansman sonınlartnı ele alacağız. Konuyu tarda kamu sektörüne aktanlması olacak ki, Enfiasyonda temel nokta bence butçe polidaha genel çerçevesi içinde ele almadan on işin bu şekilde sonuçlandırılmasından da en tikasıydı. Yani, devletin harcamalarını, gece, ğiincellik taşıyan bir konudaki gorüşle dişe ediyorum. lirini kontrole almak. Bunları denkleştir Yani, özel fonlann kamu kesimine çe mek.. Bu maalesef olamadı. Bunun tam tersi rinizi almak istiyordum. Bilindiği gibi ilk kez geçen hafta dövize endeksli gelir ortaklığı se kilmesi için yeni bir araç. yapıldı. Harcamalar kontrolden kaçtı, aşırı ÖZOL Evet. Öyle düşunülmüş olabi derecede buyük projelere gidildi, bir prognetleri ihraç edildi. Bu senetlerin gelir payları dolar ve markın TL. karşısındaki değer lir. ram ve öncelik sıralaması yapılmadan. Bunarlışı esas alınarak hesaplanacak. Şimdi, bu GÖNENSAY Yeni bir ayrıcalık daha. ların gerektirdiği harcamalar borçlanarak dövize endeksli gelir orlaklığı tahvil ya da Vergi muafiyetine ilave bir ayrıcalık daha. karşılandı. Borçlanırsak enflasyonist olmaz Efendim, şimdi bu gelinen noktada ko zannedildi. Halbuki borçlanmak da para senedi ihracı noktasına neden ve nasıl gelindi? Kısaca bu konudaki gorüşlerinizi oelir nuyu biraz daha genel çerçevede ele almaya basmak kadar değil belki ama, onun bir tir misiniz? Sayın Gönensay buyurun, once çalışırsak, sanıyorum ki mevcut hukümetin gömlek altında enflasyonist. Serveti likitleş Sayın Özol ve Sayın Gönensay, sanıde hedefleri arasında yer alan başlıca hedef tiriyor. Para niteliğinde birtakım kâğıtlara sizin jgörüşlerinizi alayım. yorum bir noktada görüşleriniz birleşiyor, ler, Türkiye'de enflasyonu kontrol allına al döndürüyor. Çok da yüksek faiz veriliyor o GÖNENSAY Şimdi, dövize endekslekamu kesimi kendi finansman dengesini kurme, aslında enflasyona karşı endekslemedir. mak \e makul bir diizeye indirmek; bu ara servete. Likitleşmiş, yüksek faiz alan bir sermadıkça sorunların çozümü de mümkün göda reel faiz politikasının da yardımıyla ta veı göruyoruz hızla Türk sermaye piyasasınEvvela onu belirteyim. Amaç enflasyona rünmüyor. Peki sizce bu hedefe nasıl yaksarrufları arttırmak ve bu süreç içerisinde da. Bu servetin Iikitleşmesi olayını büyük ölkarşı bir kıymetin endekslenmesi. Neden bu laşmak lazım. harcamalarf kısmaktan mı noktaya gelindi? Birincisi, endeksleme enf kredi ve para maliyetini ucuzlatarak, neti çüde devletin çıkartmış olduğu Hazine bobaşlamak lazım, gelirleri arttırmaktan mı? lasyona karşı pes edildikten sonra gerekli bir noları ve tahvilleri şeklinde göruyoruz. Bu ÖZOL Zannediyorum iki taraf da şeydir. Yani, madem enflasyonu kontrol da enflasyonist. Bu sebeplerden dolayı, te GÖXEHSA\ Dövize endeksli önemli, hem bütçe giderleri hem gelirler son edemiyoruz ve enflasyonla yaşayacağız, o htıkrar politikalarında melde rnerkezi hükumetin harcamaları ve ge senet ve tahvil çıkartılarak yalmzca derece önemli. Çünkü, iki taraf da son dehalde bu enflasyonun İcötü neticelerini, gayri sonuç almak için her lirini planlayıp denetleyememesi, dengeleye sermaye sahiplerinin gelirlerinin rece bakir sahalar. Vlodern bir eksperin şimadil neticelerini hiç olmazsa izale edelim de şeyden önce buiçe memesi vüzünden bugünkü sorunlan yaşa endekslenmesi büyük bir diye kadar girmediği ve fikirlerini uygulayao şekilde yaşayalım anlamına gelen bir şey. dengesını sağlamak ve maya devam ediyoruz.. madığı sahalar. Bu konuda yetişmiş eksperadaletsizliktir. Memurlar, işçıler, dar Fakat tabii bu, tüm endekslemeyi gerektirir. enflasyonu durdurmak Sayın Özol, TÜSİAD'ın gecenlerde ya gelirliler, enflasyonla karşı karşıya leri buraya koysanız, zannediyorum kısa suBöyle bir amaçla yapılan endeksleme, ekogerekliydi. Oysa öunun yımladığı "İç Borçlanma" konulu raporda rede çok güzel tedbir paketleriyle ortaya çıkbırakılmış, onların çok uzerinde gelir nomimizdeki bütün kıymetlerin, yani maaştam tersı yapıldı. Sa>ın Gönensay'ın değindiği sorunlara de maları mümkün.. sağlayan kışilerin, servet sahiplerinin lann, ücretlerin, banka mevduatının, parayla Plansız programsız ğiniliyordu. Şimdi, kendisinin değindiği iki geliri ise güvenceye alınmıştır. Vergi cephesinde neler yapılabilir Saifade edilmiş bütün değerlerin endekslenmebuyuk altyapt sorun da galiba birbirine bağlı. Yani, kamu yın Özol? sini gerektirir ki, her şey aynı oranda artsm, harcamalanna gidıldi ve kesiminin gelirleriyle, giderleri arasında bir ÖZOL Hükümet iç piyasayı dış ÖZOL Vergi konusunda yapılacak çok binaenaleyh değer olarak hiçbir şeyin nispi bıiytik kamu açıkiarı denge sağlayamaması, neticede bir borçlan piyasaya bağlamak, Türkiye'ye şey var. Şüphesiz burda başka ülkelerin tecdeğeri değişmesin... verildi. Bu nedenle aşırı ma gereğini ortaya çıkarıyor. Ve bu borçlan dışardan da para gelmesini sağlamak rubelerinden yararlanmak lazım. Örneğin için dövize endeksli senet ihraana ^ Yani, enflasyonun yıikii bir ölçiide daıç borçlanmaya gidıldi ma siireci içerisinde enflasyonun kontrolü yeminli vergi uzmanlığı müessesesinden yagitmiş olabilir. Bugunü kurtarmak için ha adil bir şekilde dağılsın. \e bu enflasyonist zorlaşıyor. Siz bu konudaki gorüşlerinizi rarlanarak pekala vergi duzenine bir disipGÖNENSAY Evet. Fakat başarıh da olmaz sanıldt. ozetleyerek aktarabilir misiniz? TÜSİAD ra bir çare olarak getirilen bu lin getirebiliriz. Bugüne kadar biz devamlı uygulamamn orta vadede başarı olmaz. Çünkü enflasyonu her zaman hızlanÖZOL Hükümet dış porunda sözu ediien kısır döngii nasıl oluş sağlayacağına inanmıyorum. Ayrıca vergi veren şirketler üzerine yüklendik, kontdırmıştır tam endeksleme. Şimdi bizde yatu ve nasıl işliyor? borçtanmada başarı rolü onların uzerinde yaptık. Vergi vermepılan kısmi endekslemedir ve bence, en yerÖZOL Şimdi, dışa açılan ekonomiler hukuki açıdan dövizin ölçek olarak sağladı, ama iç yenler hiçbir zaman bu kontrolün içine alınalınması, Türk parasımn bir nevi sizi, en gereksizidir. Çünkü kısmi endekslede ga\et tabii, yapısal reformlar şart. Hukaynaklarm madı. Halbuki onların üzerine gitmek sureme, enflasyondan da daha fazla gayri adil kümeı dışa açılma mekanizmalarında, yani yürurlukten kaldmlması anlamına mobilizasyonunda tiyle büyük vergi rezervleri tespit etmek geliyor ki, bunun da olumsuz eıkıleri ve daha fazla çarpıtıcı olabilir. Nitekim bu dış ticaret ve ödemeler mekanizmalarında yetersiz kaldı, gerekli mümkün. Burada buyük bir potansiyel var. kaçınılmaz. dövize endeksli senet ihracı olayı, bu gayri gayet başarıh değişiklikler uyguladı. Fakat butçe ve vergi Vergi zararım önlemek için çok çeşitli tedadil durumun çok açık bir misali. Siz ne yabunun içeriye tekabül eden kısımlarında, dı ruydu ama dozunda yapılsaydı. Aşırılığa ka birler geliştirilmiş başka ulkelerde. Mesela reformlarım yapamadı. pıyorsunuz? Şu anda ücretleri endekslemeşa tekabül eden kısımlar kadar başanlı ola çılması, ekonominin bütün diğer kesimleri Fransa'da bir tedbirden bahsedeyim: Orada Öıe yandan, fonlann diniz enflasyona karşı, dolara karşı, maaşmadı. Özellikle hükümet dış borç almada, ni kuruttu ve fakirleştirdi de. Bu kaynakla toptancılıkta nakit ödemesi yasaktır. Topda kullanılmasıyla ları endekslemediniz. Yani memurlar, işçidış sermaye piyasalarından mümkün merte rın buraya aktarılmasından bir yerde israf tancıhkla alakalı ödemeler, banka sisteminsıiratli harcamalara ler, dar gelirliler enflasyonla karşı karşıya bede fazla kaynak aktarmada son derece ba tan da söz edilebilir. gidıldi ve bityuk çapta den geçirilmek zorundadır. Banka sistemiyalnız bırakılmış. Fakat bunun çok daha üsşanJı oldu ama, içerde bunlan kullanmak ba Evet. Aynca bu tiir altyapı yatınmla ni de zaten maliye kontrol edi\or. Yani, iç borçlanmaya gıtmek tündeki gelir gruplannı, servet sahibi kişilekımından bir banka reformunu, sermaye pi rının enflasyon açısından da olumsuz etki kamyonla onlerini kesip kontrol etmenize gezorunlu oldu. ri, hiç olmazsa tasarruf yapabilmiş bu kişiyasaları reformunu, bir bütçe reformunu, bir leri var sanıyorum.. rek yok... lerin servetini enflasyona karşı koruyacak vergi reformunu usulüne göre zamanında GÖNENSAY Şüphesiz. Türk ekonocede özel sektörü de yeniden, imalat sana gerçekleştiremedi. Bunun neticesi olarak da endekslenmiş bir enstrüman getiriyorsunuz. Türkiye'deki vergi potansiyeli daha çok yii dahil, yatmmlara yönlendirmek şeklin kamu sektörunun açıkiarı her geçen gün bu rııisi israf kaldırabilecek durumda değildi. hangi kesimlerde sizce? Ben ihata edemiyorum ve fevkalade infial Dış borçlanmav la bunu yaptığınızı düşünürduyvıyorum. Baştan aşağı yanlış bir uygula de özetlenebilir. Şimdi geldiğimiz noktadan yudü. Mecburi olarak iç borçlanmaya gitÖZOL Bence ucretli grup çok ağır yuk geriye doğru bakarsak, acaba bu hedeflere mek zorunda kalındı. Niçin böyle oldu? seniz, israf fevkalade tehlikeli oluyor.. ma. Gayri adil olması bir yana, ekonomik Bir tehlikesi de acaba şurada mı: Ya taşıyor. Bir de büyük sanayici öyle. Aradane kadar yaklaştık, şu anda hangi noktada Zannediyorum bir yerde de zorlayan mekaolarak da yanlış.. Kİ grup, hepsini demiyorum bir kısmi çok Yani enflasyonu sürdürmek. adeta ku yız? Özellikle finansman cephesi açısından nizmalar var. Niye? Büyük dış borç ödüyor ni, Türkiye kısa siirede ihraç edilebilir mal cüzi vergilerle atlatıyor. Bunu önlemek baele alırsak. ekonominin durumunu nasıl de sunuz bir taraftan. Hiç olmazsa onun kadar potansiyelini artıracak yatırımlar yapsaydı nımsallaştırmak açısından da sakıncalı gaacaba ihracabn güvenceye alınmasıbakımın kımından da ben şöyle bir tedbir öngorüyoğerlendiriyorsunuz, Sayın Gönensay? liba.., rum. Herkes gelir vergisi beyannamesi verdış borç almazsanız bu ekonomiyi ekspans dan daha mı geçeriiydi? GÖNENSAY Hiçbir yere gelmiş deği yon (genişleme) rotasında tutamazsınız. BiGÖNENSAY Şüphesiz. Ama daha oraGÖNENSAY Çok daha iyi olurdu her melidir. Ve bu suretle de işsiz olanların tesliz. 1980 yılında ilk tedbirler alındığı zaman naenaleyh, bir defa mecburiyetiniz var... ya gidilmiş değil. Kısminin de kısmisi bir enhalde. Bakın, şimdi bir iki rakam vereyim.. piti mümkün olur. Nasıl geçimini sağladığışok olarak enflasyon süratle düştu. Ve ondeksleme ve gayri adil, çarpıtıcı bir tarafı Türkiye'nin GSMH'sinde ihracatın oranı nı öğrenmemiz mümkün olur, fakirleri de Yani dış borç ödeme mecburiyeti.. darı sonra devam edilebilseydi, düşürülebilvar. Öbür açıdan da ayrımcı. Özel sektör öğrenmemiz mümkündür. Yani şimdi birtaÖZOL Evet. Bunu bir defa tescil ettir yüzde 4 civarındaydı 1980'de. Ondan sonra seydi, belki bugun başka bir noktaya gelmiş tahvilleri, finansal araçları endekslenmemiş mekte yarar var. Çünkü bunu her halukâr yuzde 15'e kadar çıktı. Şimdi biraz düştu, kım fonlar yapıp, fakir insanlan araştırıyoiken, vergiye tabi iken, kamunun ihraç etti olurduk. Bu tedbirlerin esas ana noktası enfruz, bunlara gerek yok. Alırsınız herkesten ği bir aracın hem vergiden muaf olması, hem lasyonun düşürülmesiydi. Enflasyon düşe da yapacağız. Hangi hükümet olursa olsun yuzde 1314. Ama yüzde ,15'e gelişi Türki beyannameleri, bugün bilgisayar merkezlecekti, nominal faizler duşecek; reel faiz, do bunu yapmak zorunda, yoksa içerde çok da ye'nin çok geri kaldığı bir noktadan norma endekslenmesinin aynca da liberal felsefeyri de var, 23 senede bir defa beyanname allayısıylafinansmanmaliyetleri azalacak, kâr ha ,bü>ük fedakârlıklar istemek zorunda ka gelişidir. Bu norma geldiği zaman hiç oimaz sak halktan, gelir durumunu anlarız. Zanle bağdaşan bir tarafı yok. Ama bence, öbur imkânlan fazlalaşacak, özkaynak artacak, Iacaktır. Ama bu hukumet bunun çok üstün sa dış dengemizi biraz sağlayabilmiş olma nediyorum, New Jersey'de \eya Kanada'da gayri adi! tarafı daha vahim. Sayın Özol, bu noktaya nereden gelin finansman yukü azalacak vs. ve bir denge de borçlanmayı başarmıştır. Nitekim dış ınız lazımdı. Çünkü bundan sonrası çok güç. uygulanıyor. Geliri çok duşük olanlara mendi? Kamu kesirai son 23 yılda yiiksek iç ye gelinecekti. Bunların hiçbiri olmadı. Enf borçların 15 milyar dolardan 30 milyar do Norma geldik, bakarsanız ithalatımız fi gelir vergisi de uygulayabilirsiniz. Yani, borçlanmalara gidiyor. Fakat bu kez deği lasyon hızlandı, ortalaması yüzde ların ustune çıktığını göruyoruz. Ama içer GSMH'nın yüzde 2122'si civarındadır. Nor otomotik olarak uygularsınız ve bu suretle 3040'larda seyretti. Bugiin de yeniden hız de kaynaklarm mobilizasyonu bir süru müş ma gelirken bir denge sağlayamadık ve geç de orta gelirli ailelerin çökmemesini de sağşik bir yöntem deneyerek dövize endeksli şelanma temposuna girdi. Enflasyonu azalt külatla karşılaştı. Bu gayet tabii biraz işin miş >ı!larla, 1980'lerle mukayese ederseniz, kilde borçlanmayı tercih etti. Acaba neden larsınız.. madan yüksek reel faiz politikasını bu ka zor tarafı \e bunu başarmak için iyi, geliş bugün ödemeler dengesinde bir iyileşme yokbu noktaya gelindi? Sayın Gönensay, bu geldiğimiz noktamiş kadrolar zorunlu. Bir bütçe reformu ya tur. Aşağı yukarı aynı açık devam etmekteÖZOL Efendim, 1980'den bu yana, dar süre devam ettirerek çözüm bulmak dan çıkış için sizin öncelikleriniz hangi nokpabilmek öyle kolay bir iş değil. Büyük ça dir. Yani, dengeye gelmemiz lazım gelen bir özellikle 1983'ten sonra hükümetler biliyor mümkün değil. Çünkü bir kısır döngüye yatalarda toplanıyor? sunuz masif olarak iç borçlanmalara başvur kalanmıştı Türk sanayii. 1980'den evvel fa lışmalar geıektiriyor, uznıan gerekıiriyor. noktada dengeye gelemediğimiz için bundan Vergi kaçakçılığının onlenmesi, vergi ziya sonraki problemlerimiz çok daha ciddi olaGÖNENSAY Vergi konusunda ben de dular. Bunun sebebi kamu sektöründe gerek izler negatif olduğu için aşırı borçlanmıştı. bir iki şey söyleyeyim: Zannediyorum bugün Aşırı borçlanmak, çok rasyonel bir davra nının azaltılması, keza büyük mekanizma caktır. li yasal düzenlemelerin yapılamaması, vergi GSMH içerisindeki toplam vergi yükü olareformlarının, bütçe reformlannın yapılama nış tarzıydı ogünün şartlarında. Birdenbire lara muhtaç. Ayrıca bütçe reformu da yapılamadığı için mecburi fonlar yoluna gidil V AKI\: Ozel sektörün rak alırsak, fonlar dahil SSK hariç, yüzde ması; dolayısıyla enflasyona hâkim oluna faizler yukselince aşırı birfinansmanyüküyle 26 civarındadır. Ben Türkiye gibi bir menımamasıydı. Şimdi yeni tedbirle getirilmek is karşılaştı. O arada ekonomi de zaten daral di. Bu fonlar da masrafı kolaylaştırdığı için sorunlan tenen anlayış zannediyorum şu: Enflasyona karşı yurütülen mücadele uzun vadeyi gerek NELER OLDU? GEÇEN HAFTA tirmektedir ve kısa vadede aynı usullerle iç Mensucat Santral, Pınar Süt ve Sifaş açığın kapatılması imkânı artık kaybolmuş Emisyonda kısıntı yan Merkez hisselerinin katılunıyla İMKB birinci tur.. Bankası, do Yani yeni usullere ihtiyaç doğmuştur... ANKARA (a.a.) Ay başında piyasaya pazanndaki şirket sayısı 45'e yükseldi. Bu ları tırmansürülen 300 milyar liranın geri çekilmesine arada, 26 haziran tarihi itibarıyla 49 yeni ÖZOL Bugün gelinen noktada sanayi, dırmayı sürABD dolan geçen hafta 1.84 mark ve 146 dürdü ve yaşirket de borsa kotuna alındı. ilişkin uyguiama sürüyor. Son olarak yüksek faizleri kabul etmemektedir. Ve ayyene kadar tırmandıktan sonra hafta sonun rın da geçerli nı usullerle devam edildiği takdirde belki fa piyasadan 28.6 milyar lira çekildi. Buna da yeniden 1.82 mark ve 145 yene çekildi. Do olacak kuru izlerin daha da yukarı çekilmesi gerekmek göre, emisyon hacmi 19 haziran itibariyle 2 OECD ABD'yi eleştirdi ların bu geri dönüşüne, ABD Merkez Banka 848.45 lira trilyon 356.6 milyar liraya geriledi. Bir tedir. Belki bunlara karşı bir geçici tedbir Ekonomik İşbirliği Kalkmma Örgütü sı'nın yeni seçilen başkanı Alan Greenspan ve olarak açıklaönceki hafta, bu miktar 2 trilyon 385.2 olarak, bir nevi iç piyasayı dış piyasaya bir (OECD), ABD'nin, kalkınmakta olan ABD Maliye Bakanı James Baker'ın "dolar dı. Dolar sermilyar lira düzeyinde idi. bağla bağlamak, yani iç ve dış faizleri norülkelerde yardımı azalttığını ve kendi daha fazla yükselmemelidir" şeklinde konuş best piyasada mal hale getirmek ve bu suretle de dışarıdan güvenliğini ilgilendiren ülkelere daha fazla tn6u volunda çıkan haberler neden oldu. da Türkiye'ye para gelmesini sağlamak ba Metal özeUikti plastik dün de 873 yardım yaptığım açıkladı. F. Alman ba liradan alıcı buidu. Aynı pi yasada mark kımından bu tedbir düşunülmüş olabilir. Mıknatıslanma ve ısıya dayanıklık gibi 847 3i sınında yer da 479 liradan salıkh. Dolar Çünkü bu tedbir başarıh olduğu takdirde, metale ait özellikler taşıyan yeni bir plastik Kavala Grubu'nun50. yılı alan bu hasadece iç tasarruflar değil, dışardan da birAltın geçeıı hatta dış borsalarda özellikie (döviz alış) madde elde edildi. Moskova'da yayınlanan berler resmen doların inişe geçmesinden sonra toparlandı. 1 Kavala Şirketler Grubu takım tasarruflann getirilmesi düşünülüyor 848 4 ^/ "Science of the USSR" adlı dergi, SSCB doğrulanma ons altın Londra borsasında salı günü 438dodün 50. yılını kutladı. olabilir. Mümkündür de. Gayet tabii ki, ho Bilimler Akademisi Sibirya Bölümü 84655 A dı, ancak do lara kadar geriledikten sonra, önceki gün 450 Kutlama törenleri camızın da belirttiği gibi kısmi bir endeksle araştırmaalanmn elde ettiği ve "Cluspol" ların gerile dolara kadar çıktı. Ancak dış borsadaki bu gesırasmda, 20 yılı aşkın medir. Orta vadede genelde bir başarı sağ adı verdikleri polimer'in aynı zamanda yarı mesine yetti. lişmeler iç piyasada aynı etkiyi gösteremedi. süredir grupta çalışan 23 layacağına inanmıyorum. Ama bugünü ge iletken özelliğinin de bulunduğunu Dış borsalar Kapalıçarşı'da Cumhuriyet altını 87.500 lirakişiye ve en uzun süre iş çirmek için belki bir çare olabilir. Ancak, hu kaydediyor. 84 4 50 W 3G daki bu geliş dan, 1 gram 24 ayar külçe altın da 12 c.a 720 ilişkisinde bulunan yabancı kuki açıdan doların ve dövizin ölçek olarak meye karşın, liradan satıldı. Kapalıçarşı kuyumcuiar,, külşirketlere şukran plaketleri verildi. Mehmet alınması, Türk parasımn bir nevi yürurlük IMKB'de yeni şirketler çe altının dış borsalardaki fiyatlara göre 12 bin haftaya Kavala tarafından 1937 yılında kuru/an ten kaldmlması anlamına da geliyor ki, bir841.35 liralık 830 liradan satılması gerekirken, talep yetertakım olumsuz neticeleri de beraberinde ge tstanbul Menkul Kıymetler Borsası ikinci grupta 24 şirket, temsilcilik, tütün, maden, 34i 35 döviz alış ku sizliği nedeniyle ancak 12 bin 720üradan saelektronik, turizm, inşaat, asansör imalatı tirecek. Ayrıca benim vardığını bir sonuç da, pazarında işlem gören 5 şirket birinci Harı an * v ru il e başla tılabildigıni söyledüer. gibi sektörlerde faaliyet gösteriyor. özel sektör fonlarının yine bu metot vasıta pazara alındı. Çimentas, Kepez Elektrik, çok süratli harcama temposuna geçildi. Bunun da rolü var. Bunun yanına mahalli idareleri de eklerseniz, hepsi birlikte bu açığı zorunlu kıldı. Çare,bir an.vvel kamu sektörüne çeki düzen vermek, bütçe reformunu, vergi reformunu gerçekleştirmek... Neler yapılması gerektiği konusuna birazdan döneceğiz Sayın Özol. Şimdi Sayın Gönensay, bu noktada şunu sormak isliyorum: 80'den sonra geliştirilmek istenen modelin mantığında sanıyorum ki, en önemli unsurlardan biri, özel sektörün önünün açıldığı iddiasıydı. Ve özel sektörün bir yatınm atılımına girişerek ekonomide öncii rol o>naması öngöruluyordu. Şimdi, sizin demin degindiğiniı gibi finansman sorunlanm belki aşamadığı için özel sektör o noktaya gelemedi. Belki başka nedenleri de \ardı. Acaba o noktada bu eksikliği gidermek için mi kamu kesimi tekrar yatırımları yüklenmek zorunda kaldı ve boylece bir çıkmaz mekanizmasına girildi? Bunun biretkisi oldu mu? GÖNENSAY Zannediyorum ki özel sektör yatınm yapamıyor, onun için biz yapalım diye bir noktadan hareket edilmedi. Bence, kamunun yatırımları altyapı yaünmları olarak gerçekleşti. Başından beri böyle bir strateji kararı verildi. Dozu kaçırıldı, altyapı yatırımlarında aşırılığa gidildi. Bir sürü projeler de aslında gösteriş ve prestij şekline dönüştü, bilhassa mahalli idarelerde. Bu durumda bu yatmmlara kaynak aynlması bütün mali kaynakları kuruttu. İşte, bütçe açığı, hazinenin borçlanması vs. yoluyla içerdeki finansman kaynaklarını kurutüığu için özel sektörün yatınm yapma imkânı kaJmadı. Altyapı yatırımı yapma karan belki doğ Çözüm vergi reformu leket için bunu yüksek görüyorum. Bu zaten azami vergi sınırıdır ve bu vergi yukü adaletsiz biçimde dağılmıştır. Katılır mısınız bilmiyorum ama yapılması gereken, GSMH içerisinde toplam vergi yükünü arttırmadan, binaenaleyh kamu harcamalarını da arttırmadan, bu seviyede tutarak vergi sistemi içerisinde bir adalet sağlamaktır. Yani, bugün aşın vergi verenlerin vergisini azaltmak, vergi vermeyenleri yakalamak, fakat toplam vergi yükünü bu yüzde 2630'un üzerine hiçbir zaman çıkarmamak. Ve bunun gerektirdiği harcamalara göre kendimizi ayarlamak. ÖZOL Tamamen katıhyorum hocamın görüşüne. Ben de zaten onu söylemek istiyorum. Aslında biz devamlı büyük vergi verenlere yüklenerek, onların istihdam yaratma gücünü kesiyoruz.. GÖNENSAY Şimdi, çözüme gelihce.. Bence çozümün en önemli ipucu burda var. Bence, kamu harcamaları, Türkiye'de bu GÖNENSAY: Türkiye'de belki toplam vergi yükünü fazla arttıramayız, ama vergi yükünün çok adaletsiz biçimde dağılımını önleyerek ve kamu harcamalarını sımrlayarak bütçe dengesinin sağlanmasına ve enflasyonun önlenmesine yardıma olabiliriz. ÖZOL: Türkiye'de vergi dışı kalan kesimde büyük bir vergi potansiyeli var. Vergiyi zaten veren kesime daha fazla yüklenip yatırıma gidebilecek fonları vergileyeceğimize, vergi dışı kalan kesimi vergilendirmenin yolunu bulmamız lazım. ^ günku seuyesinin daha fazla üstune çıkar» tılmamalıdır. Yüzde 2630 civannda merkezi hükümet harcamaları, bunun ustüne yuzde 25 KİT'ler var. Yuzde 55'lere çıkıyor. Bir naenaleyh, KİT'leri rasyonalize etmek lazım. Çünkü KİT'ler fiyatları dolayısıyla bir yük ekonomide. Oradaki harcamaları, KİT'leri rasyonalize ederek veya özelleştirerek azalıtınız mı ve kamunun kullandığı kaynağı yüzde 50'nin altına doğru indirdiniz mi Türk ekonomisinde hiç olmasza enflasyonu kontrol altına almak için bir imkân elde etmeye başlarsınız. Bu arada şunu da vurgulamak istiyorum: Kamu harcamalarını azaltırken, bunların kendi içindeki dengeyi dc bulmak lazım.. İç borç sorununun çözümünü nasıl görüyorsunuz? GÖNENSAY Orada, ekonominin altında bir saatli bomba var. İç borçlanma enflasyonist olmasaydı, sermaye piyasası sürekli olarak devletin çıkarmış olduğu kağıtlarla dolardı, hiç de bir ziyanı olmazdı. Ama bu da enflasyonist olduğu için bunu durdurmak lazım. Fakat bunun faiz servisini yeni borçlanma yapmadan verebilmek için korkunç bir şekilde vergiyi yükseltmek lazım. Bakın şimdi, bir misal vereyim: Bu yıl sonunda aşağı yukarı yuzde 4.55 trilyon civannda bir Hazine bono ve tahvil stoku olacaktır, tahminime göre. Şimdi siz bunu vergiyle tasf iye etmeye kalkarsanız aşağı yukarı GSMH'nin yüzde 710'una tekabül eden bir ilave vergi çabası gerekiyor. Orada büyük bir düğüm var. O düğümün şu veya bu şekilde çözülmesi lazım. Çünkü kendi haline bıraktığınız zaman bir saatli bomba gibidir. Ve eğer başka bir yaklaşımla bunu çözmeyecekseriiz, sadece enflasyonu erteliyorsunuz. Ve ilerideki enflasyon potansiyelini sürekli olarak büyütüyorsunuz. Hem kendi enflasyonist hem bir gün para basarak bu borçlan ödemek zorunda kaldığınız zaman, çok daha yüksek bir piatformdaki bir enflasyonun temellerini atmış oluyorsunuz. ÖZOL Belki bu iç borcu çözmenin bir başka çaresi var. Türkiye'de biliyorsunuz yastık altında çok altın var. Bu altınlar dövize bağlı borçlanma gibi altın sertifikaları çıkartılarak belki halkın elinden alınabilir, ancak geliri kendilerine garanti edilebilir. Halk bu altınlan deylete verrnek suretiyle. karşılığında altın sertifikalan alır, o altın sertifikaları teda\ul eder halk arasından lıenı bir ödeme vasttası haline gelir hem de altıtıları devlet kullanma imkânı bulur. ABD Doları frenledi altın tırmanıyor A /l y r