Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
2. Aşama / Hızlandırılmış kurslar 27Mayıs15Haziran, 29Mayıs15Haziran lHaziran 15Haziran Lâlelı: 528 64 37 Şehzadebaşı: 522 75 74 KAVRAM . DERSANESI Cu m h u r iye 62. Yıl; Sayı; 21821 Kurucusu: Yunus Nadi ATATÜRK'ün İZİNDE BİRARPABOYU Doç. Dr. Bahriye Üçok Turkıye Buyuk Mıllet Mecltsı Yaymları 'Ağea'ya inanılır mı?' 3.veto gehnedi Antonov'un avukatı 'kanıt yerine ipuçları var, onlarda Ağca'nın yalanları* diyor ANTONOVTJ^ SAVUNMASEMDAN Kapıdaki TIR ve Oraî Çelik, Ağca'nın kaçırma işinde kullanılacağını söylediği elçiliğin önündeki TIR kamyonu, iddia makamına değil, savunma makamına yaradı. Bu TIR nedeniyle elçiliğe gelen maliye müfettişi, gerek Antonov'u, gerekse Ayvazov'u gördü. TIR'ın park etmiş halde bulunduğu yolun karşısında beş tane dükkân var. Bu kadar kişinin önünde Oral iVe zaman görüştüler? Ağca, mayısm ilk Çelik'in kamyona bindirilip, kamyon günlerinde Bulgar ajanlan ile görüştüğünü, kapılanmn mühürlenmesi söz konusu suikastın uygulama planında Yugoslavya olamaz. yoluyla Bulgaristan'a kaçma amacmda olduklannı kaç kere açıkladı. Ağca, suikastBangi dilde anlaştılar? Antonov, Ayvazov ve Vassilev tngilizce bilmemektedirler. Ağca günü Antonov ve Ayvazov ile beraber da o tarihlerde çok az tngilizce olduğunu da söylüyor. Oysa maliye müfettişi, o saatlerde Ayvazov'u Bulgar konuşabilmektedir. O halde sanıklar hangi Buyükelçiliği'nde gördü. dilde anlaşmışlardır? Papa suikastıyla ilgili ikinci dava, Foro Italico Spor Salonu 'nda göruiecek. Mddia makamı, acaba Ağca'nın suikast için birilerinin ödediği parayı üzerinde taşıyacağına mı inanmaktadır? Savcı, Ağca'nın önerilen parayı almadığı konusunda nasıl olur da böyle kesin konuşabilir? Kanıt, yalnızca Ağca, fıep Ağca, yine Ağca... Böyle bir insana inanılabilir mi? UĞUR MUMCU ROMA Sergei Ivanov Antonov'un avukatı Profesör Giuseppe Consolo, savcının Papa'ya karşı girişilen suikast nedeniyle Ağca'nın önerilen parayı aldığı yolundaki gorüşunün yanlış olduğunu ileri suruyor. Consolo, şu gerekçeleri ileri surüyor: "Savcı kesinlikle diyor ki, Agca suikasta sırf para için katıldı, ancak parayı alamadı... İddia makamı bu kadar kesin konuşabümek için ne gibi kanıüara dayanıyor? Ağca parayı alamamış, çıinku tutukland&ı zaman üzerinde 100 İsviçre Frangı ve 200 bin ftal>an Lireti vannış. Asıl para başkalanndaymış... İddia makamı, acaba Ağca'nın suikast için birilerinin ödediği para>ı üzerinde mi taşıyacağına inanmaktadır? Bu para, bu>uk bir olasılıkla konuksever bir bankaya kolajlıkla yatınlmış ve bir hesap numarası altında gizlenmiş olabilir. Ya da bu para Ağca'nın gerçek suç ortaklannın ellerine geçebilir. Savcı, Ağca'nın önerilen parayı almadığı konusunda nasıl olur da böyle kesin konuşabiiir? Kanıt >alnızca Ağca, hep Ağca, yine Ağca... Oysa bu Turk katili kaç kez yalan soylerken yakalandı? Boyle bir insana inanılabilir mi?" Ağca'nın Oral Ç«lik'in 2 milyon Alman Markını Antonov'un evinde sakladığını söylediğini, daha sonra bu ifadesini tumuyle geri aldığını kaydeden Prof. Consolo, "İddia makamı, Ağca'nın aralanna birkaç gerçek katarak süslediği yalanlar dizisini 'anormal biçimde açıklanmış gerçekler' olarak niteliyor" diyor. Consolo daha sonra savcının, Ağca'yı "tularlı ve kararlı" diye nitelediğinı anımsatarak, "Antonov'u, Walesa'ya suikast duzenlemekle suçlayıp, sonra 180 derecelik bir dönuşle kendi >alanını kendi kabul eden bir sanık. nasıl olur da sa\cı tarafından 'tutarlı ve kararlı' olarak nitelenebilir?" diye soruyor. Bulgar sanık Antonov'un avukatı Prof. Consolo, daha sonra Ağca'nın Bulgarlarla hangi dılle gorüştüğu konusuna değınıyor. "... Ağca, Ayvazov'un İngilizceden başka İtalvancayı da mükemmel derecede konuştuğunu söylemektedir. Ağca, o sırada İtalyanca konuşmuyordu. Ayvazov'un pansiyon İsa'da, kendisine oda ayrdması için telefon ettiğini soyleyen de Ağca'dır. Neden? Çiinku pansiyon sahibi odayı ayırtanın 'mükemmel derecede İtalyanca konuştuğunu' söylemektedir. Oysa Ayvazov'un (Arkası Sa. 11. Sü. S'te) BULGAR ANTONOV IÇIN SOVYET 'SA VUNMA KOMİTESr ORAL ÇELİK'tN TUTUKLANDIĞI DOĞRULANMADI 70 TL.IKDV dahıll 25 Mayıs 1985 Cumartesi Evren 'döviz kaçakçısma para cezası'nı onayladı Cumhurbaşkanı 3 yasayı onayladı: 1 Döyiz kaçakçılarına hapis yerine para cezası getiren yasa. 2 DGM yasasını değiştiren yasa. 3TSE'nin görevlerini yeniden düzenleyen yasa. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Cumhurbaşkanı Kenan Evren, aralannda doviz kaçakçılarına af getiren yasa da olmak üzere üç yasayı onayladı. 1567 sayılı Turk parasının değerini konıma hakkındaki yasayı değiştiren yasa ile bundan boyle doviz kaçakçılarına hapis cezası yerine para cezası verilecek. Yasanın TBMM Genel Kurlu'nda kabul edilmesinden sonra sıkıyönetim mahkemelerinin görevi kapsamına gıren suçlara sınırlı af getirmesı nedeniyle "veto" edileceğı yolunda haberler çıkmasına rağmen bu gerçekleşmedi. Resmi Gazete'de yayımlanmasından sonra yururlüğe girecek yasayla döviz, Turk lirası ve değerli kâğıt kaçakçılığı yapanlara hapis cezası verilmemesi, "ekonomik suça ekonomik ceza" duşuncesı ile sadece para cezasına çarptırılması mumkun kılındı. Buna gore bu suçları işleyenlere 100 bin lira ile 10 milyon lira arasında değışen ağır pa(Arkası Sa. 11. Sü. l'de) Haberteri 11. Sayfada Olayda kimler var? Mehmet Ali Agca Malatya doğumlu silahlı sağ eylemci. MiUiyet Gazetesi Genel Yayın Müdürü ve Başyazan Abdi Ipekçi'nin 1 Şubat 1979 günu öldürülmesi olayı nedeniyle tutuklandı. Daha sonra tutuklu bulunduğu KartalMaltepe Askeri Cezaevi'nden kaçırıldı. Daha sonra İran'a geçti. Iran'dan yeniden Türkiye'ye döndü. Daha sonra Edirne sınıruıdan Bulgaristan'a geçti. 13 Mayıs 1981 günü Roma'da Papa'ya ateş etti. Roma'da görulen ilk davada suikastı tek başına işlediğini söyledi; daha sonra suikastın Bulgar Gizli Servisi tarafından düzenlendiğini söyleyerek Uç Bulgar ın adlarını verdi. Bugüne kadar yaptığı birbiriyle çelişik ifadelerle birçok kişinin adlarını açıkladı. Pazartesi giinü başlayacak davanın bir numaralı sanığı olarak sanık sandalyesinde yerini alacak. Şu anda Roma'da cezaevinde yaşam boyu hapis cezasını çekiyor. (Arkası Sa. 11. Sü. 6'da) UĞUR MUMCU GOZLEM Ağcrfdan birkaç 'itiraf 30 Haziran 1979 Yakalanır yakalanmaz verdiği ifade: "İpekçi'yi ben öldurdum." 6 Temmuz 1979 Savcıhk ifadesi: "Aksaray'da Ülkücü Gençlik Derneği'nin olduğu binada 2 veya 3. kat olabilir (televizyonlu odada) Mehmet Şener'i çağırdım ve silahı ona verdim." 17 Temmuz 1979 Bir ifade daha: "Mehmet Şener'in olaya katkısı yoktur." Ekim 1979 Kaçırılmazdan önceki son duruşmasında: "tpekçi'yi ben öldürmedim." 9 Şubat 1983 Roma'da Rebibbia Cezaevi'nde Uğur Mumcu'ya: "tpekçi'yi ben değil, Oral Çelik öldürdü." 17 Haziran 1983 Rebibbia Cezaevi'nde tstanbul Sıkıyönetim Komutanhğı Adli Muşavir Yardımcısı Binbaşı önder Ayhan ve Savcı Tunç Okan'a: "Abdi tpekçi'yi ölduren Yalçın Özbey'dir." Savunmada yoğun hafta A» Bu hafta sonu Ankara'ya beklenen ilk heyet, ABD'li silah sanayicileri. Aralannda Lockheed, Ford, Aurospace gibi ünlü fırmalarm temsilcilerinin de bulunduğu 20 kişilik heyet, Türkiye'de ortak savunmasanayii yatırımları için Türk firmalarıyla ön incelemelerde bulunacak. ABD'lilerin ortak yatırım yapacağı Türk fırmalan arasında Koç ve Profılo da var. £• Belçika Savunma Bakanı Freddy Vreven de bu hafta sonu beklenenlerden. Savunma Bakanı Yavuztürk ile görüşecek olan konuk bakanla Türkiye ile Belçika arasmdaki "işbirliği" imkânları değerlendirilecek. KGB ve CIA... ROMA Bulgarlar, Papa suikastı konusunda bir kitap yazan Fransız hukukçusu Christian Roulette'den pek hoşnutlar. Roulette'in kitabı, burada da geçen haftalarda yayımlanmış: Kitapçı dükkânlarında Roulette'nin "Gıovanı, Paolo, Antonov, Ağca" kitabı en ön sıralarda yerleştirılmiş. Fransız hukukçusu, olayı tam anlamıyla "Bulgar gözü" ile değerlendirmiş. Belli ki, kitabı Bulgarlar ile yardımlaşarak yazmış. Bu konuda şimdiye kadar yayımlanmış bütün kitapları okudum, bütün yaymları tek tek gözden geçirdim. Henze ve Sterlıng gıbi Amerikalı yazarların amacı gerçeği araştırmak değil, varsayımlar üretmek.. Bunun için bütün olayları kafalarında oluşturdukları teorilere göre zorlamaya çalışıyoriar. Sovyet yazarlan da aynı yöntemlerı kullanıyorlar. Amerikalı yazarların amacı olaydan KGB'yi sorumlu tutmak, Sovyet yazarlan ya da bu kosuttaki Fransız hukukçusunun amacı da aynı olay nedeniyle CIA'yı suçlamak.. Bizim Malatyalı Ağca işte böyle bir savaşın odak noktası oldu. Onun da arayıp da bulamadığı buydu işte... Önceki yıl Roma'da ifadesini alan Türk yetkililerine "Kızdırmayın beni, şimdi bir demeç verir Amerika ile Rusya'yı (Arkası Sa. 11. Su. 7'de) İddianameye gore suikast Pazartesi günü başlayacak olan Papa II. Jean Paul'e suikast girişüniyle ilgili ikinci davanın iddianamesi, buyuk ölçüde suikastı gerçekleştiren Mehmet Ali Ağca'nın "itiraF'lajına dayanıyor. Yaklaşık 25 bin sayfa tutan soruşturma dosyası, Ağca'nın çeşitli tarihlerde verdiği ifadelerden yola çıkarak şu sonuçlara ulaşıyor. 1 Ağca, Ipekçi cinayetinden sonra bir örgüt aracılığı ile cezaevinden kaçırılmıştır. 2 Sofya'da Ömer Mersan adlı bir Turkten para almıştır. Bu para, Abuzer Uğurlu'nun talimatı ile verilmiştir. 3 Ağca, Sofya'da Bekir Çelenk ile tanışmıştır. Bekir Çelenk, Ağca'yı Bulgar gizli servis elemanları ile tanıştırmıştır. (Arkası Sa. 11. Su. 7'de) Araba ve ilişkiler ağı Mehmet Ali Ağca'yı Maltepe Askeri Cezaevi'nden kaçtıktan sonra Ankara'ya göturen Renault marka araba, tpekçi cinayeti davası sanıklanndan Mehmet Şener'in kardeşi Hasan Hüseyin Şener'in üzerine kayıtlı. Hasan Hüseyin Şener, söz konusu arabayı tstanbul 2. Noterliği'nin 1979 gün ve 352543 yevmiye sayıh senedine göre Yalçın Özbey'den aldı. Aynı Yalçın Ozbey'in Mehmet Ali Ağca ile ortak banka hesabı da bulunuyor. Bu hesap, Akbank Istanbul Aksaray Şubesi'nde. Mehmet Ali Ağca, Roma1 da Turk sıkıyönetim yetkililerine verdiği ifadede Abdi Ipekçi'yi Yalçın özbey'in öldürduğunü söyledi. Yalçın Özbey, kendisiyle bir görüşme yapan Milliyet Gazetesi yazarı örsan öymen'e Abuzer Uğurlu ile temasları olduğunu belirtti. «*• Son olarak çarşamba günü F. Alman Savunma Bakanlığı Müsteşarı Dr. Lothar Ruhl gelecek. Dr. Ruhl ile Leopard2 tanklarının Türkiye'de yapımı görüşülecek. Alman askeri yardımının arttırılması istenecek. ANKARA, (Cumhuriyet Bıirosu) Önümuzdeki hafta savunma alanında bazı Batılı ulkelerle işbirliğini konu alan yoğun temaslar yapılacak. Bu amaçla Belçika Savunma Bakanı Freddy Vreven, Federal Alman Savunma Müsteşarı Dr. Lothar Ruhl ve ABD silah sanayıinın onde gelen temsilcilerinden oluşan heyetler Ankara'ya gelecekler. Bu hafta sonu Ankara'da beklenen ilk heyet aralannda Lockheed, Ford, Aurospoce gibi ABD silah sanayiinin onde gelen fırmalanrun temsilcilerinden oluşuyor. Heyetın zıyaret amacı Turkiyede ortak savunma sanayu yatırımları için Turk firmalanyla on incelemelerde bulunmak. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ihtiyaçlarının yurt içi kaynaklardan karşılanması için Milli Savunma Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı'nın koordinasyonunda (Arkası Sa. 11. Sü. l'de) SODEP lideri Brüksel'de tnönü: Jhtandaş sahip çıkmazsa detnokrasi gebnez Genel af: 12 Eylül öncesi anarsi döneminde meydana gelen olayların çalkantıya attığı aileler bugün bir af ile bu dönemin tamamen unutulmasını istiyorlar. t ş k e n c e : Münferit olayların bir an önce bitmesini, vatandaşların insanlık haklanna tam olarak riayet edilmesini istiyoruz. Sıkıyönetim: Sıkıyönetim şartlarından kurtulup demokratik yaşama kavuşmak istiyoruz. Eğer bunlara kavuşamıyorsak sistemin adı başka da olsa fark etmez. Laiklik: Arapların hoşuna gitmek için Türkiye kendi sistemini değiştiremez. Laikliği korumak için hükümet çok duyarlı olmak zorundadır. HP i l e birleşme: HP kurultayının birleşme konusunda vereceği cevap, bu partinin güdümlü bir parti olup olmadığını gösterecektir. Mebus dayagıl Bakan evine gitti, 'burnu kırık' çıktı Ekonomi terliyor Jftaliye, Hazine, DPT, Merkez Bankası teknisyenleri harıl harıl "yeni ekonomik paket" üzerinde çalıştı. Hükümetin iki gözde hedefi "düşük enflasyon ve yüksek ihracat"ın alarm vermesi üzerine alınacak önlemler zirvede görüşülecek. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) Ihracat ve enflasyonun verdiği alarm, Başbakan Turgut Özal başkanhğında bugun toplanması beklenen "ekonomik zirve"de ele alınacak. Özal 24 Ocak 1980 önlemler paketinin yururlüğe girişinden 3 yıl sonra iktidara geldiğinde, "ekonomiyi guçlendirme programı" adı altında bazı düzenlemelere gitmişti. 24 Ocak kararlarından farkh olarak, mevduat faizlerınde oran ve vade yapısı değiştirilerek, "en kısa vadeye en yüksek faiz" getirilmiş, ihracata verilen teşviklerin 1984 yılı içinde kademeli olarak indirileceği du>nırulmuştu. Ancak 1985 yılının ilk 3 aylık sonuçlan alındığında, Özal Hukumeti'nin iddialı olduğu, enflasyon oranı ve ihracatın artış temposunda arzulanan hedeflere ulaşılamadığı goruldu. Başbakan Turgut Ozal'ın "ne önlem varsa getirin" çağrısına uyan, ekonomik işlerden sorumlu teknokratlar, Özal'ın önııne, 1983 (Arkası Sa. 11. Sü. l'de) ÖzaVın başkanlığında zirve toplanacak AXAP Zonguldak İl Başkanı Yüksel Cankuş, ANAP Büyük Kongresi'nin akşamı hemşerisi Veysel Atasoy'un evine gitti. Burada, bir başka hemşerisi, ANAP Zonguldak milletvekili Engin Cansızoğlu'ndan dayak yedı ANAP'LI MİLLETVEKİLİNİN SSK'YA TAYİN BASKINI Haberieri 11. Sayfada Tütanaklardan Haberi 11. Sayfada Anadolu'da turîst 'mecburerf oruçlu Birçok Anadolu kentinde lokantalar ve yiyecek satan yerler, vitrinlerine "Ramazan nedeniyle kapalıyız" diye yazılar astı. Bu kentleri dolaşmakta olan yabancı turıstler aç kaldı. turzurum'da turistlere kahvaltı veren bir pastanede olay çıktı. 3 Alman, 5 îranlı turiste kahvaltı servisi yapılırken pastanede bulunan bir imam hatip lisesi oğretmenı, pastaneciye, "Sız ne biçım Müslumansımz?" dedi, taş attı. Pastaneci de öğretmenın kafasına sopayla • vurdu. • Mstanbul'daki kuruyemışçiler Ramazan nedeniyle 'bayram' yapıyor. özellikle hoşaflık kuruyemiş satışında büyük artış var. Mstanbul'da Arap turistlere hızmet veren lokanta sahipleri, ıslerin azalmadığını söylüyorlar. Bir lokantacı, "Genellikle piliç ve şıs kebabı yiyorlar" diyor. Kahveci, müdahalesini anlatıyor İTmengenecioğlu bana geldiği zaman, Ismail Bey'in bu parayı alıp almadığı konusunda suçüstu yapmak düşüncesinde kesinlikle değildik. Hatta kalbimizin gerisinde bunun bir komplo olabileceği düşüncesi yatıyordu. THATCHER, ÖZAL VE NAKASONEYE MEKTUP YAZDI 2. köprü için İngiliz inadı Financial Times gazetesinin haberine göre tngiliz Başbakam köprü yapımının bazı bölumlerinin kendilerine verilmesini istedi. LONDRA, (Cumburiyet) ya Başbakam Nakasone'ye bır Ingiltere Başbakam Margaıet mektup göndererek, köpru yapıThatcher, İngiliz firmalannın mının bazı bölumlerinin îngiliz firmalarına verilmesini istedi. 450 milyon sterlin (270 milyar İngiliz firmalannın Japon TL.) değenndeki 2'nci Boğaz Koprusu ıhalesini yitirdikten konsorsıyumunun taşeronu olasonra Başbakan Ozal ve Japon rak çalışabileceğini kaydeden başbakanlık, daha önce yaptığı bir açıklamada, taşeronluk işlerinın firmalararası bır sorun olduğunu belirtmişti. Financial Times gazetesinin haberine gore, Başbakan Thatcher, Japon meslektaşına gonderdiğı mektupta ayrıca Japonların ticari sınırlama ve kısıtlamaları kaldıracaklan yolundaki vaatlerine uymadığını hatırlattı. Haberi 8. Sayfada Haberi 6. Sayfada jiltere Prensi Charles ile Leydi Diana'nın büyük çocukları CaOer Prensi William, yaptığı denetlemelerle İngiliz ordusunun mensuplarına zorlu dakikalar yaşatıyor. Son olarak önceki gun Kensington Sarayı 'nın bahçesine gosteri atlayışı yapan "Kızıl Şeytanlar" isimli paraşüt birliğini babasıyla birükte denetleyen WiUiam (elleri cebinde, kısa pantalonlu) askerleri terletti. (Telefoto: AP/a.a.) Küçük Prensin büyük teftişi Turgut Özal yurda döndü ANKARA (Cumhuriyet Burosu) Japonya \e Singapur'a yaptığı zıyaretleri tamamlayan Başbakan Turgut Ozal \e beraberindeki heyet, dun gece saat 20.05'te yurda dondu. (Arkası Sa. 11. Su. 3'te)