Katalog

Cumhuriyef Sahıbı Cumhuriyet Malbaaalık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadi. • Genel Yayın Muduru Hasan Cemal, \1uessese Muduru. Emine l şsklıgil, Yazı Işlerı Muduru Okay Gonensin, 0 Haber Merkezı Muduru Yalçın Bajer, Sayfa Duzenı Yonetmenı Ali Acar. TAKVIM 23 Eylul 1984 Imsak. 5 19 Guneş: 6.45 Temstlctter ANKARA V'alçın Dogan, IZM1R Hikmel Çetinkaya, ADANA MeKmel Mercan, • Servıs Şe/lerı İstanbul Haberlerı Reha Oz, Dıj Haberler. Ergun Balcı, Ekonomı: Osman Ulagay, Kultur: Aydın Emeç, Magazın: Valçın Pekşen, Spor Danıjmanı. Abdulkadir Yucelman, Ouzeltme Refik Durbaş, Araştırma. Şahin Alpay, Iş Sendıka. Şukran Keietıci. Ikındı: 16 26 Akşam 19.08 Yatsr 20 28 Burolar % Ankara: Zıya Gokalp BulvarTTnkıİâp Sokak No 19/4 Tfeî: 33114147, • Izmir: Halıt Ziya BuJvarı No 65/3, Tel 254709131230 • Adana: Çakmak Cad No 134 Kal 3, Tel. 1455019731 • Basan ve Yayan Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecılık TA.Ş Turk OcaSı Cad. 39/41, Cağaloğlu, Ist PK 246Ist Tel 5209 7 03 Telex 22246 " Paşa çocukları büyünıeıııîzden Korkardı 1937 yıllannda olmalı. Başbakanlıktan aynlmıştı. Ve üstelik bir safrakesesi rahatsızlığı geçiriyordu. O zamanlar bu rahatsızlık ciddi sürer, 1520 gun evden çıkamazdı. Yatıyordu. O esnada, gaiiba cumartesi günuydu, Ankara'da bir at yarışı vardı. Hâlâ da olur ya, İnönu Koşusu yapılacaktı. O vakit fnönu KoAnönu aiiesinin İsmet fnönü'den sonra siyaset yolunda yüruyen ikinci şusu'na babam her zaman giderInöryj'su Erdal Inönu babasını anlatıyor. Türkiye'nin ikinci Cumhurbaşkanı, di. Fakat hasta olduğu için gideAtatürk'ün Başbakanı, Garp Cephesi Kumandanı, Lozan Kahramanı İsmet Inönıi'yü, miyordu. Vt bizim•jitmemizi isdemokrasi tarihımizın en uzun ana muhalefet lideri İsmet Inönu'yu kamuoyumuz bu temişti. Biz de gidecektik. Fakat bir arözellikleri ve unvanlarıyla tanır. Ama, "tkinci Adamı" ikinci oğlu nasıl tanıyor? İNÖNÜllk defa babamı ne kadaşınuz vardı. Amcamın oğzamanlar hatırladığımı tam olalu. Sonra rahmetli oldu. Çok errak bilemiyorum. Fakat çocukkendisi için İsmet Inönu, Turk toplumunun onu tanıdığı özelliklerinden ken öldü zavallı. Tifo hastalığınluğuma dönmeye çalıştığım zadan öldü. O Ankara'ya gelmişman evdeki manzarayı hatıruyo daha once bir baba. Ama artık Erdal Inonü de, bundan böyle siyaset hayatımıza ti. Ve biz kendi aramızda oyun rum. Evdeki hayatı hatırlıyo yerleştiğine göre aynı zamanda bir siyasi örnek. Oğlundan babasını, baba İnönu'nün oynuyorduk. Eğlenceye dalmışrum. Benım bılincimin oluştuğu 100. doğum yıldonumunde dinliyoruz. tık. Ve gidiş saatini geçirdik. Gadönemde babam Başbakan idi. liba bir yarım saat falan geç gitOnun için evde tabıi önce devtik. Şimdi tam hatırlamıyorum. rin Başbakaru'na herkes tarafınNasıl olduysa babam haber aldı dan gösterilen bir saygı vardı Bu onu. Yahut daha biz gitmeden nedenle benim babama sevgim, annemi çağırdı, "Ne oldu gittietrafın saygı ve korkusu bir öller mi?" diye sordu. Belki de ançüde daha başından beri bır aranem "hâlâ daha gitmediler" deya geliyordu. Babam bizimle kodi ve o sırada anladı. Çağınp nuşurken, her babanın çocuğu ağabeyımi fena halde haşladı. ile konuşması gibi konuşmaya "Nasıl olur da siz benim adımı çalışırdı. Hatta arkadaşlanna da taşıyan bir koşuya gitmezsiniz" söylemiştir. "Çocuklanmia ben diye. Aslında adını taşıyan koarkadaş gibiyizdir. Rahatça koşudan çok, "Bu kadar geç kalınuşuruz" dıye. Kendisi bakımından doğruydu bu. O bize öyle nır mı? şimdiden boyle laubaiidavranırdı. Fakat tabii evdeki lik gosterirseniz, Ueride nasıl hava, dolayısıyla da bizim ona adam olabilirsiniz?" diye kızaynı şekilde davrandığımızı pek mıştı. Bu şekilde ağabeyimi bir soyleyemem. hayli haşlamıştı. Agabeyinizi haşlarken Normal evlatbaba ilişsiz korkmuş muydunuz? kisine gore daha bir çeİNÖNÜBen o zaman uzaktaykingenlik mi vardı? dım. Sonra çağırmıştı. Önce onu çağırmıştı. Büyük olarak başta İNÖNÜEvet bır çekingenlik O'nu sorumlu görmuştu. Gaiiba vardı. Yanı bir defa, babamın ondan sonra koşuya gıttik. Dönhoşuna gitmeyecek bır şey yapdükten sonra, gaiiba o zaman mamayı tabiı görevimızdir diye beni de haşladı. Ve sanıyorum göruyordum. hasta olduğu için de biraz daha sinirliydi. O kadar haşlamasını gerektirmezdi. Ama hatırladığun •Taşa'nın korkusu olay bu. Bunlar neydi? Hoşuna Sonra uzuldu tabii haşladığı için. gilmeyen neler vardı Gönlumuzu aldı. Fakat samyobabanızın? rum tek haşlaması bu. Bu herhalde bir hayli tNÖNÜNormal terbiye harekuvvetli başlamaydı ki, ketleriyle birlikte babamın en hatınmzdan çıkmamış. korktuğu şey, gerçi biraz daha İNÖNÜEvet, bir hayü kuvvetsonrası için ama... Bilmiyorum li haşlamaydı. Hah, ondan sonbende ne zamandan beri oluşra bir defa da giyinirken hatırhmuştu o fikir...En korktuğu sey, yorum. O zaman daha küçükoğullanmn, çocuklannın, O'nun tüm. gençliğinde Harp Okulu'nda iken yahut istanbul'dayken Ospftfiılç İsmet Inonu 'nun kamuoyuna yansıyan özelliklerinden biri çocuk sev Bir sefarete gidecekti gah'ba. O manlı împaratorluğu döneminS*J*'**n gjşiydj Garp CephesiKomutam, siyasiyaşamda kimi zaman rastla zamanlar frak giyilirdi. Gerçi de uzaktan gördükleri paşa çonan sert tavnna karşılık, surekli ciddi devlet adamı goruntusunu topluma vermesine karşılık, ozellikleşimdı giyılmiyor ya... O fırak da cukları gibi buyuyeceğimız olatorunlanna çok duşkündu. İşte ismet Paşa, işte çocuk ve işte "'tkinci Adam "ın çocuğa dikilmiş ilgi katı cephesi olan bır gömlektır. sılığıydı. Onun duğmesinin iliklenmesi bidolu gözleri... (Fotoğraflar: CUMHURİYET ARŞIV) raz zordur. özel bir düğmesi mu? Babanız size biç da vardu. onu iliklemeye çahşıyor, Bundan çok çekiniyor ıstediğımi hatırlamakta zorluk İNÖNÜEvet. Belki biraz dayakla ya da tokatla mü ama bir türlü ilikleyemiyordu. çekiyorum. Herhalde bir şey isdu herhaide... ha da erken olabilir. dahale etti mi? İNÖNÜEvet. O zamanki ay temişimdir, ama herhalde bu Siz kaç yılında dogduBana, "Sen şunu >apıver" dedi. dm gençler, Harp Okulu'nda çok nadir olmuştur. Bu biraz da nuz? Bu sırada babanız İNÖNÜYok. Babamın bana Ben tabii hiç yapmamışım. Ben okuyan aydın gençler ve başka benim tabiatımdan. Ağabeyim doğum günuniızde aynı kızıp bağırdığını da pek hatırla daha da hiç yapamadım. Ondan eğilimde yetişen gençler ve her biraz daha cesurdu bu anlamda. kentte mhdi? mıyorum. Bir kez babam bıze sonra kızdı bana, "BeceriksizDaha mı haşarıydı? İNÖNÜ6 Haziran 1926'da kızmıştı. Daha çok ağabeyime sin, bırak" dedı. Ondan sonra haide bir anlamda devrimcı gençler, o zamanki paşa çocuk İNÖNÜPek haşan değıldı de. doğdum. Babam da Ankara' kızmıştı. Onunla muhataptı. kendisi bağladı. Sonra siniri geçlannı hiçbirişeyaramayan, ba O da aynı anlayışla büyüdu. Fa daymış. Dolayısıyla bana da kızdı. O da, ti. balannın belkı de haketmedikle kat bana gore daha dışa dönuk daha sonralanydı. O zaman bir Bilmiyorum, belki sefarette bir • n unvanlarıyla gunlerini gun et bir insandı. Ailenın yani çocukhastalık geçiriyordu. Ve Başba dış politika meselesinde bir akmeye çalışan, bir işe yaramayan, ların büyüğü olarak da, babama lnönü, küçük kanlıktan aynlmıştı. O da basit saklık vardı. Belki onu düşunugösteriş meraklısı, ozellikle gös isteklerini daha rahat iletebilirbir olaydı, ama tabii babamın yordu. Geç kalmayı da hiç sevİnönü'leri haşlıyor teriş meraklısı insanJar şeklinde di. kendi karakterini gösteren, dev mezdi. Herhangi bir davete tam duşunüyorlarmış. Belki bizim de Babalar bazen çocukia let hayatma gosterdiği saygı>T, zamanında gitmekle meşhurdu. Babarua tanunaya başbabamızın şöhretinden yararlarına tokat atar >a da do devleti ciddiye alma«nı gösteren Şimdi bır de bunu hatırladım. ladığınız yaşlar herhalde nıp ciddı bir çahşma gosterme\er. Bu sizde biç oldu bir ornekti. 67 vasları dolayındaydı. Herbalde toplam kızması üçüyeceğimizden endişe ederdi. Öndördü geçmez. ce bu, okulda başladı. Ben okulBunlar da görduğunüz gibi bazı da tembel bir oğrenci de olsam, yerde devlet hayatı ile ilgili. babam Başbakan, beni nasılsa Protokoler birtakım geçırırler diye bir beklenti içinde olacağımızdan çok korkardı. hassaslıkJar herhalde. Onun için derslerimizde son deİNÖNÜEvet. Protokoler turece tıtizdi. tumu nedeniyleydi. Protokoler olayda birtakım dikkati gösterAma zaten biz o korkuyu sezimek meselesi. yorduk. Zaman zaman aile içinBurada ben 1984 Turkjde tembellik yapan, yahut aile ye'sine kısa bir geçiş yapdediysem geniş aile içinde. Tabiı mak istiyorum. Siz, bizim dışımızda her buyuk aile"Ağabeyime gore biraz de olduğu gıbı iyi okumayan çodaha çekingendim" decuklar da vardı. Onlann bu dumistinjz. Bu gun 1984 rumunu duyduğunda çok muteTurkiye'sindeyiz. Ve eyhassıs olduğunu ve bazen geldikliıl aymdayız. Belli bir sulerinde onlara çıkıştığını, haşlareden beri yurt gezisindedığını hatırhyorum. Yani çok desiniz. 1983'te siyasi hayağil bu. Belki bir örnek hatırüyota atıldığınızdan bu >ana rum. Boyle ornekleri gorünce, ilk kez bu kadar canlı, Türkiye bizde bır etkı yaratırdı. Ve bu firlnm Hf> İkİnrİ ni1nm" Cumhuriyeti'nin kurucusuveOk ikili diyaloglara girdiniz. hava dolayısıyla biz babamıza Bu arada tarlaya da giraaam ue ımncı aaam cum. karşı onun ıstemedıği şeylerı taCumhurbaşkam Atatürk, ısyühk diniz, tutun de topladınız. bii gorev bilen bir anlayış ıçınde hurbuşkanlığı 'nda en uzun sure birlikte çalıştığı Başbakan İsmet İnönu ile birlikte askeri manevraları buyuduk. izlerken. Erdal lnönü'nün çocukluk yıüan, bir başka deyimle babasımn bilincine vardığı donem "İkinci İNÖNÜBu biraz da siz gazeBen şahsen babamdan bir şey Adam"ın başbakanhk yıllanydı. Ataturk'un başbakanının evinde buyuyen Erdal Inonu'nun belleği, tecilerin yardımlan ile oldu. baba Inönu kadar Başbakan lnonü ile dolu. Sayın İnönii, bir çocuğun ailesini. babasını dıişunerek tanımaya başladığı yaşlar geneilıkle 56 yaşından itibaren başlar. Her çocuk babasını gozünde daima buyutür, onu yenilmez en kuvvetli varlık olarak dıışunür. Siz bu yaşlarda babanız İsraet İnonu'ye hangi duygu ve düşuncelerie bakardııuz? ERDALINONU anlatıyor • BABAM VE BEN •• Oğle 13.02 Babam bizimle konuşurken, her babanın çocuğu ile konuşması gibi konuşmaya çalışırdı. Hatta arkadaşlanna da söylemiştir. "Çocuklarımla ben arkadaş gibiyiz. Rahatça konuşuruz," diye.Kendisi bakımından doğruydu bu. En korktuğu şey, oğullanmn, çocuklarımn, onun gençliğinde, Harp Okulu'nda iken yahut İstanbul'dayken Osmanlı împaratorluğu döneminde uzaktan gördüğü paşa çocukları gibi Fatih Güllapoğlu büyüyeceğimiz olasılığıydı. 1 Umet lnönü.100 yıl önce 24 Eylul 1884 gunu doğmuştu. Erdal lnönü'nün gözleri dalmış, yuzunu sevecen bir gulumseme kaplamıştı. Gulumserken anlatmaya başladı: "Bir davete giderken, 'Frakımın duğmesini ilikler misin?' diye rica etmişti. Ben bağlayamaymca kızıp 'beceriksizsin' demişti. İşte, bu benı yaşamım boyunca ikinci haşlayışıydı. Bir daha haşladığını hatırlamıyorum...." • 1 K Hrt hn r\frı 11 nlrt ifin ^smet tnbnü 'yü Türk kamuoyu, sadece Cumhuriyet 'in kumluşuMJUUU'tJ^Ul JJIUJIMA. n a demokrasiyegeçişimize vesavaş meydanlarmda ulkenin kurtuluşunda roi aldığı konutanhklarnla değil, aynı zamanda yaz mevsimi, Marmara Denizi'ndeki ünlii "çivilemeleri" ile hatırlarlar. İşte ismet Paşa, bornozunu giymiş, "çivilemesV'ne doğru denize ilerliyor; arkada oğlu Erdal Inonu kendisini izlemek uzere plaj kabininde hazırlamyor. görev yapmaktan her zaman deki usturJukten her zaman hoşBuntarı yapacağınızı zevk alacağımı düşunmüşum lanmışımdır seyrederken. hiç umar mıydınız? Siyasi bayata atılıp da halkla dür. Bır zamanlar öyle fılmler Onun için belki beni politikaya bu kadar yakın diyalog vardı. Amerikan filmlerinde za getiren nedenlerden birisi de bu. içinde olmayı, gazeteciler man zaman modalar olur. İkinO zaman efendim herica etti diye başınıza bir ci Dunya Savaşı sırasındaki bamen geriye donerek şunu poşu takmayı duşunur zı filmlerde Amerika'da yasamış sormak isterim. Babanımuydunuz? eski devlet adamlarından bazılazın Başbakan olması verırunfilmlerinigösteririerdi. Onya politika ile ugraşması larda böyle tipik sahnelerde bir size bir rahatsızlık venni.L/iderlik nasıl karışıklık çıkar filan. Ve herkes yordu herbalde. ayaklanır, derken birisi çıkar kıyapılmalı? sa bir konuşma yapar, sonra on İNÖNÜYok, hayır. Dediğim İNÖNÜAnhyorum. Neyse lan sukunete, yahut da doğru bır şekilde bizim duzenli bir öğrengösterışı hâlâ da sevmem aslın yola, davranışlannı belirli bir ci olmamız için herkes gayret da. Gazeteciler teküf etmese giy amaca yoneltirdi. Tabii bu, fil gösterdiğinden, biz de oyle bir mediğim başlıklan gıymem. min benimsediğı bır amaç... karakter içinde olduğumuz için Gösterışi hâlâ sevmem. Yani bir aniamda bu bir bu durum rahatsızhk vermezdi. Fakat tabü başka bir şey var. EsTabiı aksine behrli bir avantaj liderlik... kiden beri insanlarla konuşmakİNÖNÜEvet l'derlik tabiı. Lı sağlardı. Hocalarımız bize kartan hoşlarunm. Tarumadığım inşı behrli bir dikkat içindeydiler. sanlar da olsa, onlarla yeni ta derliğın bu tarafını her gordüğü Gerçi paylayan hocalanmız da birle diyalog kurmaktan yahut muzde, ağabe>lmın de, benim de olmuştur, ama bu çok nadirdir. eski deyimıyle sohbet etmekten hoşlandığımızı hatırlıyorum. Herhalde başkalarının yapmahoşlanırım. Her zaman zevk al Hatta bazen aramızda da konuş mamı istediği bir şeyı çocuklukmalar geçmişti. Aramızda, mışımdır. "Bunlar insanın hoşuna gidi ta yapmış olsam bile, hocalanBelki bu biraz zor olur. Ama yor" diye. Belki o, filmın hava mız, "Nasıl olsa bu iyi çocukbaşladıktan sonra konuşurum. sındandı, ama bilmiyorum, her tur" Belkı de, "Şimdi sırası öte yandan, işte belki babam kese aynı neticeyi yapnıış mıl l nu?" düşuncesiyle paylamamışdan gördüğüm, duyduğum hikâ dır?.. lardır. Muhakkak ki, Başbakan yelerin etkisiyle böyle kalabalıkoğlu olmak bir koruyucu kallara, nasıl söyleyeyim... Kanşık Mesela ıki kişi kavga eder. Kavkanlık gorev i yapmıştır. Iık içindeki bir kalabalığa süku ga ile karşı tarafa davranmanın Bu bir avantajdı sanıyorum. net ve bir çeşit düzen, yol goste çeşıtli tanımlan vardır. Ya yumrecek bir tavır takmmayı her za ruğu ile katşı tarafı yere yatırır. man benimsemişimdir. Öyle bir yahut ikna eder. Fakat bu şekil SİRECEK tn/inii nDdml Y\ivnmArı Sol boşta Erdal Inönu, yanında babası İsmet Inonu, OzRIIUIIU UUV»l UU UIIMÂU Mevhibe Inöd e n j n o n u (dana s o n r a v e $imdi Toker)f nu ve ailenin buyuk oğlu Omer İnonü. İsmet Paşa, ortanca çocuğu Erdal Inonu 'nun anlattıklanna bakılırsa, çocuklannı çok ender birkaç olay dışmda hiç "haşlamamış"saytlan ve sevilen bir baba idi. Zaten, Turk kamuoyu da kendisini mukemmel bir aile reisi olarak tanıyageldi.