Katalog

CUMHURIYET/2 Kitle ve Düzen MELİH CEVDET ANDAY çevresı karşısında korkuya kapıhr " Halkı ko>un surusu verıne koymanın >anıbaşında, boylesı korkunç bır korkunun >er alması, ılk bakışta, bırbırı>le ılışkısız ıkı ayrı olgunun zorakı bıtışıklı ğı ızlenımını uyandırabılır Oyle ya, halk koyun surusu ıse, çoban neden korkuya kapılsın' EIJ as Canettı, burada dıktatorun hiy de çobana benzetılemevece ğını kapalı olarak belırtmektedır Iktıdar sahıplen, koyun su rusu yerıne koydukları halkın vaşamına hıç değer vermezler, halk, oniarın bu\ruğu altında olme gorevını vuklenmış ınsanların topluluğudur Utku ıse dık tatorundur ve bunun sureklı ol ması gerekır Çunku yaşam, an cak sonsuz olunca deÇer kazanır Hıtler yenıldığını anlayınca "Yenn dıbıne batsın Alman mılleti, ben ona savaşı kazanmasını bu\urmuşlum, bujragumıı >enne getırmedı" demıştır, çunku sureklı yaşama duşu boşa çıkıyordu Ama, dıkkat edıhrse, guçlunun korkusu suruden değıl, vakınlarından, onun gucunu onaylamış, benımsemış olanlar dan Bunlann»tumu olmeden, onun rahat vuzu gormesıne ola nak voktur Canettı, burada, ık tıdar sahıbını bır ruhbılımcı gozu ıle ıncelemektedır Ama bız gene "çoban" orne ğıne donecek olursak, bu tur bır ınceleme yontemının vetersızlığı ıle karşılaşacağız Çunku çoban, suruyu korumakla gorevlıdır, bunu başarabılmek ıçın butun onlemlerını almıştır Ancak, bu olumlu anlamda da olsa, bır yo netıcının, kendısını suruden nasıl ayırabıldığı sorusu butun onemı ıle karşımıza dıkılır Bu yuzden artık suru benzetmesını bır yana bırakmak zorunda kalırız Mussolını, kalabalığın aklı olmadığını, çunku aklı yaratan bılgıden uzak bulunduğunu, bu vuzden de akıllı ve bılgılı olan ların onu gutmekle yukumlu ol duğunu ılerı suruyor Ama bu rada bızı gene Canettı'nın tanı sına donmek zorunda bırakan bır durumla karşı karşıya gelıyo OLAYLAR VE GÖRÜŞLER ruz koyun surusu olmak halkın değışmez vazgısı mıdır, yoksa bellı ^abaların harcanacağı bellı bır sure sonra halk suru olmak tan kurtulacak mıdır 1 Mussolı nı'nın sozunde boyle bır umu dun saklı olduğu sovlenemeve cektır onunkı, bır kesınleme, değışmez bır tanı Boyle olduğu na gore butun vonetım, halktan habersızce düzenlenır, sıvasal olaylar sadece vonetıcının kafa sında bıçımlenır savaşa barışa kararverır Ama tuhafı şurada kı, bu duzen onu utkulara, yengılere goturdukçe onun korkusu da büyumektedır Gerçı kendısınden başka hıç bır guç voktur ortada artık ama tılsım da bu yuzden bozulmuş tur Inanılmaz bır durum bu Ya koyun donup de çobana saldırır sa 9 Işte koyun surusu benzetmesı, guçluyu boylesı bır paranova va atıverır Kaçmak, kurtul mak Ama nasıl 9 Rıza Pehle vı, yurt dışına kaçtığmda, bır ga zetecının, "Yaşamınızda hıçbır vanlış yaptınız m ı 1 " sorusunu, "Evet, dunyava gelmekle" dıye vanıtlamıştı Çoban olmak bunun buyuk luğunu, gururunu tatmak ıste venler, halkı koyun surusu du rumuna getırmek zorunda kalır lar Başka bır de> ısle, çoban, su ruden once yetışır, bovlece ona bır suru gerekır o da, parano vasında varatır bunu ve sureklı oldurme tutkusuna, sureklı ol durulme korkusuna kapılır gı der Kendı başına bır savaşımdır bu ve halkın çoğu zaman bu gı bı durumlara kavıtsız kalmasının nedenı de budur \onetenvevonetılen ayrımı, ıkılığı surdukçe, anlaşılıyor kı, koyun surusu ben zetmesı bır turlu unutulmaya caktır Dahası, konumuzun en tuhaf yanına gelıvoruz, ınsanoğ lu, suruden olmağı, çobanlığa yeğler çoğun Çunku karar ver mek, her olav karşısında venı baştan duşunmek zorunda kal mak, seçmek, gıdışın bılıncınde olmak, valnızlığı goze alarak bı revını varatabılmek guçtur, yo rucudur, hattâ başlangıçta kor kutucudur Boyle olduğu ıçın de, çobanlık heveslılerıne halk vol açar, alkışlar onları, pohpohlar Guce eren de halka bunun ben zerını yapar Bovlece karşılıklı bır ovgu varışı bır sure ortalığı sarar, tâ bunalım bozgun gun lerıne değın O gun geldı mı, ıkı van da bırbırıne sovmeye başlar Sıyasetın ıkıde bır kotulenmesı nın nedenı, bu gıbı olayların ya rattığı duş kırıklığıdır Şef kıtleye lânet eder kıtle şefın başı na gelenlere aldırmaz Konunun ılgınç vanlanndan bırı de, kımsenın kendını halk tan kıtleden saymamasıdır Dı velım bır genel seçımde partıler den bırı en çok oyu topladı ıse, halkın o partıyı tuttuğu soylenır, teker teker kışılerın davranışla rı, tutumları merak edılmez, ço ğul ıse, enınde sonunda, bır so vutlamadır ve sıvasal olava bır açıklama getırebılmek ıçın kola yından kullanıhr Kısacası kım se suruvu tanımlamağa, tanıla mağa kalkmaz Gerçekte boyle bır ışe gırışılseydı, sureklı doğru kalabılecek bır sonuca varıla mazdı Çunku kıtle, durmadan değışen bır gerçeklıktır ancak genel, soyut tanımlara uvgun duşer Bu yuzden bırçok duşu nur, kıtlenın nıtelığını sureklı aravagelmıştır Yazımın başında adını andıgım Elıas Canettı de, bır denemesınde, "Kitleyı tarıhte, ama tum uygarlıklann tarıhlennde aradım" dıvor Dıktator luklerın devrımlerın, dınlerın kıtlelerı bırbırıne benzemez kı, açık seçık bır tanıma varabılesın Demek bellı bır toplumda kıtle yı anlayabılmek, orada uygula nan ekonomık ve sıyasal duzenı bılmeğe bağlıdır 30 MART 1984 PENCERE Gatileo'dan Günümüze... Galıleo Galıleı 15641642 yılları arasında yaşamış aydın bır bılım adamıydı Aydın olmayan bılım adamı bulunur mu, dıye sormayın konumuz bu değıl Galıleo, sakacı afacan tensever, boğazına düşkun bır kışı vdı Tatlı ve guvencelı yaşamını 1632'ye değın surdürdu Olu mune on yıl kala bağıslanması zor bır suc ısledı, zamanın egemenlerını tedırgın ettı sapık fıkırlerı savunan "Galıleonun Dıyalogları' adlı bır kıtap yazdı Ne dıyordu bu adam Dunya evrenın merkezı değıldır, gezegenımız guneşın çwresınde döner O donemde toprak sahıplığme dayanan soylulann egemenlığı, sıyasal ıktıdarı olusturuyor, kılısenın ıdeolojisı gecerlı bulunuyordu Galıleo, ıdeolojiK bır suç ışlemış, otorıteye karşı çıkmıştı Çunkü papazlann kılısede halka oğrettıklerının tersıne bır fıkır ortaya surulemezdı Sanık engızısyon mahkemesıne çıkanldı Yargıc kursüsunde oturanlar dedıler kı Sakmcalı ve sapık fıkırlerınden vazgeçersen senı bağışlarız, yoksa cezalandınlacaksın Galıleo zoru gorunce dondu O sırada sokaktakı veya tarladakı adam kılıseyle bütunleşmıştı Galıleı'nın kıtabını kım okurdu 9 Bılım kımın umurundayd ı ' Zavallı Galıleo'yu halk savunur muydu 7 Aydın bılım adamı halktan kopuktu Ne yapsın tensever, şakacı boğazına duşkun bılgın9 Boyun eğdı Yaşamının son on yılında kızarmış tavukları kaz cığerlerını, Sıcılya şaraplarını mıdeye ındırerek hayatın tadını çıkardı • Galıleı Galıleo yu kımse kınayamaz, bır seçım yapmıştır, "Dunya guneşın çevresınde dönuyor1 dedığı ıçın halktan kopmuştu savından vazgeçınce halkla butunleşmıştır Bu gıbı olaylar her çağda, her donemde gorulebıiır Gunumuzde dunyanın çoğu yerınde ve Turkıye de de yasanıyor Ama olayın özü nedır? Aydınların halktan kopukluğu ya da halkla butunleşmesı tarıhın gelgıtlerınde açılıp kapanan makas gıbıdır Voltaıre'ler Dıderot'lar, Jean Jacques Rousseau'lar yaşadıkları donemde halktan kopuktular Halktan kopuk olmak ya da halkla butunleşmek tarıhsel zamanın mantıgında duşunulmesı gereken bır olaydır * Geçenlerde Orhan Gencebay'ın "Şofor" adlı fılmı televızyonda gosterılecekken vazgecıldı Neymış7 Fılmın muzığı "araöes/r"turundenmış TFÎT bu tur muzık yayınını yasaklamış Oysa halk arabeskı sevıyor Demek kı beğenmedığımız TRT de halktan kopuk Şeytan durttu, dedım kı Şımdı arabeskı savunayım, televtzyona karşı halkla bütünleşeyım Şeytan başka şeyler de soyluyor Halkın buyuk bır bolumü ANAP'a oy verdı ya1 ANAP'la neden butunleşmeyelım? Ben kendımı halktan bırı saymakta ovunurum, ama eğer bana aydın kışılığı yakıştıran varsa ne yapayım7 Halkla butunleşmek ıçın holdınglere, parababalarına, sermaye partılenne yanaşıp köşeyı mı döneyım'' • Türk halkı nasıl bır halk? Yeryuzundekı butun halklargıbı geçmışten geleceğe doğru değer yargılan değışen bır halk, dun "padışahım çok yasa" dıye bağırıyordu, bugun yaşasın cumhunyet dıye bağırıyor dun dunyanın okuzun boynuzunda durduğuna ınanıyordu bugun Galıleı Galıleo gıbı duşunuyor Turk halkının bır bolumu sağcı partılere oy verıyor, bır bolümü solcu partılere oy verıyor Sol fıkırler sapıksa sakıncalıysa, tehlıkelıyse bu tur partılere oy veren mılyonlarca yurttaşın adını devletın nufus kutuklerınden sılelım O zaman aydınlardan da kurtulmuş olur muyuz' Dılımıze Ahmet Cemal'ın çe vırdığı "Sozcuklenn Bılıncı" ad lı çok ılgınç kıtabının bır yerın de Elıas Canettı, Mussolını'nın bır gun damadı ve dışışlerı baka nı Cıano'va, halkın kovun surusu olduğunu soyledığını anlatı yor Nobel odulunu kazanmış olan yazar şu gözlemını eklıyor "Çunku gerçek anlamda ıklıdar sahıbının asıl amacı hem tuhaf. hem de ınanılması guç bır amaçtır, o, tek ınsan olmak ıster Kımse onun ardına kalmasın dıye herkeslen çok ha\atta kalmak ıster. Ne bahasına olursa olsua olumun elınden kurtulmak ıstedıgınden, kendısıne olumu getırebılecek kımse, ama hıç kımse kalmamalıdır Bu guçJu kışı, kım olurlarsa olsunlar, ınsanlar yaşadıklan surece kendını hıçbır zaman guvenhk altında hıssetme>ecektır Onu duşmanlanndan koruyan nobetçılerı bıle sılahlarını ona dogrullabılırler Buyruğundakılerden sureklı korktuğunu tanıtlamak guç değildır: ve bu kışı hep en jakın ARADA BIR Günlük yaşamımızın buyük bır bölumunde bılınçlı ya da bılınçsız olarak kuralları ıle en çok karşı karşıya geldığımız tüze (hukuk) dalı hıç kuşkusuz Trafık Tüzesı'dır Sabah evden çıkışımızdan başlayarak ıkıye ayrılır yollarımız Kımımız yaya kımımız araç ışleten olarak kaldırımda yururüz karşıdan karşıya geçerız, ana yoldan ara yola saparız, tek yonlu ya da çok şerıtlı yolda araç sürerız Çoğumuz (ılgılı tuzel kuralları her gun uygulamakta olanlarımız bıle) acele bır ışımız olduğundan, ışımıze oyle geldığınden, dalgınlık ya da umursamazlıktan, günde en az bırkaç kez trafık kurallarına aykırı davranışta bulunuruz Bu davranışlarımtza karşın zaman zaman para cezası ve kışısel ozgurluğumüzun kısıtlanması gıbı yaptırımlarla karşılaşırız Karayolundakı davranışlarımız yaya ve surucu hakları ıle kamu duzenı dengesı gozonünde bulundurulak ve ülketoplum koşullan, çağın gereklen de gözetılmekle yasa koyucu tarafından düzenlenır Ülkemızde Cumhunyet tarıhımızde ılk kez 6085 sayılı Karayollan Trafik Yasası ıle duzenlenen bu davranışlara 232 sayılı yasa ıle bır değışıklık geçırdıkten sonra, gıderek artan trafık kazaları ve ulusal gelır yıtırmelerı karşısında yetersızhğı anlaşılarak 10 yıllık bır çalışma sonunda 18 Ekım 1983 gunu Resmı Gazete'de yayınlanan 2891 sayılı Karayolları Trafık Yasası ıle yenı bır kışılık kazandırılmıştır Bırkac hükum dışında yayınlandıktan bır yıl sonra (18 Ekım 1984) yürurluğe gırmesı beklenen bu yasa, ulke ve toplum koşullanna uyarlanmaya çalışan, yenı davranış bıçımlerı, etkın ceza yaptırımları öngoren yapısıyla onumuzdekı gunlerde kendınden sık sık soz ettıreceğe benzer Nıtekım yurürlüğe gırmeden bu yasada bırkaç önemlı konuda değışıklık yapılması ıçın Bakanlık duzeyınde çalışmalar yapıldığını, 18 Ekım 1984 tarıhınden once parlamentodan geçecek bıçımde değışıklık önenleceğını de bugunlerde basından oğrenmekteyız Geçenlerde Ankara'da bu konuda duzenlenen bır sempozyumda yılardan ben buyuk bır tıtızlık ve yoğun bır çalışma s o nucu yururluk kazandırılan bu yasanın hazırlanması aşamasında bulunduğunu oğrendığımız konuşmacıların anlatımlarından tasarının çok el değıştırdığını değışık tuzel yorum ve polıtık eğılımlerle karşılaştığını anladık O toplantıda oğrendığımız bır gerçek de bu yenı yasanın buyuk ölçude Isvıçre Trafık Yasasından esınlenerek hazırlandığı ıdı Isvıçre ve Turkıye Yırmıncı yuzyıl Turkıye'sı karayolları, uzerınde seyreden 3040 yaşında araçlar, ulkenın genel kültur düzeyı ve yayalarla surücülerın kultur duzeylerı, ve bunlara ekleyebıleceğımız uygulayıcıların görevı yorumlama, algılama ve uygulama bılıncı Ülkemızın ve Tuck toplumunun çağdaş yasalarla yonetılmesı, hepımızın ortak dıleğıdır Ancak çağın gerceklerı ıle toplum ve ülke koşullan da göz onünde bulundurularak hazırlanan yasalarla Bılgısayar ya da televızyon gıbı çağdaş araçların tum parçalarının ülkemızde uretılmesı ekonomık olarak ve ulkemız teknolojısı henuz o düzeyde bulunmadığı ıçın olası değıldır Ama halkın ve ulkenın cıkariarı dengelı bır bıçımde gözetılerek kamu düzenımızın tümuyle ulusal yasalarla sağlanmasının teknolojı ya da ekonomı ıle hıç ılgısı yoktur Üstelık ülkede bu konuda göz nuru dökmeye hazır bınlerce hukukçu ve yonetıcı vardır Oyleyse yasalarımızı hazırtarken nıçın kolay olan montaj yolunu seçerız? Bakınız ışte on yıllık emek verılmış ve yüzü aşkın maddeden oluşan bır yasa daha yürurluğe gırmeden değıştırılmek ıstenıyor yıne Yıne komısyonlar toplanacak kâğıt kalem, fıkır ve kol emeğı harcanacak gecelıgunduzlu ve bırtakım kurallar yenı baştan duzenlenecek Toplum ve uygulamacılar kararsızlık ıçınde kalacak Sonra gelsın eleştırıler Şımdı bu yasa dıle gelse "Benı uzun yıllar tozlu kıtaplık raflarında unutan, ortalık kan govdeyı goturecek bır duruma gelınce de varlığımı anımsayan ınsanöğlu Hadı raftan ındırdın, tozumu toprağımı sılkeledın, cılt kapağımı sayfa yırtıklanmı yenıledın açtın okudun ıçerığımı de değıştırmek gereğını duydun Oyleyse oramı buramı ne kurcalayıp durursun'? Benı uygulayacağın topluma bır sor, bır de benı uygulayacak kamu gorevlılerıne Ama genış bır tartışma ve kamuoyu araştırması yolu ıle Sor kı, ortalık bır daha karışmasın kan govdeyı goturmesın" demez mı? Yalnız bu yasa değıl tüm yasalar dıle gelse, onları hazırlayanlara benzerı sozlen soylemez mıydı'? Yabancı kultur, yabancı teknolojı, yabancı kafa, yabancı nesnelerle ulusal kultur ve ulusal kalkınmayı sağlayabıleceğımız saplantısından kurtulmalıyız artık Çağdaş teknolojıye cağdas kultur ve sanata, çağdaş hukuk duzenıne evet, ama ulkenın ve ulusun yapısına koşullanna uygulandığında etkınlık kazandınlabılırlığı kosulu ıle Yoksa şu ya da bu ulkenın hukuk duzenının temel ılkelen ıle toplumunun yapısı özdeşleşmıstır kı, yasaları ışlerlık kazanmakla kalmamış, yururluk sureçlennı ömurlerını de uzatmıştır Turk Medenı Kanunu ve Borçlar Kanunu, Tıcaret lcralflâs, Usul yasalarını alalım ele ya da Turk Ceza Yasası'nı Bır de Turk Yargıtayı'nda şu anda çozum bekleyen dosya sayısını Hangı Batı ulkesınde bu kadar cok sayıda uyuşmazlık vardır, çozum bek7 leyen Kanımızca bunun en önemlı nedenı anılan yasalardakı hükumlerle toplum yapısının çelışmesıdır Toplum yapısı ve ulke koşullan gercekçı bır yaklasımla goz önunde bulundurulmadan salt yabancı kultur ozentısı ve kolay yolu seçme dusüncesınden kaynaklanan montajcı duşunce yapısıdır Yasalar Dile Gelse... ALI TURKHAZ Hukukçu löbiuıkchı paranızla para kazaıinianıasinKU îam zaııiaıu... Töbank'da paranızla para kazanmanız için şimdi çok fırsat var:Vadeli,vadesiz...Aylık, üç aylık,altı aylık,yıllık... Mevduat Hesabı,Döviz Hesabı,Mevduat Sertifikası... Hepsi Töbank'da,hepsi Töbank güvencesinde... Siz de gelinTöbank a. Siz de paranızı Töbank'da güvene alın... , VOLTAİRE Yıllık 1 av ıhbarlı vadesız mevduat 3 av ıhbarlı vadesız mevduat (mevduat sertıfıkalan dahıl) 6 a\dan (6 av dahıl) I vıla kadar vadelı mevduat (mevduat sertıfikalan dahıl) 1 yıl (1 vıl dahıl) vadelı mevduat (mevduat sertıfikalan dahıl) 6 aydan (6 av dahıl) J yıla kadar vadelı uçer avlık faız odemelı tasamıf mevduatı (mevduat sertıfikalan hanç) 1 vıl (I vıl dahıl) vadelı uçer avlık faız odemelı tasanruf mevduatı (mevduat sertıfıkalan hanç) Vadesız % 43 % 49 KANDID YADA İYİMSERLİK ÜSTÜNE T&BANK. 'güdü A&D Çcvircn: "Scrvcr TANİLLİ cem yayınevi ÎSMAİL CEM İMZA GÜNÜ 2. Ankara Kıtap Fuarı, Sanayı ve Tıcaret Bakanlığı sergı salonları, yarın saat 14 00 18 00 SAY YAYINLARINDA ÇIKTI 250 Lira Isicmc .Kİresı: SAY KİTAP PAZARLAMA Nuıuosmiinıyc Cad. Türbcdar Sok. No. 4/1 Cagaloglu İSTANBÜL Icl.: 52S 17 54 SERVER TANİLLİ "gelenek ve yenilikte süreklilik' tum yayınlan ANKARA AFEKS KİTAP FUARFnda % 20 indirimle okuyuculara sunulmuştur. ILAN KADIKOV IKINCI SULH HLKLK H\K1MLIGI'NDEN 1984 18 Vesavel Istanbul Şı^lı Tt^ukıvt Cılt 8 sahıfe 97 kutuk ^4 1 te nu fusa kavıtlı u Kadıkov Moda Cad Ufuk \p 22S Sdeoturur Hann Valerı nın akıl hastalıeı nedenı\le hatrırn. kendısım. t>ı Zarmıne \aleri \a>\ lasın eJıl mı^ur DE YAYINEVİ'nin yüzyıllann gerçegi ye mirası ÎNSANLIK TARİHCNE GIRIŞ TEMSILCI Her ış gıbı pazarlamacılığın da kendıne ozgu zorlukları \ardır Işı kolaylaştıran kımın adına neyı pazarlayacağımız ı!e kışısel yetenek ve kararlıhgımızdır Çalışma alamnda etkın ve saygın bır yen olan kuruluşumuzun 1yı eğıtılmış kadrolarına kalılmak ıstersenız degışık seçenek ve olanak larla sıze uygun ışı bırlıkle saptavahnı Bız bılgı ve deneyımlenmızı, siz de >eteneklerınızı ortava ko\un BILGE A ^ . K4D1KOV ŞUBESİ Soğutluçeşme Cad Vışne Sok Fazlıoğlu Işhanı No 4 1 KADIKOY • I İLK ÇAĞ 900 Lira lsteme adresi SAY KnAP R\2ARLAMA Nuruosmaniye Cad Türbedar Sok 4/1 Cağaloğlu îstanbul Tel 528 17 54 Not: Tek tsteklerde 1000 TL posta pulu gonderılmesı rlca olunur TURKIYE MUHASEBE UZMANLARI DERNEĞİ MESLEK TOPLANTISI (KAMUYU AYDINLATMA ZORUNLUĞU ŞEFFAFLIK) Konusu 3 Nısan 1984 salı gunu saat 14 00'de GALATASARAY Istıklal Caddesı ODAkULE IŞ MERKEZI Kuçuk Konferans Salo nu nda uve \e meslektaşlanmıza gınşte DAVETİYE alınarak sunu lacaktır KONLŞMAC1 Prot Dr Çığdem Solaş Dernek Başkan \ardımcısı Butun meslekıaşlarımızın teşrıflerı rıca olunur BILGI I Ç I \ TURKIYE MUHASEBE UZMANLARI DERNEĞİ TELEFON 148 42 27 147 48 18 ISIYAUTIMLI ALÜMİNYUM PROFİLLER % 4 0 ısı tasarrufu Ureîım CUHADAROĞLU Te.e. 23695 Cuha u G n ÇUHAOAROĞLU ee m sanayı ve pazaHama A * Cen Bengu C K I Hut yet Mahalles Ssl Istantaui T > 141 02 34 Teleı 23 695 C ıha t <l Kevlıvcl 20 1 1984 ANKARA Te 18 83 79 ılaıı olunur Basın