Katalog

17 MART 1984 EKONOMİ CUMHURİYET/9 OSMAN ULAGAY Günün aynası AET*yie bu yıl daha fazla pamuk ipliği satacağız BRÜKSEL, (AP) Bir Avrupa Komisyonu üyesinin yaptığı açıklamaya göre, Avrupa Ekonomik Topluluğu ile Türk Pamuk İpliği ihracatçıları, dün 1984 ve 1985 yılında Topluluğa daha fazla ihracat yapılması konusunda anlaşmaya vardılar. 1983'te 76.500 ton olan Türkiye'nin AET'ye pamuk ipliği ihracatı bu anlaşmaya göre. 1984'te77.100ton ve 1985'teise, 77.700 ton olacak. Aynca, anlaşma pamuk ipliği ihracatçılarının temmuz 1983'te belirlenen fiyatlara uymasını da öngörüyor. Biiindiği gibi AET ile Türkiye arasında tek anlaşma konusu olan madde, pamuk ipliği. Öteki tekstil urünleri için anlaşma yapılmasını Türk tarafı sürekli reddediyor. ZOR GEÇİTTEKİ BANKACILIĞIMIZ Banka sisteminin sonııılarıııı çözmek kolay değil Firma ve bankaların sorunlarının temelinde 24 Ocak Kararları ve temmuz bankacılığı ile gündeme gelen yüksek reel faizi taşıyamama olayı yatıyor. Cç çözüm akla geliyor: Bankalar batarsa batsın, sistem kendini temizlesin; enflasyon gczcalınıp bankalar ayakta tutulsun; ya da büyük bir konsolidasyon operasyonu yapılsın. Bu yazı dizisinde Türk banka isteminin karşı karşıya bulunduğu çok sayıda sorundan şu an için en önemli görünen iki tanesini ele ahp özellikle sistemin temel hastalığı olarak dikkati çeken "donmuş krediler" sorununun kökünde yatan nedenleri biraz deşmeye çalıştık. Yurt dışındaki mütaahhitlerin teminal mektubu risklerine ise değinmekle yetindik. "Donmuş krediler" sorununa bu denli ağırlık vermemizin nedeni açıktı. Son üçdört yılda yaşanan olayların da gösterdiği gibi Türk banka sisteminin en büyük zaafı kredilerin dağılımında kendini gösteriyor ve bu hastalık tedavi edilmedikçe mevduatın tırmanması fazla bir şeye yaramıyordu. Anadolu Bankası Genel Müdür Yardıcımısı ve eski Bankalar Başmurakıbı Mehmet Topçu " 3 trilyonu aşan bu kredi stokuylu aslında çok şey yaptlabilir ama Türkiye'de verilen kredi, alanın iistiinde kahyor. Bu durumda yeni sahalara açılacak, gelecek vaal eden firmalara kredi vermek imkânı da azalıyor", derken bir gerçeği vurguluyordu. Gerçekten de Türkiye'de, çoğu kiz ekonomi dışı faktörlerin ve politik baskıların, eşdost ilişkilerinin etkisiyle bclli kişiler ve firmalar büyük kredilerin üzerine oturuyor, belki de ekonomiye daha fazla katkıda bulunabilecek, gelecek vaat eden girişimcilere ise kaynak kalmıyordu. "Kredi mafyası" diye adlandırdığımız bu ilişkiler ağı içinde yerini bulamayan ve banka sahibi de olmayan sanayici ve tüccarın sık sık bankalardan ve faizierden yakınması, Murtaza Çelikel gibi hazılarının "bankalar devletleştirilmeli" önerisini üç yıldan beri tekrarlaması boşuna değildi. Ancak kamu bankalarının bugünku durumlarına bakıldığında bankalann devletleştirilmesiyle sorunun bir anda çözülebileceğine inanmak da zorlaşıyordu. Kamu bankaları da sisteme yansıyan sorunlardan ve sistemin rahatsızhklanndan kendilerini kurtarabilmiş değildi. Bu nedenle önce bu sorunlann ve hastalıkların irdelenmesi gerekiyordu. Aslında ekonomideki tüm fir raa ve bankaları sarsan temel sorun 1980 öncesinde uygn'anan ekonomi politikalannın 24 Ocaktan sonra tersyüz edilmesivdi. Bu kararlar ve yüksek faizi gündeme getiren "temmuz bankacılığı" ile hemen tüm firma ve bankalar adeta elleri üzerine yürümeye zorlanıyordu. Bu durumda bazı banka ve atak gruplar çeşitli akrobasi numaralan yaptıktan sonra düşüyor, diğerlerinin ise kollannda yorgunluk belirtileri görüluyordu. 1980'e kadar negatif faizle yaşamaya alışmış olan TürkIş alemi birden bire yüksek reel faizlerle karşı karşıya gelince bu yükü taşıyamıyordu. Bu koşullarda en iyi ni\'?t!i iı naların da finansman sıkuıtısı çekmesi, kredilerini ve devre faizlerini ödemekte zorlanması kaçınılmazdı. Türk banka sisteminin yapısı ve parasermaye piyasasıyla ilgili yasal yapının, hukuki mevzuatın yetersizliği de bankalann sorunlannı ağırlaştırıyordu. Banka sisteminin karşı karşıya bulunduğu başlıca sorunlan şöylece özetlemek olasıydı: • Kredilendirme kıstasları ve uygulaması yetersizdi, kredi müşterisi seçimi ancak yaşanan olaylardan sonra ciddiye alınmaya başlanmıştı. • Kredilendirmede teminat alınırken çok hatalı ekspertizler yapılıyor, kredi geri dönmediğinde teminatın riski karşılamaktan uzak olduğu görülüyordu. Ayrıca teminatların gerektiğinde nakte çevrilmesi çok uzun süreler ahyordu. • Verdiği krediyi geri alamayınca bir tesisi üstlenmek zorunda kalan bankalann bunu iyi işletme potansiyeli sınırlı olduğu gibi bu tesislerin kısa sürede kârlı hale getirilmesi de mümkün olmuyordu. Aynca bankalann bazı iştirakleri de zorunluydu. • Bankalarda sağhklı bilanço geleneği yerleşmemişti ve çoğu banka kağıt üzerinde kalan kârlarla göz boyama bilançolan yaparak bunları açıklıyordu. Bu koşullar altında "şeffaf bankacılık"tan söz etmek de biraz komik oluyordu. • Bankalararası işlemlerin gelişmemiş olması sistemin kendi içinde yardımlaşmasını sınırlıyordu. • Fazla şube ve personelle çalışmak ve otomasyona geçişteki gecikmeler bankalann verimini duşürüyor, fon aktarma maliyetini arttırıyordu. • Bankalar dış işlemlerinde acemilik çekiyorlar ve yabancı bankalarla rekabette zorlanıyorlardı. • Bankalann özsermayeleri sık sık takviye gerektiriyordu. Bu kadar çok sorunu bulan bir sistemin basit önlemlerle düze çıkması da çok zordu. Bu noktada akla gelen çözüm olasıhklan şunlardı: (1) Konuya "bankalarda batabilir" esprisiyle yaklaşılır ve sistemin kendi temizliğini kendi yapması yolu denenebilirdi. Bu her halde Türkiye'ye ilgilerini artıran yabancı bankaları da bıyık altından güldüren bir çözüm olurdu. (2) Uygulanan ekonomi politikasında önemli bir yön değifig mi yapılır. faiz ve para politikag ları geçıci de olsa feda edilerek • ve yükselen enflasyona göz yumularak soruna çözüm aranırdı. (3) Çok geniş çaplı bir konsolidasyon operasyonuna gidilir, yeniden düzenlenecek sektörün sağhklı çalışması için gerekli dUzenlemeler yapılırdı. Bu çözümlerin hiç birinin kolay yapılacak şeyler olmadığını ve çok sağlam destekli bir iktidar gerektirdiği de bir gerçekti. Dışsatımı 15 kuruluş gözetecek ANKARA, (Cumhuriyel Bürosu) İhracatta ekspertiz işlemi yaparak ahcı açısından bir ikinci garanti kurumu görevi yapan kontrol ve gözetme şirketleri sayısı 15 olarak donduruldu. Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın Resmi Gazete'de yayımlanan şirküleri ile kontrol ve gözetme şirketlerinin adlan açıklandı. Türkiye'nin 6 milyar dolarhk ihracatının alıcılar adına ekspertiz ve denetıminı yapacak olan kurum ve şirketlerin adları şöyle açıklandı: 1 Maden ve Teknik Arama Enstitüsü, 2 Deniz Sürvey Bürosu, 3 Süpervise Gözetme Etud Kontrol Servisleri A.Ş., 4 Vitsan Mümessillik ve Ticaret A.Ş., 5 Kontrol Ünyon Gözetme A.Ş., 6 Tarık Gücüyener, 7Ankara Ekspertiz Bürosu, 8 ö z Mühendislik Müşavirlik Ekspertiz Hizmetleri A.Ş., 9 USAS A.Ş., 10 Kotekna Gözetim Ltd., 11 Persa Gözetme A.Ş., 12 Marmara Sigorta Müşavirliği ve Ara Hizmetleri Ticaret A.Ş., 13 Ontek Gözetme Mühendislik A.Ş., 14 Inmarchar Deniz Sürvey Burosu, 15 Atasever Kimya Ltd. Şti. Mevduat Sigorta Fonu'na 8 aydır para Bankalar bu aydan itibaren fona mevduatlannın binde 3 'ü kadar para yatırmak zorundalar. ANKARA (Cumhuriyet Burosu) Geçtiğimiz temmuz ayında oluşturulan "Tasararuf Mevduatı Sigorta F o n u " n a ilk yatmamış nın "kamuoyunu yanıltıcı" bir nitelik taşıdığı ortaya çıkıyor. Çünkü, Bağbank'ın tasfiyesi nedeniyle 21 şubatta yapılan açıklamada, "T.C. Merkez Bankası nezdinde tiizel kişiligi haiz Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kurulmuştur. Bu fonun kaynağını esas ilibariyle bankalann (asarnıf mevduatı üzerinden ödeyecekleri sigorta primleri teşkil eder. Mevduat kabul eden bütün Bankalar bu fona prim ödeyerek tasarruf mevduatını sigorta ettirmek zorundadır " denmişti. Oysaki bu açıklamanın yapıldığı 21 şubat 1984 tarihinde fonda fiilen kaynak olmadığı ve bu kaynağın bugünden itibaren oluşacağı dünkü Resmi Gazete'de yayımlanan kararname ile belli oldu. OzaL, Davos'çulam Türkiye'nin geleceğini anlatacak Ekonomi Servisi Davos toplantılanyla ün yapan Avrupa yöneticiler Forumu, 2223 mart tarihlerinde İstanbul'da Türkiye için Yuvarlak Masa toplantısı düzenliyor. Türkiye'nin ekonomik, siyasal ve sosyal durumunun üst düzeyde tartışılacağı toplantıda Başbakan Turgut Özal, "Türkiye'nin Gelecegi" konulu bir konuşma yapacak. ENKA Holding Yönetim Kurulu Başkanı Şank Tara ve Avrupa Yöneticiler Forumu Başkanı Profesör Klaus Sclnvab'ın başkanlığındaki toplantıya Türk hükümetinden Başbakan Turgut Özal'ın yanı sıra Dışişleri Bakanı Vahit Halefoglu. Tarım Bakanı Hüsnü Dogan, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarı Prof. Ekrem Pakdemirli ve Merkez Bankası Başkanı Yavuz Canevi katılacak. taksidi bankalar bu ay içinde yatıracak. Böylece, fon 8 aylık bir gecikmeyle ve 5 banka battıktan sonra işlerlik kazanıyor. Resmi Gazete'de dün yayınlanan Bakanlar Kurulu karanna gore bankalar topladıkları mevduatın binde 3'ünu Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na yatıracaklar. Uygulama 1 ocak 1984 tarihinden geçerli olacak ve ödeme 4 eşit taksite yayılacak. Bu nedenle ilk taksitin bu ay içinde ödenmesi gerekiyor. Bu arada, döviz hesapları için ödemelerin dövizle yapılması kararlaştırıldı. Tasarruf Mevduatı Fonu bir bankanın iflas etmesi ya da tasfiye edilmesi halinde 3 milyon li raya kadar olan tasarruf mevduatlannın bu fondan karşılanmasını öngörüyor. Fona prim tahsilatının bu karardan sonra başlayacağı gözönünde bulundurulduğunda. Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın bir ay kadar önce yaptığı "bankalardaki mevduat giivencededir" biçimindeki açıklama YÖNETtCİ HANGİ ÜLKEDE NE ALIYOR Ülkeler Orta düzey yöneticiler (Yılltk gelir) $ I. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. İsviçre ABD Fransa KAlmanya Kanada Italya tspanya Brezilya tngiltere Japonya Avustralya Meksika 55.200 54.100 43.900 41.000 36.900 30.100 27.400 27.100 26.000 25.600 24.900 15.900 TL İsviçre ABD Fransa B.Almanya Kanada Brezilya ttalya tngiltere tspanya Avustralya Meksika Japonya Üst düzey yönetictler (Yılhk gelir) S 91.600 85.100 74.900 70.900 55.700 42.700 42.600 41.000 38.100 34.900 33.700 31.800 TL Dış krediden stopaj kesilmiyor ANKARA, (Cumhuriyel Bürosu) Başta yabancı şirketler olmak üzere yabancı devlet, uluslararası kurum, yabancı banka ve kurumların Türkiye'ye açtıklan hesaplardan ve kredi faizlerinden stopaj yapılmaması kararlaştırıldı. Karar, Resmi Gazete'nin dunku sayısında yayınlandı. Bu kararla, Türkiye'nin 1984 yılı için öngördüğü 1.5 milyar dolarhk kredi için vergi kesintisi yapılmaması amaçlanıyor. Yeni kararnamede, eski kararnamede olduğu gibi petrol şirketlerinin petrol arama kazançlarından yapılacak stopaj aynen korundu. 17.112.000 16.771.000 13.609.000 12.710.000 11.439.000 9.331.000 8.494.000 8.401.000 8.060.000 7.936.000 7.719.000 4.929.000 28.396.000 26.381.000 23.219.000 21.979.000 17.267.000 13.237.000 13.206.000 12.710.000 11.811.000 10.819.000 10.447.000 9.858.000 Dışbank 2.6 milvar kâr etti Ekonomi Servisi Türk Dış Ticaret Bankası'nın Genel Kurul toplantısı dün yapıldı. 1983 yılında 2 milyar 585 milyon lira kâr eden ve yaklaşık 1 milyar liralık kurumlar vergisi ödeyeceği belirtilen banka, pay sahiplerine yüzde 60 temettü dağıtacak. Dışbank Genel Kurulu'na sunulan faaliyet raporunda öz kaynakların 2.8 milyar liraya ulaştığı kaydedildi ve 20 milyar lirayı aşan plasmanların yüzde 60'ının dışsatım finansmanına yönelik olduğunu, toplam mevduatlann yüzde 80 artış gösterdiği belirtildi. * I $ = 310 TL alınmıstır. ABDTî yöneticînin aylıgı=Türk yönetîcinîn yılhğı Ekonomi Servisi Yeryüzünün en yüksek ücret alan üst düzey yöneticileri bugün İsviçre ve Amerika'da yaşıyor. Japonlar ise, üst düzey yöneticilerine verdikleri ücretler açısından dünyü ortalamasına göre şaşılacak kadar geride kahyırlar. 12 durumdalar. İsviçreli ya da'Amerikalrbir üst düzey yonetici olmak demek, yaklaşık yılda 2628 milyon net kazanç sağlamak demek. Bunun aylık olarak anlamı 22.5 milyon lira... Japon üst düzey yöneticilerinin yıllık geliri ise, Amerikan ortalamasının yaklaşık üçte biri; 9.8 milyon lira. Meksika üst düzey yonetici bile gelir açısından Japondan önde geliyor. Yaratüklan "harika"ya karşın neden Japonya'da durum böyle? Bu sorunun karşılığını Fortune dergisi bir değil birkaç nedene parmak basarak vermeye çahşmış! • Bir kere deniyor, Japonlar firmayı yöneten ile fırmada çalışanlar arasında büyük bir ücret farkı yaratmak istemiyorlar. • Amerika ile Japonya arasında yapılan bir karşılaştırmada ortaya çıkan faktörlerden biri de şu: "Amerika'da herkes kendi mesleğinin paza'rlayıcısıdır. Kendi ne ait degerin biçilmesinde bizzat yöneticinin kendisi rol oynar. Japon>a'da ise durum böyle değildir. Yonetici ücretinin belirlenmesi pazarlamadan değil, bizzat üretim sürecinden geçer. • Amerikan standartlarına göre biraz aşağı seviyede olmakla birlikte Japon yöneticilerine yapılan "taltif edici" ödemeler o kadar da kötü değil. • Japonlar kişisel durumlara, ihtiyaçlara ve yaşa göre değişen uygulamalara yönelebiliyorlar. Bazen aynı statüde olduğu halde, çocuklu bir yonetici, çocuksuza göre daha fazla ücret ahyor. • Japonların yöneticilerini güvence altına almaları bazen daha dolaylı yollardan olabiliyor. Japon firmaları "¥o 50'ye varan oranlarda prim verebiliyorlar örneğin. Bir üst düzey yöneticiye soför, araba, sürekli şişmesi söz konusu olan bir masraflar hesabı, golf kulüplerinde ya da sosyal kulüplerde üyelik imkânı gibi yan kolaylıklar da sağlanıyor. Daha iyi bir eve sahip olrn^'arı için sürekli teşvik edilmeleri de cabası. Tabii, bütün bunların ötesinde sağhklı bir karşılaştırma için kur farklannı da göz önünde tutmak gerekiyor. JaponAmerikan karşılaştırmasmı burada noktalayıp, dünya sıralamasının sergilediği baska ilginçliklere dönecek olursak... Özellikle, Türkiye açısından göze çarpan noktalardan biri Brezilya gibi gelişmekte olan bir ülkenin orta ve üst düzey yöneticilerine verdiği ücret açısından ttalya ve tngiltere gibi Avrupa ülkelerinden daha ön sıralarda yer alması. Türkiye"ye gelince... Ne yazık ki, Türk firmalarının üst ve orta düzey yöneticilerine sağladıklan ortalama ücret seviyesinin dünya klasmanında hangi yeri aldığını söyleyebilecek durumda değiliz. Buna karşın, genel olarak bilinen, birçok kökleşmiş Tirmanın beşon yıl deneyimli orta düzey' yöneticisine ayda 150200 bin lira, üst düzey yöneticisine ise 300400 bin lira verdiği... Bir başka anlatımla, orta düzey Türk yönelicisi, bugün ancak Amerika'daki üst düzey yöneticinin ortalama aylık geliri kadar yıllık gelir sağlayabiliyor. Prof. Aysan, Muhasebe Uzmanları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ekonomi Servisi Türkiye Muhasebe L'zmanları Derneği Yönetim Kurulu Başkanlığı'na Prof. Dr. Mustafa A. Aysan getirildi. Derneğin olağanüstü Genel Kurulu'nda Yönetim Kurulu'na seçilen üyeler arasında yapılan seçimler sonucunda Yönetim Kurulu Başkan Yardımcılıklarına Prof. Dr. Çiğdem Solaş ve Eşref Sumcr, Genel Sekreterliğe Ercüment Ünver ve Muhasip Üyeliğe Dr. Göksei Yücel getirildi. Video kulüpleri dernek kuruyor tSTANBUL, (THA) İstanbul'daki video kulüplerinin korsan çalısan video firmalanyla mücadele etmek amacıyla bir dernek kuracaklan bildirildi. ODVİ Yönetim Kurulu Başkanı Demir Baran Sarol, talebin giderek artmasının korsan firmalann türemesine neden olduğunu belirtti. ŞİRKETLERDEN HABERLER Goodyear'da yönetim değişikliği GoodyearLasükleri T.A.Ş. GenelMüdürlüğü'ne GeorgeStewart Rutledge getirildi. Şirketin 1978 yıhndan beri Genel Müdürlüğü'nü yürüten Daniel J. Fearn ise Goodyear'm Endonezya'daki kuruluşunun başına atandı. Rutletge de bundan önce Goodyear 'm endonezya Genel Müdürüydü. Akbank'ta Londraİstanbul telefon köprüsü Akbanak Genel Müdürlüğü ile Ak tnternational Ltd. arasında lstanbul Londra telejon köprüsü kuruldu. Telefon köprüsüyle iki banka arasında anınâa görüşme imkam yaratıldı. Konuyla ilgili olarak Ak înternaüonal ve Akbankyetkilileri "Bu yeni imkan özellikle Türk işadamlannm yurt dısı çauşmalannda büyük kolayhk getirecektir" dediler. Biiindiği gibi, Ak tnternotional yurt dısmda kurulan ilk ve tek Türk bankası. HAZIRLAYAN MERAL TAMER EV EKONOMISI 17 M A R T T.C. ZİRAitT BANKASI DOVIZ 315.10 303.63 17.20 121.00 5.90 33.02 39.22 107.10 40.61 146.55 19.45 139.95 248.03 1077.73 41.88 456.73 89.82 318.08 306.50 17.36 122.14 5.96 33.33 39.59 108.11 40.99 147.93 19.63 141.27 250.37 1087.92 42.27 461.05 90.67 1964 TARİHİNDEKt DÖVtZ KUflLARI DÖVİZ CİNSİ 1 AVUSTRALYA D0UUH EFEKTİF 315.10 288.44 17.20 121.00 5.60 33.02 39.22 107.10 40 61 146.55 18.47 132.95 235.63 1023.84 39.78 456.73 85.32 324.08 312.28 17.69 124.44 6.07 33.96 40.33 110.15 41.76 150.72 20.00 143.93 255.10 1108.45 43.07 469.75 92.38 AUŞTL, SATIŞTl. AUŞTL jSATIŞTL DISBANK 17 MART 1984 DÛVİZ KURLARI 1 AMERıKAN DOLARI f f 1 B ALMAN MARKi DenıirDöküm Genel Müdürü Necati Arıkan: 31S TıCAREl 3A\KAS' A.UŞ SAT1Ş 315,09 120,90 318,08 122,05 Ingiltere'deki konut kredilerinde vergi iadesi sistemi Türkiye'de de uygulanabüir Konut açığı sorununun hızla büyüdüğü ve orta gelir gruplarının konut edinme şansının her geçen gün biraz daha yok olduğu ülkemizde bugün yarın açıklanacak olan Toplu Konut Yasası, bu sorunun boyutlannı hafifletecek çözüm olabilecek mi? Aylık geliri sınırlı olan ücretlisi, memuru ve emeklisinin yer aldığı geniş bir kesimin şu günlerde ilgi alanı içinde yer alan konut edinme ve konut kredileri konusuna değinen Türk Demir Döküm Fabrikalan Genel Müdüru Necati Arıkan, İngiltere'deki konut kredilerinde vergi iadesi sistemini anlatıyor ve bu sistemin Türkiye'de de uygulanabileceğini vurguluyor. "İngiltere'de konut alımının kredi ve vergi iadesiyle teşviği, esasta vatandaşları, gelirlerini tüketim yerine tasamıfa yönlendiren tedbirlerin bir parçasıdır. Bu açıdan kredi kullanarak konut alımını sınırlamaktan ziyade, 'nasıl cazip duruma getirebiliriz?' anlayışıyla konuya yakla• KONUT VERGİ İADESİ NE TİP HARCAMALAR İÇİN GEÇERLİDİR? İçinde oturmak gayesiyle alınan evlerin yanı sıra, mevcut eve ek oda, kalorifer tesisatı kurma, izolasyon yapma gibi sabit nitelikte iyileştirme harcamalan için açılan kredilere de vergi iadesi uygulanır. Vergi iadesinde konut niteliği ve büyüklüğü ile ilgili bir sınırlama olmadığı gibi, özel durumlarda kiraya verilen ve pansiyon olarak kullanılan evlere de uygulanır. • VERGİ İADESİNDE ESAS KREDİ SINIRI NEDİR? İlk ahnan krediden başlamak üzere toplam 25 bin sterlin (yaklaşık 9 milyon lira) tutarına kadar ahnan kredilere vergi iadesi uygulaması yapılır. Bu miktar, karı koca için toplam sınırdır. • İNGİLTERE'DE KONUT KREDİSİNDE VERGİ İADESİ NEDİR? Konut almak amacıyla alınan kredinin faiz tutarı, vergiye esas matrahtan düşülerek yeni matrah saptanır. İki matrah arasındaki farka isabet eden vergi, devlet tarafından iade edilen vergi iadesini oluşturur. Bu uygulamayla (1985 yılı için 1 milyon liraya kadar gelirlileıde yüzde 25 vergiyle) bin lira faiz ödemesi karşılığı 250 lira vergi iadesi tahakkuk edecektir. • VERGİ İADESİ NASIL ÖDENİR? İki uygulama vardır. Ya faiz ödendikten sonra maliyeye muracaatla vergi iadesi tahakkuk ettirilir. Ya da vergi iadesine hak kazanan kişi bir de maliyeye muracaat eder. Krediyi veren kuruluş, alacağını vergi iadesi miktarı düşülmüş olarak borçludan tahsil eder. Bu miktarı maliye borç veren kuruluşa öder. İngiltere'deki sistemi ana hatlarıyla anlatan Necati Arıkan, bu sistemin gerek konut niteliği, gelir düzeyi ve harcama yeri, gerekse kredi sınırı açısından sınırlayıcı olmadığına işaret ettikten sonra sistemin hemen hemen aynı şekliyle Türkiye'de de uygulanabileceği görüşünü savunuyor: • TÜRKİYE'DE VERGİ İADESİNDEN KİM YARARLANMALI? Halen 1 evi veya hiç evi olmayan herkes yararlanmah. Üst gelir düzeyindekilerin kredi kullanımı yasaklanmamalı, ancak makul ölçüler içinde gelir ile kredi faiz ve geri ödeme süresi arasında bir ilişki kurulmah. • NE TİP HARCAMALAR İÇİN GEÇERLİ OLMALI? Yalnız yeni ev alımlan ve inşaatlar için geçerli olmalı. Konut büyukluk ve niteliği kredi ahmına etki etmemeli, buna karşılık kredi kullanım şartları, faizi ve süresini etkilemeli. • VERGİ İADESİNE ESAS KREDİ SINIRI NE OLMALI? Vergi iadesine esas olacak kredi sınırı konmamalı. Çünkü İngiltere'nin aksine Türkiye'de zaten verilecek kredi miktarı bir tavanla sınırlandırılıyor. • VERGİ İADESİ NE OLMALI VE NASIL ÖDENMELİ? Vergi iadesi, İngiltere'de olduğu gibi matrahtan düşme esasına göre yapılmah. Vergi iadesine hak kazanıidıktan sonra kredi veren kuruluşun iadeyi takside intikali en uygun çozümdur. Kişinin maliyeye doğrudan muhatap olması, burokrasiyi arttırıcı ve maliyenin gelir kayıplarına karşı tutunıu dikkate alınıı sa işlemeyecek bir yöntenıdir. 1 AVUSTOTU 1 BATI ALMAN MARKI 1 B61ÇİKA HtAIISI 1FRAI 1 tSVtÇKROOU 1 (SVİÇRE FBAMB 100 İTALTAII ÜRETİ DÖVİZ KURLARI Merkez Bankası dolann esas kunınu iOOlira 8 kuruş olarak belirledi DövizJn Cinsi 1 ABD Dolan 1 Avustralya Dolan 1 Avusturya Şilini 1 Batı Alman Markı 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fransız Frangı 1 Hoüanda Florini 1 İsveç Kronu 1 Isviçre Frangı 100 ttalyan Lireti 100 Japon Yeni 1 Kanada Dolan 1 Kuveyt Dinan 1 Norveç Kronu 1 Sterlin 1 S.Arabistan Riyali Döviz Alıs 314.95 303.61 17.18 120.85 5.90 33.01 39.20 107.05 40.60 146.49 19.45 139.98 248.09 1077.66 41.87 456.68 89.79 Döviz Satış 318.08 306.63 17.35 122.05 5.96 33.34 39.59 108.12 41.00 147.95 19.64 141.37 250.56 1088.38 42.29 461.22 90.68 Efektif Ahş 314.95 288.43 17.18 120.85 5.61 33.01 39.20 107.05 40.60 146.49 18.48 132.98 235.69 1023.78 39.78 456.68 85.30 Efektif Satış 321.25 309.68 17.52 123.27 6.02 33.67 39.98 109.19 41.41 149.42 19.84 142.78 253.05 1099.21 42.71 465.81 91.59 100 JAPON Y B İ KAMHA nnııı 1 KOVEYT DİNAM 1 NONVEÇ KRONU 1 STERÜN 1 S. ARABİSTU RİYAÜ T.C. ZİRAAT BANKASI "Gücüne erişilemez" Necati Arıkan şılmalıdır," diyerek söze başlayan Ankan, önce İngiltere'deki sistemin ana hatlarını anlatıyor: • VERGİ İADESİNDEN KİM YARARLANIR? Vergi iadesinden, gelirinin üst sınınna bakılmaksızın konut kredisi kullanan herkes yararlanır. Geliri düşük olduğu için hiç vergi ödemeyenlere de devlet tarafından vergi iadesi yapılır. bilmece bildirmece yeşilim en önde kalitece ÇAPRAZ KURLAR 1 ABD DOLARI 18.3323 Avusturya Şilini 2.6061 53.3813 Belçika Frangı 9.5410 8.0344 Fransız Frangı 2.9420 2.1499 7.7573 İsveç Kronu 1619.28 ttalyan Lireti 224.99 7.5220 Norveç Kronu 3.5076 1 Avustralya Dolan: 0.9640 1 Kuveyt Dinan: 3.4217 1 Sterlin: 1.4500 B. Alman Markı Danimarka Kronu Hollanda Florini İsviçre Frangı Japon Yeni S.Arabistan Riyali ABD DOLARI ABD DOLARI ABD DOLARI ALTIN GÜMÜS FmTLARI Cumhuriyet Resat 24 Ayar (Gr.) 22 Ayar Bilezik 900 Ayar Gümuş ALIŞ 28.650 28.750 4.310 3.915 88.00 SATIŞ 28.750 29.000 4.325 4.150 90.00