Katalog

EKONOMİDE Doların tırmanışı durdu mu? Diinya para piyasalannda doların hızlı tırmanışı geçen hafta sonu durdu. Hafta Jçin de ABD'deb yUksek reel faSz oranlan nedeniyle 257 raark, 2.12 îsviçre Frangı ve 7.7 Fransta Frangı gfbi rekor değerlerden işlem gören dolar cuma günü hafit bir gerileme kaydetti. Dolar Türk liraa karşısında da benzer bir egüim gösterdi ve bir ara 217 liraya çıkmışken yeniden 316,75 liraya indi. Dolann tum&nışındaki kesintinin yeniden yükseliş öncesindeki bir nefes alma dönemi olup olmadığı önümüz deki hafta belli olacak. Bu arada Thatcher'ın seçim zaferi nedeniyle 158 dolara kadar yükselen sterlin de cuma günü 1.57 dolara geriledi. Do lar gectigimiz haftayı şöyle kapadv. ( H u . 10. Haı. Mark 237 2.55 îsviçre Pr. 2.12 2.12 Fransız Pr. 7.T2 7.69 Japon Yeni 240.60 242.80 TUrk Liraa 215.30 216.75 Sterlin ($) 157 157 SORU Sayın Kafaoğlu; siz 24 ocak Karananu» ı>^. u dan beri karşı çıktınız, bn kararlarla Türkiye'nin ekonomik sorunlanmn çözttlemeyecefelni tersine ağırlasacafını ileri sürdiinüz. Sizinle iki yıl önce yaptjfeıraız söyleşide de bu kararlarla enflâsyon ve ibracat alanlarında bazı sonuçlara varmak içln çok ağır bir bcdcl ödemek gerekeceğini söylemişsiniz. tki yıl sonra bngün, 1983 yazına girer ken dunımu nasıl değerlendiriyorsnnaz? KAFAOĞLU 1983 yazına girerken Ttlrli ekonpmtsinm durumunun endişe vericı olduğunu sanırım inkâr eden pek kalmadı 24 ocak kararlarmm başta bankacıhk, inşaat ve inşaata bağlı sektörler olmak üzere pek çok sektö rü ne duruma getirdiğini artık herkes görüyot. Üstelik bü tün bımlar olurken ekonomideki eski hastalıklar da sür mektedir. SORÜ Neydi bu eski hastalıklar? CSSEKONüMIUt UITMUJU Aslan Başer Kafaoğlu 1928 yıhnda doğdu Siyasal Bilgder Fakültesi'ni bitirdi. Maliye Bakanlığı hesap uzmanlığı. Bütçe MoH Kontrol Genel Müdür Muavinliği. DPT uzmanhğı, TPAO uzmanUğı görevlerirîde bulundu. •Enflasyon* adh bir kitabı yanında, son yulardaki ekonomik gelişmeleri ve bankerlik olaylarını konu alan kitapları da var. Ayrıca çeşitli yayvn organlanndn çofe soyuia makaleleri yayınlandı. Bugün çalışamaz hale gelen banka si&temini ayağa kaldırmah açmndan faizlerin aşağı çekilmesi yararh olabilir. Banka sistemi iyi çahşamazsa sanayi de çalışamaz. KAFAOĞLU önce Türk parasmın resmi kuruyla karaborsa kuru arasındaki farkı ele alalım. Bu fark bugün Tüı kiye tarihinin son onbeş yılmdaki en büyük farka dönüşmuştür. tkincisi ekonomideki enflasyonlst yapıyı ele alalım. Enflâsyon sanıldığı gibi sadece para arzıyla ilgill bir olay değüdir. önce gelir dağüımı pozulur, bu bozuluş talep yapısını piçleştirir, bu talep yapısı da parasal şişkinliği getirir. Enflâsyonun tohumu gelir dağılımınm bozuluşudur. Bu bozuluş talep yapısma yansımıştır. Video. lüks villalar, otomobil gibi mallara talep artarken zorun lu ihtiyaç maddelerine olan talep durgun, hatta gerileyen bir trend iyindedir. Bu geligme sanayi kesiminde de iddia edüdiği gibi >apı değişikliğini deiil yapıdaki bozuk luğun sürmesinl teçvik etmektedir. Bugün şahlanan endüstriler ne madenciliktir, ne petrolkimyadır, ne de demirçelik. Şahlanan endüstriler biracıhktır, videoculuktur ve son aylarda binek otoculuğudr. GÜmrük duvarla rı arkasında tüketicinin cebini boşaltmakla suçlanan endüstrilertn elebaşıları atılım içindedir. SORU Çift fiyatlann ortadan kalktığı yolundaki Iddialara ne diyorsunuz? KAFAOĞLU Bence bugün de çift ftyatlar var Bir dövizin çift değil birkaç fiyatı var. Fatein yani kredinin ihracata dönük olup olmadığına göre çeşitli fiyatları var Birçok malın bir iç piyasa bir de ihracat fiyatı var. Bu çift fiyatlann, yakında başka çift fiyatlan çekip getirme si de söz konusudur. Aslan B»şer Kafaofla (safda) Osman UUgsy'ın soraUnm ymnıtlarken Altın, 400 doların altına düşmeden toparlandı Altın fiyatlan geçtiğimiz hafta önce indi sonra hızlı bir yükseliş gösterdi. Dünya borsalannda bir ara 400 dolara kadar gerüeyen bir ons altın daha sonrakl gunler toparlandı ve halta sonunu 411 dolardan kapattı. Altın fıyatlanndaki değişim büyülc ölçüde dol&nn degerindt&ı degişmeden kaynaklandı. TUrkiye'de ise altın fiyatlan dünyadaki gelişnvelerden pek fazla eUülenmedi. Salı günü haîif bir düşuş kaydeden altın daha sonrakl gUnler biraz yUkseldi. Altın flyatlannda geçen hartanın görünümü şöyteydi: Cumhuriyet Reaat 24 Ayır 6 Haıiran 23.65023.700 23.00024.000 3.410 3.420 1» H a ı i r a n 24.00024050 24.00024500 3.420 3.425 Gelir dağılımı düzeltilmeden ekonominin sorunlan çözülmez KAFAOĞLU Türk parasınm resmi değeri ile karabor,sa değeri arasındaki farkın açılması. Türk bankacılık kesiminin geçirdiği bunalımla teminat mektuplannın kabul alanınm daralması ve bazı iş yaptıran ülkelerin uğradıgı ödeme güçlükleri, dış müteahhitlik keslmindeki parlak sayılan ki biz bu konuda hiç aym kanıyı paylaşmadık durumu matlaştırmaktadır. Dış Olkelerdeki müteahhitlik hizmetlerine verilmiş toplam 3 milyar Dolar teminat mektubu rıskimiz vardır. Bu alanda bir aksama, zlncirleme olumsuz geUşmeler ortaya çıkarırsa sürpriz sayılraamalıdır. özellikle teminat mektubu vermekte ban kalarımızm isteksiz davranması faiz ve komisyonlan bile geç ve zor aldıklarından yakmırlar bu kesimde eski hamleyi yavaslatmıştır. Hele bazı dış müteahhitlerin içer deki işlerinde uğradıkları başansızlıklar dış yüklenimlerini de tehlikeye düşürmektedlr. Bunlarda bir çöküntü Türk firmalarına duyulan güveni sarsabilir. O zaman da ne olacağı bilinmez. SORU Transit taşunacılıktaki gellsmeyl nasıl görüyorsunuz? KAFAOĞLU Transit hizmetlerlnde de durum parrak sayılmaz tran'a Avrupa'dan yapılan transit taşımasında Sovyet, Bulgar, Romen ve Macar kamyonlan büyük ölçüde fiyat kırarak zor bir durum yaratmaktadırlar. Bir ara 17.000 Dolara kadar yükselen Almanyatran ton navlunu bugün 12.000 hatta 11.200 Dolara kadar düşmüştür. Frankfurt kuzeyindekı liman ve kentlerden transit taşımacıhğının büyük kısmı Sovyet kamyonlanna kaymış durumdadır. Sovyet taşıyıcılan Türkîye'ye hiç uğramadan kuzeyden tran'a taşuna yapabllmektedlrler. Gtiney'de Suriyeye yapılan transit taşımacılığı İse Yunanhlara kaymış gibidir. TIH'lar Yunaiustan'ın Ege 11manlannda yüklerlnl Suriye'nin Akdeniz limanlanna giden gemilerine aktarabilmektedirler Rakipslz kaldığımız tek durum, Irak'a îskenderun ve Mersln'den yapacagımız taşımalardır Burada bir başka noktayı bellrtmekte yarar var. Fiyatlar taşımacılıkta bu düzeyde kaldıkça transit kesiminin döviz geliri azalmakla kalmaz. Belki burada döviz açığı bile meydana gelebilir. SORU Gemicilik kesiminde.. KAFAOĞLU Gemicillkte de durum zorlaşmaktadu. Sadece bir örnek verellm: Bir armatörümüz bir Güney AmerikaTunus taşıması alabllmek için gemisini boş ola rak Güney Amerika'ya göndermeyi göze almıştır. Bu örnekler kimseyi şaşırtmamalıdır. Ekonomide genel zayıflama öyle sonuçlar doğurur ki en gtlçlü kesimler bile ayakta kalmakta güçlük çekebilirler. Toplum Içinde ekonominin kesimleri birbirinden kurşundan bölmelerle aynlmış degillerdir çünkü.. SORU Sayın Kafaofelu. siz bUtiinüyle karamsar bir tablo çiıiyorsunuz görebildi^im kadar. Başka nedenle ri de var mı bu karamsarlıgrauın? KAFAOĞLU Benl en çok ekonominin genel halsizliği ürkütüyor. 24 Ocak kararlannın getirdiği, tHer ne pahasına olnrsa olsun ihracat» parolası, ekonomide yıllarca bir dışanya kanama yaratmış ve bu kanama ekonomiyi halsiz bırakmıştır 24 Ocak kararlarıyla çare aranan hastalıklar yeniden ekonomide at oynatmaya başlamıştır. Bu eski hastahklann nüksetmesl, temel hastalık olan ekonominin halsizliğini tedavi çarelerinl azaltıyor. Eskinin ünlü firmaları teker teker kapılarını kapatmakta kurtarılacak firma sayısı artmaktadır. Artık bunalım yüksekçe düzeyde teknolojlye sahlp firmalara kadar sıçramıştır. Asıl tehlike ekonominin bir türlü canlanamayışıdır. Canlanması içln devlet harcamalanyla lsteml (talebi) pompolamak yolu da Hazine tahsilatmın ljrl gitmeylşi nedenlyle kapanmış gibidir. Üstelik 1980, 1981 ve 1982 yıllannda çok iyi, ya da İyi geçen dogal koşullar 1983'te aynı elverlşlillk derecesini göstermiyor. Kı§ olsun. ükbahar olsun aUşılmışm dışında lkllm koşullan içinde geçti. Bu işten anlayanlann blldiği gibi, alışümışa benzemeyen iklim koşullan tarunda olumsuz sonuç verir. Geçen yıllarda, güya enflasyonu engellemek, önlemek için tanmsal ürünlere fiyat vermede cimri davranılı şı bu olumsuz durumu şiddetlendirmektedlr. SORU Son açıklanan taban flyatlarını nasıl buldunn»? Bu yıl yeterli fiyat verildi mi sizce? KAFAOĞLU Ben bu yıl verilen taban fiyatrannı da yetersiz buldum. IMF'nin çizdigi polltlkaların, sınırların dısına çıkılamadığı için taban fiyatlan gene yetersiz kalmıştır. SORU Ekonomideki bazı darbogazlan aşmak açısından son hafta içinde gündeme getirilen bir konu da faizlerin aşagı çekilmesi konusu. Bunun bir vararı olur mu sizce? Llagay sordu, Kafaoğlu yanıtladı: nelef oldtı ? NtSANDA DIŞSATM YOZDE » ARTn Dışsatım artış hızinria bir yüdan beri gözlenen yavaşlama egtliml nlsan ayında tfirsine çevrildi. Nisanda dışsatun yüzde 20 or&nında artarak 483 milyon dolara ulaştı. Nisan ayı dıssattmındaki artış büyük ölçüde sınaî ürünlerden Kaynaklandı. Sınai urun dışsatımı yüzde 34 gibi rtfcor bir yükseliş kaydetti. Böylece ilk 4 aylık toplam dışsatım 1.85 milyar dolar olarak gercekleşti. Geçen yılın eşdöneminde 1.7 milyar dolarlık mal satılmıştı. 4 ayda yapüan dışahmın 3 milyar dolara ulaşması ise dış ticaret açıgını 1,15 milyar dolara çıkardı. PtYASAVA 83 MlLTAR LİRA SÜRÜLDt) IMFin parasal lirrütlerinin uygulanmadıgı haziran ayına girudiğinde, Merkez Bankası taranndan piyasaya 83 milyar lira birden sUrüldU. Boylece, piyasadaki para miktan, yılbaşına göre de 37 milyar lira artmış olarak 5T9.5 milyar liraya yUkseldi. Haziran ayı başındaki parasal genişleme, ma aş ve Ucret ödemeleri için elinde yeterli nakit tjulunmayan Hazine'nin Merkez Bankası'ndan sağladıjh destefe yamnda, özel bankalann Merkez Bankası'nın senet ve reeskont kayna gından yararlanarak KÎTIere açtıklan kredtlerden etkilendi. UNCTAD TOPLANTISI BAŞIADI Btrieşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konieransı UNCTAD'ın 6. dönem toplantısı Belgrad'da başladı. 3 hafta sUrecek olan toplantıda ÜçüncU Dünya üIKelerirün sorunlan ve çözüm yollan tortısıhyor. UNCTAD Genel Sekretert Corea, yoksul UBcelere batının 140 milyar dolarhk ek yardım yapmasuu istedi. Zengin ülke temsUclteri ise buna şiddetle karşı ç&tüar ve eski nasihatlannı yinelediler. 1983 yazına girilirken ekonomideki durıım ka\gı vericidir. Başta bankacılık ve inşaat sektörleri olmak iizere j>ek çok sektörde ciddi bunalım belirtilerı görüliiyor. SORU thracat ve döviz gelinerindeki gelişmeleri nasıl degerlendiriyorsunuz? KAFAOĞLU Döviz karaborsa farkı böylesine sürdükçe dışsatım muvazaalı Islemlerle bir miktar artar görünebüir ama işçi dövizlerinin 1980, 1979 düzeylerine düşmesi beklenebilir. Yanl 1983'de dıgsatım artı i§çi dövizleri olarak ifade edeceğimiz ana döviz gelirleri gerileyecektir. Buna karşılık dLşalım, dışa bağlı sanayi keslmlerinin canlanmasına paralel olarak artacaktır. Bunun so nucu olarak da dıg ticaret dengesindeki vahim acıklar 24 ocaktan önceki donemde olduğu gibi yentden gündeme gelecektir. SORU Bir de 24 ocak kararlartndan. sonra atılım yapan sektörler var. Oış müteabhitlik, taşunacılık gibi. B J sektörierdeki durumu nasıl deferlendiriyorsunuz? j. • . I I u 3ı Son yıllann parlak sektörleri olarak değerlendirilen dış müteahhitlik ve transit taşımacdığı gibi sektörlerde de son gelişmeler uınııt verici görünmüyor. KAFAOĞLU Bence faizlerin düşürulmesl yerlnde bir adım olacaktır. BugUn TUrkiye'de banka sistemi ça lışamaz haldedir. Banka sistemi çalısamazsa sanayi de çalışamaz. Onun için önce banka sistemini ayağa kaldırmak şarttır. Bugün yakmdan biliyorum, pek çok bankanın yönetim kurulları kredl taleplerini geciktinnek için toplantılarını ertelemektedir. öncelikle banka sistemini çalışır hale getirecek önlemlerl almak zorunludur. Faizlerin aşağı çekilmesi bu konuda bir adım olabilir. Faizler duşerse mevduat bankalardan kaçar lddialannı da ben pek geçerll görmüyorum. SORU Sayın Kafaoğlu; son olarak şunu sormak Istiyorum: Sizce Türklye ekonomisini daha safcüklı bir raya oturtmak için neler yapılmah? KAFAOĞLU önce gerçekler gorülmell «Her ne paha sına olursa İhracat» demek var olanı yok pahasına satmak demektir, bu bir. Pahalı fai2, tasarrufu artırmaz, tü ketir, bu iki. Tek boyutlu ekonomi polltikaları ekonomiyi sarsar, bu üç. Ama en önemlisi ekonomiyi kurtaracak gücün bu halk olduğunu kabul etmektlr. Blzde İse hatalı politikalar birbirini izlemiştir? SORU Ne zamandan beri, hangl politikalan kastediyor sunuz? ( KAFAOĞLU Kısa süreli yanlış politikalar gerek 24 Ocaktan önce ve gerekse 24 Ocaktan sonra uygulanan tek boyutlu, ilkonce «her ne bahasına olursa jatırım» sonra «her ne bahasına olursa ihracat» politlkalarıdır. Uzun süreli yanlış politika ise, 1946*dan beri azgelişmis. ekonomilerde uygulanan «refah politikalan» ile «kalkınma politikalarının» birbiri ile çelişkili olduğu yolundaki sözde bilimsel, llberal ekonomi kurahna da Keynes ilkelerine de, Marksist tah lile d aykın ve yanüşlığı 35 yıldan uzun uygulamalarla belirlenmiş telkinlere dayalı ekonomi poUtlkasıdır. Yaıı rımların ücretler ve taban fiyatlar düşük olursa artabileceği. her gelir dağilımı düzeltmesinin ancak gelişme hı zının düşürülmesi bahasına elde olunacağı yolundaki pos tüla azgelişmis ülkeler için geçerli değildir. Dahası var: Bu postüla en azmdan azgelişmiş, sanayileşmemlş ülkeler için geçerli değüdir ama, sanayileşmiş üikeler için geçerliliği de tartışma konusudur. Sadece Thatcher'in Ingiltere"sinde başarı sağlamış olması, batı ekonomistlerl tarafından bile her bakımdan haklılıgı gerektirecek bir kanıt sayılmıyor. Endüstrileşmemiş ülkelere kabul ettirilen «gelir dağüımı, büyüme hızı çelişkisi» bu ülkeleri ne kalkınmayı ve ne de demokrasiyi gerçekleştırememe sürectne sürüklemiştir. Bu çelişkıye inanmayan ülkeler ise dogal kaynak açısından zengin olmasalar bile daha zengln Ülkeleri demokra tik. düzen içinde ekonomık yanşta geçmeyi bilmişlerdir. Tarihsel sürecin bu günlerde öyle bir yerindeyiz ki, sosyal adalet, ekonomik kalkınma ve demokratlk düzenln kararlılığı birbiriyle çelişmek şöyle dursun, çakışmaktadırlar. Adaletli gelir dağüımı, hızlı kalkınma ve demokrasi birbiriyle çelişen kavramlar değil, «birisi olmazsa dtteri gerçekleşemiyecek» şeylerdlr. Bu anlayışa girmedlk çe ekonomide olumlu sonuçlara varamayız. 3 Uluslaıarası, Temmuz 1981'e kadar, 10 şubelı herhangı bir kuçuk banka idi. Uluslararası sırrı Temm\ız 1981 Arahkl982 (Turkıye ortalamasır.ın yaklaşık 10 kaf.) Uluslararası, aradan geçen 1,5 yılda sadece 1 yenı şube daha açtı. 1 Oysa Uluslararası nın, en onemlı bankacılık kalemlermdekı gelişmesı, Aralık 1982 sonu ıtıbarıyle şoyle oldu; Şube başma mevduat: 4.000.000.000 TL Şube başına plasman: 2.522.000.000 TL (Tuıkıye ottalamasır.ır. yakıaş.k 7 katı) Bazı bankalarımız haklı olarak, Uluslararası 'nın açtığı bu yolda ılerlemeye çalışmaktadır. Ancak, Uluslararası'nın 1,5 yılda bu başarı duzeyme ulaşmasını sağlayan bir sır vardır: "Uluslararası sırrı". Ve Uluslararası bümektedır kı, bu sırra sahıp olmadan bu yolda başarı guçtur, hatta ımkânsızdır. Uluslararası, ulusal ekonomımize ve bankacılık sektorumüze onemlı katkılar sağlayacağı mancıyla bu sırrı açıklayacaktır. Şube başma dovizgelin: 43.000.000 $ (Turkıye ortalamasm:n vakiaşık 30 katO Şube başma kâr: 171.000.000 TL ortaiamasının vakiaşık 21 katıj ULUS1ARARASI bir dunya bankasıdır M Not Turkıye ıle ılgılı saysal vetıler Tuıiaye Bankalar Bırlığı :1e Kuhn Loeb Lehman Brothers bıeır.atıor.a, Inc Laza:d Freres S G Warburg & Co Ltd den saglannışır