Katalog

L'mhuriyet 8 12 HAZIRAN 1983 POLITIKA ve OTESI fürkiye arkeoloji ;onusunda lünyanın bir çok ilkesinden daha inemli. Gelecek cuşaklar ıraştırmalar için laha yoğun nçimde ıazırlanmalı, curumlar jeliştirilmeli, ıraştırmalar için Jaha geniş mali Jestek »ağlanmalıdır Lskı Kahta yolu uzerinde Roma donemi koprusu Mehmed KEMAL Yemeğî «tnonu'nıın (umhurha.skanı iken oğle jemeklerinı Kosk'te \taç'la birlikte yediğini» Asım Be/ırcı dostumun Nurullah Ataç (yaşamı, Kişıiığı. eleştırı anlajışı ya/ıları) adlı kıtabından aimıştım tlgınç bulmuş başka bir kaynağa başvurmadan bır olgu dıye soz etmıştım önemli devlet gorevlerınde bulunan değerlı okur ve yazar ustadımız Haldun Derın bu olayı bundan sekız yıl once Oktay Akbal'ın bır yazısından otürü dü7eltmış Yazıyı da sekız yıl once yazılan mektubu da gorememiştım Sayın Haldun Derin mektubunda. «tnonu ile Ataç'ın ögle yemeklerini birlikte yediklerı savmı» düzeltiyor tzniyle. gonderdıgı mektuptan bazı parçalan, hem yemek olayını hem de koşkte yemeklerin tarihçesini belirtmesl bakımından aktaracağım Devlet memurluğu yaşantıma 1933 haziranında Cumhurbaşkanlıgı Şifre Katibi olarak başladıgimda, Kalem memurları. Heyeti Temsiliye günlerinden kalma gelenek uyannca öfle yemeklerini Ankara jrarı yanındaki Kalem binasında (yaverler. Çankaya'dakl yaverlikte) tabl dot masasmda yiyorlardı Yemek giderlerini Gazi Paşa karşılıyordu. Kalem binası bnKün mfizedir. Çiinku Çankaya'da yerleşlnciye dejrin. Mustafa Kemal, 19201922 arası orada kalmı^tır. O yıüarda Ankara'da banyo dbzeni olan tek yapı o imiş. AnadoluBagdat demiryolu ybneticilerlnin konutu. 1951 Martında Ba$bakanlık Yuksek Denetleme Kurulu Danışmanlığına aktarılmcıya dek, yaklasık 17.5 yıl, ogle yemeklerini iş gunlerinde o sofrada yedlm. Masaya Genel Sekreter Hik met Baynr'un gelditine raslamadım. özel Kalem Müdurü raiunetli Hasan Rııa Soyak. başına otur dugu masada hergün bizimle yerdi. Daha sonra, kısa siıre Genel Sekreterlik yapan Raşen Eşref Ünaydın merhum birkaç kez soframızda bulundu. O Tiran Buyukelçisi olunca, yerine gelen Hasan Rıza Soyak, tabldot soframızdan hiç ekslk olmadı dlyebüirim. 1939'da Kalem'in taşındıfeı Çankaya'dakı binada ki o bina artık yıkılnoştır tabldot soframız eskisi gibl sıirup gitti. Genel Sekreter Kemal Gedelec'i o sofrada sanırun hiç gönnedim. Gedeleç, 1947'de emekll olunca, yerine geçen Cemal Yeşil aralıksız sofrada bulundu. Nurullah Ataç merhum, Cemal Yeşjl'in Genel Sekreterli^i sırasında ben fizel kalem mu dürü İken muterclm' kadrosuna atandı ögle yemeklerini Cemal Yeşil'in başa oturduiru ve mevcudunun 810'dan aşajrı duşmedi^i {releneksel sofratnızda yerdi. tponu'nun ozel olarak Ataç' ı kendi sofrasında agırladıgı oldu mu? Buna ilişkin bir anun yok. Ama, ornegin. Ataç'ın 'mütercimlite' atanmasından epey bnce ajrabeyi Galip Ataç'ı yitirmesl üzerine tnönü'nfln eljrazısı ile ona başsa^lıgı mektubu fönderdlfini kesln olarak billyorum. Ataç'a karşı besledi^im saygı ve sevg\ geregi, edebiyatımızda kapladıjft yeri gözonunde tutarak, 1lerde onun yaşam ayrıntılarını saptaya* cak yapıtlara belge hizmeti gorebilecegl için, yazıruzın otmamışı olmuş saymasına gonlüm katlanamıyor. Sizin bu görüsü paylaşacatımzı umuyorum.» Sayın Haldun Derin, gene de bir kapıyı açık bırakıyor, «tnönü'nün ozel olarak Ataç'ı kendl sofrasında agırladıfı oldu mu? Buna ilişkin bir anım yok» dlyor Bu konuda ozel bir anısı olan var mıdır? Asım Bezirci dostumuz çok clddi ve belgelere dayanarak yazan bir eleştirmenimizdir Acaba Inonü İle Ataç'ın yemek yedikleri olgusuna nerede rasladı da, kitabına aldı Not duşmemlş. Sayın Haldun Derin, înonü'nün Ataç'a yazdığı başsağhğı mektubunun elyazılı, düzeltmellfotokopislni gondermiş Edebıyat tarihçılertnin Işine yarar umuduyla meitubu olduğu glbl alıyorum. «Azis Nurullah Ataç Sevgili arkadaşlarınuz Dr Galip Ataç dnyduğıınuz derin aıları söylerken yaranızı tazelediğimi billyorum. 'Anıları'nızı tekrartekrar okudum ve yuregımin ta içlerine kadar yandım. O kadar ?uzel tasvir edıhnU duypulara benim sozlerim bir teselli veremes. Sevgilerimle.» Sayın Haldun Derin İn Oktay Akbal'a gonderdiğı mektubun tariM 10 Haziran 1975'dır Asım Bezlrcı'nin kitabı bu yıl, bırkaç ay once yayımlandı Yemek yeme sorjrı,nun 8 yıl once kapanması gerekırdi DiU»rw kı ü yıl sonra Ataç yemek yedi ml yemedi nıı olgusu açıkiığa kavuşur Sonrası Akbal. Be,,ırcı. Derın arasındadır Ben aradan çıkıyorum Fırat'ın suları icilecek kadar berrak 7ümcüme koyünde Amerıkalıların Kurban Hoyük kazısında son günumuz Sakip sıcak ve güzel bır tatil günü Gunlerdır Harran da Sultantepe'de. Samsat'da, Nemrut dagı nda geçmış bın yüların kıal. ımparator saraylannda, tapınaklarda, gorkemlı dev nıtlar, heykellerle süslü ama obür yandan bırbınni bo azlayan kavımlerın. ogullarını ve kardeşlenni gozünü ırpmadan oldürtenlenn barınağı olan yerlerde yaptığı tıız yolculuk sona erdı Şımdı yenıden normal ınsanla m arasındayız Mayolarımızı alıp bılgınler ve genç koy ülerle bırlıkte Fırat kıyısına gıttık Fırat'ın ıçılebilecek adar berrak sularında serinledik Aynı zamanda kazı erı bekçısı de olan Ahmet Celal'le bırlıkte «tor»u üklendı. bırlıkte balığa çıktık «Tor» bır tUr ağın adı »uralarda Atatürk Barajı ıçın kum taşıyan dev kamyon arm çalıştıgı br kıstağa geldık Nehır sulanndan bir bo umü burada ıkı yamndan kapatılmış bır kanalda. oyle e duruyor tçmde bol bahk olmalı dıye düşünüyor Ah net Nehır kıyısının. çıldırtıcı gü7el kokular saçan kekık erıne. ıtır ve buhurlarına basarak agı çekıyoruz sularlan Bır bolluk ülkesıdır ülkemız Nehırden tam doksan lort tane kocaman sazan çıkıyor Koyün yarısına yeter >gle vaktl, Ahmet in tertemı? düzenli, baş koşesınde ahmeran işlenmış ortülerle Kadır Inanır \e Müjde Ar )oster]erının yanyana asılı olduğu evınde, sınının başına oküp lezzetü balıkları yıyoruz GünUn sessızlığı bol bol lüşunme olanağı verıyor Yeryüzünün manzarasını değıştiren güzelım ınsan •megi, geçmişın manzarasını da değıştırıyor Belki de >u barajlar yapılacak olmasaydı. yıllarca kimsenın aklına. ;elmezdı bu uzak yorelerde kazılar yapıp geçmışl aydın atmak. eskı kentleri. kasabaları ortaya çıkarmak Kazıevinın uzun masasının bir koşesınde Prof. Lee rtarfoe ıle gunlerdır hazırlandıgım konuşmayı yapıyorum SORU Pror. Marfoe. çaüşmanızı degerlendirebilnek için bir kaç gun bekledik. Anladığımıza gore, seçti riniz Kurban Hoyük, eskl çağların mutevazı bir yerleşle bolgesi. Saraylar. tapınaklar yok. Burada kazı apmanızın nedenlerini açıklar mısınız? MABFOE Elbette Herşeyden once bu kazılarm )irer «Kurtarma Kazısı» olduğunu unutmamak gerek 3u yüzden amaçlarımızı sınırlı tutmak zorundayız Yakm loğudakı programlarımızın bılgılerı genellıkle kurtarma cazılanndan elde edilmıştır Burada da durum aynı Işe jaşlarken kendımıze. hangı tanhsel soruları sorabıleceîimıze, hangl araştırma gerekMnmelenmızın karşılanabi eceğıne karar vermemiz gerektı Benım ozel Uglm. bu ka .abaların doguşları konusunda Bu ılgıye. bır tür sosyoojık eğılım de dıyebılırsınız Kentlerın kasabaların doîuşları ve olüşlerı Buradakı kasabalar Mezopotamya ve Mısırdakılere oranla daha küçük Ve bolge, Anadolu Ile Mezopotamya arasında ıhşkı kuran, oncü kasabalar. yer eşım merkezlerı ıle dolu Kazıya başlarken üç amaç belırle ilk Bırlncısi, kasabanın tarıhsel kronolojısinı ortaya O ınsan k.ıtleMnın yabamının dinamiklennl tam olarak oğ renemeyız Başka ıpuçlarına başvurmalıyız Kırallann oturdugu sarayların ve tapınakların yanısıra sıradan m san kıtlelerinın ya^amlarını da lncelemek gerekiyor Bizım çalışmamızdakı en onemll ayrım şu En goz alıcı ka lıntılara degıl. eskıçağ insanlan için olağanüstü onem taşıyan ogelere eğılıyoruz örneğin besin maddelerine. besın maddelerlni sağlayan tarım ve tıcarete. bu madde ve eylemlerın o toplumda nasıl bır rol oynadığına öbür yandan saglanan olanakların o toplumda nasıl bolüşüldü gunü ortaya çıkarma uğraşı verooruz Değışık meslekler sanatlar uğraşlar var mıydı, nelerdi bunlar' Kaluıtıları ınceledıgımızde çoğu kez elvenşli Ipuçları elde edemiyoruz Ornegın bır çanak parçasının Kuzey Surıye tıpinde olduğunu bılebllıyoruz Ama bu bılgı. o çanağı kullanan ınsanın Kuzey Suriye'den geldığını gostermıyecegı gıbl, hangı gelır ya da zengınllk grubunda olduğunu da gösterme7 Işte bu ayrımları ortaya çıkarma yollannı araştı rıyoruz Kımın evınde daha çok çanak çomlek vardı. bu Insanın mesleği neydl. çanakların ıçınde belki de o çağda pahalı olan bir madde mı koruyordu (yağ. şarap) yoksa SL mu 9 Meslekler nelerdi, ne gJbi farklar vardı bir çanak çı. çakmak taşçı ya da bır demircı arasında9 Askeri ola rak nıtelenebılecek bır bolge var mıydı° Bu konularda sonuç elde edllebllmesl. ekonomik, zoolojik, botanlk ka lıntıların tutarlı anallzl bize, kazıda bulunan şu evde otu ranlarla obür evde oturanların toplumsal durumları hak kında bilgl verecektır tasabaların doğuşlan ve ölüşleri Halkın mutluluğuna katkı Prof. Marfoe ve > ardımcıları kazı sırasında bulunan seraınik parçalarını tarihlerıne, cinslerine göre sınıflandırıyor çıkarmak Yanı hangı donemler >aşanmı^ bu kasabada onu bulmak • Ikıncısı kasabanın genel bır planını orta>r> çıkarmak Yanı hangı semtlerı konaklama. hangılen en düstrıyel. hangı semtlerı >onetıcılere ayrılmış bunları bulmak Boyle küçük yerleşım bolgelerınde bu kolay olu yor Eski büyük kentlerde daha zor Üçüncüsu lse yerleş me nin çevreyle ıhşkılerinı saptamak Bır kasabayı sade ce o yerleşmenin kendısınt ka?makla anlıyamayız Çevreyle ılişkılerını de ortaya çıkarmak gereklı Bu üç ama cımızı baraj yapımı nedenıvie sınırlı olan zamanda ger çekleştırebılecek mıyiz bılmıyorum SORU Anladıfcımıza gore slıi, tarihin bize bırak tıgı kalıntılardan çok o yerleşme bolgesinin vr Insanları nm tarihsel sureç jçinde geçirdiklerı «degişim» ve bu de gişimin nedenleri ılgilendiriyor... Bu bakımdan arkeolojlk araştırma yonteminiıln klaslk arkeolojik kaulardao ayrıidıgını sojliyebılir miyiz? MARFOE Bu yontem sadece burada karşılaştığımi7 durum ıçın elverışlıdır Genel olarak da şunu savu nuyorum Arkeoloji genelllkle tarihten kalan yapıtları ınceler Ama ınsan kıtlesinin tarıhinl canlandırmak ıstiyorsak sadece mımarı yapıtları kullandıkları eşyaları yaşadıkları bınalan ortaya çıkararak sonuc alamayız SORU Araştırmalanmz, geçmiş toplumlann dinamik sureçlerl ile ilglli Ancak bu konuda. elde edeceglniı bılgüer, bugünun insanına ne saglıyor? MARFOE Çok onemli bır soru Bu araştırmaların bugünkü ınsan yaşamı için tşlevsel bir değeri olmasaydı. boyle bır işe girişmezdik O zaman araştırmalanmız, bir boş vakitleri değerlendirme aracı bir hobby olurdu Ama bir meslek olamazdı Benim mesleglmln. halkın mutluluğuna katkısı olan bir amacı olmalı Mesleğtm olan arkeolojl'nın işlevl. sadece geçmlşi bllmek degil. geçmişl bilerek geleceği hazırlamaya yarduncı olmaktır Bu açıdan belki bir arkeolog'dan çok bir tarihçi sayılabillrlm Bugü İnsan kitlesinin tarihini canlandırmak ıstiyorsak mimari yapıtları, kullandıkları eşyaları, yaşadıkları binaları ortaya çıkararak sonuç alamayız. Kralların oturdugu sarayların ve tapınakların yanısıra, sıradan insan kitlelerinin yaşamlarını da in . celemek gerekiyor. // nün toplumu da tıpkı geçmls toplumlar glbi lçinde daha onceki donemlerin bır çok ogesınt taşır Ve gelecek, bu karmaşık geçmişin üzerine kurulur SORU Bu bilgilerl siz elde ediyorsunuz ama, gelece £in kuruluşu için karar veren sizler. yani bilginler degilsiniz... M\RFOE Zor bır soru ülkenı/ı çok ıyı tanımıjorum bu konuda Amerika da durum epeyce karmaşık su • reçlere tabi Size isterseniz Irak'tan bır ornek vereyım Irak tarımında en buvük sorunlardan bırı toprağa karışmış olan tuzun ekip biçmeyi onlemesıdır Yapılan arkeolojık araştırmalar. binlerce yıl once Mezopotamya kıil türlerlnin bu konuda cıddı çareler bulduklarını ortaya koydu Irak hükümeti bu çarelerle yakından ılgılendl. SORU Son sorumu, Turkiye'nin arkeolojik geleceği konusanda sormak istiyorum. Üç yıldır ulkemizde bulunan bir billm adamı olardk, topraklarunızın arkeolojik %t leceği konusunda ne soyliyebilirelnız? MARFOE Bu açıdan Turkıye dünyanın bır çok ül kesınden daha onemll Sayısız araştırma olanağı var Ulke nizde Izın verırsenız gelecek için şımdıden üç onemll on lem alınması gerektıginı soylıyecegım Gelecek kuşaklar bu araştırmalar ıçın daha yogun bıçımde hazırlanmalı kurumlar gelıştirilmelı v; araştırmalar ıçın daha genış mali destek sağlanmahdır Lee ye verdıgı bu degerlı bılgıler için teşekkür ettim Tam o sırada yanımıza kazının orta >aşh ışçılerınden birı yaklaştı Imam Gıysılerı yoksul yüzü yılların getirdigı güçlükler zor koşullar nedenıyle kavruktu Ama gozlerının ıçı gülüjordu Ertesı gün yola çıkacagımızı ogrenmıştı Bır kaç arkeologla bırlıkte bızı şımdılerde bırlıkte oturdugu ıkincı karısının evınde yemege çagırıyordu Akşam dışarda sert bır rüzgar tozlan damların üstüne kadar savururken bız kerpıç bır damın gaz lambası>la aydınlanan tek odasında İmam'la karısının hazır ladıgı nefıs bulgur pılavını ve tavuk etını yıyorduk tmam'ın karısı yandakl karanlık ocakta bır yandan yemeklerı hazırlıyor bır yandan aglayan küçük çocugunu avutuyordu Imam ise konuklarını geregınce agırlayamadıeı duygusuvla ovlesıne terlıyordu ki bızım de terledtğı mı/ı sanıp ıkıde bır havluyla Amenkahları ve bı?ı yelp.ı ?ellvordu Tıpkı eskı Mısır saraylarındakl gıbi çalışanlar, soruları sorunları Aylığı hangi kurum baslayacak? Emeku Sandıgı SSK ve BAĞKUB ayhkla nnın baglanmasına esas olan Cösterge Tablola.rııle •Basamakların. uygulanması sonucu saptanan eınekh aylıklarının farklılığı, kurumlaj arasında oldukça sık geçışlere neden olmaktaydı Bunun yanı sıra aylık bağlanması ıçın aranan, sıgortahlık başlangıcı ve sıgortalıllk suresı ıçınde odenmesı gereken pnm gun sayılanmn farklı oluşu da bu geçışlere buyuk etkendı 2829 sayılı Yasa bu geçışlen eogellemek amacı ıle •BırleşUrılmış hızmet surelerı toplamı üzerınden, ılgıMere. son yedı yıllık hızmet surest ıçınde fııh hızmet suresı fazla olan kurumca. hızmet surelerınm eşıt olması haUnde ıse eşıt hızmet surelermin sonuncusunun tabı oldugu kurumca kendı mevzuatına göre aylıfe» bağlanması ve odenmesını ongormuştur • Ancak. malulluk, olüm, 5434 sayılı TC Emekh Sandıgı Kanununa gore yas haddınden resen emeklı olma ve baglı olduklan kurumun kanunla degıştınlmesı haÜennde ılgıhlere hızmet surelermden sonuncusunun tabı olduğu kurumca, kendı mevzuatına gore aylık bağlanacaktır Bugun ıçın, emeklı ayhklan arasındakı fark Emeklı Sandıgı ndan emeklı olanlann yararınadır. Ikincı sırayı SSK ayhklan almakta ve en az emekh ayhgı alanlar ıse BAĞKUR emeklılerı dır Bu ayhklar arasındakı farkhlık oldukça yuksektır Bu nedenle de bu farklılıktan yararlanmak ısteyenler en fazla aylık alabıleceklerı kurumdan emeklı olmayı yeğlemekteydı Aylıklann arasmda kı farkhlıgın yanısıra da sıgortalıhk başlangıcı yaş ve fııh çalışma suresı de kurum degıştırmede oldukça onemli bır faktor olmaktaydı Yasanın yedı yıllık fııh hızmet suresı en fazla olan kurumdan emeklı ayhgı baglanmasına ılışkın hukmu bu Araştırmalara mali destek verilmeli