Katalog

7 NİSAN 1983 rof esör Ülgener'in ' yaymlandığını geçti miz haftalarda du yurduğumuz son ki •abı, üç bölümden oluşufor. Birinci bölümde, «Zihniyet Araştırmalan» başlığı altında toplanan denemeler, Ülgener'in tktisadi Çözttlmenin Ahlak ve Zihnlyet Dünyası (1951, 1981) ve Zihniyet ve Din: tslam. Tasavvuf ve Çözülnıe Dev ri tktisat Ahlakı (1981) ad lı başyapıtlarında inceledi ğl, teorlde ve toplumumuzda, insan unsurunun, iktisadi ahlak ve zihniyetin sos yoekonomik değişmedekl rolfl konusunda yeni katkılar. Ülgener'in bu alanda ülkemiz bilim hayatındaki özgün yerine, katkılarınm üsttin değerine, kendisiyle yaptığımız bir söyleşi vesllesiyle değinmiştik (bkz: 25.3.1982 tarihli sayfamız). Kitabın iklncl ve üçüncü bölümleri, Ülgener'in 19771979 tarlhleri arasında tkt) KÜLTÜRYAŞAM Cumhuriyet 5 P inceleme/araştırmâ Sağlıklı bir bilim anlayışı Sabri F. Ülgener, ZİHNİYET, ÂYDINLAB VE İZM'LER, Mayaş Yaymlan, Ankara, Ocak 1983, 162 s. sat Fakttltesi Mecnıuası'nda yaymladıgı denemeleri kapsıyor. Bu denemelerde aydınlar, bilim ve ideoloji konuları, Türkiye'de bugüne kadar pek az kişinin ba şarabildiği bir bilgl blrikimi ve derinlikle ele alınıyor. Aydın kimdir? Toplum da ne gibi işlevler üstlenmiştir? Aydm kitle iiişkileri nasıldır? Bu sorulara en doyurucu yanıtları ve ay dmlarımızın en keskin ve en öğretici eleştirisini bu yazılarda bulduğumu belirt meliyim. Ülgener. mr yerae, mizde aydın kitle ilişklleri üzerine şunlan söylüyor: «Bizde gerisini bırakalım Tanzlmat ve sonrası ayduıı. bürokrat aydın (Cumhuriyet devri dahil) ve günümüzün sol aydım... îlk ikisi kafalarında soğuk bir batılaşma nıodeli. fistelik anlaşılmaz dil ve davranış biçimi ile yığına sürekli yabancılaşmanın çemberinl kırıp. tabana inen yolu bu lamamıştır... Kütle ve bürokrat ayaın ilişkisi tabana kadar inebllen bir demokratlaşma süreci içinde eskl gerginliğini kaybederken, bürokratın bıraktığı boşluğa bir başka kanattan baş ka bir aydın. sol entellektü el gelip yerleşecekti» (s. 7374). muza sığınan ve îstanbul Üniversitesl'nde iktisat pro fesörlüğü yapan (o zamanlar) genç bir bilim adamıdır. Röpke bilîml şöyle tanımlar: «Hîç bfr ülm bourgeois ilmi yahut proieter îl mi olamaz; ve yine hiç bir İltan nlosa! olamaz, yani ulasa yararhk olsun diye grer cek olmayan şeyleri sftylemeye mecbur tutulamaz. îlim adamını cebretmekle hiç bir zaman ulusnn tnenfaatine hiz.met ediîmlş olmaz; bilakis ilmin zedelenraesi ulusun ılyamnadır. Yaşamasma gereken havası olmayan, htirriyetl ve kudreti alınan ilim agacından pratik yemfs'eri aimak miimkün d^çildfr. tlmin do^rudan doğrnya bite. sınıfimıza, ulnsutnuza faydalı olmasını beklemek, onn anlamamak dempktfr; aynı şey. sanat ve din içtn de bayledin» (s. 9596). Ülgener deneme'erinde. 1970'lerin son yıllarında ülkemizde yo ğunlaşan düsünsel kargaşa ortammda, RöDke'nln sözle rinde öz'fl ifadesinl bulan ve insanlığm bugüne kadar kl deneyimlerinin doğrula dığı bu sağlıklı bilim anla yışının savunmasını yapıyor. Sözü kısa kes de "Adam ol,, deyiver 1960'ti yıllarda Konya'da ünlü bir hoca vardı: Hacı Veylszade Mustafendi, Mustafa Korucu... Bilgili açık «kirll, ileri görtişlü, erdemU bir hocaydı Hacı Veylszade. Hocanın da bir hocası vardı zamanında çoğu kez iki hoca bir arada olurlardı. buna hep karşıydı evine Hacı Veyiszade'nin ünü alacağı halının rengini sor başladı yayılmaya. Ünü yayı mak için gelenlere kadar lınca da zlyaretci sayısı ço çeşitll ziyaretçi... Daha çok ğalmaya başladı ve Hoca'nın da, çocuklarının geleceği ko evi her yaştan, her meslek nusunda akıi danışanlar.. ten insanla dolup taşar ol H a c ı yeyiszade, biraz da du Hastasını okutmaya ge fconuşmayı seven bir Mşi. lenden tutun da . ki hoca çocuğunu getirenlere ya da kendi gelen gençlere nasiederdi: Mutlaka okula git. Arkadaşımız Kenan Mortan, İskenderun, Mersin, Kur'anı da okumayı ihmal Yumurtalık bölgelerini kapsayan serbest bölge gezisi e t m e P a r a getirecek bir iş sırasında bu yörede kullanılan ilginç bir söziük orta t u t > ™ P a r a r u n k M e s l o l ya çıkardı. Çeşitli kişilerle yapılan konuşmalarda or m a " H a l i n v a l c t m i y i o l d u " taya çıkan bu sözcüklerin oluşturduğu bir söziük verivonı^.ijr^ıiit,. Bilim ve ideoloji Ülgener, bilim ile ldeoloji arasındaki ilişkiyi incelemeye Röpke'nin sözleriyle başlıyor, Röpke, kendi ırkından olmayanlara ve ken dileri gibi düşünmeyenlere hayat hakkı tammayan faşistlerin 1933'te Almanya' da iktidara gelmesi üzerine ülkesini terkederek, yurdu Güneydegecerlisözlük ^ Aydın.Kitle iüskisi "Mayınlı Tarla,,da Dıs Politika Haluk Gerger, Hil Yayın, İstanbul, Şubat 1983, 191 s. Cengiz ÇANDAR H aluk Gerger'in yeni kltabı, 19771981 yıllan arasmda çeşitli gazete ve dergilorde yayınlanmış makalelerini topluyor. Ma kaleler, «Türk dış politikasu ve «Uluslararası politika» başlıklan altında ıki bölume aynlıyor. Gerger, tnakalelerınde, yazarhğının ve her halde kişiliğinin bağdaşması pok kolay ol mayan iki özelliğini sergıliyor. Bir yanda, akademik kişiliğinin biraz da zorunlu ürünü olan ciddi, yer yer soğuk bir üslup; öte yarıdan, atılgan, radikal fikirlerin savunulduğu polemikçı üslup. Kımi zaman Beyrut Amerikan Üniversitesi' nden mezun olan, Usansüstü öğrenimini Johns Hopkins, Stoc holm ve Oxford üniversitelerın de sürdüren, SBP'de yedi yıl uluslararası ilişkiler okutan ve bir nükleer strateji uzmanı olarak temayüz etmeye başlayan Dr. Haluk Gerger; kimi za man da, belirll görüşlere anga je bir gazetenin dış politika. yorumcusu tarzında yazan, po lemlkçi Haluk Gerger. «Uluslararası örgütler ve Kalkınma» başlıklı makalede (s. 152) görüldüğü gibi, Gerger bu iki özelliği kinr zaman bağdaştırabilen bir yazar. lanıyor. Bu makalelerde yazar, uzmanlığının sağladığı bilgilerı okura çok etküi bir tarzda su nuyor. Süper devletlerin dünya politikasına hangi tarihi süreç içinde, nasıl hükmettiği; Avrupa'nm bölünmüşlüğünün nedarüeri gibi konular yamsıra, yumuşama; nükleer silahlanma; sılahsızlanma görüşme leri gibi uluslararası politikanın güncel kavramlan, ürkütücü ve sevimsiz niteliklerinden armdırılarak anlatılıyor. Nükleer Tehlike Buradaki «12*ye 4 Kala» baş lıklı makalede nükleer tehlike o kadar somut ve anlaşılabilir satırlarla ifade ediliyor ki, bu kitabın sadece dış politika me raklılarınca değil, her yurttasça da okunması gereken bir kitap olma niteliği açıkça görülüyor. Söz konusu makalede «Taksim Meydanına Bir Bomba Düşse» başlığı altında şöyle deniyor: «...İstanbul'daki Taksim meydanının'yaklaşık 2 km. üzerinde yalrazca bir megatonluk bir nükleer bombanın patlatüdığını düşünelim. Bombanm ilk etkisiyle sırarlan Harem, Üsküdar, Ortaköy, Mecidiyeköy, Eyüp tskelesi, AÜkali, Fatih, Belediye Sarayı Hipodrom, Sultanahmet Camii'nden geçen daire içinde ka lan bölgede hiç bir şey kalmaz, Bölgede bulunan tüm insanlar ölür» (s. 114). Günün koşullanmn ve siyasi kaygılannın ağır basmasıyla yazıldığı Iztenimini veren ve daha çok 19781979 yıllanna ait makalelerde Gerger, başka makalelerde çarpıcı biçimde ortaya koyduğu yetenefc lerinden yeterince yararlanamıyor. Dolayısıyla okuyucuyu da yararlandıramıyor. özellikIs kitaba adını veren makalede dönemin iktidannı muhaüf lerine karşı koruma kaygısı, Gerger'in Türk politikasının nasıl ve neden öyle olması ge rektiği konusunda önerebüecek lerine ağır basıyor. Dış Politika Seçenekleri Bir makalede şu sava yer veriliyor: «Ya Amerika ya Rus ya tekerlemesi, bir yandan ulusal savunmamn en çarpıcı örneklerlnden birl olan Kurtu lus Savaşı'nm gerçek anlam ve anısını bellrsızieştlrlrken, öte yandan da topmmun bazı kesitlerinde yalnız bcşına savunnıayı olanaksız göstermeye yönelik bir yügınlığın yerleşmesine yol açmıştır. ilk temel amaç, Türkiye'nln insan, coğrafya ve iktisadi gizılgücü (po tansiyeli) ile seçeneksiz ve sa vunmasız bir ülk« olmadığının bilinçlere yerleştirilmesi olmalıdır» (s. 20). Bu sav, Gerger' in yazılarında işlediği temel fi kirlerden tiiri. Ancak bu maka lelerde Türk dış politikasının seçenekleri konusundakı görüş lere aynlan yer birkaç sayfayı aşmıyor. «Fin modeli» ile 1 1 giii olarak yazdıklaruiı (s. 1011) dolaylı bir öneri olarak algılamak mümkün. «Demokrasl ve Üçüncü Dünya» ve «Ortadoğu Sorunlan» başlıklan altında toplanan ma kaleler Gerger'in kişiliğini yan sıtıyor. Bu makalelerde Gerger'i tam bir Üçüncü Dünya aydım olarak tanıyoruz. «Mayınlı Tarla'da Dış Politikas bir uzmanın, dış politika g'bi çoğunluğa kuru gelebilen bir alanın ana meselelerini po pülarize edecek şekilde, anlaşı lı: bir dille yazmış olduğu ma kalelerden oluşuyor. Bu açıdan yararlı bir kitap. «Bilim için Bilim» Bllimln ne smıf, ne ulus, ne ırk için değil. bilim lçin yapılacağım; bilimin, bilim adamına şu veya bu sı nırlan çizmek, şu veya bu yasakları koymakla gellşemeyeceğinl; bilimin çeşitli çıkarlardan bağımsızlığını ve nesnelliğini sağlamanm mümkün olan tek yolunun da düşünce ve eleştiri özgür lüğünden geçtiğini. ülkemiz de bllimle uğraşanların giderek daha iyi kavradığma inanıyorum. Aydınlar, bilim, İdeoloji sorunlan üzerine kafa yoranlar Ülgener'in denemelerini mutlaka okumalı. 1211: Rüşvet (Ashnda Merkez Bankası Kuruluş Yasası) Döviz Makinesi. Eğlence dünyasmda çalışan dansözler. Sogukoluk Mültecileri: îskenderun Soğukoluk mevkiinin kapatılmasmdan sonra işsiz kalanlar. Car; Komşu (komşu ülke karşılığmda) Sancak: Başkent (Antakya için kullanılıyor.) Sarraf: Banker. Afiyet Gülbahar Olsun: Rakıyla yenen yemek sonrası söylenen deyiş. Hizmet İşleri: Hamallık. Egsozlu Fabrika: TIR nakliyeciliğl. /Übil: îşe yaramaz. Antuz. Antakya'nın mavi renkli güzel servi ağacı. înceltme: Kaba gemi boşaltması. Kınnızı Çipura: Balık bilmeyenlerin mercan tarifi. Tramp Gemileri: Akdenlz'de dolaşan ve korsan taştmacıhğı yapan gemiler. 1567: Kambiyo Mevzuatı. 9. Derece: Bürokrasi. Döviz Caddesi: Mersin Uray Caddesl. Ümmi: Çanklı Erkanı harp Line Gemiler: Düzgün sefer yapan gemiler. Maşallah Kumpanyasi: Yerden bitme şirketler. Business per business: îşe iş eklenir. kaikışma. Konu komşuna iyilikle yaklaş, fakirleri hor görme... Böyle sürer gidermi$ Hacı Veyiszade'nin nasihatlan.. Bir güh hocası da yanındayken, gelen bir gsnce Hacı Veyiszade gene başlamış: Okula gideceksin. Kur' anı da sürekli okuyacaksın. İyi para getiren bir işe... Derken Mustafendi'nin tic cası sözünü ke&miş: Mustafa, sen de sözü çok uzatıyorsun. Kısaca «adarn ol» deyiver, bitsin... Ha, bunu anımsamanın neydi? Her neyse.» Te y. j j a c f ar jzasını yapmaya E Nasıl itsraz edersin ? tlik Yokuşu'nda ona yakm ıtıinibüsü durdurmuslardı. tlerdeki trafik ekip arabasının önünde durdurulan mînibUslerin şoförleri, ellerinde ruhsatlan ve ehliyetleri olduğu halde sıraya girmişlerdi. Eıı arkada duran minibüs şoförü az sonra hışımla arabasına döndü, kapıyı sertçe kapattı. Elindeki mhsat ve ehliyeö de sinirli biçimde camın yanına fırlattı. Yolculardan biri, «Size de mi ceza kestiler?» diye sorunca, asabi biçimde «hem de bin lira, vicdan mıdır bu?» dedi. Yolcu, «Sebep ne?» diye sordu merakla. Şoför, «Sebep falan yok» karşüıgını verince yolcu inatla, «Niye karşı çıkmadın?» diye sormayı sürdürdü. Yanıt çok ilginçti: tıNiyesi var mı? Önümdeki şoför arabadakl polise daha 'Abi..l diyordu iki polis, "Buna iki bin yaz' dedi. Nasıl itiraz edersin?». Oda bir sey mi Gazeteler dert yamyor «tozlı» raflarda dura dura, tüketici yasası sıfın tuhettU diye. O da bir sey mi? Bu fiyatlar fearşısırıda tüketicinin ken disi de sıfırı tühetti. AS Şerîf Mardîn'in toplu eserleri yaymlanıyor Şerif Mardin'ln, 36a Türk lerin Siyasl Fikirleri: 1895190S başlıklı, mevcudu çok tan tükenmis olan önemli eserlnin ikinci baskısı ya pıldı (tletişim Yayınlan, İstanbul 1983, 255 s.). Bu kitapla yaym hayatına baş layan lletişim Yayınlan, kl tabı sunarken Mardin'in bü tün eserlerinln (ilk kez tngilizce yaymlanmış çalışma lan Türkçeye çevrilerek) ya yınlanacağım duyuruyor. Profesör Mardin'in ülksmlzde toplum bilimlerl alanmdaki seçkin yeri ve katkılarınm değeri üzerinde kendisiyle yaptığımız bir söyleşi vesilesiyle durmuştuk (bkz.: 29.4.1982 tarihll sayfamız). Mardirı'in ÇQğunun mevcudu tükenmis ve hepsi Türkçede bulunma yan eserlerinln toplu olarak yayınlanması kutlanması gereken bir glrişlm. 1974 tarihll llk baskısında değlşikllk yapümadan yayınlanan kitaba yazdığı yeni önsöz'de Profesör Mar din, «Fikir ürünlerlnin siyasal yapının şeklllenmesindeki rolü nedir?» sorusu na yaklaşımının zaman için de geçirdiğl evrime değini yor. § CrULGEÇ MALBU Kî B E N KADER; KAZı ,ÇOK Ç Öğretici Makaleler Bizce kitaptakl en öğretici makaleler, 81121 sayfalar arasında yeralan «Doğu Batı İlişküeri» başlıklı kesimde top GAL.6A ı4AMALLıK YAPAN Devletler Hukuku dalında önemli bir yapıt Doç. Dr. Htiseyln Pazarcı. devletler hukuku alanmda temayüz eden genç blr bilim adamımız. Adalar ve Kıta Sahanlığı Sınır lannın Relirlenmesi [La Delimitation du Plateau Continental et les Iles, A. Ü., S.B.F Yayını, Ankara 1982, 343 s.l adlı Fransızca kltabımn. uluslararası Uteratürde son yıllarda yayınlanan, konusunda en yet kin çalışma olduğu belirtillyor. K/SA.. KISA Haz.: BOlent Varlık, Gazl Ü. Yayını, Ankara 1982, 331. s. 1930'lar Türkiyesi'nin önde gelen aydınlanndan biri olan Ahmet Hamdi Başar, bu yıllarda, üreticilerin ve tüketicilerin kooperatiflerde örgütlenmesine dayalı bir ekonomik düzen kurulmasını savunuyordu. Bu görüşünü yaymak amacıyla haziran 1932 mayıs 1934 tarihfcri arasında 24 sayı yayınlanan bir dergi çıkardı. Gazi Üniversitesi'nin (eski adıyla AÎTÎA) Cumhuriyet dönemi iktisadi ve siyasi düşünce tarihimizle ilgili belgeler dizisinde Kadro ve Ülktt'yü izleyen 3. kitap Kooperatif'ten seçmeleri derliyor. Başar'ın bu derğidekl 40 makalesini toplayan kitap* ta Bülent Varuk'ın Başar'ı ve Kooperatif'i tanıtan ginş yazısı İle Yalçın Küçük'ün «Bilmeyl Bilmek ve Lhnancı Hamcil» baslıklı ilginç önsözü de yerahyor. KİM KİME DUM DUMJt nn lakdire deöef Behic AK fihmet B>ey 9i bi aptalca hatalar yapmıyorsunuz. Pnlatabiliyo muyum? * Kooperatif: Seçme Yazılar, 1932 1934 Bey/ Süreli yaymlardan AVEUPA, Sayı: 78 Mart 1983 Avrupa Topluluğu Komls yonu Enformasyon Temsilciliği tarafından yılda on sayı yaymlanan Avrnpa derglsi, AET İle Uglll gelişmeler üzerine çevirl yazılara yec verlyor. Temsllcilik, AET'nin çeşitli polttijsalannı tanıtan Türkçe kitaplar da yayınlamakta. Dergi ve yaymlar lçin başvuru adre sl: Boğaz Sok. 13, Gazl Osman Paşa Ankara. Tel: 27 61 45 46. İKTİSADt KALKINM^ VAKFI DERGtSİ. Sayı: 24, Şubat 1983 Ikl yüa yakın blr süredlr her ayın sonunda yayınlanmakta olan dergi, Av rupa Ekonomik Topluluğu Türkiye illşkileriyle ilgili ge lişmeleri lzlemek isteyenler lçin önemli blr kaynak. Derginln elimlze ulaşan son sayısmda Tevflk Saraç oğlu'nun «Türkiye'de Serbest Bölge Kurulması ve AET> başlıklı yazısı yeralan katkılar arasında. Derginin lrtlbat adresl: îktisadl Kal kınma Vakfı, Kent Sitesl, Kat 1, Şişli İstanbul. Tel: 48 94 37 Çev.: Mete Tonçay, Dost Kftabevi, Ankara Kasnn 1982, 295 s. Unlü îngiliz felsefeci ve tarihçisi Sir Ernest BarSerta (18741960) son yapıtı Social and PoUtical Thought İn Byzantium (1957) M«te Tunçay tarafından dilimize kazandınldı. Osmanîı ve dolayısıyla Cumhuriyet Türkiye'sinin sosyal ve siyasal yapılanmasında Bizans mirasının payı üzerinde çok durulmuş bir düşüncedir. Ancak Bizans düşüncesi üzerine Türkçe kaynaklar hayli sınırh kalmıştır. Bu açıdan, Barker'in eserinin çevrilmesi bu boşluğun doldurulmasında önemli bir adım. Ernest Barker / Bizans Toplumsal ve Siyasal Düşüncesi Haz.: Cem Aipar, Turldye E^onoml Knrmna Yaynn, Ankns 1983, 358 s. ABD'nin tanmmıs Schanm's Outllne Series dizisinden PHnciples of Economics adlı kitap, iktisat öğrenimine yeni başlayanlar için çok yararlı bir kaynak. Kltabm önemli bir özelliği, makro ve mikro iktisatın temel kavramlannın Türkiye'ye de uyguJanan örnekler, çözümlü problamler ve smav sorulan Jle acıklanarak anlatıhnası. Kitabın çeviri ve yayın editörlüğunü yapaa Cem Alpar, yazüış tekniği bakımından kitabın değisift bir iküsa. da giriş kitabı olduğunu vurguluyor. 2. Basım, Altın Kitaplar, İstanbul, Mayn 1982, 459 s. t. Ü. Edebiyat Fakültesi ögretim Uyelerinden Haluk Yavuwr* İn çocuk suçluluğunu psikososyolojik açıdan ele alan kitabı aralık 1981 ve mayıs 1982'de iki kez basüdı. Yazann 1982'de yayınlanan bir diğer kitabı Çocnk Psikolojisl (Î.Ü. Edebiyat Fak. Yayını). Yavuzer, Akbank tarafından desteklenen ve çocuk psikolojisl konusunda makalelera yer veren Aile ve Çocnk adlı bir yıllık derginin de editörlUğUnU yapıyor. Gazi Ü. Yayını, Ankara, Şubat 1983, 448 s. îşçinin, tüketicinin veya doğanın korunması amacıyla, 6zel yasalarla yaratılan suçlar, sosyal ceza bukukunun konusunu olusturuyor. Hasan Bıyıkh'nın doçentUk tes çalışması, giderek önem kazannuş olan sosyal ceza hukukunu ve lşçiyi korumak lçin sosyal yasalarda yer verilen ceza hükümlerini tnceliyor. D. Salvatore U. A. Diulio / İktisat: «İîkeler ve Kavramlar» /Hüseyin 8ey gibl tutarsız?) ( lıklar yapmıyorsunuz... ( İui.iüj.çook iyij Haluk Yavuzer / Çocuk ve Suç Ibrihte bugün P/CASSO PABLO RUİ2 PlCA£S0,31 yA$IHDA ÖLDÜ. f, SüttEJoJsTiı. DE&grieeN PICASSO 2O.YLUYIL üeSİMSANATtHA OAHA. 6A61NI VURMU$TU.1306*YA OEK NATURAJJST g/# TASSUA, RESİAALERÎNDB ÖNCE *MAVİ\SOHRA DA "PCM. SS" oevRİNi y»SApf. P£/İKEM ÜJCEL 7 NİSAN MOmtK ARIK&N Hasan Bıyıkh / Sosyal Ceza Hukuku 1939'OA 8UGÜN, İTALYA ARNAVUT. LU6U i$6AL E.OİYOROU.a.OÜN. YA SA(/A$t 6A$m tTAL/AN YÖNETL 50 T NİSAN 1933 Kurban Bayramı dolayısıyla gazetemiz bugün yayınlanmamıştır. AFHİKA SANATINOANETKİLEN&İ. BUNU KÛBİZM İZLEPİ. 1930'OAN SOM64 /$£ SÜR&£AlJ2AtİE EİÜ.İA4 DUYPU. ÛNLÛ j TABLOSU *G4J&KN1CA*YI Bü 06VR£O£ $AVA$> VE NA2İ2Mİ yEMZK İÇİN 6EfiÇEKLE$rİBDİ. 1950'OENSON. RA İS£ MTDtjOJİ* KDNULAM* *tO, YORUM 6ETİRMEVE ÇAUŞTlS MfA/e 6İREM ÛLKE O &IMLAR ESKf Rl S YANLARIN DESTE&Î fLE KRAL llAN EDİLMESİ $OtÇtNDEYt>İ..