Katalog

14 NtSAN 1983 KÜ LTÜ R Y A Ş A M Cumhuriyet 5 Süssüz, gündelik acıyı gerçek kılan hir roman: Fil Yazan: Elio Vittorini / Çeviren: Gönü! Çapan / Can Yaymları / 144 sayfa. luşmuş, bir gün yemeyi um duklan «hayall» yemekleri gör gü kuraliarına uyarak yer gi «Nasıl blr roman özliiyo bi yapmaktadırlar. (öyle bir rum?»... Elio Vittorlni'nın Türk roman olsun ki en acı yokçeye «Fil» adıyla çevnlen, «II sunluğu en temel mutsuzluğu ttempiune Strizza L'Occhlo ai anlatırken bile iç kamrtan ay Frejus» (Semplon, Frejus'a nntılara, yüksekten bakan Goz Kırpıyor) romam, son yıl sloganlara yer vermesü., hularda sıkça sorduğumuz bu mour'u elden bırakmadan ger soruya agus seçüc bir yanıt çek kılsın süssüz, güııdeük agetırıyor. Çevirmen Gonitl Ça cıyı.) pan, kitabı tarutan yazısınaa «Erkek filin dişi füln koc* şöyle dıyor: «Elio Vittorini de man sırtına yaslanıp dlnlendıIkincl Dünya Savaşı'ndan son ğl, biz erkeklerin ekmek alra Alberto Moravia ve Cesare mak zorunda olmayıp çlğ ve Pavese gibl ünleri keııdi ülke çitnenle yetindiği günler. Ama lerinin sınırlarını aşan Italyan biz hiç görmemfştik o günleri. yazarlaruıdan biri.» Aynı ya Acaba annemln fil adını taktızıda, Vitturini'nin yoksul bir ğı büyükbaba gönnüş tnüyişçı çocuğu olduğunu, daha kü dü? Demek istiyorum ki, ançük yaşta dünyaya açılmak nem büyükbabaya bizim bitmeiçm büyük bir özlem duydu digimiz bir mutluluğu tattığı ğunu okuyoruz. Çevirilerınm için ml fil diyordu, yoksa yanısıra ilk kısa öyıtüler derle bambaşka b!r sebepten «türii mesı «Piccola Barghesia» (Kü mü? Öyleyse bu sebep neydi?» çıik Burjuvalar) bir yolculu (Öyle bir roman olsun ki, bin ğun şursel ızlenimlerini dıla küsur sayfadan sonra sığ açıkgetıren «Sardegne come un lamalar getıreceğine, alçakgöInfanzia» (Sardunya, çocuk nüllii bir oylumda uçsuz buluk gıbO. «U Garot'ano Kossa» caksız sorular sordurtsun.) (Kırmızı Karanfil, Can Yayınla Katransurat, bu eve, ölmerı, Çev. İpek Çalışıar) adlı ük den önce ille de anlatmak isromanı ve «Erica e suoi fra tedlği bir öyküyü içli bir şartelll» (Enca üe Kardeşleri) ad tayı, rasgele bir havayı «fU» lı psıkolojik roman deneme diye anılan eski yapı ustası desiyle üne kavuşuyor. Vittori deye anlatmak için gelir, içleni. «Converzazione In sicilia» rinde onu en ıvi değerlendireyla (Sicilya Konuşmaları e cek «beyamcadır» çünkü. yayınlan) yazan yine Gönül «Peld kimseye çaldın mi bulÇapan'ın başarılı çevirisınden dağun havayı?» sorusunu şöytanıyoruz. Yazarın en sevdiği le yanıtlar. «Gfinfin birinde ca!yapıtı olan «Fil» «evrensel so mım gerekeceğini biliyordum. runlan şiirsel bir dille yan Ama önemli olan, onu bulmuş sıtmayı» amaçlıyor. Vittorini' olmamdı.» nin «Uomini e no» (tnsanlar ve Bu hava, sofradakj her bireînsan olraayanlar), «La donne yin yaşadığı ortamı bütünüyle dl Messina» (Messinalı Kadın gözden geçirmesine olanak talar) ve «La Garibaldina» adlı nıyacaktır: üç kıtabıyla «Diario in Publi«Bizler de filiz» dedi annem. co» adlı günlügü izliyor bu ro (Öyle bir roman olsun kl bimam. çimciliğe kapılmadan zenaat onurunu korusun, şiirini nşiir«Fil» de «Sicilya Konuşmala sel» olmadan yaratabilsin, günrı» gibi blrdenbire çıkıp ge lük konuşmalardan bile çıkalen bir yerliyie başlıyor. Bir rabilsin büyüsünü.) denbıre ait olduğu yere döKatransurat'tan fillerin Clnen, dışardan getırdıği izlenım meden önce kendi mezarlarıleri bildık ortamında gözden na nasıl gittiğini duyan, bu geçiren, sorgulayan, bu ara olayı anneye kaç kere yineleda o ortamdan hıç aynlma ten Dede, Katransurat'ın öldümış bireylerin kafalaıında bü ğünü duyduktan sonra «kendi» yük sorular uyandıran biriyle. yoluna koyulur. Roman, bir işsizlık ve açlık «Vasıl olsa onu bulup getîddneminde, ışçi Katransurat' rirler,» der anne telaşlı çocukın allerun kapısıru çaldığı ak lara. «Bırakın kaybolsun şimşam başlıyor. Çocukl&rdan an dlllk!» cak binnin iş bulabildiği bu Edebiyat dünvasına ancak anlatılmaz derecede yoksul uzun aralarla dönen KUçük aile, sofranın çevresine do Prensler gibi. Ç sanat edebiyat Samsunspor ve kurbagalar amsunlu ihracatçı ve Samsunspor Fahri Başkanı Hasbl Menteşoğlu bölgede «Kurbağa kra lı» olarak bilinir. Sayın MenteşoğJu'nun, fazla okur yazarhğı ohnamasına karşılık. işadamlığı ilginç bir gelişme göstermıştir. Kurbağa ihracatı sonrası köpek marnası üretimini de başlatan Men teşoğlu. bu andan sonra spor yöneticiltğine de me rak sardı. Önce Çarşambaspor Başkstnhğmı yürü ten Çarşambah Hasbi Bey, sonra Hüsevin Altuncu'nun Samsunspor Başkanlığından 'zinlı sayılmasıyla Sam.unspor Başkanlığına geçti Kuîübe ilk elde 10 mılyon TL veren Kurbağa ve Mamsa köpek unu üreticisi Menteşoğlu. daha sonra oyuncularını Menteşoğlu formasıyla donattı. Hasbi Bey'in bir ilginçliği de sporculanr.a yaptığı prim vaadi Soyunma odalannda «Kurbağa kralı»nm sloganı, «Top fileye, paralar cehe.» Bakalım küme düşme endivesi taşıyan Samsunspor'u bu .slogan kurtaracak mı? İki yeni karikatür albümü TONCUÇ, Metis Yayınlan, Karikatür DislzU 1, Nisan 1933, 175 TL. KARAKATUR, Emre Senan, Metis Yayınlan, Karikatür Dizisi: 2 Nisan 1983, 250 TL. Tomris OYAB S Turgut ÇEVİKER Tonguç Yaşar (d. 1932), 1950 Kuşağı'nda yetişmiş, hâlâ tazeliğini koruyan bir ustadır. Sülünâme'den (1970) sonra ikinci kez albümleşlyor. Daha çok Vatan ve Çlvi'de yayınladığı 40 karikatürden cluşuyor bu adsız albüm. Çlçek Pasaj'ının çöküşü üzerine çta diği o nefis karikatürüyle başlayan yapıt, 12 Eylül ön cesi Tiirkiye'den kesitler ge tiriyor. Tonguç. genellikle ülkenin politlk yapısmı zorlayan, ilerici, devrimci bir dünya görüşüne yaslanan yayınlar da çahştı. Bu tutum, o karikatürün rolünü de açığa çıkartıyor. O, yığmların da ha güzel bir dünyada yaşayabilmeleri İçin, çlziyor. fz leyiciyi enayl yerlne koyma dan: onun düşünen, algılayan bir insan olduğunu unutmadan. Tonguç, kuşağınm en önemli bir kaç ustasından biridir. Kurduğu karikatür dilini eskitmeden çizgisinl yenileyebilmiş. geliştirmiş, bu nedenle de o ölümsüz di rimini gerçekleştirebilmiştir. Onun karikatüründe il kin, bir insan derinliği göze ilişir. Yarattığı büyüleyici atmosfer, yalın ve sade bir çizgiyle kuşatılır. Çizgisinde incelen hat, özgün bir tavır olarak billurlaşır. Yapıtlannın iç dünyada yarat tığı titreşim, mizah duyarlığıdtr. Bir bakıma bu, onun karakteridir. Geveze değildir Tonguç. Çelişkileri, insanî ilişkilerde aramakla yetinmez; ilişkile rin insanlarında, görsel bir çelişkiyi de çarpıcı bir biçlmde somutlar. Emre Senan (d. 1954), 1970 Kuşağı'nın yetenekli ve çalışkan üyelerinden biridir. özellikle Politika ve Vatan'daki çalışmalarıyla kendlni tanıttı ve kabul et Gürültümetre mi, taksimetre mi? nkara'da taksimetre uygulaması başlayalı epey oldu. Taksünetrelerin sık sılt bozuldugu yolundaki şikâyetlerse hemen hemen azaldı. Hatta bir aydır hiç bozulmayan taksimetreler olduğu bile yaygın ola^ak soyleniyor. Testaş yetkilileri taksimetrelerle ilgili şıkâyetlere pek bozuluyorlar. Ürettikleri taksimetrelerin emsalleri ayannda hatta daha ustün olduğunu sık sık vurguluyorlar. Ancak ilk uygulamada bazı taksimetrelerin bozuk olduğunu artık kabul ediyorlar, fakat bunun şimdi giderildiğini söylüyorlar. Testaş'ın sevimli bir yetkilisi şimdi giderilen bozukluk için şunu anlatıyorı «Efendim, ilk teütsimetreler gerek kullanılan arabamn kornasından, gerekse trafiğin gürültüsünden etkileniyordu. Yüksek ses frekansları taksimetrenin ekranda gösterdiği rakamları bazen silebildigi gibi bazen de yükseltiyordu. Bunu sonradan anladık. Şimdi filtre takıldı, bunlardan etkilenmiyor.» Bizden şoför esnafına ve müşteri erbabma duyurması.. A tirdi. İlk albümü Karakatür, 75 yapıttan oluşuyor. Bu albüm, Emre'nin günlük verimlerinden uzak. Yayınlanmamış, daha çok da genel olgu ve süreçlerin ürünleri. Belgeselliği, Ton guç'unkine göre daha az. Televizyondan. kentleşmeye; işçipatron iHşkilerinden. siyasal iktldara: oportunis'ten, Server Tanilli'ye değin uzanan genlş bir ilgi alanını kucaklıyor Emre. Karartılmak istenen ya şamı savunuyor yani. Bunu yansıtırken, cömertçe kara Iekeler kullanıyor. Albüme verdiği isim Karakatür'ü dü sündükçe, bu daha bir an laşılırlık kazamyor: Açıktır ki Emre, kara mizah avcısıdır. Enıre'nln karikatür dili, oluşturduğu atmosfer, bana hep Lâtin Amerika ka rikatürünü anımsatır. Sıcak bir soğukluk kaplar 1çimi. Sonra, ayırdına vanlan gerçek, siler soğukluğu. Gerçeğin ikî yüzü, Okyanus ötesi gizemli ve fantastik bir yapıyla yansır. Karikatür dili, çeşitlilik gösterir. bu tutum, genelde olumsuz lanabilir. Ancak. çeşitliliğe karşın yapıtlar, sahibini anımsatır. Karikatürünün kolayca algılanabilen ortak payları vardır. Bu. Emre'nin altı çizilebilir önem li bir niteliğidir. Türk karikatürüne musal Iat olan sarı renkçiler, karayı hep bir aydın lüksu olarak gördü; oysa onlar lüks degil, toplumun önünü aydıniatan lüküstürler. Salt karikatürcülere değil, bütün aydınlara ve okurlara bu iki albümü acilen salık verebilirlz. lter Türkmen yorucu Suriye ziya'etinin son gününde öğle yemeğini Halep'te, akşam yemeginiyse Adana'da yedi. Halep Valisinin Bustan Restoran'da verdiği ve bu kentin başlı başına bir ekol olan mutfağmın en lezzetli yemehlerinin *ikram edildiği masadan Türk heyeti keyifle kalktı. ilginç bir durum da, hizmet eden garsonların Bogos ve Avedis adlı iki Halep Ermenisi olmasıydı. Yemekten sonra Cilvegözü üzerinden karayoluyla Adana'ya doğru yola çıkıldı. Uzun bir yolculuhtan sonra Adana'ya varıldı. Ancak uçah 2.5 saat roturhydı. Durum böyle olunca akşam yemeğinin Adana'da yenmesi gerekti. Ilter Türkmen ve beraberindekl Dışişlerl heyeti topluca Adana'mn en ünlü lokantalnnndan Onbaşılar"a gittüer. Masa Güneydoğu Anadolu mutfağmın zengin çeşitleriyle donatümıştı. Türkmen'in favorisi humus, musabbaha gibi mezeler, salatalar ve uzun pideler üstünde gelen şiş köfteler gerçekten iştah oçıcıydı. Türkmen bol bol da şalgam suyu içti Cel gelelim, Onbaşüar'ın geleneğine göre masadakt tek eksik rakıydı. Onbaşüar'a gidip rakı içmemek nerede görülmuştü? Türkmen neden rakı içmedi? I •Hlstt. Telsizi buysa 350.000 lirayı bastıran telsiz alabilecekmiş. Bu aletin telsizi 350 000 ise tellisi ne kadar olacak dersiniz. AS EVJTELL.EKTUEL Ayi.GA7.ETE 5ı CE3M8 * , ,1. , BRAVO , TuM MEMEN HEMEJJ HERKESİ BÜTüN 6ÜN TARMAKLA MÜDÜRLERİ, KIEROEYSE BENI BıLtl ELESTıRECEKSIK1.. PES VALLAHİ KJ'OLDU SANA. ENTEL LEKTüEL 9 Çılgın Nar Ağae ODİSSEUS EJLİTÎS'İN ŞÜRLERt / ÇEVİBEN: CEVAT ÇAPAN / ADAM YAYINCILIK / 95 SAYFA. «Çılgın Nar Agocı», Yannis Ritsos'la birlikte çağdaş Yunan şünnin yaşayan en büyük ustalarmdan biri sayılan Odisseus EUtis'in değişik dönemlerde yazdığı şiirlerden bir seçkiyi içeriyor. 1979 Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan ozanın ilk kıtabı olan «Ydnelişlernden, 1943'de yayınlanan «Birinci Güneş»inden, «Arnavutlult Cephesinde ölen Teğınene Ağıt» adlı 14 bölüralük uzun şiirinden, 1960'da çıkan «Gökyfizü İçin Altı Artı Bir Pişmanhk» ve 1971'de yayınlanan «Işık Ağacı ve On Dördünctt Giizellik» adlı kitaplarmdan örnekleri Cevat Çapan derleyip TUrkçeleştirmiş. EUtis birçok dile çevrilmiş bir ozan. Öteki dillere ne denli başanh çevrildiğinl bilmiyoruz gerçi. Ama dilimize Cevat Çapan' ın Türkçesiyle, «Binbir zambak ekiyorum hayattarlalanna / Ak alınlı rüzgâra bin bir çocnk / İyilik tiiten güzel sajilıklı çocuklar / Ve ufka nasıl bakacaklanni biliyorlar / Ezgilerle yükselirken adalar» gibi dizelerle çevrildiği için Elitls kendini talihli saymalı diye düşünüyoruz. zan Jolan Chang, Çin'de doğmuş, bugün Stockholm'de tarih öğretmenliği yapıyor. Chang'ın bu ilginç yapıtı, eski Çin seks bilimiyle ilgili böllik pörçük bügileri büimsel bir yöntemle bir araya getirip bütünlüğüne Kavuşturmayı amaçlıyor. Çinliler bundan binlerce yıl önce erkeğin cinsel gücünü kat kat artıracak bir yöntem geliştirmişler. Ancak bu bügiler toplumsal tabular ve 13. yüzyıldaki Moğol istilası sonucunda yok olmus ya da yalnızca kjnk âbkük bir biçünde günumüze ulaşmış. Chang, bu yöntemi, tutarlı bir sistem bütünlüğüne kavuştururken, çağdaş bilimin en son bulgulanna ters düşmeyen bir anlayışla sunuyor okurlara. Özellikle cinsel doyum ve mutluluk açısından erkekler kadar kadınlan da ilgilendiren bir kıtap. lK KİM KİME DUM DUMA Behic AK Onu kafese ne hakkımız varl Ölen Bir Kültür Üzerine İncelemelet YAZAN: CHtSTOPHER CAtTDWELI. / ÇEVİKEN: MEHMET GOKÇEN / METİS YAYINLARI / 228 SAYFA. Christopher Caudwell, 1937'de çok genç yaşlarda, yazdıklannı bir taslak halinde ardında bırakarak Ispanya îç Savaşı'na katıidı ve orada öldü. Belki bu yüzden, belki çok gözüpek savlar getirdiğinden, anayurdu Ingiltere'de lıir dörıem ciddi tartışmalara yol açtı yazdıklan. Daha önce Payel Yayınevi'nden Mehmet H. Doğan çevirisiyle çıkan «Yanılsama ve Gerçeklikndeki gibi estetik kuramına yönelmiyor Caudwell bu kitabmda. Caudwel, «İncelemeler»de daha çok, «burjuva üstüninsan», «kahramanhk», «burjuva sanatçı», «ütopyacılık», «burjuva ahlâka», «sevgi», «burjuva ruhbilimi», «dzgürlük» gibi noktalardan yola çıkarak, kendi deyimiyle içmde yaşadığı toplumun temel yanılsamasmı, «insanuı kendi içinde özgür olduğu» yanılsamasuu değişik yönleriyle ele alarak gözler önüne seriyor. Ahmet Haşim . Bütiin Şürleri DERLEYEN: ASIM BEZÎRCt / CAN Y Y K AI T LARI TÜRK YAZARLARI DİZtSt / 247 SAYFA. Asım Bezirci'nia derleyip basıma hazırladığı, «Ahmet Haşlnı: Bütiin Şiirleri» adlı bu yapıt, yayın yaşamımızda pek sık rastlanmayan bir özellilî tasıyor: Ahmet Haşim 1933'te blmüş olmasına karşın, şiirlerinde günümüz kuşaklannın kolay anlayamayacağı sdzcükler bulunuyor. Bezirci, böyle bir engelin üstesinden gelmek amacıyla, eski sözcüklerin karşılıklannın ve yer yer düştüğü notların yanı sıra bir koşut metin sunuyor okurlara. Okur, dili iyice eskimış şürlerin ve «Piyâle» önsözünün günUmüa Türkçesine çevirüerini yan sayfalarda bulabilîyor. Şürlerin altında, yayınlandıkları dergi ya cia gazetenin adı ve tarihi belirtiliyor. Asım Bezirci, Ahmet Haşimle ilgili yazı ve yayınlan tarayarak gözden kaçan örnekleri de araştırmış. Musavver Terakki dergisinde çıkmış «Mâî Gözler», «Terâne», «Raksederken» ve vine «Terâne» başlıklı şiirler bu araştırmanm ürünleri. Sanat Üzerine Yazılar YAZAN: KAÎA ÖZSEZGtN / 192 SAYFA / CüMALI SANAT GALERİSİ YAYINI. Yaymevlerinin işlevlerinden bir bölümünü, son yıUarda sayısı artan ve de büyük ilgı gören isanat galerilerinin Ustlendiği bir gerçek. Bu alanda., aralıklı da olsa, yayın yapanlardan bıri Cumaiı Sanat Galerisi. Bu yayınlanndan biri de, yıllardır çeşitli gazete ve dergilerde Türk resminin serüvenini usanmadan ızleyen, bu serüveni adım adım aktarmaya çalışan eleştirmen Kaya Özsezgin'in «Sanat Üzerine Yozılan». Kitabın sonuna, Türk resminin çağdaş sürecinJ yansıtan bir de geniş inceleme ekJenmiş. Taocu Sevişme ve Seks YAZAN: JOLAN CHANG / ÇEVİREN tLHAN GÜNGÖREN / YOL YAYINLARI / 246 SAYFA. Tam adı «Taocu Sevlşme ve Seks: Eski Çinlilerin Clnsel Esrime Yönteml» olan kitabm ya 50 Y\L0NCES*Z£»2~ .1333 198314 NİSAN 1933 Ihrihte bugün BASKAN'A SUİKASTL | \ \ ) ( ^ 186S'TE,AMERİKAgİf!LE$İK DEVLETLERl' BAŞKAUI AgRAHAM LIN. COLfJ ÖLDÜRÜLDÜJÇ SA\/A$TA KlJZE YL İLERİN GALİP &ELMEŞİNDEN S GÜN SOMRA,GİTTİ6l rL YATRODA OYUNUSBYREDERKEM LOCASlNA &İREN JOHN V/ILKBS BOOTH ADLI 8İRAKTÖR TARAFIN TABAMCAYLA VUHULDU. KOGİ2EN 8A$KAN EISTESİ GÜN OLDÜ. KAÇAN GÜNEY YANLiSl <^=rKATİL,SUÇ ORTAKLAR.IYLA BİR LİKTE KlSTlRILDIĞI ÇjFTL/KTE ÎHTİHARETTI'.YAKALANAN Dİ. „ 14 NtSAN Mümtaz ARIKAN 100 İIL SOMKA mO'lAff. DA ELE 6EÇİRİUN O£Lk.LER,SuiKASTI 8İR 8AKANIH DÜ2£NLEOI6I NİORTAyA KOYUYO&OU. Ofisler Müdürlüğü Ankara 13 (Telefonla) Burada toplanan mıntaka ticaret müdürlerüe harıcl tıcaret mümessillerinin müzakereleri devam etmektedir. Bu müzakerelerln 15 gün daha süreceği anlaşılmaktadır. Aldığımız malumata göre Iktisat Vekftleti umumî teşküâtını bugünün tntiyacına göre tadil etmeğe, bilhassa nıerkez teşkilâtmı takviyeye karar vermiş bulunmaktadır, Bu meyanda Ankara'da bir ofisler müdıriyeti ihdası, mıntaka ticaret müdürlennin bu müdiriyete merbut birer mümessil balinde çalışmalan, ticareti hariciye mümessillerinin de ayni müdiriyete merbut olmalan tekerrür etmiştir. Zabitan Terfi Kanunu Ankara 13 (Telefonla) Oruu zabitan heyetine roahsus terti kanununun 14'üncü maddesinin ve bu kanunun 1494 numaralı kanunla tadil edilen 10'uncu, 16'ıncı maddelerinin değiştirümesine dair olan layiha Miilî Müdafaa encümenlnce kabul ediimiştir. Yeni lâyihaya göre zabitanın terfie nak kazanmolan için aşağıdaki müddetlerin geçmesi lâzım gelmektedir: Zabit vekili 6 ay, mülâzim 3 sene, tnüJazvm (denizde) 2 sene, birinci mülâzim 3 sene, yuzbaşı 6 sene, binbaşı i sene, kaymakam 3 sene, miralay 3 sene, mirliva 3 sene, terik 3 sene, birinci terik 3 sene. 6ER DÖRT ARKADA$I İSE yAe. f~t~~\ GlLANARAK EDlLDtL£R.J \