Katalog

20 ŞUBAT 1988 EKONOMİ Akbank Genel Müdürü Hamit Belli «konuşmayan» bankacılardan biri olarak tanınıyor. Akbank'm 35. kuruluş jnldönümü nedeniyle konuşmayı kabul eden Hamit Belli ile 20 ocak günü yapmış olduğumuz söyleşiyi sunuyoruz. SORü Sayın BelH; yanılmıyorsam Tflrklye'da Jlıel bankaların kurultnası ve gellşmesl daba cok 2. Dünya Savaşı sonrasında yaygınlık kazanan bir olgıı. 35. yıldönünıünü kutlayan Akbank da bn dönemde kurulan fljsel bankaların llklerlnden. Siz ba döaemi kisaca Ozetleyeblllr mlslnîz bize? BELLt 1944 yılıyla 1969 yılı arasında kalan 25 yıllık dönemde Türkiye'de 25 banka kuruldu. Bunlarm üçü kamu bankası nitellğlnde, demek kl 22 özel banka kurulmuş bu dönemde. Bunlardan 10 tanesl tasfiye oldu, faaHyetinl sürdürenler içtnde ise Akbank, YapıKredl Bankası ve Garanti Bankası öne fırladı. SORU Bir de daha sonrakl yillarda bellrglnllk kazanan bir spliîme var galiba; bn dönemde baçltca sermaye grnplannın mntlaka banka sahlb! olma çabası içine Bİrdiklerinl ve bazı rnahalli hankalan da bu amaçla canlandınna yoluua gittiklerlnl görüyonı*. Bn olayı nasıl değerlendlrlyorsunuz? Neden her grnp bir banka sahibl olma çabanna glrlşti? Cumhuriyet 9 GEÇENHAFTA Alfın, dünyada yükseidı, Türkiye'de geriledi Ekononıi Servisl Dünyada altın fiyatlan geçen hafta ortasında 510 doları agarken Türklye'de altın şanssız bir hafta yaçadı. Dünya borsalannda son haftalarda sllrekll değer kazanan ve öncekV hat ta 500 doları aşan bir ons altın sah günü bir ara son 32 aym en yüksek düzeyl olan 512 dolara çıktı. Arna altm hafta sonunu 504 dolardan kapadı. Türkiye'de ise şııbat başlarında 28 bln llraya uîaşan Cumhuriyet altırıı geçen hafta hızh bir Inîş kaydettl ve 25 bln llraya geriledi. Külçe altm da benzer bîr gerilemeyle bir haftada 200 llra birden değer kaybetti. Altm fiyatlannın bir haftalık durumu şöyleydi: 14 Şubat 18 Şubat Cumhuriyet 26.85026.950 25.00025.100 Reşat Kulpsue 26.00026.500 24.50025.000 24 Ayar 3.850 3.870 3.650 3.665 1 Ons ($) 502 504 EKONOMIDE, EKDNOMtDE DlYALOG Hamit Belii kimdir? 1926'de doğdu. Galatasaray Lisesi'ni bltirdikten sonra İstanbul Üniversitest İktisat Fakültesi'nden mezun oldu. Paris Hukuh Fakültesi'nde de bir süre öğrenim gören Belli 1955 yılında stajyer olarah Akbank'a girdi. Ahbank bünyesindo müfettiş muavinliğinden genel sekretetiiğe kadar çeşitli görevlerde bıu lunan Belli 1981'de genel müdürlüğe getirildi. Akbank Genel Mfldflrfl Hamit Belli (sagda) Osman Ulaga fva sorulannı yanıtlarken. Dolann düsüsü durdu Ekonoml Servisl Dolan n dünya para piyasalannda şubat ayı başından bu yana gözlenen dltşüşü geçen hafta sontmöa duruu. Yin» de dolann hafta sonu degerleri hafta başındflki dejJerlerirjjn alhnda kaldı. Do larm gerilemesi nedeniyle öncekJ heftayj kârlı kapayan Tiirk Ijrası geçen hafta nynı başanyı gösteremedJ. D o lar, Ttirk Lirası karşısında bir haftada 1.5 lirayı aşlcn değer kazjuıdı. Doların gaçen hafîski durumu şöyle o: du: U Şubat T8 Şııbat 2.39 Mark 2.41 1.99 Isviçre Pr. 2.00 6.79 Fransız Fr. 6.84 233.75 Japon Yenl 235.75 193.30 T.L. 191.70 1.54 Sterlin ($) 1.53 194449 döneminde kurulan 22 ozel bankadan başarıh olanlar sayıhdır. Son yıllarda ise arkalannda bir mali müessese bulundurmannı önemini kavrayan ve işletmelerinin sermaye ihtiyacı artan gruplar banka salıibi olma yoluna gittiler. BELLt Halkımızın tasarruflanm değerlendirmede bankalara gösterdiğl llgi ve krediye olan talebin fazlahğı, geçici bir dönem icin de olsa, bankacılığın çok kârlı ve cazip bir alan olduğu lntlbaım vermiştlr. Aynca geltşen şartlar içlnde çeşitîl gruplar. arkalarında bir mali müessese bulundurmanın. bir mali mtlesseseden destek aramamn önemini daha iyl kavramıslardır. Bu ortanıda birçok mali kuruluş sahip değiştirdi, hükümetin daha önce izin vermemesl nedeniyle mahalli nitelikte olan bankalar büyük şehirlerde faaiiyet göstermeye başladı. SORU Biraz daha açabllir mlyiz bıı konuyn. Arkasında bîr mali müessese, bir banka buhındurmak hangi bakımlardan arantaj sagüyordu sanayfcilere, sermaye gruplarına? BELLİ Şimdl ekonomlde rakamlar çok büyüyünce firmalann işletme sermayesi Ihtiyacınm gerek şahıs gerekse grup sermayelerlni aşacak bojn:t!ara eriştig! görüldü. Bu nedenle bir zorlama oldu ve birtakım arayışlar başladı. Bence en önemll neden bu. Yanl büyümenin ancak banka sahibi olmakla mümkün olacagı düşiincesinin hakim olması. tklncisl de döviz pozlsyonu tutmanm getirdigi bazı avar.tajlar da burada bellrtilmesl gerekcn bir fak tördür. SORÜ Bııradan son yıllarm gelişmelerine doğrıı gellrsek Sayın Belli. şöyle bir Sddia var: Deniyor ki. bazı gruplar kontrol ettikleri bankaları grup olarak büyiimek için bir araç olarak kuUandıbr ve bu nedenle yer yer hankacılık kııraltarına da jıek uymayarak bankalarını zor durumlara soktular. Gerçek payı var mı bu iddiada? BELLt «No comment»; bu konuda yorum yapmafe tstemiyorum. SORU Bîr rle bankaların kendi Iştiraklcrl olan firınalara ayrıcalıklı muamele yapıp kredi kullandırdıkları, çeşitli kolaylıklar sağladıklan Iddiası var. Bnna ne dlyorBELLİ Bunu kabul etmiyorum. örnegin îş Bankası'nın lştiraklerine kullandırdığı kredilerin toplam kredllerl içindekl payı % 1520 arasında değişîr. Bizde, yani Akbank' ta ise bu oran % 15'in altındadır, standartların altındadır. Çunu da belirteyim ki hem kredi nisbeti bakımmdan hem de tarife bakımmdan müşteri ayırımı yapılnıaz bizde. Bu açıkseçiktir. îştlraklerlmizin kendi bankasına EÜvenmesl diye birşey de sözkonusu olamaz. öte yandnn başka gruplara. oniarın şirketlerlne kapımız her zaman açıktır. SORU Bankalann son yıllarda karşslastskiarı sorunlar arasında ha/.ı kredîlcrin geri dönmemesi hattâ faizlerin Ulagay sordu, Belli yanıtladı: Bankalar sıkınhdan tahsllatmda bile güçHiklcr çekilmesi üzerlnde duruidu. Bu olay neden kaynaklandı sizce? BELLt Öncelikle kredi maliyetierinln yükselmesinden kaynaklandı. Firmalarm kendi bünyelerl açısından ise talebin düşmesl, pazarlama lmkânlarımn daralması ve bu na raftmen yaşarnak lçln. kredi ihtiyaçlannın devam etmesl bilhassa sanayi lşletmelerinde problem yarattı. Bakın burada söyleyeylm ötekilerde fazla birşey yok. yanl ticaret erbabı. aracı flrmalar, Anadoîu'daki firmalarda fazla bîrşey yok. Bunlar ya piyasadan çekilebiliyorlar ya da uyum saslıyoriar. Ama sanayide durum farklı. orada yaşaınak içın yüksek faizle borçlarıma olayı problem yaratıyor. cıkarsa • Açıklanan ftyat endeksleri, 1983 jnlına glrişte enfîasyon konusunda ürkütttcü bir görünüm veriyor. Tlcaret Bakanhğı'na göre ocakta toptan eşya fiyatlan yüzde 4 oranmda arttı. Aynı bakanlığm geçlnıriR endek.slerindeki artış oranı İstanbul'da ylizde 4.1. Ankara'da yüzde 3 oldu. tstanbul Tlcacet Odası da îstanbui'da toptan eşya fiyatiarmdaKi artıçı yüzde 3.2 olarak açıkladı. • Ege ekicl ttitün plyasası 335 llra başdyatla açıldi. Açıkianan başfiyat bu yıl ilk kez hesaplanan malîyeU gecti. Türk'ye Zivaat Odaları Birllei'nin Gümrük ve Tekel Bakanlığma verdiftt «Tiltün Raporu»nda rnali yet 310 lira olarak saptanmıştı. Başfiyatın maliyet hesaplarmm ttstflnde olması nedeniyle üreticl memnun. • Irak Başbakan Başyardırocısı Türkiye'yl zlyaret ederek Başbakan Bülent Ulusu'yla görüştu. Göruşmelerde. Irak'ın Türklye'don kredi Istediğl belirtlldi. • Konsolidp bütçe geürleri tahminin 8.1 milyar lira üstünde gerçekieşt.i. • Dozer ve yoi yapım grayderleri ithall serbest bırakıldı. Bakır çubuk ve alüminyum ithaline şartlı izin verilecek. Dokuma sanayi girdilerlnin ithal ilkelerl belirlendl. • Çalışma Bakanı Turhan Esener «Sonbaharda normal toplu sözleşme düzenine geçilecektir» dedi. • Merkez Bankası devlet iç borçlarıma tahvillerlnl de disponibilite knpsamina aldı. Tahvillerin disponibülr.e oranı yüzde 10 oîarak bellrlendi. • Murat131 otomoDiüerine yüzde 3 zatn yapüdı. Yeni zam modellere göre 37 binle 47 bin lira arasında dpftişiyor. © Emar İskân Bakanı Ahmet Samsunlu toplu konut yasasınm degiştirilpcegini açıtciadı. 0 Ulaştırma Bakanı Mtısi.afn Aysan KlT'lerln geçen vıl 48 milvar lira kâr etr.iklpi'ini ackladı. Neler oldu? Yaşamak için yüksek faizle borçlananîar rlaha çok sanayi firmalanthr. Ancak bunlarm dummunda da geaen yıla göre bir düzeîme var. Bazı firmalar tasfiye olurken bazıları da yeni şartlara ayak uydurnıayı basarıyor. SORU Sanayini'./.in kuruluş yapısındakl bozuklısgnn da bunda etkisi var herlıalde... BELLt Bi! imkânı ekonomi vPrmiş, bu firmalar öyle kurulrnuş. «Gei, al bu imkânı kullan» dsnümiş, o da öyle kuruîmuş. Dış kredilerde de aynı şey. kur farkını devlet üstleniyorum demiş. ona göre kurulmuş. faizde de aynı hadise. Sonra bu sartlar tamamen deâişince tablt bazı firmalar zorlanıyor. Ancak şunu bellrteyim ki bııgtln durum geçen yıla oranla daha ljidir. Meselâ bugün faiz tahsilatımı?! geçen yıla göre daha rahattır. Bazı firmalar tasfiye olurken bazıları da yeni şartlara intibak etmeye başladı. Bu yıl durıımun daha da lyiye gidecogi kanısındayım beıı. SOUU Ge.çtiğimiz dönemde hankalan zorlayan bir konu da sanırım faiz yanşıydı. Bu yarış nasıl başladı ve bn noktaya gvlmcsi zorunUı uıuydu sizce? BELLİ Bunun ilk sebebi tabii ki faiz hadlerinin serbest bırakılmasıydı. Biz buna taraftar değildik. bir yerde kon trol aitında tutulmasmı Istiyorduk. Ama böyle olmadı. Faizler serbest bırakılınca marjinal bankalar hem yaşamak, ayakta kalmak için, hem de büyünıek ihtirasjyla kaynağı büyütmek çabası içine girdiler, mevduat toplarna yarışına girdiler. Bencs bütün hadlss bu marjinal bankaların çabasmdan doğmuştur. SORU Nasıl yani, biraz açabllir mlsiniz bn noktayı? BELLt Banka sisteminde e?as olan kanunlara. nizamlara tara uymaktır. Ufak kaçamaklnr başlar, bunlara göz yumulursa bundan bütün sistem zarar görür. Faiz yanşı içinde bp.zı bankalar faizl yükselterek haksız rekabete girmişlerdir. Bu gerçek de oniarın mali bünyelerinl zarara uğratmıstır. Aynca bu bankalar Merkoz Bankası'na karşı yükümlülüklerini yerine getirmerniçler ve hepsinin ötesinde sağhklı olmayan banka bilançoları gündeme geirniştir. Meselâ ciddi bankalar %15 disponibilite tutmak zorunluluğuna uyarken bazı bankalar %35 oranmda kalmıştır. Bazı bankalar aynı şekilde kanuni karşılıklarmı Merkez Bankası'na ödsmediler. Şiındi bu tür uygulamalara göz yumulunca kaidelere uyan banka cezalandınlmış, zarara Itilmiş olııyov. kaidelere uymayan kârlı çıkıyor. Bir de tabit bankeıiik olayları var... SORU Bankerlik olaylarmm ohnr.saz etkisi nıi? BüLLt Bankerük olayları banka sistemini sarsnnştır. Bazı bankaların bankerlerle işbirîiğine gitmeleri bu bankaları köttl duruma itmiştir. Aslında banka sistemindekl forunlan Iklye ayırmak gerekir: (1) daha çok bankerlerle işbirliği yapan bazı büyüklü küçüklil bankalann özel sorunları ve (2) kaynak maliyeti nedeniyle banka sisteminin bir bütün olarak karşılaştığı genel sorun. Genel sorunu, yani kaynak maliyetiyle ilgili oîanmı çözmek için Maliye Bakanlığı ve hükümetimiz 1982 yılı sonunda ciddi düzenlemeîero gitti. Fakat bankerJerle işbirliği yaptıkları için özel sorunlarla karşılaşan ve bünyeleri zayıflayan bankalann özel sorunları her haide kısa süreda çözümlenemez. SORU lîurada, son önîemlerin ctkisine geçmeden ön. r.ft bir çey sormak îstiyomnı. Maliyet yapilan ve büyüklükleri farklı bankaları' aynı şartlarla aynı kulvariarda yanştırnıanın gerçekçi olmadıgı ilerl süriilüyor, ne dersiniz? BELLt. Sektör İçlnde farlî lıhklar var, marjinal firmalar var diye farklı faiz uyi gulamaya ben inanmıyorum, bunu kabul etmiyorum. Bunlar zaten gtrmemesl lâzımken glrmlş bu lşin içine ve bugtin bir nok taya gelmiş. Bundan sonra bir kurtarma operasyonu oîmaması lâzım artık. Zaten hangl kriterlerl koyacaksmız, bankerler arasm1 da nasıl ayırım yapacaksınız, bunu nasıl uygulayacaksınra? SORÜ Bankalarla son finlemler konusunda ne diyorsnnuz Sayın Belli? Bn önlemlpr banka sistem!ne ne getirecek? 1981'de Uluslararası'nın döviz gelin 1981 Temmuz'unda 9 miiyon doîardı. Bu miktar, 1981 yıh sonunda 80 miiyon dolar oidu. Uluslararası'nın 1982 yüı döviz geliri ise 390 miiyon dolara ulaştı. Bu olağanüstü gelişme yalnız Uluslararası içın dogaldır/ Çünkü Uluslararası'nın ihtisas alanı uluslararası bankacılıktır. Ve uluslararası bankacılık ilişkileri döviz ilişkileridir. Bu nedenle Uîuslararası, az şube ve nitelıkli personelle, kısa sürede kendisine ve ulusal ekonomimıze çok şey kazandırdı Bir yüda 390 miiyon dolar döyız geliri bunlardan sadeoa biridir. Uluslararası, temsil ettiğı bankacıîık modelinin ve taşıdıgı sorumluiugun gereklerini daıma yerine getirebüen bankadır. BELLt Bankerlerle sistem muhakkak daha iyl bir yola girecektlr. Bir ke re mevduat faizlerlnin blraz aşagı çekllmesine rağmen faizler enflasyonua biraz Ustünde olduSundan kaynak gene gelecektir ban kaîara. öte yartdan disponîbilite oranlarının kanuni karşılıkiarın yeniden ayarlanması, faiz hadlerinia bir anîamda kontrol altına almması ve yeniden. değerlendlrme Imkânının tanmması fevkalâde mtisbet tedbirlerdir. Bunlarm olumlıı etkllerinl yakm za tnanda göreceğlz. SORU Bn alınan önlemlerin Bzelükle sanayl kes'min'n cok yakınrtiirı kredl malfyetleHnî f»7İa ptkîlemeyecp)*! Ilerl sürüidü. Siîfe fröriiniir te krotîi maüyetlerinîn nesl açı.sından da bir elkî yapacak mı bu öulemler? BELLt Aîınan bu tedbir lerin blrinci gayesi banka sistetnini daha İyl bir nnic taya getirmek, sıkmttdaa kurtarmaktır. Ikincl gayosl İse tabil kredi mally^ie rini bir yere getirmekt'r. Birlnci hedef hallolunra lkinci hedefe doğru mespfa almmaya başlanacak. Yilnız şunu soyleyeyim kl, ban kaların kaynak yaptsırım bu önlemlerle nereye dog ru gideceğinl görmek için. biraz daha, blrkaç ay daha beklemek gerek. Benim salı sl kanaatlme göre bir ;iire sonra kredi maliyetlerl nl gerl çekme İmkânı da doğacaktır. Ve bunun olıımlu tesirlert diger sektör iero de yansıyacaktır ULUSIARARASI bir dünya bankasıdır.