Katalog

Cumhuriyet 6 SORU Sayın Yağcı; sizin Türklye Smal Kalkınma Bankası içln Türklye ekonomisine uygulanacak bir ekonometrik model geliştirdiginlzi blliyoruz. Bize önce «ekonometrlk model» deyince ne anlaşıhyor, bunu anlatabilir mîsiniz? YAĞCI Tabii. Fakat bir ekonometrlk modelln ne olduğundan önce ne ige yaradığmı belirtmek daha yararlı olacak galiba. SORU Peki, buyurun, önce ekonometrlk modelin hangi amaçlarla kullanıldığım anlatın. EKONOMİ 9 OCAK 1983 SORU Bu degişiklige neden gerek duydunuz'.' YAĞCI Enflasyon Ttirkiye'de çok önemli bir olgu. Ekonominin bütün degişkenlerin! etklliyor. Para arzı lle entlasyon arasında yakın bir ilişklnin olduğunu biliyoruz. Para arzı enflasyonu bellrleyen önemli değlşkenlerden bir tanesi. Böyle olunca. para arzı artışlarının hangi kaynaklardan mevdana geldiginl bllmemizin büyük yararı olacak. TEM 1 para arzı dışsal bir deglşkendi. TEM 2'ye Türk ekonomisinin kurumsal yapısına uygun bir para arzı mekanizrnası ekîedik. EKONOMİDE DİYALOG Fahrettin Yagcı kimdir? 1644'de dogdu. Istanbul Üniversitesi Iktisat Fakültesini bitirdikten sonra London School Of Econamics' de master ve doktora yaptı. Londra City Ürüversitesi'nde öğretim üyeüği yapan Yagcı dahe sonra îstanbul Üniversitesi Iktisat Fakültesi'nde asistan oldu. DPT'de uzun vsdeli plan lar Şube Müdürlügü de yapan Yagcı haîen Boğaziçi Üniversttesi'nde öğretim görevlisi. Fahrettin Yagcı (solda) Osman Uiogay'ra sorularını yanıtlarken. £ Ekonometrik modeller tüm gelişmiş ekonomilerde geleceği ve izlenecck politikalann muhtemel sonuçlarını tahmin etmek için kullanıhyor. Hükümetler politika beürlerken bu tür tahminlerden yararlanıyor. % 1982 yılı için modelimiz % 4,5 büytime hızı, yüzde 30 enflasyon, 5,6 milyar dolar ihracat tahmin etmişti. Resmi veriler gerçekleşen rakamlarm bu tahminlere yakın olacağını gösteriyor. SORU Peki. şlmdl modelln çözflm »onnçlanna lir miyiz? YAftCI Tabil. Yalnız önce bir noktaya değinmefc lstlyorum. Alınan sonuçları Türkiye Smal Kalkınma Bankası' nm resmi pörüşü olarak yorumlamamak gerekir. Bu teknik bir çahgmadır. Amaç. ekonomideki gellşmeler) izJemeye yardımcı olabllecek bir model oluşturmak ve yapılacak projekslyonlara ve politika tartışmalanna formel bir baz oluşturmaktır. Elde böyle bir araç olursa. yapılacak tahminlerin başarısı artabiltr... SORt.' Evet. anlıyorum... YAftCI tki tür çözüm alınabilir modelden: geçmi? yıllara ait çöztimler ve geleceğe ait çöüümler. SORU Model hem geçmlş. hem de gelerek Içln çöztildü rnü? YAĞCI Çözuldü. Aslmda modelln. gerçek ekonomlnln çalışma mekanizmasını ne derecede temsil ettieini test etmek İçln önce modeü geçmiş yıllar içln çBzmek jrerektyor Mndelin Icsel deftiskerıler lc!n hulduKu rlegerler bu değişkenierin gercek değerlerine yakınsa dernek ki rnodel gerçek ekonomiyi iyi temsil edebil'vor. Bu durumda model eelecegin proieksiyonu ve politika anal^leri Içln kullanılabilir. Her modeUn, kullanıtmadan önce böyle bir testten gecmpsi gerekir. SORU Sizln cözümicHnis nasıl cıktı? TAĞCI İyi çıktı. Biz modeli 197031 yıMarı içln t,özdük. Çözüm dsğerlerl serçek degerlere epeyce yakın çıictı. Modelle. peçmişlp Hgili politika analİ7İeri de yaptık ö r neğin, 1973 yılından bu yana petrol ftyatları daha rlilsük bir hızla artmış olsa Idi, Türk ekonomistnde ne «'"»rtu? Çözümler gösteriyor ki. bu durumda yaşadıâımı?. «t ••**yonlst sürecl çok daha hafif bir sekiide atlatabiHrdi' SORU Yani model peçmlsln ypnlden deteriendirilme»! için de ku^amiabiHyor? YAĞCI Evet. Bir örnek vereyim. 197081 dönemi Içln 1 denedigimis : politikaiardan bir tanesi kur lle HRIH. 1970 yılından beri Türkiye'de reel kur (dolarırt lç ve dış enflasyona göre düzeltilmiç flyatO sürekli düşmüştür Örnefein 1973 yılında 100 iken 1973'rta 60a düşmlistür Böyle bir durumda dış piyasalar cazibeslni kaybeder ve ihracat azalır. Türkiye'de de bu döneınrte reel ihracat azalmıstır. Eeel kuru 1973 sevlyesinde sabit tutarak modeli 197081 dönemi için çözdük. Bu varsayımlar altında ihracat daha büyük bir hızla arttı ve 1977 yılında başlayan krlz bilvflk ölçüde engellenmiş oldu. Geçmişle Ileill bu tllr sayısız denemeler yapılabilir. Alternatlf oont'kalar tek. tek oldugu glbi bir paket olarak da denpnebillr. SORU Gelecekle llgill projeksiyonlar da yaptınız sanıyornm. Dört amaca hlzmet edebüir bir ekonometrlk model. Bunlardan birinclsi çeşitll ekonomik degişkenler arasındaklı illskinin derecesini ölçmektir. örnegin, ibracatı bellrleyen faktörler nelerdir, döviz kurundaki degişmelerin ihracata etklsi ne kadardır? Bu tür sorulara cevap verebilir bir ekonometrik model. tkincisi olarak, geleceği öngörmeye, projeksiyon yapmaya yarar. Önümüzdekl yıllarda Türk ekonomlsi ne yönde gellşecektlr? thracat ne kadar artacak, enflasyon ne olacaktır? Üçüncü olarak, ekonomik politika benzetimleri (simulasyon) yapmaya, yanl. hükümetin lzleyeceği politikalann sonuçlannı önceden tahmin etmeye yarar. örneğin, para arzı % 20 âeğil de % 30 artmış olsa ekonomide ne olur? Son olarak da, ekonomik politikanın tesbitinde yardımcı olablllr. Yani, bellrli ekonomik hedefler saptandığı zaman, bu hedeflere ulalabilmek İçin politika araçlarının büyUklUğUnün ne olması gerektiğinl hesaplamakta kullanılabillr ekonometrik model. örneğin, ihracatın 8 mllyar dolar olmasını lstlyoTUZ. Bunu gerçekleşttrebilmek tçin, dlger şartlar aynı lken, döviz kurunun ne olması gerektiğini hesaplayabllirlz. SORU Ekonometrik modeller hangi ttlkelerde kuüamlıyor? YAĞCI ~ Ekonomlnln böyle bir modele lhtiyaç göstermesi İçln belli bir gellşmlşlik düzeylne erlşmesi gerekir. Basit bir ekonoml düşünUn; tarımsal btr yapı, bütün sanayl 1520 fabrikadan lbaret. Böyle bir ekonomide olup bitenl, 45 fabrika müdürü ve Maliye Bakanı lle görüşerek anlayabilirsiniz. Ekonomik ilişkiler basittir ve kullanılan politika araçlan doğrudan kontrol araçlandır. Yani Ulagay sordu, Yağcı yanıtladı: Ekonometrik modele göre 1983de enflasyon %28, büyüme %5,2 olacak ruluşları bu tür çalışmalan baslattı, fakat bu çahşmalar sonuçlanamadı. SORU Sizin bu alandakl çalışınanız ne zaman başladı? YAĞCI 1980 yılında, Çalışma, Tîirkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) İçin yapıldı. Bankanm temel amacı kısa dönemli öngörüier (projeksiyonlar) yapmak. Yani gelecek 12 yıl İçinde ekonomide meydana gelecek makro degişmeleri önceden tahmin etmek. Fakat kurulan model yukarıda sözünü ettiğlmiz bütün amaçiar için de kullanılabilir. TSKB modelin bulgularını kendi faaliyetlerinde kullandıgı glbl 3 aylık raporlannda da yaymlıyarak herkesin kullanımına sunuyor. SORU Bu kullanılan modeli blraz tanıtabilir mîsiniz? YAĞCI Kolay referans verebilmek İçln modele TEM diyoruz. «Türkiye'nin Ekonornetrlk Modeli» kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor bu isim. Çalışma Iki a^amada yapıldı. Yani modelin ikl versiyonu var. Bu verslyonlara TEM 1 ve TEM 2 diyoruz. TEM 1. 1981 sonunda bltmtştl. Bu. Türk ekonomisindeki en önernll reei ve parasal 24 makro değlşken arasındak! iliskiyi eşanlı denklem slsteml ile gösteriyor ve bu değişkenlerln yıüık projeksiyonunu yapıyor. SORU TEM 2 ile TEM 1 arasındaki fark ncdlr? YAĞCI Temel tark TEM 2'de para arzımn lçsel Wr değtşken olması. Yani para arzının ne kadar olacağını da model kendi hesaplıyor. # Türkiye'nin Ekonometrik Modeli 1980 yıhnda TSKB için geliştirildi. Bu modeli geçmiş yıllar için çözdüğümüzde gerçeğe çok yakın sonuçlar verdiğini gördük ve geleceğe dönük sağhklı tahminlere elverişli olduğunu anladık hükümetler yasak ve kota koyma, flyat saptama ve taymlama glbi yöntemlere ağırlık vererek ekonomiyi yön lendirirler. Fakat ekonomik gelişme lle birlikte llişkller karmaşıklaştıkça ekonominin yapısım ve ne yönde gellştiğini kavramak güçleglr. Bu duruma gelmiş ekonomllerde istatistlkl veriler de yeterli ve güvenilir oldugu içln ekonometrlk modellerden yararlanılır. SORU Batı efconomllerlnde yaygın bir şekllde kullanıhyor o halde? YAĞCI Bvet. Bu ülkelerde hükümetlerln, çeşitll kamu kuruluşlannm, ünlversltelerin, bankalann ve bazı özel kuruluşların ekonometrik modellerl vardır. örneğin, îngiliz Maliye Bakanhğı'nm böyle bir modeli vardır. Hükümet, izleyeceği polltikaları önce bu modelle sınar, sonra uygular. Batı'dakl bütün Merkez Bankaları'nın bir modeli vardır. Bazı özel kuruluşlar bu modelleri ticarl amaçla kurar ve kullanırlar. Modelle yapılan projeksiyonlar, bu bilgilere ihtiyaç duyan firmalara satılır. Bazı az gellşmig tilkeler de bu modellerl kullanıyor. .... „...... SORU Tiirkiye'de Ise uznn süre ekonoinetrtk modeller kullanılmadı galiba? YAÖCI Kullanılmadı. Çünkü bu kapsamda ve bu amaç la yapılmış bir model yoktu. Bazı akademik çalışmalar vardı. Bunlar değerll ilk denemelerdir. Akademik amaçla kurulduklan ve sonradan geliştlrilmedikleri için bu çalışmalardan yararlanma olanağı olmadı. Bazı kamu ku Türkiye Ekonometrik Modeli'nin 19821983 yılı için yaptığı baz (temel) tahminler % artış GSMH Imalat Sanayl Katma Değert Özel Tüketim özel Yatınmlar îmalat Sanayi îhracatı ; Toplam Ihracat Toplam îlhalat Para Stoku Ennasyon (%) Para Stoku (Mnyar TL.) tmalat Sanayi lhraeatı (Milyon dolar) Toplam Ihracat (Milyon dolar) Toplam tthalat (Ijlilyon dolar) ....,..,^. ( , s 1982 4.45 650 1.15 253 23.93 19.34 7.28 20.10 30.00 1.16i 2.838 5.608 9.558 1983 5.22 5.38 3.79 6.49 23.44 17.4« 8.43 21.78 28.00 1.401 3.5fiO 6.5CT 10.SS4 Sanayi ürünleri lhracatınd» uygalAiun ortalama sübvansiTon oranı yüzde 23 olacak. Net sermaye ştfrlşl 1,5 milyar dolar olacak. Tarımsal üretim yüzde 6,7 artacak. Nomlnal kamu harcamalan yflzde 25 srtacak. Taban fiyatı yfizdıt 25 arlacak. KİT fiyatlan yttzdc 50 artacak. 1983 yılı model tahmininin politika varsayımlan OrtaJama devaliiasyon oranı yfisde 30 olacak. Vergl sistemlnde bir değişiklik obnayacak. thraç ve iths.1 mallan fiyatlan dolar olarak yttzde 1 artacak. Sanayi ürünleri Ihracatında oTtvlanan ortalam* aübvaasiyon pr.ını yimte 30 olacak,. 'Net sermaye*İrİri5! İ mllyâr dolar ola«ak. * Tarımsal üretijh a r h s yiizde 3 olacak, Nominal kamu harcamalan yüzde 35 artacak. Taban fiyatı yüzde 20 nrtacak, KİT fiyatlan jiiztlj 30 artacak. 0 1983 yılında ise tarımsal üretimin % 3. taban fiyatı artışının % 20, devaliiasyon oranımn % 30 olacağı varsayımıyla büyüme hızınm % 5,2, enflasyonun % 28, ihracatın 6.6 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. 1982 yıh model tahmininin politika varsayımlan • Ortalama devalüasyon oranı yüzde 45 olacak • Ithal ve ihraç maUarı tlyat'.an dolar olarak yüzde 7 artacak. EKONOMİDE Yeniden degerlemeyle sermaye piyasasında yeni dönem GİMJNAYNASj Alfin yine cilve yapfı Yeni yatınmlar hızlı amortismanla iki yılda kendini amorti edecek Kenan MORTAN İZM1R Kosacü «Veniden degerıendlrme» olarak anüan ve ai2 sayuı Vergı Usuı Vasasınaa değişiklik öngören iıüitiimler sermaye piyasasında yem bir dönemi başıatabilecek. Yeniden değerlendirmeyle birlikte sabit kıymetierin amortis man oranlaruun arttırılması, va yeni yatınmiann yıizde 50' üen başJayan iıızlandırmıuş amortismanlara tabi tutulması, yeniden değeriendirmeyle enllasyon oranlarma uyvunu da sai'iayabılecek. Katsayı oranı uzun sUredir araşurm» ve t&ruşına ttonuiu olan yeniden üegenenoırmede 19Ü2 yıunın 1. katsayı oıaraü alınması vs geriye döuüşiu olarak ber yıl ıçın Katsayınuı art raası özellikle kuruluş yılı eslu oiaıı şifüetlen eKononuk nuyata daha «zinüe» oiarak soKaoılecek. Bu arada amurtismana tabi ıkusadı kıymetlerin ttatsayıylu çarpılması sonucu orta ya yiKan aegeruı Uk uktU üegerlndsn çutarılması sonucu aynen bilançoya yansıtılması şirketlerin sermaye yapısım guçlendirebüecek. Bunun sonu cu airketlerin son iki yıl gektiKlerı fon darbogazınuı giderilebiteceğı va sermaye pıyasası yoluyla tabvil ıbracının baçüyaoiıeceği tahmm ediliyor. Buradaki önemli sorun tahvil thracmda aracılik edecek kurumların yet«rsizliği KastelU depreminden sonra borsa bankeri sayısmm btlylik oranda azalması. ve aracı kuruluş laruı yeniden balkuı guverunı sağlamada, karşılaştıklan so runlar, tahvü ihracında şirketler açısından ftnemli bir sorun yaratabllecek. Bu arada yemia U mall müşavirlik kurunıunun el'an Oanışrna Meclısı Adalet Koroisyonunda görüşülmesı uygulamayı aksatabüecek bir dıİPT etken olarak değerlendirile billr. Zira yeniden degerlendır me sonrası firraalann bilanço lakdimi açısından bu Kurumun oynayabileceği ve batı ekonomilerinde oynadığı önamU rol bilinrnekte. 212 sayılı yasada getirüen bir diğer önemli değişiklik Csi Çoğu zaman yeniden değerien dirmeyle kançtınldığı görülmekte) firmalatm aınortisman hlikümlerine tlişkin. Yeni düzenlemeye göre, şirketler sa bft kıymetlerinin yılda yüzdr 35 oranında aınortlsınano tabi tutabilecekler. Eskidan bu ora nın yüzde 4'lere kadar düşmesi şirketlerin lktisadi hayatta kendilerini yenilemelert açısından önemli bir engel oluşturuyordu. Bir başka deyişle yeni uygulama firmaıun aktifinde gözüken sabit kıymetini 4 yılda yenilemesi olanagını getiriyor. Değişikliklerin bir diğer önemli yönü bina ve arazi gifti yıllık cteğer artışlan yüzde 25" in üstünde olan varhklar için getirilen hükmü Içeriyor. Buna göre, Maliye Bakanlığı blna e arazide yüzde 25'in üstünda amortisman hükmü getirebile. cek. Düzenlemanln bir başka 8nemli yönü girişim serbestisi ve rekabet özgürlüğünü düzenlemeye dönük. Buna görs Tes vik Uygulama Dairesi'nin ve Maliye Bakanlığı'nın onayınm alınması halinde yeni yatırımlar yüzde 50'den başlayan hız landırılrnış amortismandan yararlanabilecefeler. Böylelüde yo ııi girişimlerin, aynı sektörde kökleşmiş ve piyasa payı yük. sek olan bir tlrmayla iktisadl koşuilar iosrisinde rekabet ede bilmesi sözkonusu oluyor. yeniden değerlendirme daha öncelen Fedcral Almanya'nın 1948'de kurulduğu dönemde uy gulanmış ve etkin sonuçlar ver mlşti. Beichmark iPtal edilip Bundesmark'ın yürürliiğe konulcfuğu ay yeniden degerlendlrme şansı yaratılmış, böylelikle alınan sanaylnin dı? pivasalara çütması sağlanmıstı. An cak bu yapıluken yeniden değerlendirme oranlarırun enflas yon oranlarma bağh olarak sü rekli değişir tutulması, öte yan dan oıoHnansmana ayrılan değer artışının vergıden muaf tu tulması yatmm eğllimiui zinde tutmuştu. Şimdl aynı uygulamanın Ulkemize de uyarlanması V8 değer artışından doğan yem fonlann kullanunında vergi açısından farklılıkîar getirilmesi önem taşıyor. Kjsacası uygulama sermaya piyasasının yeniden canlanmaK açısından yeni bir döneınin başlangıcı sayılabllir. Bunun şirketleroe etkin bir biçimde kullanılması ve piyasanın canlandınlması bundan böyle şirketlerin işlevi olacak. Ekonoml Servisj Ttirkiye'de ve dünyada altın piyasaları geçen hafta oldukça hareketliydl. Hafta başında 21.400 liradan satılan Cumhuriyet altını perşembe günü 23.350 llraya kadar yükseldt. Aynı süre içinde kulpsuz Reşat altınımn satjş fiyatı bln lira, külçe altının gramı da 220 llra arttı. Ama, haftanm son günü altın fiyatlarının biraz gerilediği gözlendl. Son haftalarda pek bir değişiklik göstermeyen altın piyasasını altın fiyatlarının yükseleceğl söylentilerinin etkilediği belirtiliyor. Dünyada da altının onsu hafta boyunca 6 dolar kadar yükseldi ve 455 dolara yaklaştı. Altının geçen haftaki durumu şöyle oldu: 3 ücak 7 Ocak Cumhuriyet 21.30021.400 22.75022.850 Reşat 21.00021.500 22.50023.000 24 Ayar 3.070 3.080 3.240 3.260 Dolann düşüsü durmuyor Eknnomi Servisi Doların dünya para piyasalanndakı deger kaybı öurmuyor. (jcçen natta 2.34 tr.arka kadar duşen dolar, Yen karşısında d3 son 11 aym en düşük değerine incti. Hafta sonunfia âolar '£29 Japısn yeninden 'şlern gördü. Doiar, İsviçre ve Fransız Frangi karştsında da değer kaybetti. BU arada, Türk Lirass do lar karşısında salı günü bi raz düşmesine rağmen, hattayı değer kazanarak kapadı. Öte yandan ;ira marka karşı halil bir değer kaybına uğradı ve hafta sonunda mark 78.65 liradan işletn gördü. Dolanr, değer kaybı, taiz oranlarıııda ki düşmeye ve reeskont oranlannda yeni bir indirim bolîlpntisine baglanıyor. Doların para piyasalarında geçen haftaki durumu şöyle oldu: TEKEL, ürettiği 34 milyon litre rakmm 733 bin litresini ilırac etti ANKARA, (UBA) Gümrük ve Tekel Bakanı Ali Bozer, 1982 yılında, Tekel maddesi dışsatımmdan toplam, 3 milyon 873 bin dolarhk döviz elde edildiğini töyledi. Bozer, Tekel rnaddeleri Uretiminde hernangl bir darboğazın söz konusu olmadıgını belırterek «Tekel ürünleri dışsatımı diğer maddele. re göre çok daha hassas bir alanda yapılmaktadır. Alıcı ülkelertn lcoyduklan yiifcspk vertd vc büyük kıntlamalar nedeniyle bu alanda re. knbet etme şansımiz çok zayıttır. Ancak, tttm bu zor koşullara ranneıı Tekel maddeleri dışsatımını artırmak için olağanii»tâ bir çaba bar cıyoruz» dedi. 19S2 yıh içerisind'». tiltrell sigaıa sıkmtısı çeki!medi£lni belirten, Bozer. avnı eönsrn içerîstade Tekel Genel MUdürlüğunee, 42 Din ton fjltreli sigara ile 14 bin ton da filtresiz sigara üretimlnin gerçekleştırilüığini r.çıkladı. Ali Bozer, 1982 yılı içerisinde 34 milyon litre rakı irnal edildiğini, bunun 783 bin Iitresinin ise ıhraç edilâiğini sözlerine ekledi. Bozer"in verd'ğı bilgiye göre 1982 yılında üretilen Tekel maddelerinin miktarlan şöyle bellrlendi: «Fllitrelj sİRara 42 bln tou, filltresiı Kİfcara 14 bin ton. Rakı S4 milyon/Lıtro. Votka £ milyon/Utre, Bin» W milyon/Utre, Likör 0.1 milyon/Litre, Kanyak 0,4 milyon/Litre. Cin 2 milyon/Litre, Vermot 0,9 mllvon/Litre, Vlski 0.«» mîlyon/Litre, Tu« 1123 bin ton, Klbrit 16 bln sandık.» rsrı Mark tsviçre Pr. Fransız Fr. Japon Yeni Türk Lirası 3 Ocak 2.37 1.99 6.71 235.30 184.90 7 Ocak 2.34 1.95 6.65 229.65 184.45 Izmh Tkaret Odası, serbest höSge için foplanacak tZMlR (a.a.) îzmir Ticaret Odası serbest bölge seçfıni konusunun görüşülmesl için bir kısım üye ı.aratından ulaganüstü toplantıya çagrıldı. Serbest bölge seçimlnde Izmtr'in tarlhi. coğrafl, ekonomik ve sosyal yapısının gözönünde bulundurulmasını ve bu rıutı için de Ticaret Odası Başkanlığında girişim yapılmasını isteyen üyeler olaganüstü toplantının 7 gün içinde yapılacagını bildlrdiler. Türkis 6. Bölge Temsilcisi Ögüt: IKB ile orfaklasa kurulan fabrika ürefime geçti ANKARA (Uimhurlyet B* rn<u) îslam KBİkmrns Bankası'nın ortaklığıyla ger çekleştirtleT! i!k sınai kurıı luşu olan VONTAŞ VorıgB Lftvııa Sanayı ve Ticaret A.Ş tesislert dtin dtlzenlenen bn ;/irenls açıldı. Samsmrnr Terme ilçesi Akçay mevklln de kurulan ve 3 milyar liraya mal olan YONTAŞ Yon ga Levhü tesıslerlnde jnld» 44 bin metreküpü aşkın yor ga levna ve 27 üin metrekü pü aşkjn da kontrplak Üreti leceğl bildirüdl. SK tnüyon fj Ura sermaselt YONTAg'ta tslâm Kalkınma Bankasi yü7. do 30 hissa ile temsiî edili yor. Toplam 270 kişiye ış m kam varatacak olan YON TAŞ 1983 yüınd» 4,2 ITÜ;von dolar ihracatı hedefü "Devlet, altm yumurtlayan tavuk olan işverenîn iflasını önlemeii,, SAMSUN. (THA) Türkîş Altmcı Bölge Temsüoisi Hasan Nejat ögüt, «Ekonomik ifU,slar ve durprıınluk önlnnmezsr pkonomilt anaışi doğacaktır.s dedi. Türklş Altmcı Bölgp TemsV clsi Hasan Nejat ögüt, açv* lamasında, yeni bir tst.ihdam politikasmm yaratılrnası ve bu konuda ö^el t.eşebbtlsdn deviet taratından desteklenmesl gerek digini belirterek şöyle dedi. «Yeni bir iatUıdam politiks» yaratılmau, yeni l? «ahalan »çılmalıdır Zor duruımla oUn dısel kuruluşlara deviet tarafın dan ekonomik desteb sağlanmrf lıdır. Aksl taktirde. ""konomlU if!a«lar ve durımnluk ftiin geç • ikçe çoğalırak ve önlenemedi£i taktirde de ekonomik aııır Si dogacakttr?... Tilrkîş'e bagîı işçilerin v« Tlirkt? yönetirilerinin lşveren* tıir dllşman gözüyle görmedik lerini aöyleyon Bölge Temsilcı « ögüt sunlan söyledl: «tşverer:, blzim içîn altın yumurtlayan bir tavuktür. hu nectenle İ«verenln daha vcrimtl hale getirihnesinin. daha aktit olmasım isliyoruz. Ozel teşebhüs iflas etti^inde >? sabaları kapana«;a):t)r. Mtm yumurtl»yan tavuğumuz da yok olacaktw. Eîr an «nc« !flaslar ftnlen'.neU ve. yenj !ş fsahalan «çıbnafsdır. 13 Eylül'dcn nnce sokakt» Id^olo.tlh anarşl vardı t m ı durum öoyle dcvam ederfte 0«ride ekonomik anarşl dogacakt Evet. Modeîfhem 1982^*61*1 de : ;...SeH) vajaayımlara göre bazi tahminler yaptık. SORU 1982 yıh için yaptıgınu tahminler gercekleşen rakamlara yakın mı? YAĞCI Evet. 1982 yılmın gerçekleşme degerlerinl yaklaşık olarak biliyoruz. Modelin buldugu değerler, bu de*»rlere yakınsa model önemli bir testten daha başarı ile geçmiş oluyor. Modelin 1982 yı!ı tçin öngördöğu büyftme hızı % 4.45. Bu DÎE'nin tahminlne çok yakın. Enflasyon oranı % 30, ihracat 5.6 milyar dolar olarak tahmin ediIJyor. Modelde bu degerler de, gerçekleşmesl beklenen değerlere epeyce yakın Diğer bütün deftlşkenlerde de bu yakınhğı görüyoruz. (Modelin 1982 ve 1983 yılları Iç'n baz tahminleri ve bu tahminlere esas olan varsayımlar tabioda Eörülmektedir.) SORt? Peki modele göre 1983 yılı nasıl görünnyor. 1983 yılı İçin ne fçjbl tahminler yapılabiliyor? YAĞCI 1983 yılı tçln öngördüRflmüz bazı önemli sonuçlan vereyim. Model. büyüme hmnı % 5.22. enflasyonu da % 28 olarak hesapladı. Toplam lhrncatımız da 6 6 mllyar dolar olarak tahmin edildl. SORU DPT 1983 yılında enflasyonun % 20 olacagtnı söylüyor. Aradakl fark nereden kaynaklamyor? YAĞCI Bi'.emiyorum. Bu soruyu cevaplamak İçln DPT' nin tahminlerlnin hangi varsavımlara dayandiftinı bllmeR ve bu rakamın yapılan varsayimlarla tutarlı olup olmadığmı kontrol etmek gerekir. SORU Peki Sayın Yagcı: bu modell kullanarak gelece?e dönök alternatif politikalann mu*itemel sonuçları hakkmda fikîr yürütmek de miimkün mfi? YAĞCI Tabil. Ekonomik polftikalarla llglll yukarıda yapılan varsayımlarm talrl veya birkaçı bir arada de&iştirilerek çeçltli politika paketleri oluşturabilir. 1983 yılında bu paketler uygvlansa ortaya çıkacsk sonuçlar tahmin edllebilir. Blz cesitli politika paketlerinin sonuç'arıni tahmin ettik. Farklı kur. yatınm. KtT fiyatlan. tabnn fiyatîarı gibi politikalann sonuçlarmı çeşltli senaryolar halinde tahmtn ettik. SORU Sonuçları özetieyebillr misiniz? YAĞCI Çok zaman alır bu. Bu sonuçları TSKB yayınlıyor. Pakat bir örnek verebilirtm Bu örnekle modelin nasıl çalıştığını da görmüş oluruz Vaptıpıtnız denemeîerden bir tanesi taban fiyatları ile llgili. Diğer koşuilar degişmezken, 1983 yılında taban fiyatlan % 20 degil de % 30 artınlmış olsa ne olur? Model. ekonomideki bütün karşılıklı ilişkllerl gözönüne alarak her değtşkene yapacağı etklyl tahmin ediyor. Şöyle çalışıyor model Destefcleme kuruluşlarımn satış fiyatı sabttken destekleme ftyatlarının artması bu kuruluşların finansman açığı vermeslne sebep oluyor. Bu da Merkez Bankası'nın bu amaçla verdiği kredilerl. rezerv parayı ve para arzmı artirıyor Para arzının artması entlasyonu körüklUyor Enflasyon artınca da kamunun nomînai acıklan artıyot Bu da Merkez Bankasfnın kamuya verdigi kredileri ve para stokunu yeniden artırıyor. Böylece para stoku enflasyon kamu açıkları para stoku arasmdakt etkileşme devam ediyor Enflasyondaki artış ekonominin diger kesimlerine de sıçrıyor Örnegtn. kur sabftken ennasyon dıs pivasanııı cazibesini azaltıyor. Yani ihracat azalıyor. Bu da Ithalatı azaltıyor. Azalan Hhalat da hem (iretlmi. hem de yattrımları azaltıyor. Üretimin azalması enflasyunu daha fazla artırıyor ve bu yine dı^ ticareti olumsuz yönde etkillyor. Yanl enflasyon İhracat IthalAt üretim enfiasyon arasında ikinci h!r rlöngü laınıluvor Btı İki dönsrtl enflasyon kanalı ile birbtrini etkileyerek staqflasyonist süreç peklşlyor Model bu mantıkla çahşıyor Taban fiyatlarmdaki artışın % 30'a çikan'.ması nihni densede enflasyon oranıni % 28'den % S0"ve ç'kirtırken biiv(lme hızını da % 5.22'dPn % 4.59'a düşürüynr. Tnplam 1hrRf?»t da 6.5 milyar doiardan 5.S mllyar dniara d'isüyor SORU Bn sonuc pprçekten Miîinç. Hu dıırtıtnda hu modeller. Izlenebfîeeek politikalann etküprini finceden eflrme olanagını veriyor Wxe Y.AfîCl Doferu. Fakat sonuçları cok Katı bir şeKüde yorumlamatrmlî perekir ModeUn kis!tlnmsİHrını düsflnfiu hata paylannı hesabfl katmak gerflkir Daha da önemüsl, yapılan varsayımları hfitırria tut.mak Rerekir. SORU Modelin eelistlrilmesî ditsftnfll'»T«r mu? VAĞ TSKB. modeli hem kfipsam. hem teor) hem de bakımından sürekli geliştirmeyi ve sektör bazında nrojeksiyonlar yapabilecek yer.i modellerie desteklemeyı düsttnüyor. vor.