Katalog

6 OCAK 1983 KÜLTÜR YAŞAM Cumhuriyet 5 "Kırılan kalıbın arkasından asil büstün cıkısı gibi...» min'in biyografisi gibidir Üs geleneğini sürdürür İbnülemin. SON telik bunu, sanki kendisi ora (Önsöz'de de belirttigi gibi, SADRAZAMLAR daymış izlenimini vermek için Son Sadrazamlar Ahmed Rıfat Yazan: İbnülemin bir başka deyişle, inandıncüık Efendi'nin Verdül Hadaik'ine sağlamaya vönelik bir retorik zeyl olarak yazılmıştır. SadraMalımud Kemal İ özelliği olarak vapmaz: o, îb zam biyografilerinin vazımı işi nal / 4 cilt / Der nülemin, gerçekten oradadır, Osmanzade Taib'in Hadikatülbelgeler de bunu kamtlamak Vüzera'sıyla başlar ve değışik gâh Yayınları için vardır! Tanpınar. Son Sad yazarların birbirlerinin yapıtrazamlar'daki belge bolluguna lbHilmi YAVUZ karşın, bu kitapta «Asil dünya larına yazdıklar zevl'lerle Son nülemin'e kadar gelir.) bnülemin Mahmud Kemal înal'ın Son Sadrazamlar'ı yenlden basıldı. İlk basımından (19401953, 14 faslkül) bugüne kadar ancak bir kez. I9€9'da basılabilmişti. Dergâh Yayınları, İbnülemin'in Son Asır Türk Şairleri'ni, Son Hattatlar'ını ve Hoş Sada'sıru da venıden basmayı vaad etmektedir. Böy lece XIX. ve XX. vüzvılm dev let adamları, şairleri. ha'tatları ve musiki ustalannın biyografilerınden oluşan İbnülemin Külliyati tamamlanmış olacaktır. İbnülemin Mahmud Kemal Inal (18701957), Osmanlı historiogvafi (tarih yazımı) geleneğinı sürdürüyor görünse de, bu eeleneğin içinde kendine özgü kimligi agır basan bir yazar sayılır. Kendine özgü, evet Cünkü îbnülemin, Tarih'i kendi vaşamında içkinlestirir; okuduğu her belge. incelediği her arşiv (Yıldı? Sarayı'ndakl belgelerin düzenlenmesi işi ona hırakılmıstı), tbnüîemın'm öznei tarihinde ickin'dir. Bu, Tanpınar'ın çok haklı olarak belirttigi gibi. İbnülemin'in «sonradan Eelen bir tanıkhk» gibi vazmasına neden olacaktır. "Onun için». divor Tanpınar. «iktüalite veva oolemiğin muavvcn bir zaman hududn yoktıı Bu vüzden eserlerinin mevzuu ne kadar deeişirse deçişsin. daima kendl tercümelhâli (biyografisi) imis hissini verir.» Bu vüzden de bütün bir XIX. vüzvılın tarihi tbniile I yı bulmamm giiçlü&ünden» işte bu baglamda sözeder: Mütareke, babaevinin Fransızlar tarafından işgalidir: Abdülhamid'in despotlugu babasmın Kozan'a sürülmesinde belirir; Balkan Savaşı, Birinci Dünya Savaşı gibi olavlar «kendisine ait bir maaş haksızlığının» övküsünde, ihmal edilebilir birer «ayrıntı» olarak görünürler. E. H. Carr, Tarih Nedir'de «her tarih tezi nedenlerin önceliSİ sorunu çevresinde döner» diyordu; Oysa îbnülemin'de tarih, sonuclann finceligi çevresinde döner. Tarroınar, sövle an latır: «(Son Sadrazamlar'ın) Sait Pasa'va avnlan ciltleri Ise bu bakımdan emsalsiztHr. Bizde bu (....) kadar sivasl bir sahsivetin iizerlnde dikkatle durmuş cser azdır. Fakat aldanmayalım, br cilt'erde dev. rinin politik hadiseleri ve sadrazam Sait Pasa'nın havatı arasında asil ka'sılastiŞimifc <ev, İbnülemin Mahmud Kemal Bey' in kendisîdir. Yahiıt hic oimaz sa. Mahmud Kemal Bevie olan n>ünasebetlerIn<Je vakalanmış, Mahmud Kemal Bey'e hizmet veva ihanet etmls bir Sait Pa«sa'dır. Eser ilerledikçe Ahdülhamirt'in kendi mizacina eöre varsıttıSi bu vezirin arkisından, öhiir barok terkip. İbnülemin Mahmud Kemal Bey yavaş yavas hütün eeosantrizml ve komnlekslerivle tıpkı Innian kalıbm arkasından asil büstün cıkısı ••i çıkar» »i b Asır Türk Şairleri ise. vine Osmanlı historiografisinde önemli bir yeri olan Tezkire geleneğinin içinden yazılmıstır. öyleyse, şunu neden söylemeyelim: Tarihi, kendi biyograhsine indirgemesine karşın, İbnülemin'in yayınladığı belgeleri teorik düzeyde yeniden okumak mümkündür. Üstelik, Son Sadrazamlar'da ardarda olavların tarihi (kronos olarak tarih) vardır ama Kermode'u (The Sen se of Ending) izleyerek. son'un geldiği duygusuvla anlam kazanan Tarih'i de (kairos olarak tarih) bulabiliriz orada. Tanpınar'ın deyişivle Ibnülemin'in, kendisini «Bir eser, bir isim, bir müşahade. yıkılanin bir zerresi, ne olursa olsun bir şeyler kurtarmaya mecbur» sayması bundan dolayıdır. Son Asır Türk Sairleri'nde «ömründe tek manzume, hatta tek mısra vazmıs olanların bile» yer aldığına bakarak Tanpınar şöyle divecektir: «Çünkü muharrir (İbnülemin) için kurtardığı şeylerin kıymet li olması bebemehal şart değildi. Kurtanlmış olmaları mühimdi.» Son Sadrazamlar, Son Asır Türk Şairleri, Son Hattatlar'daki son'lar, hatta Hoş Sada, belirginleşiyorlar burada: Artık geçmiş zaman olmuş bir dünyanm sonunun geldiğini, Şimdi'ninse ancak bu vitip yok oluşa gidişte anlam kazandığını ımliyorlar. Yukanda da söyledim: Osmanlı historioçratisinde krono loük sürekliliği saglavan zeyl ^ Hoş Geldin Ölüm Tutkulu Perçem YAZAN: SEVGİ SOYSAL / BİLCt YAYINEVİ / İKINCİ BASIN /, 327 SAYFA Bilgi Yayınevi, 22 Kasım 19?fi'da yîtirdiğımte Sevgi Soysal'ın bu ilk ve son vapıtlarım ilk kez 1980'de yayımlamıştı. İkinc; basıııu yapılan kitapta, Sevgi Soysal'ın 1962'de yazdığı «Tutkulu Perçem» adh yapıtıyla ramamlayamndan öldüğü «Hoş Geldin Ölüm» ad!ı rom&n> bırlikte sunuluyor. Yaymevi, Sevgi Soysal'in «Tutkulu Perçem» ve «Hoş Geldin ölüm» adh yapıtlarını bir aratla yayımlarken onun sanatmın gelişim çizgisini göstermeyi dü AMERıKA KITAS1NA İLK ATI, ORAYI KESFEDENL.ER GÖTÜRDÜKLERİ İÇİN . . . YAZAN: KAYA OZSEZGTN / CUMALl SANAT GALERISÎ YAYINI. Cumalı öanat Galerısı, Cevat Dereli ıle başlattığı Türk ressamları albümlerinın yayımını «Kayıhan Keskinok»la sürdürüyor. 3923 doğumlu olan Keskinok sanatseverlerimizin bıraz geç tamdığı bir sanatçı Gazı Eğitim Enstıtüsü Resim Bölümünü bitiren Keskinok, Malik Aksel ve Refik Enikman gibi ustalann elnv de yetiştı Anadolu'nun ceşitü okuJ'arında resim ve sanat tanhı ögretmenliçı yapan sanatçı, ilk kışisel sergiemi 1976 yılında açtı. Tsvıçre'nıı: Lausannf: kentınde ds eğitim gördü. Dış ülkelerdeki sergilere katıldı. Kaya Özsezgm'm sanatçıyı tanıtan özgün çalışması, özsnh bir baskıyla ve Keskinok'un tablolarından on kısi renkli üçü siyah beyaz on beş örnekle destekleniyor. YAZANLAR: NERVIİN YÜZBAŞIOGLtl, MüAMMER YtZBASlOĞLV I 146 SAYF4 / TEKİN YAYINEVİ Milli Eğitim Bakanlıgı Tebl'ğler Dergisiyle îlkokul öğrencı lerine «tavsiye edilen» «Uygulamalı Kolay Dilbilgisi>»nin altmcı baskısı. Orneklerınîn zerşmlığı, bir eğitici kıtaptan yararlanacaKjar içm onemli. Ancak bu şıır ve düzyazı örneklerinin seçimınaekı isabet tartışilabılır. Bu tür kitaplardci, artık çağdaşımız olan yazarlara daha fazla ver ayırmaya ozen göslermek gerekiyor. İMelih Cevdet, Cahit Sıtkı, Oktay Akbal vb. gibi adlara kitapta tek tük rastlanıyorsa da kanımızca seçmeleri daha titiz vapmakta yarar var. YAZAN: IRFAN \ VLÇIN / 136 SAYFA / YALÇIN YAYINLARI Turk okuru. romancı olarak Irfan Yalçm"ı 1975 yılında çıkan ve Mıllıvet Roman Yarısmasmrta ıkincilik ödülü alan «Pansiycn «Huzur»Ia tamdığı 1978'de «Genelevde Yas», 1979'da TDK Romaa Odulu alan «Olümiin 4ğzı» ve 1980'de «Fareyi Oldürmek» Yalçın'm bırbirı ardma golen yapıtıan. «Büyük Soytarı» yazarın son romanı. Kıtap, yapayalnızlığmcla bir sovgıye yapışma tutkusuyla çırpinan ya.şli bir babamn kızına yazdığı mektuplardan oluşuyor. Acıklı ve de gülünç yaşammdan bile tad almayı beceren Halil'm mektupları buıoık bir tat bırakıyor okurda. HASAN H I J S E \ İ N İ N ŞİIRLERI / BİLGİ YAYINEVİ / 1'5 SAiFA Ilasan Büstyin'm bu son yapıtı, «An Inler Bal îçinde» va «Şükrü Babamn B^hçesi» adlı ıki bclümden oluşuyor. «Kavel»ıe İ963'te Yeditepe Şiir 'Armaganı'ra, «Kızılkuğu • Şiirın Uyanışı»yla 1970'te TRT Kitap Başarı Ödülü'nü «Fîlizkıran Fırtınası»yia 1931* d° G:ner Paruk Topıak ve Nevzat Üstün Ş'ir Odüllerini kaza^ nan Hasaıı Hüseyln kendine ozgü şiir çızgisini «Işıklarla Oynimayırmrla da sın dr.rü.yor. , Keskinok KİÜ KİME DUMDUAAA 0 Uygulamalı Kolay Dilbilgisi Nicos Poulantzas (1936 Nicos Poulantzas 1979) yaşamının büyük bölümünü Fransa'da geçlrmiş ve eserlerini Fransızca olarak yazmış olan, Yunan asıjlı bir toplumbilimci. Trajik bir biçimde yaşamına son vermeden önce Pa ' ris Üniversitesi'nde öğretim üyesi olan Poulantzas, şahin alpay Marxizm'in yeterince işlenmemiş olduğu genellikle ka Çev.: B. Yılmaz, Belge Yayınları, İstanbul, bul edilen siyaset ve dev Ekim 1981, 127 s. let kuramının geliştirilmesine yönelik teorik çalışma rı düzeyde ele ahnabilece tugal, Grece, • F. ALMAXYA'DA ÇALIŞAN TÜRK İŞÇİLERÎNİN TOP larıyla tanınıyor. ğini; bu düzeylerden her (1975) adh kitaplaa, kapiLU DÖNÜŞLERİ VE TÜRKİYE İLE F. ALMANYA'DA Atina, Heidelberg ve Pa birinin dığerinden «görece talist devlet biçimlerinin çö UYÜM SAĞLAMALARI SEMİNERİ ris üniversitelerinde öğre bağımsız» olduğunu; dola zümlenmesini konu alır. Bu nim gören Poulantzas'ın ilk yısıyla sosyal yapmın sür kitapların ilkınde Alman ve Uludağ Üniversitesi İktisadi ve Idari Bilimler Fakiil • eseri, hukuk felsefesi ala mesini («yeniden üretimi îtalyan t'aşlzmlerinin olutesi Yayını, Bursa 1982, 243 s. ındaki doktora tez çalış ni») ya da değişmesini ba şum süıeci; ikincisinde söz Yurtdışında birçubuk milyonu aşkın yurttaşımız ya ması La Nature des Choses ğımsız olarak etkileyebilece kcnıısu Güney Avrupa ülke şıyor. 1960'ların başında başlayarak, 1970'lerin ortaları et Droit [Bşyanın Doğası ğini; ekonomik düzeyin an lerinae diktatörlükten dena kadar süren Avrupa'ya göç, topluraumuz üzerinde çok ve Hukuk] (1964). Doktora cak «son kertede» belirle rnokrasiye geçiş süreci inönemli iktisadi, sosyal ve siyasl etkilerde bulundu ve bu çalışmalarını yaptığı bu dö yici sayılabileceğini savun celenmektedir. lunmaya devam ediyor. Toplumsal gelişmelerimizin anla nemde J.P. Sartre. L. muştur. Les classes sociales dans şılması bakımmdan büyük değer taşıyan dev boyutlu dışa Goldmann ve G. Lukacs, Poulantzas'ın karşı çıktı le capitalisme d'aujourd'hul göç olayının araştırılması ve incelenmesinde ne yazık ki Poulantzas'ın başlıca esin ğı ve yenilemeye çalıştığı [Günümüz Kapitalizminde pekçok başka konuda olduğu gibi hayli geri kaldık. Bu kaynaklarım oluşturmuş diğer bir geleneksel Marx Toplumsal Sınıflar] (1974) yönde atılan her adımı memnunlukla karşılamak gere tur. 1960'ların ortalarından ist görüş, devletin egemen başlıklı yapıtmda Poulantkiyor. îtibaren Gramsci ile ilgi sınıfın basit bir aracı ola zas, gelişmiş kapitalist ülDışa göç olayının önemli bir yönü, geçici işçi olarak lenmeye başlayan Poulant rak ele alınışıdır. Poulant kelerde toplumsal sınıfların giden ve çoğunluğu büyük olasıhkla geri dönmeyecek zas'ın Althusser ile birlikte zas'a göre kapitalist top yeni biçimlenmelerini ele olan yurttaşlarımızm yabancı ülkelerde, geri dönen azın çalışmaları da bu yıllara lumlarda egemen sınıf, çı almış; «yeni küçük burjulığın da yurda geldiklerinde karşılaştıkları uyum sağla raslamaktadır. Her ne ka karları çelişen çeşitli kesim vazi» ve «iç burjuvazi» kavma sorunları. Türkiye'den dışa göç olayının en büyük dar sonradan Althusser'in lere bölünmüştür. Devlet, ramlarını geliştirmiştir. Edi bölümünü oluşturan F.Almanya'daki yurttaşlarımızm dı yapısalcı Marxizmi'nden bu farklı çıkarlardan «gö törlüğünü yaptığı La crise şarıdaki ve dönüştekî uyum sorunları Bursa Üniversitesi* giderek uzaklaşmış ise de, rece bağımsız»dır; bunlar de l'etat [Devletin Krizi] nin (şimdi Uludağ Üniversitesi) 1618 Mart 1982 tarih Paulantzas'm eserlerinin arasmda uzun vadede den(1976) adlı derlemede yer lerinde düzenlediği, Türk ve Alman öğretim üyeleri ve tümünde Althusser'in belir ge / uyum sağlama işlevi alan makalesinde, 1970'lerdevlet görevlilerinin katıldıkları bir seminerde tartışıl leyici bir etkisl olmuştur. görür. de gelişmiş ülkelerde başgös mıştı. Bu seminere sunulan bildirileri derleyen kitap geçteren bunalımın iktisadi, £ Poulantzas'ın temel Q Belli başh eserleri tiğimiz aylarda yaymlandı. Kitapta Almanca olarak susiyasi ve ldeolojik boyutlanulan bildirilerin Türkçe özetlerine de yer veriliyor. görüşleri Fouvoir politique et clas rını irdelemiştir. Poulantzas, Marxist top ses sociales [Siyasal tktidar Son yapıtı L'Etat, le Pou • KENTSEL BÜTÜNLEŞME lumbilim geleneğindeki ve Toplumsal Sınıflar] voir, le Socialisme [Devlet Yayına Hazırlayan: TUrköz Erder, Türkiye Gelişme «indirgemeci,» toplumsal (1968) Poulantzas'ın temel îktidar, Sosyalizm] (1978) Araştıruıaları Vakfı Yayını, Ankara 1982, 2S6 s. gelişmede her zaman eko eseri sayılmaktadır. 1970' ise Poulantzas'ın kuramsal Türkiye Gelişme Araştırmaları Vakfı'nm Türk Sos nominin belirleyici olduğu de yaymlanan Faşizm ve evrimi bakımından özel bir yal Bilimler Derneği ile birlikte 2324 Kasım 1981 tarih nu savunan ve büyük güç DiktatörlUk (Çev.: Ahmet onem taşımaktadır. Bu yalerinde Ankara'da düzenlediği «Kentleşme Sürecinde Bü lüklerle karşılaşan görüşü İnsel, Birikim Yayınları, pıtında, ilk eseri Siyasal tünleşme Sorunları ve Çözümler» konulu seminere sunu eleştirmiş ve bu alanda ye İstanbul 1980) ve Türkçeye tktidar ve Toplumsal Sılan bildiriler bu kitapta toplanıyor. Katkılar arasmda ni bir teori geliştirmeye ça Portekiz, İspanya ve Yuna nıflar'da geliştirmeye çalış Mübeccel Kıray'ın «Toplumsal Değişme ve Kentleşme», lışmıştır. Toplumların eko ııistan'da Geçiş Süreci adıy tığı genel devlet teorisinin Ruşen Keleş'in «Türkiye'de Kentleşme ve Kentsel Geliş nomik, politik, ideolojik ve la çevrilmiş bulunan La olanaksız olduğu, ancak bir bilimsel / kuramsal dört ay Crise des Dictatures: Por 'kapitalist devlet' me Politikalan» başlıklı bildirileri bulunuyor. teorisi oluşturulabileceği sonucuna varmıştır. Althusser'in etkisinden uzaklaşarak, Michel Foucault'nun etkisi altında kaldığı görülmüştür. Yine bu eserinde sosyalizme geçişin dernokratik yoldan olması zorunluluğu /T..AMERİKAN üzerinde durmuştur. KIZILDERİUİUERİ Güç okunur ve zor anlaSONRADAN şılır bîr yazar olmakla da GÖRMÜŞLERDıR. tanınan Poulantzas'ın göBU yüZOEN rüşleri gerek Marxist geleBıNMESlME nek içinden, gerekse bu geBıMERLERDE . len^ğin dışından hayli eleştirilmiştir. Marxist gelenek içinden yöneltilen eleştirilerin bir bölümü için, The State in Capitalist Society [Kapitalist Toplumda Devlet] (1970) adlı eserin yazarı Inglhz 'Voplumbflîmci Ralph Miliband ile Poulant zas arasındaki tartışmayı ve E. Laclau'nun yorumunu kapsayan Kapitalist Devlet Sorunu (Çev.: Yase min Berkman, Birikim Yayınları, İstanbul 1977) adlı kitaba bakılabilir. Marxist gelenek dışından gelen eleg tirilerin bir bölümü için de Frank Parkin'in Marxism and Class Theory: A Bour geois Critique [Marxizm ve iroüa biitüfv Sınıf Teorisi: Bir Burjuva Eleştiri] (1979) adU kitaba başvurulabilir. düşünce inceleme arastırma Portekiz, Ispanya ve Yunanistan'cla Gecis Süreci DERLEMELER üMâM, , aa onoem Maaleset, evet Behic AK © «Geçiş tezleri süreci»nin 41 Büyük Soytarı 0 Işıklarla Oynamayın Poulantzas'ın dilimize çev rilen ikinci kitabı olan Geçiş Süreci, yazarın da belirttiği üzere, bir deneme niteliği taşıyor. Kitapta savunulan belli başh tezler şunlar: Güney Avrupa'dakl (şimdi hepsl sona ermiş olan) diktatörlüklerin, alışılagelmiş terimle «faşizm» olarak nitelendirilemeyecekleri; Bu ülkelerin demokratikleşmesi sürecinde AET nin ve AET ile yakm ilişkileri olan «iç burjuvazi»nin olumlu bir rol oynamış oluşu; Demokratikleşme sürecinde rol oynayan halk hareketinin başında işçi smıfının değil, aydınlar ve öğrencilerden oluşan «küçük burjuvazbnin ver alması. Günün Kltapları Günün Kltariarı Günün Kltapları Günün Eltapları Günün Kltapları Günün Kitapları BIÜNÇLİ HİPNOZ HİPNOZ MERKEZİ YAYINLARI Dt. ALİ EŞREF MÜEZZİNOĞLU tarafından hazırlanan «Bllimsel Hipnoz» kitabında, sancısız doğum, rejim yapmadan zayıflama, müzmin başağrılanna ve kekemeliğe son, ağnsız diş çekimı şarkı söyleyerek ameliyat, sigara ve alkol ahşkanlıgından, gece korkularından, uykusuzluktan kurtuluş... vb.. konularda 3877 vak'anın bilimsel sonuçlan ile Hipnoz'un gerçek bilımsel tanımını bulacaksmız. 240 sayfa 400 TL. Tek ödemeli isteklerde 100 TL. pul gönderiniz. Pulsuz istekler geçersizdir. Ödemeli tsteme: Ergenekon Cad. 80/2 Akasya Ap. Pangaltı/IST. Tel.: 46 46 05 4126 19 Genel Dağıtım: CEMMAY HAVASS yayınları cem yayınevi KÂVEL/hasan hüseyin Yeditepe Şiir ödülü Toprak Şiir Ödülü Nevzat Ustün Şiir Ödülü aytuııç altınclal siyasalkültür ve yönteın **Aydınların mutlaka okuması gereken bir incelemeM /. HamurKağıda400 TL III. Hamur Kağıda300 TL P.K.55 Teşvikiye/İSTANBUL Tel.461319 OSM AN ŞAHİN ® KIRMIZIYEL (4.s»m) TRT 1970 Öykü Büyük ödülü (s) AĞIZ İÇİNDE DİL GİBİ 1980 Nevzat Üstün Öykü ödülü ® ACENTAMİRZA (2.B»m) b IMZA GÜN! 8 OCAK Dost Kitabevi /Ankara Güçlü ozanın elden ele dilden dile dolaşan şiirleri Ozanın ötekl kltaplan: 1. Acıyı Bal Eyledlk 2. Oğlak 3. Kızılırmak 4. Temmuz Bildlrisl 5. Kelepçemin Karasında Bir Ak Güvercln 6. Ağlasun Ayşafağı 7. Koçero Vatan Şiirl 8. Hazlranda ölmek Zor 9. Fîlizkıran Fırtınası 10. Acılara Tutunmak 11. Işıklarta Ovnamayın 12. Kavel bilgi yayınevi Meşrutiyet Cad. 46/A ANKARA Tel: 318122 311605 Dıjılım İstanbul Bılgı, GeDa. Karatekin. Ozgür. Ankaıa Bıliı, Adaş, Alı Sipahı, Geda. Izmır Altay, Datıc A Ş