Katalog

20 AĞUSTOS 1982 Cumhuriyet 9 (Baştarah L Sayfada) veya organ, kaynağını Anayasa'dan v almayan bir devlet yetkisi kullanamaz. MADDE 7 YASAMA rETKİSİ: Yasama yetkisi Türk milîeti adına TUrkiye Büyük Millet Meclisi'nindir. Bu yetki devredilemez. Anayasa ile Bakanlar Kurulu'na verilen kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi saklıdır. MADDE 11 TEMEL HAK VE HURRÎYETLERIN(Tasaiıdaki) NITELIGI: Herkes kişıliğine bağlı dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler kişinin topluma, ailesine ve diğer kişik lere karşı ödev ve sorumluluklanm da ihtiva eder. Temel hak ve hürriyetler ancak bu ödev ve sorumluluklara bağlı olarak kullanılabilir. MADDĞ 13 TEMEL HAK VE HURRIYETLERÎN KÖTÜYE KULLANILMASIı Bu Anayasa'da yer alan hürriyetlerden hiçtıiri, devletin ülkesi ve milîeti ile bölünmez, bütünlüğünü bozmak, Türk devletlnin ve Cumhuriyetinln varlığım teblikeye düşürmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, devletin ' bir kişi veya zümre tarafmdan yönetilmesini veya sosyal bir sınıfm diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini saglamak veya dil, ırk, din ve mezhep ayrımı yaratmak veya sair herhangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere dayanan bir devlet düzenini kurmak aınacıyla kullanılamaz; bu amaçla kullananlar, kötüye kullandıklan o hak ve hürriyetleri kay[ bederler. Hak kaybı hükmü mahkenıelerce verilir. Bu yasaklara aykırı hareket eden veya başkalannı bu yolda teşvik veya tahrik eden gerçek ve tüzel kişilerle topluluklar hak kında uygulanacak müeyyideler kar nunla düzenlenir. Anayasa'nın hiçbir hükmü bu Anayasa'da yeralan hak ve hürriyetleri yok etmeye yönelik bir faaliyette bulunma hakkını verir şekilde yorumlanamaz.» MADDE 14 TEMEL HAK VE HURRIYETLERİN KULLANILMASININ DURDURULMASIı Savaşta, sıkıyönetimde veya olağanüstü hallerde milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ih* lâl edilmemek kaydiyle durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar içln Anayasa'da öngörülen güvencelere aykırı önlemler alınabilir. Ancak birinci fıkrada sayılan hallerde dahi savaş hukukuna uygun fiillerden dogan ölümler ile idam cezalarınm infazı hariç. Kişinin yaşama, maddî ve manevi varlığının bütünlüğü, kimsenin din v i o dan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamıyacağı ve onlar dan dolayı kmanıp suçlanamayacağı şuç ve cezaların geçmişe yürütülemiyeceğl, suçu hükmen sabit oluncaya kadar sanıklarm suçlu sayılamıya«Jagı kural ve hürriyetleri thlâl edile, DM'de dün kabul (Baştarafı L Sayfada) Prof. Aldıkaçtı, üyelerden «isim unutkanhgı» ne deniyle özür diledikten sonra, «Bazen Anayasa Komisyonu üyesi arkadaşlarımın bile adlannı karıştırıyorum» dedi. Aldıkaçtı, aynı konuda bir başka eleş tıriyi yanıtlarken de, «bun dan sonra yapacagım unutkanlıklar için de özür diliyorum» biçiminde konuştu. Aldıkaçtı'nın bu sözleri alkışlarla karşılandi: Herhalde yorgunluktan olacak. Prof. Aldıkaçtı, yal nız üyelerin adlannı unut makla kalmıyor. Kimi kez de, bir oylama sırasında Ge nel Kurulda olup olmadıgı m hatırlayamıyor. Tasannın 5, maddesi dün tartışılırken, Danışma Mec lisi Prof. Aldıkaçtı'nm bir unutkanlığma daha tanık oldu. Bu maddenin bazı bölümleri önceki gün oy lanmıştı. 5. maddeye ilişkin önergeler önceki gün görüşülürken Prof. Aldıkaç ti, sürekli Genel Kurul'day dı. Prof. Aldıkaçtı «Unutkan lığından» olacak, dünkü 5. maddenin bir fıkrasına iliş kin önergenin oylanıp oylanmadığı tartışması uzeri ne, «Ben bu oylama yapıldığmda başka bir görevdeydim» dedi. Danışma Meclisi üyesi Dr. Abdurrahman Yılmaz Anayasa görüşmelerinin daha verimli yürümesi için bir öneri getirdi. Halen Se nato Genel Kurul salonun da yapılan Danışma Mecli si birleşimlerinin daha geniş olan Meclis salonuna aktarılmasını istedi. Yılmaz' m gerekçesi, salonun «çukur ve tuvaletlere yakın* oluşuydu. ' Yümaz. önerisini, «sağlam kafa, saglam vücutta bulunur» ata sözüyle perçinledi. mez.» MADDE 15 r YABANCILARIN DURUMU: Temel hak ve hürriyetler yabancılar lçin milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla suıırlanabilir.» (Baştarafı 1. Sayfada) lik olmadığı, iki ülke diplomatları arasmdaki son temaslarda bir kez daha orta ya çıktı Sovyetler Birligi, Türk hü kümetinin geçen cumartesi günkü girişimine, yanıtını önceki gün getırdi. Sovyetler Birligi'nin Ankara Büyükelçiliği maslahatgüzan, Mikhail Kovriğin, Dışişleri Bakanlıgı'ndan randevu Iste di ve bu konudaki dosya Bakan Müsteşar Yardımcısı Büyükelçl Oktay Cankardeş tarafmdan kabul edildi. Cankardeş Kovriğin gö rüşmesine ilişkin resmi bir bilgi verilmedi. Bununla bir likte. görüşmenin sonunda SOVYETLER İLE tarafların olaym meydana geliş tarzı üzerindeki görüş aynlıklarını koruduklan öğ renildi. Sovyetler Birliği olaydan sonra Türk tarafını suçlamış ve Türk erlerinin sınırı ihlal ederek Sovyet tarafına ateş ettiğini iddia etmişti. Sovyetler, bunun üzertne Türk erlerine karşılık verildiğini, erlerin bu şekilde ha yatlarını kaybettiklerini ileri sürmüştü. Kovriğin'in önceki günkü görüşmede de bu iddiada ısrar ettiği, sızan haberler arasında. Sovyetler, böylelikle Türk tarafının özür dileme talebine yine olumsuz karşıhk vermiş oldu. DİSK DAVASI (Baştarafı 12. Sayfada) SINIF UZLAŞMAZUĞI Güven, Yargıcm sınıf uzlaşmazlığına ilişkin sorusu üzerine, DtSK'in smıf uzlaşmazhğı deyimini kullanmadığını. sınıf mücadelesinden söz ettiğini anlattı, «Çağdaş demokratik toplumlarda smıf mücadelesinin var olacağı doğaldır. Zaten demokrasi smıf mücadelesinin zorunlu ve akılcı bir sonncudur.» dedikten sonra, Yargıcın smıf mücadelesinin nasıl olacağı sorusuna özetle şu yanıtı verdü «DtSK'e bağlı sendlkaiar toplu sözleşmeler yolu IIo yaparlar. 275 sayılı yasanın 9. maddesi 1 ve 2. fıkralan işçi sendikaları ve işveren sendikalarının esit haklarla toplu sözleşme çağrısı yapmaları hakkını tanımıştır. Ancak 1963 yılından bu yana hiçbir işveren sendikası, barış demek olan toplu sözleşme yapma çagrısında bulunmamıştır. tddia makamı daha çok iş barışına gereksinmesi olan işverenlerl neden işbanşı yapma çağrısında bulunmadıklan için soruşturmuş mudur? Sürekli işçi sendikaları toplu sözleşme çağrısı yaparlar, işverenler bu çağrıya uymaz, grev yapmak zorunda kalırlar. Sonra da boyalı basının da katkısı ile işçi Sendikaları barışı bozan taraf olarak gösterilir İşçi sendikaları sürekli barış yapahm, sözleşme yapalım diyor. Sınıf uzlaşmazhğmı çıkaran DİSK midir, bugüne kadar hiç barış çağrısı yapmıyan işverenler midir? Buna karar vermek gerekir.» ' SINIF SENDİKACILIĞI Yargıç yeniden uzlaşmacı sendikacılık ile sınıf sendikacılığı çizgileri arasmdaki ilkesel ayrılığı sordu. Güven, 1961 Anayasası ve, 274 sayılı yasa çerçevesinde, sendikaların 274'ün 16. maddesinde konan yasaklar dışında her alanda çalışma yapmalarma olanak verdiğini belirtti. DİSK ve bağlı sendikaların bu çerçeve içinde tüzük ve faaliyetlerini düzenlediklerini söyledi, Özetle şöyle devam etti: «Sınıf sendikacılıgı 274 sayılı yasanın tanımladıgı sendikacılıktır. Smıf mücadelesi başka şeydir, smıf egemenliğini istemek başka şeydir. DtSK hiçbir zaman ve hiçbir yerde smıf egemenliğinden söz etmemiştir. SÜRECEK KOMİSYONUN METNt Geneı Kurui'aa aana sonra, Başkan vekili KitapçıgU, Anayasa Komisyonu'nun getirdiği metni oya sundu. Komisyon'un getirdiği meün şOyleydi: «Madde 5 Egemenlik kayttsız şsrtsız milletindlr. Türk miUeti egemenliğini Anayasanın koydnğu esaslara g5re, yetkil) organlan eliyle kullanır, egemenliğln kullanılması hiç bir surette, hiçbir kişiye, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir künse veya organ kaynağını Anayasa'dan ve kanunlardan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz. Milletlerarası andlasmalar hükümleri saklıdırj» Komisyonun getirdiği bu me. tin Genel Kurul'da oylanarak reddedildl. Oylamads Anayasa Komisyonu üyelerinden Turgut Tan, Teoman özalp, Kemal Dal, Mnammer Yazar, Feyzi Feyzioğlu ile Feridun Ergin de Birleşlmln açılmasmdan bu red ovu verdiler. tartıçmalann sürdügü ana ka KARIŞIKLIK ÇIKIYOR dar önceki günden kalan 4., S. Bunun Üzerine Genel Kurul' ve 7. maddeler konusundaki ö da karışıklıklar oldu. Her unergeler ile ilgili çalışmalannı ye oturduğu yerden itiraz ettamamlayan Anayasa Komisyo meye başladı. Başkanveküi Kinu bu sırada yerini aldı. Ko tapçıgii, Komisyon metninin misyonun, önergoleri de dikka reddi durumunda içtUzüğün 78. te alarak, Divan Baçkanhğı'na maddesinln son tıkrasına gösunduğu 4. madde Genel Ku re önergeleri işleme koyacağırul'ca kabul edildi. nı bUdirdi. Bunun üzerine o«Devletin temel amaç ve g;5 turduğu yerden söz alan üyerevleri» baslığı altmda kabul ler, Genel Kurul'da daha önce edllen 4. madde aynen şöyle: dikkate almması kabul edilen «Devletin temel araaç ve gö önergelerin oylanmasmı önerevleri, Türk milletinin bagun rirlerken bazı Uyeler, maddenin sızlığını ve bfitünlfigünfi, ülke fıkra fıkra oylanmasmı istedinln bölunmezliğini. Cumhnri ler. yet ve demokraslyl korumak, Genel Kurul'da üyelerin birkişilerln ve toplumun refah, hnzur ve mutlulugunu sağla birlerine karşUıklı bağırdıklamak, Idşinln temel hak ve hür rı ve tartıştıklan gözlendi. Baş riyetlerini, sosyal hukuk dev kanvekill ise, Uyelerden sakin leti ve adalet Ilkeleriyle bağ olmalaruu, heyecanlanmamaladaşmayacak surette sımrlayan nm isteyerek şöyle dedi: «Komisyon'dan gelen merin siyasal, ekonomik ve sosyal cnhatalıdır Görevlrn sizin kegelleri kaldırmaya, insanın maddl ve manevi varkğının ge> sln karannızın oylanacak mad temindir. Ilşmesi içln gerekli şartları ha dede bulunmasını Geçen sürenin tutumımdan ilezırlamaya çalışmaktır.. rl gelmediğini belirtmek IsteDaha önce tasanda bu mad rimj» de şöyle yer aünıştı: «Devletin temel amacı ve gö SON FIKRA ÇKABILDI Kitapçıgıl daha sonrt, son revi Türk milletinin bağımsızIığını ve bütünlüğünü, ülkenin fıkranin maddeden çıkartılmabölünmezliğini, Camhurlyeti ve sına ilişkin önergeyi oya sundemokraslyl koruma, kişi du. önerge kabul edildi. Kileıin ve toplumun mutluluk tapeıgil, maddenin ttimünü oya sunacagı sırada Genel Kurul ve buzurunu sağlamaktırDevlet, kişinin temel hak ve bir daha karıştı. Bu arada ü(Baştarafı 13. Sayfada) özgürlüklerini hukuk devleti yeler yerlerinden ayağa kalkakaran aldı. Sanık Karataş bu ve adalet Ilkeleriyle bagdaşma. rak, dün son fıkranin çıkarılyöntem «davanın siyasi niteli yacak surette sımrlayan siya masına ilişkin verilen önergeğlni ortadan kaldırarak adi bir sal, ekonomik ve sosyal engel nin oylanmasmı istediler. Bu dava hüviyeti kazandırmakta leri kaldırmaya, fnsanın maddl arada Kitapçıgil, bu istem üzedır» diyerek bu şekilde sorulan ve manevi varhğının gelismesi rine Utkan Kocatürk'ün önerlara vevap venniyeceğini belirt için gerekli şartlan sağlamaya gesini ikinci kez okutarak oya sundu. Önerge Genel Kurul'da ti. çalışır.» alkışlarla kabul edildi. Genel Sanık Hüseyin Solgun'da ayKurul'da kabul edilen metne m şekilde bazı dilekçelerini ver göre, «Egemenlik» başlığını dikten sonra sorulanlara cetaşıyan 5. madde şöyle düzenvap vermedi. Daha sonra ylne önergeierle lendi: Dünkü duruşmada sorguları yapılan 5 tutuksuz sanık ile bir blrlikte Komlsyon'a verilerek «Egemenlik kayıtsız şartsız tutuklu sanık suçlamaları ka değiştirilmesl istenen «yasama mületlndir. Türk miUeti egeyetkisi» başlıgı altmdaki 7. menüğlni Anayasa'nın koyduğu bul etmedi, Mahkeme tutuklu sanıklardan maddenin görüşülmesine geçil esaslara göre, yetkill orgsnlan Sallm Oktanuş, Birol Çağnış di. Kbmisyon'ün getirdiği yeni eliyle kullanır. Egemenliğin kut ve Snat İşlek'in salıverilmesini düzenlemede 1. fıkranin yeni lanılması hiçbir surette hiç bir kararlaştırarak duruşmayı 26 den, «yasama yetkisi Türkiye kişiye, zümreye veya sınıfa bıBüyük Millet Meclisi'nindir» rakılamaz. Hiçbir kimse veya ağustos gününe erteledi. iladesinin yer alması tartışma organ kaynağını Anayasa'dan lara yol açtı. Bunun üzerine almayan bir devlet yetkisi kulProf. Aldıkaçtı, yanus yazılmış lanamaz.» (Baştarafı 12. Sayfada) olduğunu bildirerek, önergeyi gün sonra da Los Angeles ha el yazısıyla, «Yasama yetkisi vaalanında Kanada Havayolla Türk milîeti adına TBMM'ninn Kargo kapısma bomba dir.» şeklinde düzeltti. Bu sıkoyduğunu açıklamıştı. rada Anayasa Komisyonu'nun Çarkutyan daha sonra ABD' yaptıgı bu hata bazı üyelerce den ayrılmış ve 6 haziran'da eleştirildi. Bazı Uyeler, yerGenel kurulun saat 14'de açı Paıis «Orly» havaalamna indi lerindan, «Hatasız kul olmaz» lan oturumunda tasannın ği sırada Fransa polisince göz biçiminde konuştular. Daha tsmel haklar ve ödevler başlıkaltma alınmıştı. sonra 7. maddenin oylanması lı ikinci kısmınm görUşüünesıçarkutyan verdiği ifadelerde na geçildi. Oylanarak kabul e ne başlandı. terör örgütü «ASALA»mn Uye dilen, 7. madde aynen şöyle: «Temel hak ve hürriyetlerin si olduğunu itiraf etmiş, ancak niteliği» başlığını taşıyan, 11. «Yasama yetkisi Tftrk rntlle madde üzerinde İki önerge veLos Angeles'de eylem yapma ti adına TUrkiye Büyük MU rildl. paşa Sarıoğlu'nun maddığını öne sürmüştü. let Meclisi'nindir. deye, kişının «hak ve özgttrlük Olaylarla ilgili olan üç Erlerini kullanırken başkalarımn meni militanı daha yakalahak ve özgürlUklerine saygüı yan Los Angeles polisi ise ounakla yükumlü, görevli» buÇarkutyan'ın yargılanması için lunmasma ilişkin lbarenin ekîadesini istemişti. Daha sonra önceki gün KoDünkü dluruşmada, savcı, misyon'a devredilen ve üzerin lenmesml önerdi. Komisyonun katümadığı Paşa 1909 yılmda 'ABD ile imzalanan de değişiklik yapılması isteni«suçlulartn iadesi» anlaşmasın len 5. maddenin görüşülmesl Sanoğlu'nun önergesi genel da «bomba yapımı» suçlarına ne eeçildi. Komisvon'ca Divan kurulda reddedildi. ilişkin bir hükümün bulunma Başkanlığı'na verilen 5. maddedığını söylemişti. de bir değişiklik yapıldığı anlaşılınca Geneı Kurul'da tartışmalar çıktı. Bazı üyeler, söz alarak bu maddenin son (Baştarafı 12. Savfada) fıkrasırun çıkarümasına ilişkin Ertugrul Zekai Ökte'nin «inDlr zarar vermiyor. Oysa, oylama yapıldıgını ve bu oylama sanın şeref ve haysiyeü kutsalşimdiye dek kullanılan ilaç da bu fıkranin çıkarılmasına dır» ibaresiııin maddeye eklenlar her iki tür hücreyi de ilişkin karar ahndıgım ileri mesine ilişkin önergesinde koöldürdüklerinden, kalp has sürdüler. Söz alan Prof. Aldı misyon «güttükleri amaca uykaçtı, «Oylama yapıldığında gun olraayan, hususlar buluntasmın tüm mikroplara ben başka bir yerde KÖrevliy duğu» gerekçesiyle katılmadığıkarşı direnci kınlıyor ve hasta uzun süre yaşayamı dlm» yanıtını verdi. nı söyledi. Ökte'nin önergesinyordu. ABD'de 1979 yılından Tutanaklann getirilmesi için de genel kurulda reddedildı. Bu arada Atalay Peköz, madberi denenmekte olan ilacın verilen aradan sonra oturum organ nakli vakalanndaki yeniden açıldı. Egemenlik baş dede geçen «Içerir» kelimesı ye ölüm oranını çok büyük öl hğım taşıyan 5. maddenin son rine «ihtiva eder» kelimesınin fıkrasının metinden çıkanlma kuUanılmasma ilişkin bir önerçüde azalttığı bildiriliyor. sına İlişkin olarak dün verilen ge verdi. Komisyonun katıldıkurulda «Time» dergisinin verdiği 10 önergenin üyelerce dikkate ğı bu önerge genel bilgi ye göre, bir zamanlar almmasuun kabul edildiği tu benimsendi. ve madde bir keböbrek naklinden sonra ya tanaklar okununca ortaya çı limesi, değiştirilmiş olarak oyşama oram % 45 55'tL Oy kınca Prof. Aldıkaçtı, sonvıcu lanarak benimsendi. «Temel hak ve hürriyetlerin kabul ettiğini ve konunun diksa «Cyclosporine» kullanıldı katinden kaçtıgını belirterek, niteliği» başlıklı 11. madde şöyğı vakalarda bu oran % 9O'a le: çıktı. Karadğer nakli olay «Tasannın iklncl kez görüşiil«Herkes kişillğine bağlı domesinde maddeyi yeniden ele lannda ise yaşama oranı % alacajîımızı şimdlden belirtmek kunulmaz devredilmez vazgeçil 30'dan % 70"e çıktı. mez temel hak ve hürriyetlere lsterlm. dedi. sahiptir. Temel hak ve hürriABD'de, «Cydosporine», Prof. Aldıkaçtı, Prof. Hamza yetler kişinin topluma ailesine kalp nakli oiayında ilk kez Eroğlu'nun konuşmasında iç ve diğer kişilerc karşı 5dev ve aralık 198O'de Stanford Üniegemenliğine değindlftini hatır sorumluluklanm da ihtiva eversitesi doktorlan tarafın latarak şunlan söyledi: der. Temel hak ve hürriyetler dan kullanıldı. Ekip, o tarih ancak bu ödev ve sorumluluk «5. maddenin son fıkrasım ten bu yana 38 kalp nakli çıkartmak bahls konusu ola lara bağlı olarak kullanılabilir.» oiayında «Cyclosporine» kul MADDE mJMARALARI maz. Cfinkü yapılacak bir andlandı. Önceki geceki birleşimde talaşma TBMM'nin nnayındsn »"< Bu yetki devredilemez. Ana !<• !!rt«"p ^nnrs' hazı vetki sarı metnine 11. maddenin ekyasa Ue Cumhurbaşkanı ile Ba lertn bazı kunıluşlara verile lenmesine karşın, kanşıklığa kanlar Kurulu'na verilen ka cegi anlamını tssır. Eeemenlik yol açması nedeniyle maddele rin sıra numaralannın sonra nun bükmünde kararname çı kavramı bnrads İç hukuku de düzenleneceği başkanlıkça beğU, devlet iradesini gösterlr. karma yetkisi saklıdır.» lirlendi. 7. madde daha önce tasanda Bu fikir dünyadaki gelişmelere de aykındırj» şöyle yer almıştı: «Ysssma yetkisi TUrkiye Bü. yük Millet Meclisl'nlndlr. Bu • Basketbol antrenör kar yetki devredilemez, Anayasa'. Tasarıdaki 11. maddenin oylanın 85, 86 ve 137. maddeleri tımı kaybettim. Yenisini ala mp kabul edilmesinden sonra cağımdan eskislnin htikmü «Temel hak ve hürriyetlerin sıhUkflmlerl «aklıdır.» yoktur. A. Turhan PEKER nırlanması» ana başlığını taşıyan 12. maddeye geçüdi. Tasa• Kuran kursu belgemi nda 12. madde aynen şöyle: «Anayasa için ne dediler» «Temel hak ve hürriyetlerin kaybettim. Hükümsüzdür. bölümünde görüş bildiren Songfil ERGÜL kuUanı)macn, devletin ülkesi ve Sinop eski milletvekili TevmUUitlyle bölünmez bütunlüğü fik Fikret Övet'tn adı «Tev• Ehllyetiml prsaportumu, nfın, Cumhuriyetin, milli güven fik Fikret Erez» çıkmıştır. hüviyetimi kaybettirı. Geçcrsiz liğin kamu düzenlnin, genel adlr İMDAT KURT sayişin, kamu yararuun, genel Düzeltir, özür dileriz. (Baştarafı 1. Sayfada) tirken Feyzi Feyrioğlu, sınırı ol mayan smırlama yolunun açıl ması halinde, o yoldan geçme ye başlayanları durdurma imkâ nının kaybolmuş olacağım söy ledi. Danışma Meclisi dün Başkan vekili Veflk KitapçıgU'in Başkanlığmda toplandı. Sabahki görüşmelerde, devletin temel amaç va görevlerine ve yasama yetkilerine ilişkin maddeler be nımsendi. Görüşme başladıktan sonra Fehmi Kuzuoğlu ve arkadaşlarınca, önergelerin bir gün önceden Başkanhk Diva nına vertlmssi, 4 kişiden oluşan ve birbirlerine benzeyen önergeleri bir bütün haline sokacak olan komitenin oluşturulmasına ilişkin önerisi Genel Kurulca kabul edildi. Temel hak ve özgürlükler sonsuz sınırlanabilecek ahl&kuı, genel sağlığm ve başkalaruun hak ve hürriyeüerüün korunması amacıyla ve aynca anayasanın diğer maddelerinde öngörülen özel sebeplerle ve ancak kanunla sınırlanabilir.» Bu raaddede yer alan genel sınırlama nedenleri, temel hak ve hürriyetlerin tümfi İçln geçerlidir. Temel hak ve hürriyetlerle ilgili suurlamalar, demokratik toplum düzenlnin gereklerine aykın olamaz ve öngördükleri amaç dışında uygulanamaz^» Madde konusunda 13 ayn önerge olduğunun anlaşüması Uzerinf» yeniden usul tartışmaıarı ortaya çıktı. Söz alan Uyeler önergeler'n anayasa komisyonuna gönderilmesinl ve burada in celenmesııM önerdiler. HAKKIN ÖZÜNE DOKUMJLAMAZ Necip Bilge ve arkadaşlan verdikleri önergede maddenin birinci fıkrasmın sonuna hak ve özgürlüklerin «özel sebeplerle ve anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sııuılanabllecegi» ifadesi nin eklenmesini istediler. Bilge ve arkadaşlan önergelerinde aynca maddenin son fıkrasuıda yer alan «suurlamalann demokratik toplum düzeninin gereklerine aykın olamayacağı» hükmUnün yerine «hakkm özüne dokunulamaz» ifadesinin konulmasını önerdüer. Önerge üzerinde görüşünü bü diren Anayasa Komisyonu üyesi Muammer Yazar, Bilge ve arkadaşlanrun önergelerine katıldığını söyledi. Anayasa Komisyonu adına görüş bildiren Prof. Gölcüklü, «Haklann özüne dokunmama» kıstası yerine, «demokratik toplum düzenine aykırı olmama» kıstasmın daha yararlı olduğunu ifade etti. Gölcüklü, Necip Bilge ve arkadaşlarınm önergelerinde yer alan «hak ve hürriyetlerin anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla sınırlanabileceği» eklentisine komisyon olarak katüdık larını, «haklann özüne dokunmama» ıfadesine karşı olduklarını dile getirdi. Yapılan oylamada 12. maddenin birinci fıkrasının son satınna «Anayasanın özüne ve ruhuna uygun olarak» eklentisi yapılması önergesi olarak kabul edildi. «Haklann özüne dokunulmaması» ifadesine ilişkin önerge ise genel kurulca reddedildl. 12. madde üzerinde Zekai Bayer ve arkadaşlarınm çevrenin korunması amacıyla özgürlüklerin sımrlanabilmesine ilişkin önergelerine Komisyon ka tılmadı. önerge Genel Kurulda oylanarak reddedildi. Daha son ra tsmail Şengün. All Dikmen, Fehmi Kuzuoğlu, Şükrü Başbuğ, Aydm Tuğ ve Dündar Soyer'in smırlamalarm içine milli egemenlik ilkesinin katılmasmm ve başkalarımn hak ve Özgürlüklermin korunmasının ibaresinin metinden çıkarümasım ıçeren önergenin görüşülmesine geçüdi. Önerge, maddenin son fıkrasınm. da çıkarılmasını öngörüyordu. Söz alan Fuat Azgür, son Iık raya karşı olduğunu, bunun çı karılması gerektiğini belirtirken, Abbas Gökçe son fıkranin kalmasını istedi. Komisyon, Şengün ve arkadaşlanrun öner gesine katılmadiklannı blldirdi. Söz alan Ismail Şengün, «Anayasa'nın özüne ve ruhuna uygımluk aranması nmrlamanın sımrlandvrümaaı anlanuna gelip gelmeyeceğini» sorunca Feyyaz Gölcüklü, «Anayasa'nın sözüne ve ruhuna uygunluğu sınırulığı anlanuna gelmeyeceğini, Aııayasa'ya uygunluk anlanuna geleceğini» bildirdi. Fuat Azgür de, seyahat özgür lüğünün demokratik toplum dü zeni açısından nasıl smırlanabl leceğini sordu. Prof. Gölcüklü bu soruya, «Seyahat özgürlüğü demokratik toplum düzenin ca lz gördüğU bir tedblrle sımrlanırsa, bu sımrlama meşru olacaktır» karşıhğını verdi. Söz alan Ibrahlm Şenocak, 1961 Anayasasmda yer alan hakkm özüne dokunmak sözü yerine, «Demokratik toplum düzeninin gereklerine aykın» İfadesinin yer almasınm aym neticeye yol açıp açmayacağmı sordu. Frof. Gölcüklü «daha önce kullandığı haberleşmenln glzlillği özgür lüğünün kısıtlanması örneğtni vererek, «Sosyal bilimlerde her zaman yoruma yer vardır. Yorumsuz hukuk yoktur» dedi. Daha sonra tsmail Şengün ve arkadaşlarınm 12. maddenin bazı lıkralarmda değlşikUk ya pan ve maddenin temel hak ve özgürlüklerle ilgili sınırlamaların demokratik toplum düzeninin gereklerine aykın olamayacağına İlişkin fıkranin kaldırılmasmı öneren önergeleri oy landı. Oylama ile sözkonusu bnergenin dikkate almması kabul edilerek, önerge komisyona gönderildi. Isa Vardal ve arkadaşlarınm sözkonusu 12. maddenin son fıkrasına, «Kanun hak ve özgürlüklerin kullanılmasını son derece zorlaştıran ve kullanüamaz suurlamalar getlremez» biçiminde bir hükme yer verilme slni içeren önergeleri oylsnaralc kabul edilmedi. önergenin kabul edllmemesi Üzerine sözalan Cahit Tutum, kötü bir sürprlzle karşılaştığını bildirerek, sun lan söyledi: «Son önergenin de kabul edil memesl .Jfe hak ve özgürlüklerin sınfrsız sınırlandırılamayacağuıa inamyordum. Ama olmadı. Böylece hak ve hürriyetlerde aşın sınırlandırma kabul edildi. Blraz daha gayret kıskacı daraltahm. Sııursu suurlama olmaz. Komisyon temel hak ve özgürlüklerle ilgill suur landırmalann demokratik toplum düzenlnin gereklerine aykın olamayacağı yolunda elastlki bir kavram getirdi. Yirmi yıldan beri alısılagelmiş hakkm özüne dokunulamayacağı kavramından neden ayrüahm? Sayın Gölcüklü, yanlış bir «rnek verdi. Mektuplann glzUliğinln kalduiunasuun hakkm özune dokunulmuş olacağım demokra tik toplumun düzenine uyacagı m söyledi. 13. maddeye bakın, örf tilan kabul etnüyor. Bir par çacık yer kalmıştı, o fıkra da kaldınldı» Komisyon Uyesi Fey zî Feyzioğlu meselenin sınırlamanın suur noktasında düğüm lendiğini belirtti ve «Suurlama ya bir suur getirmeyecek olursak o zaman dayanacağmuz bir duvar kalmamış olacaktır» dedi. Bugün kendimizi güçlü hissettiğimizi, ancak hergünün bu gün olmayacağını bildiren Feyzioğlu, şunlan söyledi: «O zaman tehlike çanlan çalabllir. Smırlı olmayan suurlama yolu açıhrsa, o yoldan geçmeye başlayanları durdurmak imkanını kaybetmiş oluruz. Sınırlamaya bir suur getirmesi gerektiğine inanıyorum.» Komisyon üyesi Turgut Tan'da, «Komisyon, sınırlamalara, bir sırur getirilmesi gereğine inanmıştır. Bu sınırlamanın demokratik toplum düzeninin gereklerine aykın olamayacağını getirmiştir. Tasarıdaki düîenle me ile belirli bir sınırlama getîrmiş olduğumuz kanısmda değilün» dedi. Önergenin aleyhinde sözalan Kamer Genç ise, «Hak ve hürriyetleri tanımayan bir Mecliste sımrsız suurlama getirilirken, ben hak ve özgürlükler için verilecek bir önergeye gerek kalmadığını söylemek lstiyorum» diye konuştu. Komisyon adına sözalan Gölcüklü, komisyonun hiçbir manevrası olmadığını, iyi niyetini ve bilgisini kullandığmı belirtti. «Komisyon aciz kalmışsa, Danışma Mecusi'nin seçtiğl komisyondur» dedi. özer Gürbüz, Cahit Tutum ve Feyzi Feyzioğlu'nun temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunulamayacağına ilişkin önergelerine komisyon katılmadı. Önerge oylanarak reddedildi. Komisyonun üç üyesi önergenin kabulü yönünde oy kullandı. Daha sonra Ertugrul Zekai ökte ile Mehmet Pamak'ın 12. ve 13. maddelerin birleştirilme sine ilişkin önergeleri göruşüldü ve komisyonun katılmadıgı bu önerge de oylanarak redde dildi. Gorüşmelerin tamamlanmasmdan sonra, temel hak ve öz gürlüklerin smırlanması başlığını taşıyan 12. madde, dikkate alınan önergelerle birlikte komisyona verilerek, temel hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılamaması başlıklı 13. maddenin görüşülmesine geçüdi. 4. madde DevSol 13. madde 13. madde üzerinde 11 önerge verildi. Maddede yeralan te mel hak ve özgürlüklerin belirli koşullarda kötüye kullamiması halinde o hak ve özgürlü ğün kaybedilebileceğine ilışkm hükmün madde metninden çıkanlması yönündeki 5 önerge birleştirilerek ele alındı. SÖz alan Kamer Genç, hak kaybını içeren 13. madde ile hak ve özgürlüklerin durdurulmasına ilişkin 14. maddenin da ha sonra görüşUlmesinin gerek tiğini belirterek, «12. maddenin son fıkrasmın kaldınlrriası dikkate alınınca artılc bu hak kaybını durdurmayı da suurlar. Bu nedenle komisyonun getireceği 12. madde metninde dikkate alınan önerge yeraldığı taktlrde, 12. ve 14. maddelerin görüşülmesine gerek katmaz» dedi. önerge sahlplerinden Şerafettüı Yarion, Türk Ceza Yasasındaki 141 ve 142. maddelerin tasarıya getirildiğini belirtti ve «Bir anayasada, bu maddede yeraldığı glbi, ya da sair herhangi bir yol hükümleri yer alamaz. önce bu deyim çıkarılmalıdır» şeklinde konuştu. Yarkm, kötüye kullanılan hak ve özgurlüğün kaybedilmesinin son derece ağır bir ceza olduğunu söyledi. Hamza Eroğlu İse, komünizmin ve faşizmin fıkradan çıkarılmasım istedi. Madde metnirun komünizmi ve faşizmi yasakladığuu, sosyalizml yasakla madığuu bildiren Eroğlu, «Me tin sosyaliste açık kapı bırakmaktadır. Biz açık kapı bırakmasını istemlyoruz» dedi. Karşı oy yazısı bulunduğu için komisyon adına Feyyaz Gölcüklü'nün yerine sözalan Prof. Şener Akyol, hak kaybıDin ağır olduğunu, ancak bir devletin acze düşmesinln daha ağır olduğunu kaydetti ve «Amaç, devleti ve milîeti korumaktır» şeklinde konuştu. Akyol, şöyle devam etti: «Alman Anayasasmda blle bu na benzer hüküm vardır. Hatta bu kadar ağır dsvramlmasa bl le hak kaybı cezası verileceği öngörüunüştür. Biz daha ağır durumlar için hak kaybuun yer almasını bir korkutucu engel olablleceği dttsüncesiyle istedik» Komisyonun katılmadıgı bu önerge oylanarak reddedildi. Komisyon Üyelerinden Turgut Tan ile Feyyaz Gölcüklü önerge nin kabulü yönünde oy kullan dılar. Genel kurulda oturuma 21'e dek ara verildi. 21'E KADAR ARA Verilen aradan sonra Necip Büge'nln hak kaybına ilişkin önergesi okundu. Bilge, «Hak kaybı hükmü mahkemelerce verilir.» biçimlndeki tasanda yeralan hükmün hak kaybı ge çici veya temelli olarak mahke mece verilir biçimlndeki öner gesini savundu. Aleyhte sözalan Alaettin Aksoy, önergenln kabul edilmesi halinde haklmlerin tehdit altında tutulabileceğini belirterek, hak kaybına yolaçabilecek suçların lşlenmesinde dikatll olunmasının sağlanması gerektiğini bildirdi. Lehto göruş bildiren Feridun Güray ise, hak kaybuun devamlı olmasının adaleti bir tutum olmayacağını bUdirdi. Komisyon, Necip BUge'nin önergesini kabul etmedi. Daha sonra önerge Genel Kurulda oylanarak reddedildi. SOSYALİZM TAKTIŞMASI Nurettln Ayanoğlu, verdiği önergeyle, 13. maddenin 1. fık rasına Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbirinin ko münizme, faşizme veya dini temellere dayanan bir devlet duzenini kurmak amacıyla kul 7. madde Fransa Temel hak ve ödevler lanttlajnayacağı hükmUne soa> yaüzmin de eklenmesini istedi. Ayanoğlu, sosyaUzmin üretim araçlarınm perderpey devletleştirilmesini öngördüğünü ifade ederek, «Sosyallzm mü. nakaşalarına açık kapı bırakümamalıdır. Açık olan bu kapı nın kapatılmasmı öneriyo» rum» dedi. Lehte söz alan Abdullah Asım Iğneciler, «Sosyalizme de Ana yasa kapatılmahdır. Büyük Türk miUeti büyük hizmeti bizden bekliyor» biçiminde konuştu. Yine lehte konuşan Ah met Sanver Doğu, «Bu konu da üç defa lehte konuşmak yetmez, sabaha kadar kadar lehte konuşmak gerekir. Bu önergeyi veren arkadaşlarıma teşekkür ederim. Türkiye'yl sımrlayan sosyalist blok Türkiye'yi eritip kendisine kat* mak istiyor. Anayasada sosyalizm kapısını elbirliğiyle kapatahm» diye konuştu. Önergenin aleyhinde konuşan Doç. Beşlr Hamitoğullan, önergenin kabul edilmesiyle ve tasarıya sosyalizm sözünün ek lenmesiyle Türlciye'nin komü nizme açık hale getirileceğinl dile getirerek «tarihin bizi yargılamaması için fagizme, vahşl kapitalizme yolaçacak bir yola gidilmemelidir.» dedi. Yina aleyhte söz alan Remzi Banas ise gazete okuyanların bile ken dilerine komünist dediklerinl belirterek, kendilerini sosyalist sayacak suçlular yaratmak için önergenin reddedilmesinden yana olduğunu belirtti. Komisyon adına görüşünü belirten Şener Akyol, verilen tüm önergelere baküarak öner geye katılmadıklarım belirtti. Eaha sonra maddeye sosyalizm sözcüğünün eklenmesine ilişkin önerge oylanarak red dedildi. Daha sonra Hamza Eroğlu'* nun maddede yer alan, Anayasada yeralan hak ve hürriyet lerden hiçbirinin herhangi bir yoldan komünizme, faşizme ve ya dini temellere dayanan bir devlet düzenî kurmak amacıy la kullamlamayacağma ilişkin bölümüne komünizm, faşizm ve dini temeller ifadelerinin yer aldığı sözcüklerinin yerine «bu kavram ve görüşlere» ifadesi nin eklenmesine ilişkin önergesi kabul edildi. Başkanveküi Kitapçıgfl, 13. maddeyi bu şekliyle oyladı. Madde, bu şekliyle kabul edil di. 13. madde aynen şöyle oldu: «Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullamlamaması. Madde 13 Bu Anayasada yer alan hürriyetlerden hiçbiri, devletin ülkesi ve milîeti ile bölünmez bütttnlüğünü bozmak, Türk devletinin ve Cum huriyetin varlığını tehUkeye dü şürmek, temel hak ve hürriyetleri yok etmek, devletin bir kişi veya zümre tarafından yönetilmealnl veya iösyal bir sınıfın diğer sosyal sınıflar üzerinde egemenliğini sağlamak veya dil, ırk, din ve mezhep ayrunı yaratmak veya sair herhangi bir yoldan bu kavram ve görüşlere dayanan bir devlet düzenini kurmak ama cıyla kullanılamaz, bu amaçla kullananlar, kötüye kullantlık lan o hak ve hürriyetleri kaybederler. Hak kaybı hükmü mahkemelerce verilir Bu ya saklara aykın hareket edeu ve ya tahrik eden gerçek ve tüzel kişilerle topluluklar hak. kında uygulanacak müeyyideler kanunla düzenlenir. Anaya sanm hiçbir hükmü bu Anaya sada yeralan hak ve hürriyetleri yok etmeye yönellk bir faaliyette bulunma hakkını verir şekilde yorumlanamaz» 5. madde 14. madde 14. maddenin tümüyla tasandan çıkanlmasına ilişkin Vahap Güvenç'in verdiği önerge reddedildi. Muhsln Zekai Bayer'in tabii âfet ve ekonomik bunalımlar nedeniyle temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulmasının önlenme si yolunda verdiği önerge da Geneı Kurul'ca reddedildi. Necip Bilge'nin maddenin ikinci fıkrasmda olağanüstü hal lerde de kanunsuz sayılmamasına ilişkin önergesi Komisyonca kabul edilmedi. önerge oylanarak reddedildi. Daha sonra madde, tümüyle oylanarak kabul edildi. «Temel hak ve hürriyetlerin kullanumasının durdurulması» ana başhğuu taşıyan 14. madde ay nen şöyle: «Savaşta, sıkıyönetimde veya olağanüstü hallerde milletlerarası hukuktan doğan ytikümlülükler ihlfll edilmemek kaydiyle durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kıülanılmas» kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar içln Anayasa'da ön görülen güvencelere aykın önlemler alınabilir. Ancak birinci fıkrada sayılan hallerde dahi savaş hukukuna uygun fiillerden doğan ölümler ile idam cezalarınm infazı hariç. Kişinin yaşama, madd! ve manevi varhğının bütunlüğü, kimse nin din, vlcdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamıyacağı ve onlardan dolayı kmanıp suçlanamıyacağı suç ve cezalann geçmişe yürtttülemiyeceği, suçu hükmen sabit oluncaya kadar sanıklarm suçlu sayılamıyacağı kural ve hürriyetlerl ihlâl edilemez.» Bünyenin Tasarıdaki 11. madde 12. madde 15. madde Daha sonra üzerinde önerge verilmeyen «Yabancılarm durumuı ana başlığını taşıyan 15. madde de oylanarak kabul edildi. 15. madde aynen şöyle: «Temel hak ve hürriyetler yabancılar için milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla «ınırlanabilirj. Birleşün, maddelerin görüşlUmesi için bugün saat 10.00'a ertelendi. DÜZELTME