Katalog

19 MAYIS 1982 KÜLTÜR YAŞAM Cumhuriyet 5 Ni . ostaljl, imanın geçmişi 07İemct.i, dunyada en sık raslanan durumdur Bunun bir biçlmi, blıevin dogrudan doğruya kendl geçmişinl ozlemesi Herkpsın daha genç, daha güçlü. daha kaygısız okluğu blr doneml, ya da oyle oldufiuna lnandığı bir döneml vardır. Bu donpm sık sık ozlemle anılır, «Iley gldi günler» denir. «bugün»Un amansızlığı karşısında iç çekıllr insanlar ve sanat murat belge llrler. Ama kflltflrel blr anlamda (ve nesneler düzeyınde) sahlp çıkmıyorlar bu geçmişe. «Niçln böyle?» sorusunun cevabı herhalde «modernleşme» olayını yaşayış biçimimlz lçlnde saklı olmalı. Çeşltll etmenlere bağlı olarak, lnsan olmanın onsuz edilmez koşulu olarak yaşadık modernleşmeyl hlç değılse blr keslmimlz Büyü İU modernleijmenın kucağına kendımlzi atmak için. geçmlşten ve geleneksel hayatımi7dan blr kâbustan ka çarcasına kaçtık Ahşap. deliklerınden rü?gâr esen, ara hklarmda farelpr gezen evlerimlzden kurtulup bir apartman dalreslnde son bulduğumuzda dünyalar blzlm oldu ve bu andan oncesinl zorla unuttuk O günlerl hlç yaşamadığımıza ken dlmlzl lnandırdık Modernleşme. dolgun blr hayat yaşamanm aracı olmadı. kendi başına blr amaç oldu. Boylece modernleştik, üstelik blze geçmiş kâbusumuzu hatırlatabilecek her seyl de yok ettik. Kolay değil slmdt, blrlnln geltp de <însanlar esklden Türkiye'de goyle şöyle yasarlarmış>, demesi; çtlnkü çok az iz bıraktık gerlmizde. Dünyanm en uzun tarihlerlnden blrlne sahlp topraklar üzerln de tarihsiz blr toplum olarak yaşamak glbi güç bir lşi basarmış durumdayız. Bu sürecl başlatanlar var lıkh keslmdi. Yakup Kadrlnin romanında olduğu glbl, konaktan çıkıp «Şlşll'de blr apartuman»a onlar yerleştl. «Yoksa eğer halln duman» bllincl halk tabakalarına zamanla bulaştı. Şim di, bu tuhaf modernleşmenln büsbütün anlamsızlaşmış blr blçiml, «koşeyl dönme» tutkusundan türlü tüketim alışkanlıklarına kadar, kltlelerce hâlâ yaşanmakta. Bahçe lçindekl evlerinl yıktınp yerine lüks apartman dalrelerlne yerleçenlerln çocuklan lse yavaş yavaş nostaljlkleşmeye başladı. Bakıyorsunuz, hafif müzlk, ilk nostaljl fllizlerlnln habercisl oluyor: «Gramofon» veya «eskl tangolar» glbi şarkılarıyla. Blt pazarı blt pazanyken, yanl parasız adamların gldlp ucuz tarafından eşya aldıklan yerken fazla bir sey kazanmıyor da, kendlnl «an tlkacı» llan edlp müsteri değistlrlnce blrden sıklaşıyor. Sonuç olarak, tarlhle illskimızin blr hayli sağlıksız olduğunu soylemek gerek herhalde. Blz nostaljlyl bile, bir «modernllk» modası olduğu İçin benlmseyecegiz. Döküntü ııasıl antika olur? u anda bir iletislm teorisl Ustüne çahşıyorum: «Haber»lerin değll de, «nesue»lerln lletişlml. Evllenme, kadınlann erkek grupları arasında iletllmesi sistemtne Indırgenebllir Ekonomi, içinde çeşltll mallaun belirli (çoğu kez de karmaşık ve ozel) kurallara gore iletıldıği bir iletişim slstemi olarak gorülebılir. Trafık, araçların değişik yol kavşakları arasında lletıldiklerı bir iletişim slstenıı olarak incelenebilir. Boyle blr yaklaşımda kadın ve erkek gruplarınm otobüsler ve yol kav^akları gıbl islem gordüğü motlvasyon, sevgi, beklentl gibi insani nitellklerl hesaba katmaya gerek duyulma/. Evlılik ahlaktan, ekonomi ve akılcı davranış varsayımlarından ayrı tutulur. Malların dolaşunı ve evlılik gibi fenomenler sanki çevrenin bir parçasıymışlar gibi gorülür. Yine de iki tür iletlleblllr sey arasında blr ayrım yapılması gereklr1) Blr iletıciden bbürüne geçerken yıpranmayan, kırılmayan ya da yenmeyen, hep aynı kalan geyler. Bdyle blr «ileti» blr kez iletlm sistemlne sokuldu mu, teorlk olarak sonsuz sayıda lletim aşamalarından geçebllir. Bu tip eşyaları «dayamklı» ya da «kalıcı» diye adlandırabiliriz. 2) Smırb blr hayatı olan geyler. örneğin yiyecek maddelerinln yenmeden önce el değlştlrdlği pek gorülmezAletler, kapkacak, pantolon, elbise de kırılır ya da eskirler. Bir iletişim sistemlne sokulan bu tür eşyalar sınırlı sayıda lletim aşamasından geçecek, sonra da varlığı sona erecektlr. Bu tip eşyaları da «dayanıksız» veya «geçlcl» dıye adlandırabiliriz. Dayanıksu uc Dayanıkh uç Yiyecek Aletler Glyim MUcevher Ama bu da fazla kolay. Çoğu kültürlerde dayanıkh olanla olmayan arasındakl fark gerçekte derece değll, tür farkıdır. En iyi billnenlerden blrl, Yenl Gine'nln güney doğusundakl Trobrland adalarında gozlemlenmlştlr. Orada, üayanıksız eşyalar (besln maddeleri, domuzlar, diş boyaları) sıradan ve ahşılagelmlş blçlmde iletllirken kalıcı eşyalar (denlz kabukları, süsler ve kolyeler) oldukça torensi, büyülü ve prestlj yüklü lletlmlerden geçer. Bizim toplumumuzda da ayrım var ama daha karmaşık bir dti^eyde. Şüphesiz bazı nesneleri kesin dayanıkh. bazılarmı da kesin dayanıksız kategorileri lçlnde gorürüz. Fakat dayanıksız dlye bllinen blr şey de dayanıklıya dönüşeblllr; hurda, antika olabilir. Nasıl? Jlkln otomobili ele alalım. Birkaçı dışında (RollsRoyce, Ferrari) otomobiller eskiyen araçlardır. Gıcır gıcır, yepyeniyken alırsınız, yavaş vavaş hırpalanır, paslanır ve eskir. Bu süreç İçinde ticari değerl de düşer. Ama bazı çok eskı arabalar şlmdıye kadar değersiz kabul edllen inanılm<*7 derecede dPger ka^anabillr. Meraklıları hurdaya çıkmış Bentley'e 1000 sterlin veriyor. Sonra da ona ilk haşmetini ka7andırmak tçln dünyanın para ve zamanını harcıyorlar Sahıbi. arabanm hurda haldeykenkl durumuna gelmesıne bır daha hlç lzin vermeyecektır Bu sürecln başka orneklerl de vardır Antika eşyalan ele alalım «Chtppendale» iskemleler dayanıksızdırlar. Bugüne kadar kalanların doküntü hallnden İlk sahiplerinin de bu iskemleleri oyle gordüğü anlaşılır. Şimdiki sahipleri ise onları onarmak için çok uğraşmışlardır ve iskemlelerlne go^leri gibi bakarlar Evlerı alalım. Fi/iksel mekânda degll de sosyolojik mekanda iletildiklerl İçin oldukça ilginçtırler. Evler durdukları yprde durur, sahlplerı değişir. Islington'dakt Kral George ve erken Vıctorla donemi evler Kuzey Londra'daki orta sınıf plyasası için ve spekülasyon amacıyla inşa edilmişti önceleri para getiren, işlevsel yerler olarak düsünülmüş olmaları gereklyor Başka bır deylşle, dayanıksızdılar. yıllar geçtikçe de değerleri düştü. Sonuçta, Birincl Dünya Savaşmdan sonra hemen hemen hiç değerleri kalmadı. Bu evler her katında aşağı sınıftan blr allenln oturdugu ucuz apartmanlar hallne geldl. Kiralar onarım masrafını bile karşılamıyordu. tslington büyük bir kenar mahalle scmtl oluverdl. Ama sonra. 10, 15 yıl önce, George donemi evleri birden moda oldu ve serüvensever orta sınıf bu kenar mahalle evlerinl satın almaya. btr hayll masrafla restore etmeye başladı. Şlmdl bu bolgenin büyük kısmı bütünüyle restore edılmiş ve koruma yasası kapsamına alınmıştır. Bir şeyin bir kategorlden 8bürüne aktanlması İnsanlar İçin blr hayll güçtür. Eşyaların yerlnl rastgele değiştirmek ayrımları yok eder. Pratlk güçlükler de vardır: Ga : Ş! Michel THAMPSON Bir de blreyseillğl aşan nostaljiler vardır. Burada lnsan kendi biyolojlk gençllğinl ozlemez, bütün bir hayat tarzına, blr değerler sistemine, kaybolmuş bir uygarlığa özlemle bakar Kültürel blr nostaljıdlr böylesl. Biyolojlk anlamda olsun, kültürel ve tarihl anlamda olsun, geçmiş bugünden lyl mlydi gerçekten? Böyle bir soruya toptan bir cevap ver mek çok güç Klml zaman, bellrll toplumsai tabakalar blr zamanlar sahip olduklan avantajları elden kaçırırlar. Böylece, doğal olarak, geçmlşe bakışları nostaljik bir bzellik kazanır. Onlar kaybetmiştlr ama, acaba genel olarak lnsanlık btr şevler kazanmamış mıdır boyle blr süreçte? Fransız devriml sonrasında bir aristokratm geçmlşl özlemesl çok anlaşılır blr çey, ama bir köylü aynı üzüntüyü duyar mıydı? Hayatm her zaman sorunlan var. ama sevinçlerl de var. tklsinin karşılıklı oraru ve dengesi belkl de pek fazla değişmlyor, tek tek sorunların veya sevlnçlerln lçerlklerl, biçimlerl değlşse de. Gelgelellm, ylrmlnd yüzyılın lkincl yarısında nostalji dünya çapında yaygınlaştı. Bu yaygınlaşma. lnsanlann yaşadıkları hayatm tan gitgide hoşnutsuz olduklarının blr göstergesl o^ larak yorumlanabllir sanın yorum. EndUstrlleşme, otomasyon vb bugün hayatın en küçük ayrıntılanna kadar her yanını belirllyor. Bu yüzden, getlrdlği büyük lmkânlara raftmen. her şeyden onun sorumlu tutulması ka çmılmazlaijiyor. Boylece her kuşak, hayatın biraz daha az mekanik, int,an llişkllerlnin bıraz daha sıcak, doğallığın biraz daha yaygın olduğu bir doneml özlüyor. Bu da sonsuz blr süreç tabll. «Eskl trenler böyle mtydl?> dlye başlarsınız: trenlerln biraz daha sevimli olduğu blr önceki döneme atlaya atlaya, sonunda trenlerin htç olmayıp da lnsanların atlı arabalarla yolculuk ettlkleri günlerl de ozleyebilırslniz Ve zaten özlenen donemler arasında en kesin donemeçlerden blrl endüstrl devrlml. Ondan rajınızdakl dayanıksız ve gerçekten değersiz HlspanoSulza'nı/m sabah kalktığıni7da dayanıkh ve değerli olmasını beklemek pek akla uygun detîildır. Bu tür şeyler ancak perl masallarında olur, hayatta değil (Bu belki de perl masallarının en onemll ozelliğıdır Kategorik smırları kayıtsızcaaşma: örneğin kurbaganın blrprense donüşmesl durumunda gorülen a&ağı sınıitan blr hayvanın yukarı sınıftan blr insan halıne gelmesl glbi). «Geçici»den «kalıcı»ya dogrudan geçlş olası değıldir. Bir çozüm yolu «e^yannm geçıcl kategorisıyle bağl kopuncaya kadar onemt>enmeden kalabılecefiı o<ıel blr ara kategorl yaratmaktır. Bu bir ke7 yapıldı mı. sonra eşya «keşfedileblllr» ve pek güçlük çıkarmadan kalıcı kategoriye aktarılabilir. Bu ara katcgoridekl şpylerln değersıa olmaları gerekir, çünkü değerli bir şey pek oyle kolay unutulmaz. Bunu şoyle gosterebilırız: Mekanlzma budur. Ara kategoriye «hurda» adinı veririz Bu nesneleri alan, satan, onaran, kullanan kişiler de «hurda» kategorisine glrerler. öğrencller ve genç bekârlar gerçekte hlçblr kategorlden dcgıldir. Çocuklar glbl bağımlı olmadıkları gibi yetlşkinler gibi sorumluluklan da yoktur. HUBOA A»A Ol&tll YOK k£(if vr Bu açıklama yapısaldır. Geçici/hurda/kalıcı sıralama"* sı zaman İçinde yapılır. Ama henüz nedensel türden blr açıklama vermedim: «Şoyle şoyle oldu ve altı hafta sonra şuna şuna yol açtı» gibi. Ama boyle bir donüşüm niçln oluyor acaba? Sanırım bu olay endüstri devrimlyle başladı. Amerikalı külttir incelemecisi Leslle White'a gore, yılda kisi başına kullanılan enerji ya da enerjiyi denetleme verlml arttıkça ya da her lklsl birden arttıkça kültür de llerler. Batı'da her yıl kişl başına kullanılan enerjiyi gosteren bir eğrl şoyle çizilebllir: f Gecmisle iliskimiz finee hayat blr sanattı; çlm di her şey fabrlkasyon! Batıda nostaljl uzun zamandır popüler kültür düzeylne lnmly durumda. O kadar kl, nostaljlnln de endüstrlsl kuruldu. Geçmlşl andıran her turlü fabrlkasyon meta bulunuyor. îngilızlerin. şomine onune konan. yanan odun veya komü rü çok başarısız bir blçimde taklit eden elektrlk sobaları glbt. Dikkat edersenlz Türkiye" de nostaljl «popüler» bir duygu olmadı. Ancak «elit» blr tavır olarak var. Blr keslm lnsan, sözgelişl eskl yahlara lçl eriyerek bakıyor, bunları yeterince koruyamadığımıza yanıp yakılıyor. Blr başka keslm lse (bunlar daha «halktan» kişller), «Nedlr bu barabeler: yunları yıkıp yerlne güzel apartmanlar yapsalar ya» tavrında. Bu lklnci tavrı benlmseyenler yukarıda değindlğim, daha «biyolojlk» anlamda nostaljllerl yaşıyor olabilirler; «gençllglmlzde hayat daha lyiydi» sozünü içtenllkle söyleyebl / tietngonın î Kötü film seyretme estetiği4: Bayan Eve RîSâcâl Fatih ÖZGÜVEN Endüstri devrlminin başında eğridekl yükselme lanılan enerjldekl anl artıştan dolayıdır (lnsan kaslarının uzantıları olarak makinalar). Elektronık devrimınin başlangıcında eğridekl değişiklik ise büyük olçüde enerJı>l denetleme verimliliğındekl artışlara bağlıdır (slnir slsteminin U7antıları olarak bilglsayarlar). Endüstrl devrimiyle, endüstri oncesl hayat tarzı bır sanat biçlmi haline geldl. Antika kolleksiyonlarına, kırsal torelere ilgl de bu dönemde arttı. yaygınlaştı. Donüşüm buydu. Bir kez başlayınca hızı gittlkçe arttı; ama hurda her zaman 1830 oncesl hurda olmak zorundaydı (1830'dan sonrakl hiçbir nesneye şlmdl bile Londra Antika Satıcılan Fuannda y#r verllmez). Elektronik devrlmln hızlanması bu süreci yok ediyor. Eşyalar geçici/hurda/kalıcı sırasını glderek hızlanan blr ıvme>le geçiyorlar. îki yıl once St Pancıas lstasycnundan hoşlanıyordum. Şimdl St Pancras,. bir Nash yapısı kadar yerleşik durumdadır. Sonra zevkimt 1830'ların deniz kenarındakl tek katlı evleri ve tugla meyhanelcr yonünde incelttlm. çünkü moda oyle gerektırdı. Bır yıl Vıctorla donemi elbiselerl, oteki yıl 1830'lardan kruva7e takımlar ve potınler. Şlmdl 1940'larm eski WRAC yağmurluklan kapışıhyor. Çok yakmda her şey donüşüm işleminden geçecek Sonra da bütün bu mekanizma, endüstrl devriminin ilk yıllarında başladığı kadar büyük blr hızla sona eriverecek. Çev.: Mukadder DEBKOÇ G ülduru, anarşlye açiKtır. ürada en bekloıı medık olaylcir en <uı la yelmedık y?r vo za manlarda uluı. Tıpkı 'Bajaıı Eve'deki davette oldugu gıbı, Henry Fonda'nın uzenno tam Uc kere yemck dıikulebılu Baıbru Stanwyck lüks bır va purun salımuncta futuiMj/ı ı çelme takarak eıkok tavmyabı ür. Ama gene 'Bay.ın Lvede ol dugu gibi güldürüyü be&leyen kargaşanın aıdında hem yok lnce hem de çok tnnıdık bır düzen vardır. üuldürü, hele «salon güldurühu» tlcyıp geçtığuau o üıcelıkli satrarıç oyunu bize şu ya da bu neueııle üstlenmeyi se<,tıgınıı/ roller, gıderek toplıumaı ına&kuiüiı mız hakkında ıpuçları veru. Barbra 8tanwycK 'Bayun Kve' in ilk yarısındd, lüks vapurlar da ış goren üçkafiıtçı biı kumarbazm kızı ve ıs.bulıkçısl lken kımiiguıl gızieı Pamıak lannı zensın blr aıivjrun yuJu«.ıklı oğlu olan Henry Fonda' mn saçlunnda yaıarcı bır ışveyle gezdırıp dururken ona aşık olatağım bıleınez kl. Uysa kl aşk ve ış yuzlerimız bırbı rınden tarkiıdır lasasız, ii>ınj blUr, şıddetle topluınsallaşmı* blr fırsatçj rolündekı iıarbra Stanwyck sadece beven Dıı ka dm olunca nasıl da sılansızdır, ne yapacağını şaşırır. rahmuı edllebıleceğı gibi Barbra Stan c>y'in klmliği ya da foya81 çabuk oıtaya çıkar Daha toplum&ai maskesı ıle kendı yüzü arasındu bocalarken Henry Fonda'ya Dlr uçıklama ynpmaya fırsat bulıunadan kim oldugu anla^ılır. Eh, kumarda ka/ianan aşkta kaybederl denebılır. Ama burada kaı bl gerçekten kııılan sevgılüinln kumarbazm kızı olduğunu öğrenen Henry Ponda değil, sevdıf adam uğruna maskesln don sıyrılma kararı almak Uzereyken lhanete uğrayan Barb ra Stanvvyck'Ur. İlk dete olarak ağlar. Olsun, Barbra Stanwyck ölmin iklncl yarısında blrlnci maskenln getırdıgı mutsuzluğa Inat İklncl bir maske takınaoafetar. Çlvl çiviyl söker. Vatfcall omuzlu uzun slyab kürkler glyer, saçlanıu tepesinde toplar, ctiretkâr yelpazeler edinlr, bakire bevarlnnna Mirfl Maskelerden dem vuran bir film görsel olarak da maskelerle oynar; Barbra Stanuyrk'in acılı yuzunü gizlemeye yarayan beyaz, geniş, yay kaşlı, asimetrlk maskeyle Henry Fonda'nın dünyaya irl iri açtıgı gözlerle bakan «çocuk erkek» maskesi olmatl.ın lllmi anlanıamızın yolu yoktur. nür, züppe bır tnglllz dksanı çok eşltllkçl yolcu vapurunun fişıktır. «tntlkam» alacaktır; seçer, «kumarbazm kızı» yeri yerlnl at yarışlanyla slmgele fılmlerde yeterince soylenemenen sahte blr soylular Ingilte mlş klml aşklar lntikam alınane Lady Eve Sidwırh olur Yenl maskeyle bırlıkte yenl re'si alır. Kadın kahramanımız rak dıle geUrlllr, blllrslnla. Hlç blr ortam da eduulir tabiı, az kırgın, kızgın, kararü ve halfi bir şey olmamış gibi sevdigl adamla yüzlcşlr. Henry Fonda gozldrıne lnan.ımazsa da guldU rtllerın mantıklı mantıksızlıgı uyarınca Buıbra Stanwyck'ln yenl klmlıgıne lnanmayı seçer. Kadın kahı amanımız eskl kım lığlnln golgesınl taşıyan yenl kımlığiyle sevdıği adamla evlenlr. Tren konıpaılımanında ue çlrilen çok eğîenceli bır zılal ve ıntıkanı gjcesınden sonra Lady Eve Sldvvırh olmayun sevgilileımı Uır bır sayıp do kerl bo^anmaya karar veur ler. Korı kota arasuıda suıı bır göruşme ıçın kararlaştırı lan yer ilk tanıştıkiarı luka vapurdur tabıı. Ve ı^te orada, «kumarbazm kızı» Baıora btun wyck kahkullu uzun saçlan vü cuduna yapışan azıcık bujağı elbısesı ılc Henry Ponda ya baştaki çelmeyı bır kere daha takaı, ber şey yenıden ba^lar! Unutmayalırn, s>ırf tuketmek ıçm seyrettığuınz, bunurı İçin de adına ısterneden «kotü film» demeyı seçtıyım çckırdek • sı nemamn dongusel manüğuıa vansıyan bızıın kendl arzulanmızm dbngtlsel hayaletlndea başkası dvğıldır. Ne de olsa kumarbazm kızı rolUnUn kefareU ödenmlştlr artık, bütün maskelerın ındigl yerda bizl bekJeyen aşk'ın armağanı degll mldlr? Bayan Eve, toplumsailaşma oyununun zorunlu sonucu olarak maskeler benimseme edımlnln eğlenceyle acıyı birllkta getlrdlglni anlatan bir fllmdlr. • KüçUk lazımız yuvay» gidivor. Anneler Günu için bğretmenl blr sllr tutuşturmuş eline, «evde bunu sana czberlefsiıılrr,» denıN. Eve clonell bir kıyamettir gidlyor, «Buna şilrlml czberletmlyorsun,» dlye anııesijle kavgada. If? yaptırmıjor, kıtap okutınuynr, ihmale uğradıgi injncıjla azarlıyor hepfmlzl, (•«•llikle clr annesini. Sonunda dediği oluyor; o zaman kjvga üeslnl bırakıyor, okullarımızın o «tatlı» şllr okunıa scsiyje başlıvor: «Benım annem, güzel annem...» # Şnrle toplumun lllşklsi yalnızca bu ses tıstune kuıulu zaton Blrtakım abuk subuk kelimeler ve btı s.es bıtak havada yelpazelennıe ıhtıyacı gibi bir ıhtiyaç, toplum için şiir. Gerçekten bir yaran var mı, zahmetine dejter ml, belll değil, ama auşılmış bir jest; daha dogrusu, olışılmış bir ses. (Necdet Evlıyagll de işte bunun kamtı) Onun İçin de yenl fınn reklamı son derece yerinde «ŞUri bırak. markaya bak.» Anneler Günü Ayşe SAKTANBER BugUne kadar «anneler günü» bır aımağan alışveıışl çorçeveiinde eleştirıldl. Kapıtalist sı&temın kendıni yenıden liretmesinde gereklı bır lüketım duzenlemesı olmak dışında, pek bir şey soylennityor bu konuda. Sarıkı bu armagan fur jası yüzünden anneler gılnunün «ozu çarpıtılmış», annelığln «şeyleştirilmiş» olduğunu dü^ünüyoruz. Ama bunun ötesınde bır şey soylemiyoruz anneler «günü» ustune. Sozgelişi şu tüm rıcalarımızı ve taleplerımızl sundugumuz devlet anneler gününde armağan safışlannı yasaklasa ortada bır bozukluk kalmayacakmı^ gıbl Üysa bu «gun» nıasum bır 6pUeukle baçlayıp bıt.so de bır «rltuel» olmaya devam edecek tir. «Anneler» ya da «babalar» günü, dinî ve ulusal bayramlar gibi, popüler kültürü yenlden kurma işlevinl yerine getıriyor. Annelik olayını, ortalama blr ideolojik kalıp içlne sokuyor. Itesmlleştirıjor annelıftı. «Armağan», bunun sadece dışsal göstergesi. Kapitalı&t toplumun, «manevl borcun od«nme.si» İçin bulduğu en uygun bıçım. Bu gibi günler, kurumsallaşmış «anlamlandırma» pratıklerlne dayanur. Zamanları, mekanları ve törenlerlvle (ritüel leri), ömegln ennelıği «anlam landırır», toplumun bUtün üyelerlne kabul edıleblllr (dolayı»ıyla ortalama) bir «anne kavnıtıı» sunarlar. Böyle guniere özgü söylemle re hangi İdeolojik ögelerın gl receğı, günUn zamansallığı ve mekansallığı İçinde belırlenlr (ulusal bayramlar için stadyumlarda tören yapılır: törene katılanlar, törende söylenen ler o söylemin önemll bır parçasını oluşturur.) Kutlamanın temel lşlevl, kut layanlarda blr özdeşlik kurma sıdır. «BU bütün Türkler» Cumhuriyet Bayramını, «blz bütün Muslümanlar» Kurban Bayramuu, «blz bütün insaıılar» (hlç değilse «çagda{p» olan larımız) mneler gunünü kutlanz. Bu türden değerlerin hepimizin oluşu, günleri gününe göre «bepimlzm» yaşamak zorunda olusumuz, ne olduğumuz, nereye alt olduğumuz yo lunda disiplinler kurar. Sozge Hşl, bu tür önemli bir bayraın dan hoşlanmasam da onun var lığını yaşamak durumundayım dır. Günlerdlr sozü edllmiş, beklenmlştlr; i«yerleri kapalıdır, sabah gazetemde İlk haber dir vb. Dolayısıyla anneler günü, 11kin, annelcre bir «gün»ün arma ğan olarak verılmeçidir. herke sin yaşaoığı hn zaman parçası. Herkesın gun dolayısıyla oa deşliğı burada kurulur, ama kutlama bueyseldir. Kutlamanın mekânı da ev, ailenin «yuvası»dır. Annelik böylece bu söylem. bu ritüel, bu şükran ve armağan suııumu ıçmde toplumsallasır. Boyle olması gerekir çünkü annelik kışıler arası ıliş kılerde gerçekl>?şen, ancak top lumsaı ışlevı olan bir kurumdur. Annelik soyleminde annelikla kadınlık bırbüiyle ortüşür, anıa bu arada kadınlığın üstü örtülür. Bu düzeyda kurumsal lıgm önemıni kavrayabılmek için «babalar» gününe de baka biliriz. Bijolojık yapuıın da ötpsmde gorekçelerle nasıl anna lık kadınlığa mal ediliyorsa (çunkü yalnızca «doğurma» anc ne olmaya yetmez), babalık da erkek cinsıne mal edilır. Babalık. bir erkeğin varabllecegı sun aşanıa olarak düşünülmaz, oysa annelik, kadınlar açısmdan boyle görülür. Doğurmayan ve anneliğı yaşamayan bir kadın «tam anlanuyla kadın» sayılmaz. Böylece annelik, kadınlığın toplumsal degerınin en yüksek olduğu jeıdır Baska bir deylşle, annelik kadınlığın kurumsal değeıi olnıu^luı, ancak bu kadınlık, kısılıkten arındırılmış bir «annelik» kimliği ile oıtül muştur İşte bu kuruma sunulan «şukran», ışlevın yerine getırılişındeki «fedakârlığa» armağan edılıyor. «Hoyvanlar bile ..» gibi benzetmelerle, «analık içgudusu» bir doğallığa indırgenir, aynı zamanda vazgeçılme<îligi de sağlama bağlanır. Boyiece anneler günli. anneliği olağanlaştırır, aynı zamanda tekıarlama yolııyla bir dlsiplme sokar Annelığın varlığının mltik kutsallığıru basıtçe yeniden üretnıek yerine onu Uzeımrit> uvtrulamplar vapılabıllr. ödüllendlrllebilir, eşltle nebılir nesnel bır duruma getlrir. MM4