Katalog

Cumhuriyet 8 16 MAYIS 1982 I F 1 1 ''îü.f ::. ;••" • 'I:::;;'" 1 |:'| '.: ,»•'•' ,»• •« İ5 ' , ? y « ı ^ ^ ^ ^ Bric • partileri baslıca • eğlence kaynağı oluyordu | Falih Rıfkı Atay an latıyor: Akşamlan Mustafa Kemal tarafrndan çağnlmaya can atardık. Eğer davetli değilsek, Meclis'in yakuılann daki ahçı dükkanının içki içebildiğimiz köşesinde toplanırdık. İçki yasağı ytirürlükteydUçkimizi polis müdürünün adamlan sağlardı. rö 'TÜRKİYE'NİNKALBİ'' HEy/ ISTANBUl "LU KIRMIZI ' ANKARA ^Ş*1 ffîmljfL Mehmed KEMAL Kurtlar, Yenişehir'e kadar inip, heykelleri dişliyordu Yabancilar, başkentin istanbuVa taşınacağını umuyorlar 7allh Rıfkı. 1923 yw lında, yanl Cumhuriy«<t'ten sonra mllletveklli olarak geltnlş, şöyle anlatır: «...Ağustosta Boln millet* vckili seRİlmişUm. Mardln mületveklli Yakup Radrl lle beraber Ankara'da Hamamönü taraflarında kerplç blr ev bulduk. ...Hiristiyanlar kcntln bü tün lyl kazanç ve geçlm kay nakları ttstüne kurulmuşlar, Kale'nin istasyona bakan sırtını konakları, otellerl, lokanta ve hanları lle donatmışlar. Çankaya ve Keçlören setntlerlne asma. yemiş ve gftlge ağacı dikerek yaz Içln serlnce blrer köşe edlnmlşler. 923'te geldlglmtz vaklt bnğ evlerlnln dışında Hıristiyan mahallelerinden Iz yoktn. Trenden Inlnce Ikl yanı bataktan, ağaçsız blr mezarlıktan, kcrpiç ve hımış esnaf barakaları arasından gecerek tozuması blr tttrlü bitmeyen bir yangın yerlne sapardık. 1 J MÖStö BAŞkENT J2A NERDE BAŞKENTANkCARANECDG ACABA? VALALE DEVPl BETON» ANKARA DUZEMLİ BİB ŞB4İP DiyoCLAE BU DUZEK1DEM NE KASTE. DlVOBLAR ANLAMiyOCUM. TCAFIK,)4WA O/SIPLIKJIGJB) ŞEyi^ER HEPMALDE. KÖTLJNJUN ıyıyı Dfye A N C Ü D E R L E R . ŞEMİPCİLIfc UZMANI FRurJS>Z GELA/KŞ 8AKAAIŞLAC ANKARÛ TOZLU, öJBaâi&LI ÇoRAK BİB VEB <OLIARI SIV&y»P 8IK GAPOC DÜZEKILEMISLER 1927 DE ACABA f982 DE VfME ANKARA>4\ eElSELEKDl eElSELEKDl GORDÜK LERİ KARŞlSlfsJD^ NE >i2XRAR LARDI ACABA ?ÇÜN1KU TDZ yERlNE HA\A KİÖULIGI KUB y R N E OrO/ViODE CAÖPI mW ABOf IPEKÇI RARKI. 61R BAŞKEMT DÜŞÜKIÜN OEVLET KEKIDf İAMJ2 ^VSASINt ÇlGWEJWI'Ş,OLMADUC yECE B/MA . TEK DÜŞUNUN 2 2 PABJC >aP!l>VllT : HAPSEDILEH CdAtf/... • Ifk Elçilikler Ankara nın ilk günleri ağlam blr nüfus sayımı yapılmadıgından. 1920'lerde nüfus için söylentiler değlşiktlr. Kiml 20 bln, kimi 30 bin der. Şehircilik uzmanı Ruşen Keleş'e göre kentin nüfusu, bu yıllarda, 20 bindir. Zaten Ankara, 1920'den önce de, sonra da birkaç büyük yariRin Reçlrmtştlr. Bu yönden hem konut azdır, hem nüfus... O yıllarda kentin görünümü şöyledlr: 1917 yılında çıkan blr yangın kentin kaloden berl eteklerini silmiş, harabeye çevlrmlştlr. Kcnt kale ve yöresine sıkışmış, çevresl bataklık ve sazlıktır. Kentin dışa açılan önemll kapısi Rsktşehir'e uzanan demiryoludur. Gerçl eskl Ankaralılar başka kapılar da sayarlar, Çankırı kapısı, Erzurum kapısı derler ama, bunlar geride kalmıştır. Doftuda ise Yerköy yakınlarındaki tzzettin istasyonuna kadar uzanan 127 kilometrelik btr dekovll baglantısı vardır. Ankara'nın büyük kentlerle baftlantısı olmayan, büyük kentlere uzak. kendl başına kalmış olması yabancıları ürkütüyordu. Hele kuzeyinden. güneylnden şehrl kuşatan üç dere (Çubuk çayı, Hatlp çayı, tncesu), bazı bölgelerde bataklıfta dönüşüyor, sazlıklar oluşturuyor. kurbagalarla doluyordu. O yıllarda Ankara'ya gelmlş olan blr gazeteci şöyle bir telgraf çekmiştir: «Ankara dağlar arasında blr bataklıktır. Bu batakhgın Içinde blr yıtın kurbağa başlannı kaldırmış ölüyor.» Mecllsin açılmasıyla Ankara blraz hareketlenmlştlr. Oteller, hanlar dolmuş, açıkta kalan mebuslar içtn ÖSretmen Okulu barınak seçllmiştlr. Ögrencilerin karyola ve yatakları mebuslara verilmlş. bu da yetmeyince yerlere yataklar serilmtştir. Blrlnci Meclls'te mebusluk eden Beslm Atalay, durumu şöyle anlatır: «... Mebus aylı&ı resmen 100 lira idl. Bunun 20 lirası orduya sigara parası dlye kesilir: geriye 80 llra kalırdı. Kalan 80 liranın 25 lirasını ev klrası olarak verlrdim. Ev Meclise çok uzak olan Ayrancı'daydı. Meclise geimek için bir saat yol yürürdüm. Ay sonuna kadar 55 lira lle geçlnmeye çalışırdım. Blitiin arkadaşlar da benim glbiydl. Her gün zaten hasit olan sofradan karmmız doytnadan kalkardık.» • Meclis'ten başka vakit geçirecek yer yoktu emek ve yazmak leln blr masa yaptırmıştık. Dttrt aya^ından hlç blrl uyfrun deftlldl. Yakup Kadrl'yle karşısına ffpçer masanın nasıl dilz durablleceğino gaçardık. Y Oazl Mnstafa Kemal Çan Aaya'da havuzlu blr küçük köşkte otururdu. Galiba blr İDKİlis yapaün tflccannın evl Iml?. Yol denllebllecek hlç blr sey yoktn. Eskl Halk evl'nln bulunduftıı tepe etek lerlnden ta Çankaya sırtlanna kadar bozulmuş bafirlarla asma kUtüklerl ve yabant Kül fldanları arasından sarsıla sarsıla GündUzierl Meclls'ten bag ka vaklt geçlrllecek yer PaÎTİKA Vt Mehmed KEMAL «Dısından Bakmak fcımız kendinl Osmanlıdan saymamıştır. Ne Osmanlıdan oünuş. ne de onu dıalamıstır. Dıçında kalmıg seyretmlstlr. Ha, bak blr otoriteye hep ltaat etmlştlr.> «Anlıyornm blras.» «Blzans gelmlş itaat etmlstir. Ardından Selçuklular gelmiştlr, ona da ltaat etmlştlr. Osmanlı gelmlş, onun da ltaatı altına girmlştir. Sonra Moğollar, onu da ltaatla karşılamıştır. Yahu bunlar da klm, ben bunlara karşı çıkayım dememiştir.. Yan tutmaz, karşısına çıkmaz. Bugünün lşl değll bu, uzun blr tarlhi alışkanhktır. Bu coğrafyanın, tarlhi kogulların adamı budur. Otorlte ve onun karsısında hep ltaat...» Zeyyat, söylediklerlml ne onaylıyor, ne karşı çıkıyordu, sadece dlnllyordu. Ağzım açıldığı lçln ben de susma ne bilmlyor, durmadan anlatmaya yabşıyordunı. «Blr siyasetçi anlatmıştı. Tek partl dönemlnln Anadolu'da otorlte slmgesl ]andarmadır. Anadolu halkı vergl de, algıda, devletle karşı karsıya gelmede dayaktan çok yılmıştır. Ama gene bu Anadolu lnsamnı askere alırsınız. Jandarma olur. Bu kez tutar, kendi gibl olan köylüyü döver. Köye geldlğlnde tavuk lster, yumurta lster.> «Bllmlyorum.» «Otorite blzlm halkımız lçln çok önemlidir. Otorltenln kendl de. simgesi de... Otoritenln kendlne de, simgesine de ltaat eder. Kendlni otorltenln dışında saydığı, onu kendlnden başka bir şey olarak kabul ettlğl lçln. otorltenln buyruguna hemenceclk glrlverir.» Zeyyafa. belU blr coğrafyada. belll bir tarlhsel sürecl yaşamış blr halkın toplumsal ve toplumun yaşantısından gelen alışkanlığı, ya da uzun deneylerden gelen lçgüdüsünü anlatabildim ml, anlatamadım mı, bllemlyorum. Epeyce dlnledlkten sonra kalkıp glttl. Blr şey anlatamadımsa blle kuşkHsunun nltellğinl deglştlrdlm sanıyorum. Karamsarlığın buğulu çenberlnden kurtularak, yenl şeyler aramaya ve baska blr görüntüden egilmeye dog yoktu. Akşamlan Mnstafa Kemal tarafından çafcrılmafea can atardık. Efeer davetli degllsek, Meclisln yakınındaki ahçı dlikkammn İçki Içeblldiftimlz köşesinde toplanırdık. İçki yasafrı yürürliikte idl, Içkimlzl pnlls mlidiiruniin adamları sağlardı. Bağlarda oturan bazı milletveklllerinln de iç ki yaptnak için inbikleri var dı. Bir akşam böyie blr bafe da sıcak rakı içlrdiklerinl hatırlıyorum. Elektrik yoktu. tkide bir yavaşlayan ve kararan Uiks lambaları lle dldişip dıırurduk. Neden sonra lokomobilden bazı yerlere elektrik vermlşlerdl. Isıfcı titreye titreye yanardı. ITaklmlyeti Milliye Gazetesinde şöyle ilanlar çıkardı: «Elektrikll odalar klralıktır.» Çarşı öyle llkeldl kt, kflçük blr masanın üstüntt ay nı çeşlt bardak, kadeh ve tabakla donatamazdık. Ankara Beledlye Başkanı Tozdan ne zaman knrtulacafeız? sorusuna: Bunlar ne blçlm adamlar, hem yol lsterler, hem de toz lstemezler... derdl. Eşek yerll halkın başlıca taşıt aracı idl. Sık sık sokaklarda tellallar: Eşek bulan!.. Eşek bıılaaan!.. dlye haykırarak kaybolanlan ararlardı. caya çıkıp da salonda toplananlara bakanlar, yarı As yalı, blr teokratik devletten tanı Avrupalı bir lalk devlet çıkarntak İçin blr sttru nizamlar koymaya hazırlanan devrimciler karsısında bulunduklarına kuşkusuz Inanmazlardı. VVa.shinRton'da llk konKre toplandığ:ı vakit, Uyelerden çoğu yataganlı imiş. Ririnri ve ikinci Millet Meclisindc de tabancab idl. nkara'ya yabancılar, llk yıllarda Iftretl gözü ile bakmışlardır. Her şey düzeldlkten sonra başkentin tstanbul'a taşınacağını ummuşlardır. Bu yüzden de çofîu elçilikler Ankara'ya hlr mfisteşar göndermekle yetinmişlerdlr. Ne Türkler allelerlnl KCtlrdiler, ne de Ruslar'dan haşka yabancılar esasiı yer leşme niyetl ırösterdiler. Müsteşar ya da başkatipler nöbet tutar, Elçiler ara sıra gelirdi. tngilizler Çankaya'da iiç beş odalı ahşap blr ev tutmuşlar, Amerikahlar Fvkaf'ın yenl yaptırdıgı pek küçük evlerden blrinl klralamışlardı. Fransızlar Kale yamacındakl Osmanlı Bankası'nın deposunu blr Ikl httyiik goblen halısı ile kabul salonuna çevirdiler. Son radan Fransa'da Başbakan lı^a kadar çıkan Albert Sarraut ilk davetlerinl bu depoda yaptı. Suvareler seyrekti. Baslıca cflence brlç partileri oluyordu. A S Her zaman sesslz. sakin, sankl kızma nedlr bilmeyen, nazlk, çelebl Zeyyat Selimoğlu'nu bu halde hiç görmemlştim. Birl bu halini gördügünü anlatsa lnanmazdım. Içerl öyle öfkell, kendlnden geçmiş olarak glrdi kl, Doğan Hızlan'la birlikte gaşırdık. Çünkü. bir başka Zeyyat glrmiştl kapıdan. «Hayrola?» dememize kalmadı. Blr iskemleye çöker gibl oturdu. Doğan Hızlan odaya gelenlere blr merhaba sallar, sonra işine döner. Sankl gelenl bana ısmarlamıg gibl, gene öyle yaptı. Belll kl Zeyyat blr şeyler anlatacaktı, dertleşecek birlni arıyordu. Benlm llgl göstermem yetmedi. «Dinle bak Doğan!..» dedl. «Blr fllm seyrettim, eanım çok sıkıldı, oradan geliyorum.» «Hangl film?» «Kan davası. Gördttnttz mttî» diye sordu. tkimiz de görmedlğimizl söyledik. Blraz duraladı, bu öfke duralaması, can sıkıntısı idl. «Yahu adatnın boğazından aşajh ya£ döküyorlar, seylrcl gülüyor. Hlç blr şey anlayamadım bu gülmeden. Adamın yerine seyircl kendinl koyamıyor. Bu ne blçlm iştlr? Blr sadlzm midir, nedlr?» cSadizm değll,> dedim. «Sadlzmln de kendlne özgü blr blllncl vardır. Ya ni ön hazırlığı olur, ondan sonra insan sadlstleşir.» «Ya nedir pekl?» dlye sordu. «Demek biitün yazdıklanmız boşuna... An laşılmıyor öyleyse, boşuna yazıyoritt.» Dogan, kestirmeden glttl: «Ya ne sandın?» dedl. Gene maklnede yazdığına döndü. Ben blr çeyler söylemek lstiyordum. önce Zeyyat'ı lçlnde bulunduğu havadan kurtarmak lstedim. <Bak» dedim. «Seylrcl olsun, okuyucu olsun blzimkiler her çeyl kendlnln dışında sayar. Ne lçlnde olur, ne dıslar, dışında olur. Bilmem bu dısında olmayı anlatabildim mi?> «Bilmera» dedl. «Bugünden örnekler vermeK lstemlyorum. Tarlhten, gerllerden alayım. örneğin Osmanlı toplumundan. Hal FALİH RIFKI # Halk parasıyla Meclis binası ttlhat ve Terakkl Fırkası tarafından toplanan paralarla yapılan Ikl buçuk katlı yapı Meclis olarak knl lanılmıştır. Ankara Moclinl bu blnada toplanmış, Önemll kararlar burada verllmlştlr. Ankara Mecllsl, eskl blr slyasal partlnin salaş kııllip blnanında bannabilmiştlr. Kapının karsısında Başkan yaverlerinin de oturdu&u bir bekleme odası. Koridor üzerinde s;ı5da kiiçiik hir oda başkana ayrılmıştır. Solda küçük bir oda var ki. bakanlar. millctveklllerl burada buluşurlar. Mustafa Kemal de ıçenel gH rilşmelerlnl yapmak içln bu raya gelir, diptekl yazı masasına oturur. Toplantı salonu sıkıcı ve boznk ışıklıdır. tki yanında merdivonle çıkılan dar dlnleyicl halkonları vardır. Dlnleylclier de milletvpkillpri pihi, ayni korîdordan greçerek, aynı salonun kapısmdan girip balkona çıkarlar. Milletveklllerinln oturmaları lçln ancak eskl oknl sıralan hulunahllmiştir. 1933 a£ustosunda yan lo İttihat ve Terakki Fırkası tarafından toplanan paralarla yapılan iki buçuk katlı yapı Meclis ola rak kullanılmistır. Ankara Meclisi bu binada toplanmış, önemli kararlar burada vcrilmi^tir. An kara Meclisi esld bir siyasal partinin salaşkulüp binasında barınabilmiştir. Çankaya caddeslne llk elçilik blnasını yaptıran Sovyetler'dir. Yanar söner kasaba elektri^l dOnetninde. büyük ve lyl döşenmis salonları. kentin tek lükstt olarak kalmıştır. Saffet Arıkan Bentderesi'nde eskl ve küçük bir Ankara evlnde otururdu. Blr öfcle UstU Fransız elçisl lle eşini briç ve çaya davet ederek ikraralarının altında kalmamağa karar vermlş. Kdip Servet Tör ve blr Ikl arkadaş saat altıya dogru toplandık. tkl masalık davetll biitün salonu doldurmustiık. Kan koca pek e&lendiler. Çay vakti Reçtl, yemek vakti geçti, sabaha kadar bizimle kaldılar. Alaca karanlıkta Bentderesl'nln blr İç soka&ında, tam Anadolu kasabası dekoru Içinde. Albert Sarraut lle esinin yorgnnluktan solmnş yiizlerlnl Körmek pek tuhafımıza gitmlştl. Kurtlar Yenlşehlr'e kadar Inerlerdl. Beledlyenln Avrupa'dan getirttlgl bronz dan kopya heykeller vardı. Bunlar şlmdl Kızılay blnasının önttnde bir havus 1çinde otururlardı. Kurtlar, açlıktan bu bronz heykellerin memelerlnl dlşlerlerdlj» ABD'nin, Ankara'da elçlllgl olmamıştır. 1936 yılında Türklye'ye gelen Amerikan BUyükelçisl Mac Murray, «Ankara'nın haşkent olarak tutulması. Türklerln bağnazlıkla savıındukları hlr doğma sorunudur» demlştir. ABD BüyUkelçiIlgl ancak 1939da blna yapımı lçln toprak alır, şubat elçilik kiralık blr taşınır. 1939'da blnaya A YARIN: ALTINLAR BOZDURULUP SİLAH ALINIYOR... MALİYE BAKANLIĞI BÜTÇE UZMAN YARDIMCILIĞI YARIŞMA SINAVINA girecekler için hazırlık kitabı BÜTÇE ve KAMU HARCAMALARI Kenan BULUTOĞLU .(MaUye Profesoru)] Erciş KURTULUS (Bütçe ve Mali Kontrol) Eskl Genel Müdürü # Frak ve silindir " f T ^ aşvekll Ismet Paşa MM M^f yeni evlnde (Pem\ V M B be Köşk) elçllere bir davet vermiştL Gece kar o kadar yagmıy ki, otomoblller saplanmışlar, sökulemez hale gebnlsler. tngiliz büyttk elçLil George Clark, yanında mtistesarı lle davetten çıkınca yu rUyerek evlne dönmekten başka çare olmadıgmı gfirmiiş. Evl de birkaç yüz metre yukarda. Fakat ara yer bomboş.» Biraz llerleylnce büyükelçl şöyle der: Kurtlann blzl parçalaması blr şey değll... Kurt ların parçaladığı lnsanlardan llk kez kar üstünde frak ve slllndlr artıklan kalacak... Büyük boy. 572 sayfa. 650 TL. KÎTAPÇILARDAN ARAYINIZ ARAŞTIRMA, EĞİTİM, EKİN YAYINLARI P.K.. 315 Sirked İSTANBUL; Tel.: 22 81 70 # Kelek olan soyadımı Ankara 1. Asllye Hukuk Mahkemeslnln 12.5.1982 gün vo 82 103 sayıiı kararı lle Kayahan olarak deglştlrdlm. ismall KAYAHAN • lst. Üniv. Îkt. Fak. Gaz. ve Halkla îlişk. Y.O. şebekemi ve Sigorta kartımı yitirdim. Gecarsr/dir Lovent DONDURAN O ODTÜ Şebekeml, Nüfus cüz danımı, öârencl karneml ve Ehllyetname sınav giriş belgemı kaybettlm. Gecsrslzdlr. Hasan VURAL ru..« SAFFET ARTKAM , • îot Ünlv. îkt. Fak. Gaz. ve Halkl» îlişk. Y.O. şebekemi yitirdim. Geçersizdir. Semra BALC7