Katalog

Cumhuriyot 8 10 MAYIS 1982 Kentin ilk adı Anküra gemi çapası anlamını taşıyor. # Fransız gezgini Perrat 1864'deki gözlemlerinde kentte nüfus dağılımını şöyle sıralıyor: 25 bin Türk, 15 bin Ermeni, 3 bin Rum, yaklaşık bin de Yahudi. Fransız ve Italyanlar da var. ANKARA ''TÜRKİYE'NİNKALBİ" ANKARA Mehmed KEMAL Eski Ankara Sokaklan.. Kentin kurucusu Frig Kralı Gordius 9un oğlu Midas Hır. Midas çapayı bulan kisidir ütun Orta Anadolu kentleri gibi, Ankara'nm tarihi de çok eskllere dayanır. An cak gerekli bilgiler yazıtlardan, arutlardan ve yazıh balgelerden çıkar. îlkln adından başlayalınv. Mısırh rahlp Apolloniyos'a göre. başta adına Anküra de nilmişir. Bu sozcük anlam olarak gemi çapası demek B tir. Galatlar, Mısırhlan sür dükten sonra kente egemen olunca «gemi çapası» adını vermişlerdtr. Kentin kurucu su ise Frig Kralı Gordiüs'un oğlu Mldas'tır. Bu olay, biraz kentin adını dogruhıyor. Çünkü Midas, gemi ça pasını bulan kiçidir. Aynı zamanda şu kulaklan uzayan Midaa var ya, ikisi d,e bir. Sonralan kente Engürü denmeye başlanmıştır. Bu nun Farsça üzüm anlamma geldigini söyleyenler vardır. Bir de Ankara kalesi angarya ile yapıldıgmdan. Engüru adının bundan boz ma olduğunu ilen surerler. Büyük Hitit Imparatorluğu sırasında Ankara var onra Frigler gelip oturuyorlar. Persler, Helenlor. Galatlar. Romalılar geliyorlar. Bunlar hop Isa'dan önce gelenler. lsa'dan sonra Romalılar egemen oluyor. Ar dindan Selçuklann Haçlıların. Danişmentlerin. Sultan Kılıç Aslan'm oglu Muhittin' in. Rüknfttin Süleyman'm egemen olduftunu Körüyoruz. lD44'tedir ki bağımsız Ahi yönetiminin eline goçiyor. Süleyman Paşa zamanmda Osmanlı topraklanna katılıyor. Timur Bayazıt, sa vaşından sonra (1402) elden çıkıyor, gene ele geçiyor. Bir de Mehmet A11 Pasa ordulan kısa bir süre egemen oluyorlar. Mustafa EKMEKÇİ S Dilsizler... Cuma akşamüstü Turkuvaz Sanat Galensı 61ü evl gıbiydi. Sabiha Erengönülun burçlarla ilgili resunlerinl seyredenler, konuşacak soz bulamıyorlardı. Bir yanda banttan sesini dinlîyorduk. Sanatı üstüne sorulan sorulan yanıthyordu. Sesi de öylesine güzelmiş ki, güzel türkü söylermiş. Istinye'de kardeşlntn yanında geçirmis. son günlerini. Bebek'te camiye yakın kahveye gidip oturur. sonra caminin çevresini dolaçırmış arkadaşıyla. Bavılırmış, çevredeki göruntüye. Doyamazmış. Ne rastlantı, öldüğü gece onu sevmeye doyamadığı camiye götürüp bırakmışlar. Bir gece orada kalmış,, Karacaahmet'te de bir kişilik yer bulunmuş. Annesinin ayakucunda bir mezar yeri. Kardeşi gelmişti sergiye. gelirken. Sabiha'nın eski fotoğraflannı da getirmiş. Adana'h. karaya çalan bir yüzü var. Işlemeli yazmalan sevlyor belli. Başmda yazması var fotograflarda. tnsanlan sevme ye doyamamış. Yük altında insanı çizmiş. Ezilen tnsanı. Dünyanın her yerinde değişmeyen insan... îşsizlik çekmiş. İş aramış Istanbul'larda. Ankara'larda TRT'ye grafikçi olarak girip çahşmak istemîg. Bir manken gibi olmadıfcından belki. almamışlar. lğneler de öylesine pahahymış ki. Yenemedi£i, yenamiyecegi hastalıkla boguçup durmu*. Kurt yumaftı yazısıvla. Danışma Merlisfndeki oylamalara degınmiş, uyeleri düsundurmek istemiştim. Danışma Mechsı'nde ölüm cezaları ile ılgill Adalet Komisyonu raporları okunuyor. Çekimser oyu kullaıian üyelerin çekünserlik gerekçeleri ilginç. Gazetelerdo, bu gerekçelerin verilmemesi, büyük eksiklik. 10 mart 1982 günlü birleştmde, oylamada çekimser kalan üye Serda Kurdoğlu'nun çekimserlik gerekçesi özetle şöyle: «1 Suç sebebl ne olursa olsun, işlenen suç toplum için ne derece zararh bulunursa bulunsun, ölüm cezasınm yorine get.irilmesinde suçluyu islah amacı yoktur. 2 Ölüm cezasının yerine getirilmesl. suçlu için gerçekte ceza infazı anlamını taşunaz. Zira infaz ile suçlunun vücudu ortadan kalkmaktadır, Suçlu gerçekte cezasız bırakılmaktadır. 3 Ölüm cezasının infaz edilmemesi suçlunun cezasınm affı anlamını taşımaz. O, daima ölüm cezası mahkumudur. Hayatmı cezaevinde sürdürüp bitirmek zorundadır. Bu, islediği suçun agırhğına denk bir cezadır. Ölüm cezası hükumlüsü, infaz hukukunun suçlu lehine öngördügü hiçbir hükümden yararlanamaz. Mesela sartla salıverileraez. Müebbet hapia mahkıımu da değildir 4 Ölüm cezası mahkumunu hayatının sonun.» kadar cemiyetten tecrit etmek, cezadan beklenen ıçtimal faydayı sağlar. Ölüm cezası yerine getirillrse, insan eliyle insan hayatma. suçun lşlennıesinden çok sonra son verilmesi nedeniyle. maşeri vicdanında bir rahatsızlık. huzursuzluk dogar ve tnfazdan itiba'en geçen zaman sürecinde bu vlci dan huzursuzıu^u gelişir, merhamete. acımaya döt nüşür. Bu yönden de ölüm cezasmı yerlna getir j tnekte yarar ycktur..» Şerafettin Yarkın da, aynı günlü tutanağa göra. çekimserlik gerekçesinde özetle su görüçe yer veriyon «1 önce, karara çekimser kalmamm, hakkında idam cezası verllen kisiyle ve olayla hiçbir il«isi yoktur. 2 Çok uzun blr süreden beri fikir yönünden ve ilke olarak. ölüm cezalarmm bep karsısında oldum. Yanl bir kanunla öldürme karan verilmesini ke.bul edememislmdir. Ancak pozitif hukukumuzda bu cezaya yer verlldiğine göre. yargı olarak yapılacak bir sey elbetteki yoktur. Dlğer yandan yine fikir olarak, ölüm cezasınm e i müessir bir ceza oldugu da bana göre kesln defcildir. Belki de en müessir ceza. bir anda infaz ediHp blten bir coza degil. çektiriien cezadır. Bu nedenledlr kl. 1950. yılından beri sık sık çıkanlan af kanunlan. cezalann çekririlmesinl engalleyerek müessireyetini kaybettirmiştir. Böylece. infaz edilmeyecek blr ölum cezası sonunda. hakkında idam karan verllenln, ömür boyu cezaevinde kahcasının daha müessir blr ceza oiacağını düsünmekteyim...» tahy a paçasının yanbaçı gelir. Biber tohumu ile terbiye odilmis Enpürü pastırması. tiftik keçisinin eti gü /pl kokuiudur. Çünkü keçll*rl dajrlarında pınar yapra%ı yerler. Tirtik kccisl bevaz süt gibi olup nnıın gibi beyaz yaratık belki yoktur. Sof ipiifci bunlnrın yününden olur. Bu kpçilnrin tü yünü makas ile kırknrlarsa IpHftl sprtcp olur. Ama. yolarlarsa. Eyüp Prv(jamhor ipefei gibi yumusnk nlur. Zavallı Upçilpri yolnrlnrkpn. Röltlcrp ula^ır. Bü y r onların fpryatlarma çarp. bulmuşlardır. Önce keçlleri yolacak yerdo kirpc ve kül suyu 11e karıştırıp kpcilpri bu sprbet IIP yıkarlar. ZahmotH tüylpri kopar. çırçıplak Valırlar. t*tp <ofu bunun Ipliftlndpn HoVurlar Kadm vp prkoV hcrkpsln l«i softnr.» EvHvB'rinn hir dp sofnn nası! vanılHı/S;ınt atp»şin • .. Bfiyflk hlr ö«tünB koyup rnnkto hoya koyifrlar. Kazanın yansma yakın su doldu rup deste deste soflan karan içlne yerleçtirlrler. K«zanın aftzını kapayıp çevr»slni hamurla sıvayarak at*şl alevlpndirirler. Kazanın fclnde harnrptin şiddptlnHen buhar. soflara vurıır. Ailahin yBpı<îi. cp>;itli Arpm rpssnmları Mani vp Bphznt bu kal"mi cpkmpktpn yok•»ıındurlar Bıı inf da FnRflrü'yn fi7fiidür. dünya yüzün do bpn/pri yoktur. Frpnklpr bu Ensrürü kpçilprini Fronk diyarına pötürüp incp. sof dokumak istprlpr. Tdnnnın buvruftu ilp kpçilpr. hir yıl irinrip ypnidpn t(\vlpnirlpr. DoVuHuVları ŞPV *>of olmar. rünkli. dalfra vprpmp7İpr Hatta F.ngflrü'dpn pfcriİTni» inlifti al'« Frpnk riiyannn p r f t türün sof yapalım dpdilpr. nlmadı. bprprpmpdilpr. Sonnndn paparlar Icin ittt fdbi yumusak. fnkat dnlsrRSir kara Dnkla sah dokurlar. Engdrü halkı kpndi soflnnnı n bn ftzplllglni Harı Bayram Vell'nin kpramptinden WHrİpr. Bim kalırsa. bu sır. su ve havasının vp yprirıin Herl ppilr. Halkı Karadpnİ7 Hlrcandır. trmir'de, Frpnk dlynnnda. Mı«ıır'da. Strbistan' da, velhasıl hpr yprdp. snflan ırpçerlldlr. F.rmpniM. Ya hudisf coktur. Ynbudllpri on iki mahalledlr. Rum kiptisi azdır.» Gezgin Tournefort. 1701 vıhndn gfilmiş bıırnlarn . Görduftü. «... Snkaklarında mermer yapıt kalıntılnnndan. lütunlardnn Rpçllmlyor. Kiml kırmızımtrak porflr taşlar Manliya yakınlanndaki Penneslerl andınyor. Sfltunlann büyük bir hffiümü silindlr biçiminde. Tek tflk oval biçiminde sütunlara da raslanıyor.» Onlü Gezgin TeTİer"in 1834'de yolu düşüyor. Gördügü ekonomik sıkmtı, ekmegin pahah oluçu, sof ürfltiminin iylce durdugu, şaraba konan verginin çokluğu ve balkın kazıklandıfcı. yöneticiler yüzünden her yenll.lge kapalı kalındıgıdır; Çapa, Ankara'nın arlınm knkeni Roma Hamamı, August Tapınagı ski tarlh gortlnümUndeki kalıtUrdan Ro< ma Hamamı ve Augustııs tapınagı önde geltr. Çankırı kapı yoresmde bulunan hamamın ondnde büyuk Kflsten VP oyun alanları b\ılund\ı(!;u anlaşilıvor. Önpmit hir vpr'pslm mrrke/tdlr. AuEustus tapınağının adı. imparator Aımııstus ve Tanrıca Roma dlye anıiır. TflrlH vıkıklara karşın. hâlâ. hüyflk kalıntıları vardır. Hacı Bayram Velfnln mezan ve camls! bu kahnttlar üstüne konmuştur. Böyle blr yola eldilmpsl tslamlık . Hırlstiyanlık çatısması olarak yorumlanablllr. Frlfçya devletlnln başkentl Gordium da Ankara lrtn tarihspl blr önem taşır. Rir zamanlar FrİKva dpvletlnin haçı olan Gordtns'un bir arabası bu kpntte korunmust»r. Bnvundunıtu arabnvn haSUyan kayış. acılmaz ve cozülmpz bir kordüeümü oluştıırmaktadır Hic ktmse bu kördllftümü açamamıştır. Rovlencevft (rore, her kim kl bu kordüftümü çözer. Asya'va pRemen olur. Fillp'ln oftlu takfnder bu kente sjeldlfti zaroan dunım kendlslne anlatı^ lır. tskendpr pvlrlr. çevlrlr. düSümün çözülemiyecpftlnl anlar. Sonıınrla kılıeını cekerek düeümü ke< ser. Böylecp kordüeümü çözmüs olur. Gene sövlenceye göre. Iskender'ln Asya'ya o^ Rpmpn olması bu kordügümü çözmesinden ötürüi dür. Ondan sonra hep Osmanlılarda ve Türklerde E H er kentin kendine özgü bir biyografisi vardır. Bu biyografi taribin yazdıfcı olaylardan çok seyahatnameleırdeki ptnl pınl canhlıktadır. Onun tçin biz oldeki seyahatnamelerden yararlanarak kentin dinamik yaşamını aktarmaya çalışalım. XTV. yüzyılda Ankara'ya Relmis olan tbni Battuta. Türkmen kavimînden gelen Ahiler'in otur dugunu soyler. Gezgin'e göro Ahiler ilginçtir. Bunlann nrasında uhuvvet (kardeşlık) rnfet (acıma), fütüvvet (mertlık), muavenet (yardım). vardır. Bunlar birer slogan oldugu gibi yaşama da geçmlştir. Polonyalı gezgin Simeon fT608ifii9) un gözlemleri daha değişiktir. Ankara'nm dış. orta, iç diye üç koldan sarılı bir kale olduğunu söy ler. Rir ticaret kenti oluşuna deginir. Rumlann bulunduğu bellidir. Kentin yukan kesiminde bir kiliseleri var. Kontin orta ve alt kesiminde ise 200 Ermeni ailesi ya şamaktadır. Bunlann da sekiz kiliseleri olduğunu söyler. Halk keçi kümdan doku nan sofculukla geçinir. Dün yanm en iyi sofu bıırda dokunur, gene dünyaya yayılır. Her ülkeden gelmig bir çok tüccar soflan alır. satarlar. Her kilisenin yerli taş ralı 23 papazı, kandilcisi. hizmetcisi varmış. Celali is yanlan sırasında klHseler yı kıldıgından onanlmaktaymıs. Kente çeyrek mil uzak lıkta bir manastır görmüs. «Kentte iyi pastırma ve nefls koyu bir şarap vardır kl, bunlan başka yerde bulamazmnız» der. Aupfust Mabedi kalıntıları Kesebücher adh bir gezgin de 1902'de gelmiş kente. Biri Rum, öteki Türk'ün işlcttiği iki oteltîen söz ediyor, günde beş kuruşa yatılrtığıni söylüyor. Nüfusun yaklaşık olarak 28 bin, ticaretin Ermenilerin elinde olduğunu anlatıyor. yada az bulunur mermerden yapılmıs sütun, kaide, kemer, Grekçe ve Latince yazılmıs yazıtlara rasladım. Üç kat surla çevrili yüksek tepeden kente egemen Ankara kalesi bir çok büyük topla donatılmıştı. Kalenin içlnde. üzerleri Arapça yazıh birkaç büyük topun bu lunduğu bir çeşit silah deposu ve başka odalarda 1401 savaşında Timur'un Ba yazıt'tan yagmaladıgı ilert sürülen çeşitli Türk ve Tatar silahları vardır.» Ankara'nın adlan : Anküra. Ankvra. Ancyra, FnKtlrü. Engilrlyej Anjfora. Anpara. Ankara. Dogma büyüme Ankaralı oldueum gibi, köken olarak da Ankaralıyım. Dlyeblllrlm kl ötnrümün elll yıla yakını Ankara'da geçmiştlr. Ankara için dlnledtklertm. yaşadıklarım. okuduklanm vardm Akhmın erdlfcl yıllarda tek partl yönetlminl. lı klncl DUnya Savaşmı, çok partlll döneml, 27 Ma> yıs'ı bu kentin Içinde yaşadım. Bazı slyasal olaylar ve Ankaralı aydınm çilesl tistüne kitaplar da yaz1 dım. tTnutulmazsa. yararlanajılar çıkablllr. Ankara'yı. bunca deneyden sonra prpin yaşımda gSh gertlpre doftru Rtderek, (?fth önlere doft' ru çıknrrık vpnidpn yazıyorum. Benim İçin yitirilmi§ glbl gorünen anılarm Kün ısıftına çıkarılmaaı olduftu kadar, başkalan için de örtülmuş ve unutulmuş gibi olanlann blr serRilenmesl sayılablllr. Bilmiyorum. hatırlanması istenenlere ve lstenmt< yenlere ne kadar yaklaşablldim! Evliya Çeleb? açısınâan daha renkli elelim. birim Evliya' ya . Bizim gezgin Evliya Çelebi, XVII. yuzyıl açısından ba karak her şeyi daha renkli anlatır. Kente Huseyin Gazi fepesınin altınrlnki köyden gırmış... ötesi şöyledir: «... Engürü pRçası, Kü G OKTAY AKBAL ATATÜRK YAŞADI Ml? Varlık Yayınlan ATATÜRK BİR*GÜN GELECEK Tekin Yayınlan Uygarlüc Yayınlan • fBu üç kitapta, Atatürkçüluk, AUtürk Devrimi vs Ö keleri konusunda belgesel yazılar, söylesiler, d«nemeler toplanmıştır.) ATATÜRKÇÜLÜK SAVAŞI dağılımi soyleı 25 bin Türk. İS bin Ermeni, 3 bin Rum, yaklaşık btn de Yahudi. Ay nca Frannızlar ve ttalyan' lar var. Mnltatti adında bir ttalyan buraya ynrlpşmeden ftnce Venedlk CumhurtyefP nde Maliyp Bakanlıgı ettlğlni söylüyor. zr. Burada bellrtilmesi gereken bir sey var. Ankara' nın Müslüman halkı devletten umudunu kesmis. Onlara Sultan Abdülaziz'tn profelerinden söz ediyorum. Bana söyln blr karçilık vertyorlan 'Kuru bir dalı topra fta gömsen ve çpvreslne dün yatkın suyunu döksen, orada bir ağacin yeşprmesinl bekliyebillr mialn? tste blzim Osmaniı'nın durumu da böyle/ 'Hatta ban Tfirkler AbdülAZİzin sonuncn Sultan olACSğnu bll« düşünü* yorlar. Devletin klmine göre. üç yıllık ömrü kalmıs. ki mine göre yedl. Daha uzun bir süre tanıyana raslamadım.Meyer Kcsebürher adh bir Kp.7gin de. 1902'de Kfllmig, bi Fransız gezgininin gözüyle ransız gezgini Perrofun. I8e4'deki göz lemleri ise. hem ken ti İyi anlatıyor, hem de lmparatorlugun yıkımına ış,ık tutuyon «...Beç ulastan insan var. Karşılaatırm» olanagı buldugum c#şttll Myılan. «ore. nfifamm ri Rum, öteki Türk'ün Iglettifei iki otelden söz ediyor, Künde beş kuruşa yatıldıjnnı söylüyor Nüfusun yaklaşık olarak 28 bin. ticaretin Ermenilorin olinde olduğunu anlatıyor. # Türklereve Tatarlara ait silâhlar BULUSALIM ISTANBUL ERKEK LİSESI'NIN GELENEKSEL AŞURE GÜNÜ 23 M A Y I S PAZAR GUNÜ OKULOA YAPILIYOR. TÜM MEZUN VE MENSUPLARIMIZI BİRARADA GÖRMEKTEN KIVANC DUYACAĞ1Z. ISTANBUL ERKEK LİSESİ MÜDÜKLÛĞÖ, s F imeon'un kitabısda sözü edilen bir gezgin da gördüklsrini söyle anlabr: «Dön YARIN: Mustafa Kemal'in karargahının kasasında sadece 48 kuruş vardı